Các phương pháp trích dẫn và hệ thống chỉ dẫn tham khảo

Các phương pháp trích dẫn và hệ thống chỉ dẫn tham khảo(*) NguyÔn Huy Ch−¬ng(**), TrÇn M¹nh TuÊn(***) Tãm t¾t: Bμi viÕt tr×nh bμy kh¸i l−îc c¸c kh¸i niÖm vÒ “trÝch dÉn”, “liªn kÕt” cïng trÝch dÉn, liªn kÕt th− môc; chØ sè t¸c ®éng (Impact Factor - IF) cña t¹p chÝ, chØ dÉn trÝch dÉn khoa häc (Science Citation Index). Nªu sù cÇn thiÕt vÒ viÖc ph¶n ¸nh ®Çy ®ñ, trung thùc viÖc trÝch dÉn trong c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu vμ giíi thiÖu 2 hÖ thèng chØ dÉn tham kh¶o: HÖ thèng chØ dÉn tham kh¶o Oxford (Oxford Referencing System) vμ H−íng dÉn cña Bé Gi¸o dôc vμ §μo t¹o ViÖt Nam ®èi víi viÖc tr×nh bμy trÝch dÉn trong c¸c luËn ¸n khoa häc. Tõ khãa: TrÝch dÉn, Liªn kÕt cïng trÝch dÉn, Liªn kÕt th− môc, ChØ sè t¸c ®éng (IF), HÖ thèng chØ dÉn tham kh¶o Oxford, H−íng dÉn tr×nh bμy trÝch dÉn, Tr×nh bμy luËn ¸n I. C¸c ph−¬ng ph¸p trÝch dÉn ViÖc trÝch dÉn, tham kh¶o ®Õn c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu, hay ý t−ëng khoa häc cña nh÷ng nhμ khoa häc kh¸c, c¸c(*c«ng tr×nh khoa häc kh¸c lμ rÊt phæ biÕn trong nghiªn cøu khoa häc.(**) LuËt ph¸p c¸c n−íc, th«ng lÖ trong quan hÖ quèc tÕ vμ ®¹o lý khoa häc ®ßi hái trong mäi c«ng tr×nh nghiªn cøu cÇn ph¶i thÓ hiÖn ®−îc mét c¸ch t−êng minh,**®Çy ®ñ vμ chi tiÕt ë møc cao nhÊt viÖc trÝch (*) Bμi viÕt ®−îc thùc hiÖn khi tiÕn hμnh ®Ò tμi nghiªn cøu ®−îctμi trî bëi §¹i häc Quèc giaHμNéi. (**) TS., Chñ nhiÖm Bé m«n Th− viÖn-Th− môc, Khoa Th«ng tin-Th− viÖn, Tr−êng §¹i häc Khoa häc xR héi vμ nh©n v¨n, §¹i häc Quèc gia Hμ Néi; Email: chuongnh@vnu.edu.vn. (***) ThS., Nguyªn c¸n bé Phßng Qu¶n lý khoa häc vμ Hîp t¸c quèc tÕ, ViÖn Th«ng tin KHXH; Email: tmtuanissi@gmail.com. dÉn, tham kh¶o ®ã. Còng v× thÕ, chØ dÉn trÝch dÉn khoa häc xuÊt hiÖn. Môc ®Ých chñ yÕu cña chØ dÉn trÝch dÉn khoa häc víi tÝnh c¸ch mét s¶n phÈm th«ng tin lμ x¸c nhËn c«ng søc vμ sù ®ãng gãp cña mçi nhμ khoa häc, mçi c«ng tr×nh khoa häc trong mèi quan hÖ víi c¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu ®R cã - nh÷ng kÕt qu¶ ë nh÷ng møc ®é vμ gãc ®é kh¸c nhau ®R gãp phÇn t¹o nªn c«ng tr×nh khoa häc ®ang ®−îc kh¶o s¸t(*). (*) ë ®©y cÇn ph©n biÖt hai kh¸i niÖm: tμi liÖu trÝch dÉn (citing document) lμ tμi liÖu ®ang ®−îc kh¶o s¸t, trong ®ã cã sö dông th«ng tin, ý t−ëng cña tμi liÖu/t¸c gi¶ kh¸c; vμ tμi liÖu ®−îc trÝch dÉn (cited document) lμ tμi liÖu ®−îc t¸c gi¶ cña tμi liÖu kh¸c trÝch dÉn tíi. NÕu kh«ng cã chØ dÉn thªm, c¸c th«ng tin ë ®©y ®−îc tæng hîp tõ c¸c tμi liÖu: University of Queensland Library (2008), References/Bibliography Vancouver Style, 25 p., 24 Khi nghiªn cøu vÒ c¸c ph−¬ng ph¸p trÝch dÉn, tr−íc hÕt cÇn quan t©m tíi viÖc ph©n tÝch trÝch dÉn. Khi mét t¸c gi¶ trÝch dÉn mét t¸c gi¶ kh¸c, tøc lμ mèi quan hÖ ®R ®−îc thiÕt lËp. Ph©n tÝch trÝch dÉn sö dông c¸c trÝch dÉn trong Th«ng tin Khoa häc x héi, sè 11.2015 chóng cã thÓ kh«ng trùc tiÕp trÝch dÉn víi nhau. NÕu c¸c tμi liÖu A vμ B kÓ trªn cμng ®−îc nhiÒu tμi liÖu kh¸c trÝch dÉn ®Õn th× mèi quan hÖ gi÷a chóng l¹i cμng chÆt chÏ h¬n. NÕu sè l−îng c¸c tμi liÖu cïng trÝch dÉn ®Õn chóng cμng lín c¸c c«ng tr×nh khoa häc ®Ó thiÕt lËp c¸c th× mèi quan hÖ gi÷a néi dung cña mèi liªn kÕt. Cã rÊt nhiÒu mèi liªn kÕt kh¸c nhau cã thÓ ®−îc x¸c ®Þnh nh−: mèi liªn kÕt gi÷a c¸c t¸c gi¶, mèi liªn kÕt gi÷a c¸c c«ng tr×nh khoa häc, gi÷a c¸c t¹p chÝ, gi÷a c¸c lÜnh vùc khoa häc,... C¶ hai lo¹i liªn kÕt trÝch dÉn bao gåm trÝch dÉn tíi (tμi liÖu trÝch dÉn ®Õn tμi liÖu kh¸c) hoÆc ®−îc trÝch dÉn (tμi liÖu ®−îc tμi liÖu kh¸c trÝch dÉn) ®Òu ®−îc nghiªn cøu, kh¶o s¸t. Ph©n tÝch trÝch dÉn ®−îc sö dông ®Ó x¸c ®Þnh vai trß, vÞ trÝ cña mét t¸c gi¶/t¸c phÈm/c«ng tr×nh khoa häc trong mét lÜnh vùc cô thÓ. §iÒu nμy ®−îc thÓ hiÖn th«ng qua sè lÇn mμ c¸c t¸c gi¶ kh¸c trong lÜnh vùc ®ã ®R trÝch dÉn ®Õn c¸c c«ng tr×nh cña t¸c gi¶ nμy. Ph©n tÝch trÝch dÉn ®Ò cËp tíi nhiÒu khÝa c¹nh vμ néi dung kh¸c nhau. XÐt vÒ mèi quan hÖ gi÷a mçi mét phÇn tö víi c¸c phÇn tö kh¸c trong tËp hîp x¸c ®Þnh c¸c tμi liÖu, ®ã lμ ph©n tÝch ë c¸c khÝa c¹nh: Liªn kÕt ®ång trÝch dÉn (Co-citation Coupling). §©y lμ kiÓu liªn kÕt ®−îc x¸c ®Þnh th«ng qua viÖc c¸c tμi liÖu kh¸c nhau cïng ®−îc tμi liÖu/c¸c tμi liÖu kh¸c trÝch dÉn tíi - qua ®ã gi÷a c¸c tμi liÖu nμy ®R tån t¹i sù t−¬ng tù vÒ chñ ®Ò néi dung. NÕu tμi liÖu A vμ tμi liÖu B cïng ®−îc mét tμi liÖu C trÝch dÉn tíi th× cã thÓ nãi r»ng, c¸c tμi liÖu A vμ B cïng liªn quan ®Õn mét chñ ®Ò nμo ®ã, cho dï https://www.library.uq.edu.au/training/citation/v ancouv.pdf; TrÇn M¹nh TuÊn (2015), “Tr¾c l−îng th− môc: C¸c chØ sè phæ biÕn, viÖc øng dông vμ vÊn ®Ò ®μo t¹o ngμnh th«ng tin-th− viÖn”, Th«ng tin vμ T− liÖu, Sè 1, tr.13-22. chóng l¹i cμng chÆt chÏ. Liªn kÕt th− môc (Bibliographic Coupling). §©y lμ kiÓu liªn kÕt ®−îc x¸c ®Þnh th«ng qua viÖc c¸c tμi liÖu kh¸c nhau cïng trÝch dÉn ®Õn tμi liÖu/c¸c tμi liÖu kh¸c - qua ®ã gi÷a c¸c tμi liÖu nμy còng tån t¹i sù t−¬ng tù vÒ chñ ®Ò néi dung. VÝ dô cã 2 tμi liÖu A vμ B cïng trÝch dÉn ®Õn tμi liÖu C, khi ®ã cã thÓ nãi chóng ®−îc liªn kÕt víi nhau (hiÓu theo ý lμ gi÷a chóng cã ®iÓm chung nhÊt ®Þnh vÒ chñ ®Ò néi dung), thËm chÝ ngay c¶ khi chóng kh«ng trùc tiÕp trÝch dÉn ®Õn nhau. NÕu sè l−îng tμi liÖu mμ chóng cïng trÝch dÉn ®Õn cμng nhiÒu th× sù chung nhau vÒ néi dung gi÷a chóng -mèi quan hÖ cña chóng cμng chÆt chÏ. Ngoμi ra, ph©n tÝch trÝch dÉn cßn quan t©m tíi c¸c gi¸ trÞ ®Þnh l−îng: sè l−ît trÝch dÉn ®Õn/®−îc trÝch dÉn ®Õn mét/mét sè tμi liÖu trong mét kho¶ng thêi gian x¸c ®Þnh; vμ c¸c gi¸ trÞ ®Þnh l−îng cã sù tham gia cña c¸c tham biÕn mang tÝnh ®Þnh tÝnh(*). Tiªu biÓu theo h−íng tiÕp cËn nμy lμ c¸c tham sè do E. Gardfield x©y dùng vμ sau ®ã ®−îc nhiÒu tæ chøc kh¸c sö dông - IF (**) vμ c¸c chØ sè ®−îc x©y dùng trªn c¬ së IF. (*) ë ®©y ng−êi ta chó träng ®Õn gi¸ trÞ vÒ chÊt l−îng cña c¸c tμi liÖu ®−îc trÝch dÉn hay trÝch dÉn th«ng qua xuÊt xø cña chóng. VÝ dô: Mét tμi liÖu ®−îc c¸c bμi b¸o trªn c¸c t¹p chÝ khoa häc cã uy tÝn trÝch dÉn ®Õn sÏ cã gi¸ trÞ cao h¬n so víi viÖc nã ®−îc c¸c bμi b¸o trªn c¸c t¹p chÝ th«ng th−êng trÝch dÉn ®Õn… vμ ng−îc l¹i. (**) Sè lÇn trÝch dÉn trung b×nh cña mét bμi b¸o khoa häc ®R ®−îc c«ng bè trong thêi gian nhÊt ®Þnh tr−íc ®ã. C¸c ph−¬ng ph¸p trÝch dÉn… C¸c phÐp ®o ®¸ng chó ý tõ c¸c ph©n tÝch trÝch dÉn lμ c¸c tÝnh to¸n trÝch dÉn mμ ®èi t−îng lμ: mét bμi b¸o (nã ®R ®−îc trÝch dÉn bao nhiªu lÇn); mét t¸c gi¶ (tæng sè c¸c trÝch dÉn hay sè trung b×nh trÝch dÉn trªn 1 bμi b¸o); mét t¹p chÝ (sè trÝch dÉn trung b×nh ®èi víi c¸c bμi b¸o trªn t¹p chÝ). LÏ tù nhiªn, mét tμi liÖu cμng ®−îc nhiÒu tμi liÖu kh¸c, nhiÒu t¸c gi¶ kh¸c trÝch dÉn (sè l−ît trÝch dÉn cao) th× tμi liÖu ®ã cμng cã tÇm ¶nh h−ëng cao tíi c¸c tμi liÖu khoa häc kh¸c, vμ nãi chung lμ tíi sù ph¸t triÓn khoa häc. Ngμy nay, t¹i hÇu hÕt c¸c hÖ thèng cung cÊp th«ng tin khoa häc, ng−êi ta th−êng xuyªn c«ng bè th«ng tin vÒ bμi b¸o/c¸c bμi b¸o ®−îc truy cËp, trÝch dÉn nhiÒu nhÊt. IF cña mét t¹p chÝ ph¶n ¸nh tÇn suÊt mμ mét “bμi b¸o trung b×nh” trªn t¹p chÝ ®R ®−îc trÝch dÉn trong mét kho¶ng thêi gian x¸c ®Þnh (trong mét n¨m vμ trong mét sè kho¶ng thêi gian cô thÓ kh¸c, vÝ dô 2 n¨m, 5 n¨m…). L−ît trÝch dÉn ®Õn c¸c bμi b¸o trong mét t¹p chÝ lμ c¬ së ®Ó x¸c ®Þnh IF cña t¹p chÝ ®ã. Ngoμi IF, cßn cã c¸c chØ sè kh¸c ®−îc sö dông ®Ó ®¸nh gi¸, xÕp h¹ng t¹p chÝ khoa häc nh−: ChØ sè t¸c ®éng lo¹i bá sè l−ît tù trÝch dÉn (IF*); ChØ sè t¸c ®éng tøc thêi cña t¹p chÝ (Journal Immediacy Index - JImI); ChØ sè Journal Cited Half Life (x¸c ®Þnh lμ sè n¨m trë vÒ tÝnh tõ n¨m hiÖn t¹i, mμ tæng sè cã kho¶ng 50% trÝch dÉn mμ t¹p chÝ ®−îc trÝch dÉn nhËn ®−îc); ChØ sè Journal Citing Half Life (®−îc x¸c ®Þnh lμ sè n¨m (tÝnh ®Õn 1 phÇn 10) kÓ tõ n¨m hiÖn t¹i ®Õn thêi ®iÓm mμ −íc ®¹t ®−îc kho¶ng 50% sè c¸c trÝch dÉn ®−îc mét t¹p chÝ c«ng bè trong c¸c tham kh¶o cña c¸c bμi b¸o trong ®ã); ChØ sè ¶nh h−ëng cña t¹p chÝ (Journal Influence Index - JII); ChØ sè ¶nh h−ëng 25 cña bμi b¸o (Paper Influence Index -PII)(*). C«ng thøc ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ trÞ IF cña mçi t¹p chÝ khoa häc ®−îc x¸c ®Þnh bëi tû lÖ gi÷a sè l−ît c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu trÝch dÉn tíi c¸c c«ng tr×nh ®R ®−îc c«ng bè trªn t¹p chÝ khoa häc ®ã (trong mét kho¶ng thêi gian x¸c ®Þnh) víi tæng sè c¸c c«ng tr×nh khoa häc ®R ®−îc c«ng bè trªn chÝnh t¹p chÝ khoa häc ®ã (cïng trong kho¶ng thêi gian x¸c ®Þnh nh− trªn). Trong sè c¸c tμi liÖu ®R trÝch dÉn tíi t¹p chÝ cô thÓ, cã c¶ c¸c bμi b¸o ®−îc xuÊt b¶n trªn chÝnh t¹p chÝ ®ã, tháa mRn c¸c ®iÒu kiÖn vÒ thêi gian nh− ®R nªu. Ng−êi ta gäi tr−êng hîp nμy lμ sè l−ît tù trÝch dÉn cña t¹p chÝ. §Ó phÊn ®Êu cho chØ sè IF cña t¹p chÝ cμng cao cμng tèt (tøc lμ cμng cã uy tÝn, cμng ®−îc nhiÒu ng−êi tham kh¶o, sö dông…), c¸c t¹p chÝ lu«n t×m nhiÒu c¸ch ®Ó chØ sè IF cña m×nh kh«ng ngõng ®−îc c¶i thiÖn. Tõ ®ã dÉn tíi, cã thÓ x¶y ra tr−êng hîp, mét t¹p chÝ nμo ®ã cã sè l−ît tù trÝch dÉn cao mét c¸ch bÊt th−êng. Khi ®ã, c¸c biªn tËp viªn cña Thomson Reuters xem ®ã chÝnh lμ viÖc t¹p chÝ ®R sö dông c¸c thñ thuËt kh«ng minh b¹ch ®Ó ®Èy chØ sè IF cao h¬n møc thùc tÕ cña nã. Vμ Thomson Reuters nç lùc ®Ó h¹n chÕ tr−êng hîp nμy x¶y ra b»ng nhiÒu c¸ch kh¸c nhau, trong ®ã cã c¶ viÖc xem xÐt kü l−ìng vμ thÈm ®Þnh chi tiÕt c¸c sè liÖu thèng kª cña t¹p chÝ. Th«ng th−êng, c¸c biªn tËp viªn cña Thomson Reuters cho biÕt sè l−ît tù trÝch dÉn cña mét t¹p chÝ kh«ng nªn v−ît qu¸ 20% tæng sè l−ît trÝch dÉn. (*) ChØ sè Cited Half-Life vμ ChØ sè Citing Half-Life ®−îc Thomson Reuters sö dông trong Journal Citation Report; C¸c chØ sè JII vμ PII ®−îc CJR Journal-Ranking.com sö dông ®Ó xÕp h¹ng t¹p chÝ. 26 Nh− ®R biÕt, ChØ dÉn trÝch dÉn khoa häc (Scientific Citation Index - SCI) lμ mét lo¹i s¶n phÈm th«ng tin d¹ng th− môc ®Æc biÖt. §©y lμ hÖ thèng tra cøu chØ dÉn ®¸p øng nhu cÇu th«ng tin th− môc vÒ tμi liÖu. Kh¸c víi c¸c lo¹i th− môc kh¸c, SCI bao gåm mét hÖ thèng c¸c lo¹i chØ dÉn kh¸c nhau ®Ó t¹o nªn Th«ng tin Khoa häc x héi, sè 11.2015 kh¶o. §©y lμ mét lo¹i s¶n phÈm kh¸ ®Æc biÖt, ®−îc biªn so¹n vμ xuÊt b¶n t¹i mét sè n−íc cã tr×nh ®é khoa häc ph¸t triÓn vμ nguån tμi liÖu phong phó nh− Mü, Anh, §øc, Ph¸p, Nga, Trung Quèc, Ên §é,... HiÖn t¹i, khi truy cËp ®Õn ®a phÇn c¸c nguån th«ng tin toμn v¨n vμ trùc tuyÕn cña c¸c c¬ quan xuÊt b¶n vμ kinh mét hÖ thèng b¶ng tra cøu chØ dÉn doanh tμi liÖu khoa häc trªn thÕ giíi, thèng nhÊt. ë møc tèi gi¶n, SCI gåm 3 lo¹i chØ dÉn: ChØ dÉn trÝch dÉn (Citation Index), ChØ dÉn nguån (Source Index) vμ B¶ng tra chñ ®Ò ho¸n vÞ (Permuterm Subject Index). §èi t−îng ®−îc miªu t¶ trong ChØ dÉn nguån lμ c¸c tμi liÖu trÝch dÉn, vμ biÓu ghi øng víi mçi tμi liÖu nμy cã liÖt kª c¸c tμi liÖu ®R ®−îc trÝch dÉn ®Õn. §èi t−îng miªu t¶ trong B¶ng tra chñ ®Ò ho¸n vÞ lμ danh môc c¸c chñ ®Ò mμ toμn bé c¸c tμi liÖu ph¶n ¸nh, vμ t¹i mçi chñ ®Ò cã liÖt kª c¸c tμi liÖu trÝch dÉn (nhÊn m¹nh l¹i: chóng thuéc lo¹i tμi liÖu trÝch dÉn ®R nªu trªn). TÝnh chÊt c¬ b¶n vμ sù quý gi¸ cña SCI chÝnh lμ ë chç, viÖc hÖ thèng hãa c¸c tμi liÖu theo dÊu hiÖu néi dung ®−îc ph¶n ¸nh vμ xuÊt ph¸t tõ quan ®iÓm cña nhμ khoa häc víi t− c¸ch lμ ng−êi dïng tin - ng−êi t¹o ra c¸c th«ng tin khoa häc. §ã lμ ®iÒu kh¸c biÖt c¨n b¶n víi c¸c s¶n phÈm th«ng tin kh¸c, khi mμ sù ph©n nhãm tμi liÖu xuÊt ph¸t tõ quan ®iÓm vμ sù hiÓu biÕt cña c¸n bé th«ng tin th− viÖn chuyªn nghiÖp. NÕu nh− hiÖn nay, mét trong nh÷ng nguyªn t¾c c¬ b¶n trong qu¸ tr×nh t¹o lËp s¶n phÈm vμ dÞch vô cña c¸c c¬ quan th«ng tin th− viÖn lμ ®Þnh h−íng ng−êi dïng, th× râ rμng c¸ch SCI t¹o nªn lμ rÊt ®¸ng ®−îc quan t©m. SCI cã chøc n¨ng kiÓm so¸t tμi liÖu lμ bμi trÝch trªn mét danh s¸ch t¹p chÝ nguån vμ c¸c tμi liÖu ®R ®−îc c¸c tμi liÖu nμy trÝch dÉn/tham ng−êi dïng cã thÓ dÔ dμng khai th¸c, sö dông c¸c hÖ thèng chØ dÉn trÝch dÉn gióp hä t×m kiÕm ®−îc c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu cã gi¸ trÞ th«ng qua sè l−îng c¸c c«ng tr×nh ®R trÝch dÉn ®Õn tμi liÖu ®ã. GÇn ®©y, t¹i Héi nghÞ th−êng niªn Héi sinh häc tÕ bμo Mü tæ chøc t¹i San Francisco, n¨m 2013, ®R cã 150 nhμ nghiªn cøu vμ 75 tæ chøc khoa häc ra tuyªn bè DORA víi khuyÕn c¸o kh«ng tiÕp tôc sö dông IF trong viÖc ®¸nh gi¸ khoa häc(*). Tuy vËy, theo chóng t«i, trªn thùc tÕ, rÊt khã b¸c bá ®−îc c¸c thμnh tùu mμ ViÖn Th«ng tin Khoa häc (ISI) cña Mü ®R x©y dùng trªn nöa thÕ kû nay. Nh÷ng thμnh tùu nμy ®R nhËn ®−îc sù h−ëng øng cña ®¹i ®a sè c¸c céng ®ång khoa häc trªn thÕ giíi, ®Æc biÖt lμ c¸c tæ chøc thùc hiÖn chøc n¨ng ®¸nh gi¸ khoa häc cã uy tÝn trªn thÕ giíi nh− Thomson Reuters, SCimago, Journal-Ranking… ë ®©y, trong nhiÒu tr−êng hîp, nÕu nh− c¸c IF kh«ng ®−îc trùc tiÕp sö dông, th× ng−êi ta l¹i sö dông c¸c chØ sè ®−îc h×nh thμnh trªn c¬ së lμ hμm sè cña IF. V× vËy, vÒ b¶n chÊt, c¸c tæ chøc nμy còng sö dông IF. Vμ v× thÕ, viÖc xuÊt b¶n c¸c c«ng tr×nh khoa häc trªn c¸c t¹p chÝ khoa häc cã trong Master Journal List vÉn lu«n ®−îc ®¸nh gi¸ cao, vμ thËm chÝ trong kh«ng Ýt tr−êng hîp ®−îc xem lμ ®iÒu kiÖn cÇn (*) Tham kh¶o: http://am.ascb.org/dora/ vμ T¹p chÝ Khoa häc vμ C«ng nghÖ ViÖt Nam, sè 12 n¨m 2013 vμ sè 16 n¨m 2014. C¸c ph−¬ng ph¸p trÝch dÉn… vμ ®ñ cña mét nghiªn cøu cã chÊt l−îng; vμ v× thÕ, ®−îc Thomson Reuters lùa chän hμng n¨m vÉn lμ môc ®Ých lín vμ quan träng cña mäi t¹p chÝ khoa häc trªn thÕ giíi. II. C¸c hÖ thèng chØ dÉn tham kh¶o §Ó thùc hiÖn ®−îc mét c¸ch ®Çy ®ñ, chÝnh x¸c c¸c sè liÖu trÝch dÉn mμ c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu ®R thùc hiÖn, c¸c t¹p chÝ vμ nhμ xuÊt b¶n cã uy tÝn trªn thÕ giíi ®R x©y dùng c¸c quy t¾c nghiªm ngÆt ®Ó ph¶n ¸nh viÖc tham kh¶o, trÝch dÉn trong c¸c c«ng tr×nh ®−îc c«ng bè. ChÝnh c¸c quy t¾c, quy ®Þnh cô thÓ nμy ®R h×nh thμnh nªn c¸c hÖ thèng chØ dÉn tham kh¶o (Referencing Systems). Trªn thùc tÕ, kh«ng cã mét hÖ thèng chØ dÉn tham kh¶o chung buéc mäi c«ng tr×nh nghiªn cøu ph¶i tu©n thñ, tuy vËy, hÇu hÕt c¸c nhμ khoa häc vμ sinh viªn ë kh¾p thÕ giíi ®Òu ®R sö dông mét trong c¸c hÖ thèng phæ biÕn nhÊt ë Anh vμ Mü. Trong sè ®ã, næi bËt lμ: HÖ thèng chØ dÉn tham kh¶o cña HiÖp héi Nghiªn cøu c¸c khoa häc nh©n v¨n hiÖn ®¹i (MHRA), HÖ thèng chØ dÉn tham kh¶o Harvard (th−êng ®−îc gäi lμ HÖ thèng T¸c gi¶-Thêi gian), HÖ thèng chØ dÉn tham kh¶o Chicago, HÖ thèng chØ dÉn tham kh¶o Oxford (Anh) (University of Western Sydney Library, 2014; http://www.oxbridgewriters.com/study-aids/...; University of Queensland Library, 2008)… Lùa chän hÖ thèng chØ dÉn tham kh¶o nμo lμ tïy thuéc vμo mçi c¸ nh©n. Song cÇn l−u ý lμ hÇu nh− mçi nhμ xuÊt b¶n hay c¸c ban biªn tËp t¹p chÝ khoa häc ®Òu ®−a ra c¸c quy ®Þnh kh¸ chi tiÕt vμ cô thÓ (dùa trªn nÒn t¶ng mét hÖ thèng chØ dÉn tham kh¶o mμ hä lùa chän) vμ yªu cÇu c¸c t¸c gi¶ cña c¸c c«ng tr×nh c«ng bè qua hä ph¶i tu©n thñ mét c¸ch nghiªm ngÆt, trong khi mét sè 27 Ýt nhμ xuÊt b¶n vμ t¹p chÝ kh¸c cã thÓ kh«ng ®−a ra c¸c quy ®Þnh nμy, miÔn lμ t¸c gi¶ tu©n thñ mét c¸ch ®Çy ®ñ c¸c quy ®Þnh tr×nh bμy trÝch dÉn mμ m×nh lùa chän. T−¬ng tù, mét sè tr−êng ®¹i häc còng ®−a ra c¸c quy ®Þnh ®èi víi viÖc tr×nh bμy trÝch dÉn trong c¸c nghiªn cøu (®Ò tμi khoa häc, luËn ¸n, c¸c häc liÖu, c¸c b¸o c¸o khoa häc...) ®−îc thùc hiÖn t¹i tr−êng. Tu©n thñ nghiªm ngÆt vμ thùc hiÖn thèng nhÊt viÖc tr×nh bμy c¸c trÝch dÉn trong mäi c«ng tr×nh nghiªn cøu lμ ®iÒu kiÖn tèi cÇn thiÕt, bëi qua ®ã thÓ hiÖn tr¸ch nhiÖm, ®¹o ®øc vμ c«ng søc cña ng−êi nghiªn cøu víi b¶n th©n m×nh vμ víi toμn thÓ céng ®ång khoa häc, víi xR héi. Mét c«ng tr×nh nghiªn cøu thÓ hiÖn chi tiÕt vμ ®Çy ®ñ nh÷ng g× ®R ®−îc trÝch dÉn sÏ cung cÊp cho ng−êi ®äc mét c¸ch ®Çy ®ñ vμ cô thÓ c©u tr¶ lêi cho c¸c c©u hái nh÷ng néi dung nμo vμ cña ai ®R ®−îc nghiªn cøu ®ã dùa trªn vμ nh÷ng néi dung nμo lμ c«ng søc nghiªn cøu cña t¸c gi¶. Trong khu«n khæ cã h¹n cña bμi b¸o khoa häc, bμi viÕt xin tr×nh bμy gi¶n l−îc mét sè hÖ thèng chØ dÉn tham kh¶o hiÖn phæ biÕn trªn thÕ giíi vμ ë trong n−íc. 1. HÖ thèng chØ dÉn tham kh¶o Oxford (Oxford Referencing System) HÖ thèng chØ dÉn tham kh¶o Oxford, hay cßn ®−îc biÕt ®Õn lμ hÖ thèng trÝch dÉn chó thÝch tμi liÖu ®−îc sö dông ®Çu tiªn trong mét sè c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ triÕt häc vμ sö häc. HÖ thèng nμy bao gåm c¸c h×nh thøc: trÝch dÉn trong phÇn néi dung cña c«ng tr×nh nghiªn cøu, sö dông ch÷ sè ë vÞ trÝ cao h¬n vμ mét danh s¸ch footnote ë cuèi mçi trang v¨n b¶n ®èi víi c¸c trÝch dÉn trong trang ®ã. Mét th− môc ®Ýnh kÌm ®−îc g¸n ë phÇn cuèi nh»m cung cÊp c¸c th«ng tin chi tiÕt vÒ mçi tμi liÖu tham kh¶o vμ ®«i khi lμ c¸c t− liÖu bæ ... - tailieumienphi.vn