Bổ sung vốn tài liệu cho thư viện: Nguồn tài liệu in hay điện tử

Nhòn ra thï giúi BÖ SUNG VÖN TAI LIÏU CHO THÛ VIÏN: NGUÖN TAI LIÏU IN HAY ÀIÏN TÛ Àï cêp kinh nghiïm bö sung tai liïu àiïn tû cua cac thû viïn nûúc ngoai, xem xet vên àï cên giai quyït nïn thay thï möt phên hay hoan toan tai liïu in bùng tai liïu àiïn tû. rong àiïu kiïn cöng nghï thöng tin phat triïn nhû vu bao, cho phep con ngûúi tao ra cac nguön tû liïu khac nhau nhû tû liïu in ên, tû liïu àiïn tû. Vên àï àûúc àùt ra la viïc lûa chon va sû dung thûúng xuyïn ngay cang tùng cac nguön dû liïu khoa hoc göc co gia trõ thöng tin chêt lûúng cao àöi vúi cac nha khoa hoc. Thï ky 21, cac thû viïn khoa hoc cên bö sung àu cac dang thöng tin àiïn tû múi co kha nùng àap ûng cac dõch vu thöng tin-thû viïn àa chiïu, àa nganh. Theo thúi gian, sû phat triïn manh cöng nghï thöng tin giao tiïp ngay cang tùng tao àiïu kiïn cho viïc xuêt hiïn cac san phêm àiïn tû canh tranh vúi cac nguön tai liïu, dû liïu khoa hoc in ên truyïn thöng - sach bao, tap chñ. Ngay nay, vai tro cua thû viïn khoa hoc trong hï thöng bö sung vön tai liïu àa thay àöi khöng chó ú chö tao ra cac kho tai liïu ma con phai àam bao cho viïc tiïp cên trûc tiïp vúi nhûng thöng tin khoa hoc múi cua nïn cöng nghï mang. Vên àï xay ra vúi toan thï giúi noi chung trong nghiïn cûu thû viïn hoc hiïn àai la nghiïn cûu va soan thao cac phûúng phap àanh gia tai liïu àiïn tû va phûúng phap kït húp bö sung nguön vön tai liïu àiïn tû va in ên truyïn thöng. Chung ta xem xet vên àï nay dûa trïn kinh nghiïm thûc tï cua cac thû viïn nûúc ngoai, trûúc hït la nguön tû liïu vï khoa hoc va nguön tû liïu phu húp vúi diïn bö sung, cên chu y àïn kha nùng tiïp cên túi cac san phêm àiïn tû mang tñnh thûúng mai chû khöng phai túi cac nguön tû liïu mú trong ào co cac dû liïu sö hoa cua cac thû viïn àiïn tû. Viïc phên tñch cac cöng trònh nghiïn cûu àûúc tiïn hanh nhûng nùm gên àêy cua hang loat cac thû viïn nûúc ngoai àa cho thêy vên àï àùt ra la phai chùng nguön tai liïu in ên àa dên àûúc thay thï bùng nguön tai liïu àiïn tû. Trûúc hït ta cên xem xet kinh nghiïm sû dung sach va cac bö sûu têp àiïn tû- möt trong nhûng hûúng xac àõnh nhu cêu vï sach àiïn tû-ào la so sanh dû liïu nhu cêu àöi vúi cac loai 38 tiïu àï sach nhû nhau ú ca hai hònh thûc: dang àiïn tû va dang in. Kït qua nghiïn cûu cua cac chuyïn gia thû viïn cho thêy, cên phai rêt thên trong khi noi vï viïc bac bo hoan toan vúi nguön tai liïu in àï nghiïng vï nguön àiïn tû. Qua cac phên tñch cua ho thò thêy nhu cêu vï hai loai trïn gên nhû bùng nhau: 37% sû dung san phêm dang in ên, 38% sû dung dang àiïn tû. Trong sö 63 tïn sach xuêt ban nùm 2008 thò co 15 sach dûúc sû dung ú dang àiïn tû, 23 sach ú dang in va chó co 6 sach àûúc sû dung ca hai dang in va àiïn tû. Trong bai bao cua mònh, cac tac gia àa àûa ra dên chûng trong cac cöng trònh nghiïn cûu tûúng tû ú trûúng àai hoc Oclanda. Tai àêy ngûúi ta àa xem xet trong sö 219 sach in àûúc àûa ra cho ngûúi dung tiïp cên dûúi dang àiïn tû, kït qua cho thêy: co 53 sach àûúc ban àoc sû dung ú dang in va chó co 34 sach sû dung dang àiïn tû. Nghiïn cûu tûúng tû nhû vêy tai thû viïn Trûúng àai hoc Texas A&M cho thêy möt sö lônh vûc nhû: vêt ly, hoa hoc, cöng nghï thöng tin va truyïn thöng àûúc giúi thiïu ú dang àiïn tû (NetLibrary, ebrary, Safari). Mùc du xu thï nghiïng vï ung hö sach àiïn tû ú nganh hoa hoc, àùc biït la cöng nghï thöng tin va truyïn thöng, cac cöng trònh nghiïn cûu àa chó ra rùng trong vong möt nùm ty lï khöng yïu cêu dung nguön tû liïu àiïn tû kha cao- 77%, trong khi ào nguön tû liïu in ên la 76%. Vï vên àï nay tac gia àa canh bao khi lûa chon tû chöi bö sung sach in àï chó bö sung sach àiïn tû, cên thên trong phên tñch ty my möt cach hï thöng vï viïc sû dung chung. Ngoai ra ho cho rùng, mua cac bö sûu têp àiïn tû trûc tiïp tai cac nha xuêt ban la töt hún búi vò ban se nhên àûúc nhanh hún so vúi sach in, tranh àûúc ban trung va dï dang tiïp cên. Co hang loat dên chûng xac àõnh viïc sû dung sach àiïn tû va sach in àûúc àûa ra trong cac cöng trònh nghiïn cûu cua cac chuyïn gia thû viïn àai hoc ú Canada. Rêt nhiïu cöng trònh nghiïn cûu cua ho àa chó ra rùng, mùc du cac THÖNG TIN vaâTÛ LIÏU - 6/2015 Nhòn ra thï giúi nguön tai liïu àiïn tû àûúc sû dung kha röng rai so vúi tai liïu in, song sû xuêt hiïn tai liïu àiïn tû trong cac thû viïn cung khöng lam anh hûúng lún àïn nhu cêu sach in. Loai sach phö cêp àûúc sû dung song song hai hònh thûc. Trïn cú sú phên tñch nay, thû viïn trûúng àai hoc Newfoundland ú Canada àa tiïn hanh nghiïn cûu vï anh hûúng cua viïc mua sach àiïn tû túi viïc sû dung sach in. Cac so sanh àûúc tiïn hanh trong qua trònh nghiïn cûu àa cho thêy, nhu cêu sach in va sach àiïn tû trong kho tai liïu nhû nhau, mùc du, viïc sû dung sach in co phên giam möt chut. Nïu noi vï viïc thay thï nguön tai liïu in ên bùng tai liïu àiïn tû thò co thï ûu tiïn àöi vúi loai tai liïu sach in chó phuc vu tai chö. Cac cöng trònh nghiïn cûu àûúc tiïn hanh nhiïu hún la cac cöng trònh phên tñch viïc sû dung cac tap chñ àiïn tû àöng thúi cac kho tai liïu in truyïn thöng vúi muc àñch giai phong chö àï mú röng phuc vu cac dang tai liïu khac. Ngay nay, cac nha xuêt ban àûa ra cac kha nùng röng lún vï sû dung tap chñ àiïn tû nhùm nïu ra nhûng kinh nghiïm trong va ngoai nûúc, tuy nhiïn, àï kha nùng nay hiïn thûc hoa thò àoi hoi phai co nguön tai chñnh nhêt àõnh. Sû thay thï nguön tin in ên bùng nguön tin àiïn tû trong cac kho thû viïn khoa hoc hiïn àai keo theo nhiïu kho khùn ca vï àêu tû tai chñnh, va àöi khi ca sû thêt vong cho nhûng ngûúi tham gia vao qua trònh nay. Vï vên àï trïn co thï tham khao kinh nghiïm cua thû viïn àai hoc Michigan. Nùm 1998 trûúng àai hoc nay àûa ra cho ban àoc tiïp cên 5 nùm bö sûu têp tap chñ àiïn tû cua möt trong cac nha xuêt ban, do vêy ho àa khöng àùt mua 53 tap chñ in. Húp àöng mua ban àûúc thûc hiïn tai cöng ty lún va khi thoa thuên trong húp àöng trûúc kït thuc thò cac yïu cêu múi àûúc àûa ra vúi gia cao hún àöi vúi cac phiïn ban àiïn tû tap chñ. Khi ào thû viïn khöng àu nguön tai chñnh, búi vêy lai quay lai àùt mua vúi hònh thûc in truyïn thöng nhûng chó la 35 trong 53 tïn tap chñ, ngoai ra, cac sö cu (backfiles) cung khöng truy cêp àûúc. Kït qua cua nhûng bêt àöng ào la - ngûúi dung tin khöng àûúc tiïp cên vúi 53 tap chñ cöt loi quan trong va buöc phai trú lai àùt mua loai truyïn thöng. Àêy la möt thû nghiïm khöng thanh cöng, tuy nhiïn bö phên hanh chñnh cua THÖNG TIN vaâTÛ LIÏU - 6/2015 thû viïn àai hoc nay àa húp tac vúi Uy ban vï vên àï thû viïn cua àõa phûúng àï àùt mua möt phên tap chñ hoan toan dûúi dang àiïn tû. Khao sat ngûúi dung tin thò thêy ho quan têm túi phûúng an nay, nhûng trong chûng mûc co thï ho muön àûúc sû dung cac tap chñ nhûng nùm cu ú bêt cû hònh thûc nao trong trûúng húp khöng co ú dang àiïn tû. Möt Höi àöng chuyïn mön trong thû viïn àûúc lêp ra àï thûc hiïn phûúng an nay va cên phai giai quyït cac vên àï sau: - Trong khuön khö thû viïn, khi ky húp àöng vúi nha xuêt ban àï àam bao tiïp cên tai liïu cên phai thên trong xac àõnh cac thuêt ngû phu húp; - Phên tñch ky nhûng àiïu nha xuêt ban nïu ra trong húp àöng vúi muc àñch tuên thu lúi ñch cua thû viïn va ngûúi dung tin; - Xêy dûng cac tiïu chuên àöi vúi cac tap chñ chó tiïp cên àûúc dûúi dang àiïn tû; - Lêp danh sach tap chñ chó giúi thiïu dûúi dang àiïn tû. Kinh nghiïm cua thû viïn àai hoc Michigan àa chó ra rùng, ngön ngû húp àöng phai thêt ro rang, àún nghôa. Vò vêy, hang loat cac thû viïn lún àa soan thao ra cach tiïp cên va cac quy tùc cua mònh àï co àûúc cac thoa thuên phu húp khi mua tap chñ àiïn tû. Tiïu chuên lûa chon tap chñ àiïn tû la lam sao co thï hoan toan khöng phai dung túi ban in giêy. Ban àiïn tû co tñnh hiïn àai, format thuên tiïn, chêt lûúng thöng tin töt, àö tin cêy cua nha cung cêp-nha xuêt ban. Y kiïn tûúng tû vï vên àï àùt mua cac tac phêm àiïn tû trong ào khöng chó noi túi têm quan trong cua viïc tiïp cên thûúng xuyïn túi cac tac phêm nhûng nùm gên nhêt ma con xuêt hiïn sû àöc quyïn àöi vúi cac nha xuêt ban hang àêu co thï bùt buöc phai tuên theo cac àiïu kiïn cua ho vï gia tûúng quan cung nhû viïc hònh thanh goi àún àùt. Ngay nay, viïc tñnh toan àïn ngên sach la vên àï àùc trûng trïn toan thï giúi. Vï tñnh cêp thiït cua viïc tiïp cên túi tap chñ àiïn tû va gia àùt ào cua no, tac gia àa nïu ra möt trong cac phûúng an thoat ra khoi tònh trang nay la tö chûc liïn húp trïn quy mö quöc gia trong pham vi co kha nùng phên chia tai chñnh phu húp tûúng ûng vúi cac nha xuêt ban khi àùt mua cac tap chñ àiïn tû. Húp nhêt cac thû viïn àai hoc ú Ohtario 39 Nhòn ra thï giúi (Canada) vao cac liïn húp- Co möt mö hònh nûa àï giai quyït vên àï tû chöi sû dung kho thû viïn truyïn thöng hoùc kho hön húp. Trong sö cac giam àöc thû viïn àai hoc àa àûúc phong vên vúi muc àñch lam ro quan àiïm vï viïc rut ra khoi va thay thï cac nguön tin in ên truyïn thöng, chó giû lai möt ban in duy nhêt àöng thúi lûu têm túi vai tro cua liïn húp trong qua trònh húp tac trong lônh vûc nay. Cuöc phong vên àï cêp túi cac vên àï sau: 1- Sû cên thiït nao cho viïc lûu trû cac tac phêm in ú Canada? 2- Liïu co nïn thanh lêp möt trung têm lûu trû vung ú Ohtario? 3- Àiïu gò àûúc cho la ûu tiïn hún trong viïc phat triïn kho tû liïu in? 4- Liïu y kiïn ung hö viïc tö chûc kho tû liïu sö hoa co àûúc cho la ûu tiïn àöi vúi cac thanh viïn cua Liïn húp? 5- Co cên thiït hay khöng àï lai möt ban sao duy nhêt cua tap chñ àiïn tû trong kho sö hoa? Cuöc phong vên àa cho thêy rùng cac thû viïn àa hiïu àûúc sû cên thiït phai giam bút khöi lûúng bö sûu têp in, nhêt la nhûng núi co ban trung dang àiïn tû. Tuy nhiïn, trong trûúng húp nay lai xuêt hiïn nhiïu vên àï va co sû nghi ngú vï nhûng hoat àöng cua sû húp nhêt tûúng tû, trong ào co: 1- Thay àöi va xem xet lai ban chêt va vai tro cua thû viïn cung cac chûc nùng cua no. 2- Cên co möt mö hònh thï nao àï quan ly möt hï thöng tûúng tû nhû vêy- têp trung hoa hay phên tan? 3- Bùng cach nao àï so sanh cac bö sûu têp dang in va dang àiïn tû khi thanh lêp kho lûu trû? 4- Vên àï bö sung àêy àu. 5- Co nhûng hònh thûc phuc vu nao àöi vúi cac tac phêm in? Nhûng khi quan têm túi ngên sach cua têt ca cac thanh viïn cua Liïn húp thò gia trõ va dû an ngên sach la yïu tö cú ban va quan trong nhêt. Sû húp tac cua cac thû viïn àûúc thï hiïn trong bao cao cua cac chuyïn gia tû nûúc Ao tai phiïn hop cua Uy ban thûúng trûc IFLA bö phên bö sung va phat triïn vön tai liïu trong khuön khö àai höi thûúng niïn cua IFLA. Trong bao cao nay nïu kinh nghiïm cua Liïn húp cac 40 thû viïn nûúc Ao vï viïc thûc hiïn dû an thanh lêp bö phên lûu trû toan bö sûu têp cac tap chñ in co dang àiïn tû. Cac tac phêm in töt nhêt trong 52 thû viïn thanh viïn àûúc lûu trû trong möt sö cac thû viïn thanh viïn hoùc dûúi àang nguyïn ban hoùc cac ban sao bai bao. Tai trûúng àai hoc GGSI ú Dehli, Ên Àö àa tiïn hanh möt cöng trònh nghiïn cûu so sanh viïc sû dung cac tap chñ dang àiïn tû va dang in, phên tñch ky lûúng viïc phuc vu tai liïu in truyïn thöng va cac nhu cêu sao chep va sû dung cac tap chñ àiïn tû cua cac nha xuêt ban nhû: Elsevier, Emerald, IEEE va cac nha xuêt ban khac. Cöng trònh nghiïn cûu cho thêy, mùc du con sö thöng kï vï viïc sû dung nguön àiïn tû tùng nhûng con sö yïu cêu sao chep va mûún tai liïu in ên truyïn thöng (àùc biït la sach) khöng giam ma lai tùng. Theo y kiïn cua cac chuyïn gia àa nghiïn cûu thò àiïu nay àûúc giai thñch la do sû thuên tiïn cua võ trñ sùp xïp va tö chûc thû viïn töt, àùc biït la àöi vúi sinh viïn co thï tên dung bêt ky nguön tai liïu nao co trong thû viïn. Viïc tùng sö lûúng mûún tai liïu in àûúc thï hiïn ro àöi vúi tai liïu giao khoa khöng phuc vu ú dang àiïn tû. Möt loat nguön tai liïu àiïn tû àûúc sû dung tùng cao la do sö ngûúi dung tin tùng ú loai viït luên vùn, luên an, chuên bõ cho höi thao… va ho co thï sû dung cac giao diïn website àï nhanh chong tòm àûúc cac thöng tin cên thiït qua nguön àiïn tû. Nhû cac cöng trònh nghiïn cûu khac nhau cua Phûúng Têy àa chó ra rùng, nhiïm vu cua ho la tòm ra sû phöi húp giûa viïc sû dung nguön tin àiïn tû va trïn giêy- ào la cöng viïc kha phûc tap va àa chiïu, qua trònh thay thï nguön in bùng àiïn tû xay ra riïng biït cho tûng thû viïn va khöng thï chó dûa vao cac sö liïu thöng kï. Àï co àûúc sö liïu cu thï vï sû dung nguön àiïn tû co thï sû dung cac cöng trònh nghiïn cûu nhom têp trung hoùc phûúng phap thêm vên. Hai tac gia Grec va Sellers bùng hònh thûc thao luên àa àûa ra y kiïn rùng, möt sö thû viïn do eo hep vï ngên sach buöc phai lûa chon möt trong hai dang nguön tin, trong khi ào nhiïu thû viïn khac cho rùng, ngûúi dung tin cua ho yïu cêu nguön tin àiïn tû nïn tû chöi bö sung nguön tin trïn giêy, tuy nhiïn khi ngên sach bõ giam thò khöng phai têt ca cac nguön tin àiïn tû àïu àûúc cung cêp cho thû viïn. THÖNG TIN vaâTÛ LIÏU - 6/2015 ... - tailieumienphi.vn