Xem mẫu

Xã hội học, số 1(109), 2010 49 BÊt b×nh ®¼ng giíi vÒ gi¸o dôc ë ViÖt Nam hiÖn nay §ç Thiªn KÝnh* 1. Giíi thiÖu Mét trong nh÷ng th¸ch thøc rÊt lín cña gi¸o dôc ë ViÖt Nam trong bèi c¶nh héi nhËp quèc tÕ hiÖn nay lµ chÊt l­îng nguån nh©n lùc thÊp. MÆc dï ViÖt Nam ®· cã nhiÒu nç lùc t¹o ra c¸c c¬ héi tiÕp cËn gi¸o dôc cho ng­êi d©n, song sù bÊt b×nh ®¼ng gi¸o dôc ®· b¾t ®Çu béc lé râ h¬n ë cÊp häc Trung häc phæ th«ng trë lªn. Sù bÊt b×nh ®¼ng vÒ c¸c c¬ héi ®· ng¨n c¶n nhiÒu ng­êi kh«ng tiÕp cËn ®­îc gi¸o dôc bËc cao. ViÖc mét bé phËn lín d©n c­ kh«ng thÓ tiÕp tôc theo ®uæi bËc häc cao ®· khiÕn cho viÖc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò vÒ chÊt l­îng nguån nh©n lùc cµng gÆp khã kh¨n h¬n. Trong bèi c¶nh nµy, t×nh tr¹ng bÊt b×nh ®¼ng vÒ c¸c c¬ héi kh¸c nhau cã thÓ sÏ tiÕp tôc lµm s©u s¾c thªm t×nh tr¹ng khã kh¨n trong tiÕp cËn gi¸o dôc cña c¸c nhãm x· héi yÕu thÕ, nhãm d©n c­ ë vïng s©u, vïng xa vµ c¸c téc ng­êi thiÓu sè. §ång thêi, sù c¸ch biÖt gi÷a n«ng th«n vµ thµnh thÞ, gi÷a ng­êi giµu vµ ng­êi nghÌo trong tiÕp cËn gi¸o dôc còng sÏ trë nªn ®Ëm nÐt h¬n. Bµi viÕt nµy tr×nh bµy mét c¸ch tæng quan vÒ toµn bé thùc tr¹ng bÊt b×nh ®¼ng c¬ héi vÒ gi¸o dôc ë ViÖt Nam, ®Æc biÖt lµ bÊt b×nh ®¼ng giíi trong gi¸o dôc. 2. Kh¸i niÖm vµ nguån sè liÖu BÊt b×nh ®¼ng vÒ c¬ héi lµ g×? Nh÷ng hoµn c¶nh kh¸c nhau cña mçi ng­êi (nh­ giíi tÝnh, mµu da, téc ng­êi, n¬i sinh, nguån gèc gia ®×nh vµ c¸c nhãm giai tÇng) ®· t¹o nªn sù thµnh ®¹t còng kh¸c nhau vÒ kinh tÕ, x· héi vµ chÝnh trÞ ë hä; hoÆc lµ chóng ®· t¹o nªn sù h­ëng thô vµ tiÕp cËn kh¸c nhau ®èi víi c¸c nguån lùc kinh tÕ, x· héi, v¨n hãa vµ chÝnh trÞ ë mçi ng­êi cã mçi hoµn c¶nh kh¸c nhau. §ã gäi lµ bÊt b×nh ®¼ng vÒ c¬ héi. BÊt b×nh ®¼ng trong bµi viÕt nµy ®­îc hiÓu theo nghÜa lµ bÊt b×nh ®¼ng vÒ c¬ héi vµ nã ®­îc thÓ hiÖn trong lÜnh vùc gi¸o dôc nh­ thÕ nµo. Cã nghÜa r»ng, nh÷ng ng­êi cã c¬ së/hoµn c¶nh x· héi kh¸c nhau (tøc lµ c¬ héi kh¸c nhau) sÏ nhËn ®­îc nh÷ng møc ®é gi¸o dôc (sù ®¹t ®­îc/thµnh ®¹t vÒ gi¸o dôc) còng kh¸c nhau. Sù chªnh lÖch vÒ nh÷ng c¬ héi trong bµi viÕt bao gåm: chªnh lÖch gi÷a ng­êi giµu vµ ng­êi nghÌo, gi÷a ng­êi Kinh, Hoa vµ d©n téc thiÓu sè (DTTS), gi÷a n«ng th«n vµ ®« thÞ, gi÷a nam vµ n÷. Tõ sù chªnh lÖch nµy, t a cã thÓ ®o l­êng bÊt b×nh ®¼ng vÒ gi¸o dôc th«ng qua chØ sè ph©n hãa (lÇn) gi÷a c¸c nhãm cã c¬ së x· héi kh¸c nhau. ChØ sè ph©n hãa (chØ sè chªnh lÖch, viÕt t¾t lµ Dis.) ®­îc ®o b»ng tØ sè cña kÕt qu¶ gi¸o dôc ®¹t ®­îc gi÷a nhãm cã ®Þa vÞ x· héi cao víi nhãm cã ®Þa vÞ x· héi thÊp. Bµi viÕt chñ yÕu dùa vµo nguån sè liÖu Kh¶ o s¸t møc sèng hé gia ®×nh ViÖt Nam (VHLSS) trong c¸c n¨m 2002, 2004 vµ 2004 cña Tæng côc Thèng kª (TCTK). Tõ nguån sè liÖu nµy, t¸c gi¶ ®· tiÕn hµnh ph©n tÝch theo gãc ®é bÊt b×nh ®¼ng c¬ héi vÒ gi¸o * TS. ViÖn X· héi häc. Bản quyền thuộc viện Xã hội học www.ios.org.vn 50 Bất bình đẳng giới về giáo dục…... dôc. Tuy nhiªn, nguån sè liÖu VHLSS cßn ch­a ®Çy ®ñ (ch­a ®o l­êng kÕt qu¶ häc tËp theo ®iÓm sè, hoÆc ch­a cã nghiªn cøu ®Þnh tÝnh vÒ bÊt b×nh ®¼ng trong gi¸o dôc). ChÝnh v× vËy, bµi viÕt ®· sö dông thªm nguån sè liÖu tõ ®Ò tµi cÊp ViÖn X· héi häc n¨m 2008: “BÊt b×nh ®¼ng vÒ gi¸o dôc ë khu vùc n«ng th«n hiÖn nay”. §Ò tµi nµy ®· ®o l­êng bÊt b×nh ®¼ng c¬ héi vÒ gi¸o dôc theo ®iÓm sè m«n To¸n, m«n V¨n/TiÕng ViÖt vµ ®iÓm trung b×nh c¸c m«n häc c¶ n¨m t¹i 3 líp häc sinh (mét líp 5 vµ hai líp 9). §ång thêi, ®Ò tµi còng thùc hiÖn mét sè cuéc pháng vÊn s©u vµ th¶o luËn nhãm ®èi víi gi¸o viªn vµ phô huynh häc sinh. 3. Tæng quan vÒ bÊt b×nh ®¼ng gi¸o dôc ë ViÖt Nam a. BÊt b×nh ®¼ng cã xu h­íng gi¶m dÇn theo thêi gian HiÖn nay, ViÖt Nam ®· ®¹t ®­îc phæ cËp gi¸o dôc tiÓu häc. Nh÷ng chÝnh s¸ch vÒ c¶i c¸ch gi¸o dôc ®· lµm t¨ng c¬ héi häc tËp cho mäi ng­êi. ë B¶ng 1, theo kÕt qu¶ c¸c cuéc §iÒu tra møc sèng d©n c­ (VLSS vµ VHLSS) tõ n¨m 1993 ®Õn 2006, ta thÊy sau 13 n¨m (1993~2006) tØ lÖ (%) ®i häc ®óng tuæi trong ph¹m vi c¶ n­íc ®Òu t¨ng ë mäi cÊp häc (trõ cÊp TiÓu häc) nh­ sau: 30,1 → 61,7 → 72,1 → 78,8 ë cÊp Trung häc c¬ së (THCS) vµ 7,2 → 28,6 → 41,8 → 53,9 ë cÊp Trung häc phæ th«ng (THPT). §iÒu nµy chøng tá r»ng c¬ héi gi¸o dôc ®ang ®­îc më réng ë ViÖt Nam. §ång thêi, kho¶ng c¸ch chªnh lÖch (Dis./lÇn) vÒ tû lÖ ®i häc ®óng tuæi ë cÊp THCS vµ THPT gi÷a n«ng th«n vµ thµnh thÞ còng ®­îc thu hÑp dÇn nh­ sau: 1,8 → 1,4 → 1,2 → 1,1 (THCS) vµ 3,7 → 2,4 → 1,6 → 1,3 (THPT). Kho¶ng c¸ch chªnh lÖch nµy chÝnh lµ sù thÓ hiÖn bÊt b×nh ®¼ng vÒ c¬ héi. Sù gi¶m ®i cña bÊt b×nh ®¼ng c¬ héi vÒ gi¸o dôc gi÷a n«ng th«n vµ ®« thÞ cho thÊy nÒn gi¸o dôc ë ViÖt Nam trong thêi kú ®æi míi ®· ®em l¹i nhiÒu lîi Ých cho trÎ em n«ng th«n. §iÒu nµy sÏ lµm cho kho¶ng c¸ch vÒ gi¸o dôc gi÷a n«ng th«n vµ ®« thÞ ®­îc rót ng¾n dÇn. Riªng ®èi víi cÊp TiÓu häc, xu h­íng gi¶m vÒ bÊt b×nh ®¼ng lµ kh«ng râ rµng. Bëi v× cÊp TiÓu häc ®· ®­îc phæ cËp ®èi víi qu¶ng ®¹i trÎ em trong ®é tuæi ®i häc. Tøc lµ, c¬ héi häc tËp ë cÊp TiÓu häc ®· më ra réng r·i cho mäi ng­êi. Do vËy, sù bÊt b×nh ®¼ng ë cÊp TiÓu häc gi÷a n«ng th«n vµ ®« thÞ lµ kh«ng ®¸ng kÓ. Ph©n tÝch t­¬ng tù ®èi víi nh÷ng chªnh lÖch kh¸c (ng­êi Kinh/Hoa vµ DTTS, ng­êi giµu vµ ng­êi nghÌo), kho¶ng c¸ch bÊt b×nh ®¼ng còng cã xu h­íng gi¶m dÇn theo thêi gian (1993~2002) ë tÊt c¶ c¸c cÊp häc (xem dßng chØ sè ph©n hãa Dis. cho ng­êi Kinh/Hoa vµ DTTS, ng­êi giµu vµ ng­êi nghÌo - B¶ng 1). B¶ng 1: Tû lÖ ®i häc ®óng tuæi (%) TiÓu häc Trung häc c¬ së Trung häc phæ th«ng C¶ n­íc 1993 1998 2002 2006 86,7 91,0 90,1 89,3 Nhãm nghÌo nhÊt 72,0 81,9 84,5 - NhãmgÇnnghÌonhÊt 87,0 93,2 90,3 - Nhãm trung b×nh 90,8 94,6 91,9 - NhãmgÇn giµunhÊt 93,5 96,0 93,7 - Nhãm giµu nhÊt 95,9 96,4 95,3 - 1993 1998 2002 2006 30,1 61,7 72,1 78,8 12,1 33,6 53,8 - 16,6 53,0 71,3 - 28,8 65,5 77,6 - 38,4 71,8 78,8 - 55,0 91,0 85,8 - 1993 1998 2002 2006 7,2 28,6 41,8 53,9 1,1 4,5 17,1 - 1,6 13,3 34,1 - 2,6 20,7 42,6 - 7,7 36,4 53,0 - 20,9 64,3 67,2 - Bản quyền thuộc viện Xã hội học www.ios.org.vn Đỗ Thiên Kính 51 Giµu/NghÌo (Dis.) Ng­êi Kinh vµ Hoa C¸cd©n téc thiÓusè Kinh-Hoa/DTTS (Dis.) Thµnh thÞ N«ng th«n §« thÞ/N.th«n (Dis.) 1,3 1,2 90,6 93,3 63,8 82,2 1,4 1,2 96,6 95,5 84,8 90,6 1,1 1,1 1,1 - 92,1 - 80,0 - 1,2 - 94,1 89,7 89,2 89,1 1,1 1,0 4,6 2,7 1,6 - 33,6 66,2 75,9 - 6,6 36,5 48,0 - 5,1 1,8 1,6 - 48,5 80,3 80,8 82,8 26,3 57,9 69,9 77,7 1,8 1,4 1,2 1,1 19,0 14,3 3,9 - 7,9 31,9 45,2 - 2,1 8,1 19,3 - 3,8 3,9 2,3 - 17,3 54,5 59,2 66,3 4,7 22,6 37,7 50,3 3,7 2,4 1,6 1,3 Nguån: ¦íc tÝnh dùa trªn sè liÖu cña VLSS 1993 - 1998 vµ VHLSS 2002 (Ng©n hµng ThÕ giíi, 2003: 62); TCTK, 2007: 68 (cho n¨m 2006). TiÕp theo, khi xem xÐt sù bÊt b×nh ®¼ng vÒ gi¸o dôc b»ng nh÷ng c¸ch ®o l­êng kh¸c còng thÓ hiÖn xu h­íng gi¶m dÇn theo thêi gian. Do khu«n khæ h¹n chÕ cña bµi viÕt, t¸c gi¶ kh«ng tr×nh bµy c¸c b¶ng sè liÖu cña nh÷ng c¸ch ®o l­êng nµy, mµ chØ ®­a ra nguån sè liÖu vµ kÕt qu¶ tÝnh to¸n nh­ sau: (i) N¨m 2002, khi ®o l­êng qua tØ lÖ biÕt ch÷ cña d©n sè tõ 10 tuæi trë lªn th× ng­êi d©n ®« thÞ cã tØ lÖ biÕt ch÷ cao gÊp 1,1 lÇn so ví i n«ng th«n. TØ lÖ nµy ®· gi¶m xuèng cßn kho¶ng 1,0 lÇn vµo n¨m 2006 (TCTK, 2007: 63). (ii) N¨m 2002, khi ®o l­êng qua chi tiªu cho gi¸o dôc th× khu vùc ®« thÞ cã møc chi tiªu vÒ gi¸o dôc cho 1 ng­êi ®i häc trong 1 n¨m cao gÊp 2,9 lÇn so víi n«ng th«n. TØ lÖ nµy ®· gi¶m xuèng 2,6 lÇn vµo n¨m 2004 vµ gi¶m tiÕp cßn 2,3 lÇn vµo n¨m 2006 (TCTK, 2007: 76). T­¬ng tù, xu h­íng bÊt b×nh ®¼ng gi¶m dÇn nµy còng thÓ hiÖn ë sù chªnh lÖch vÒ chi tiªu cho gi¸o dôc gi÷a nhãm giµu cao gÊp 6,0 lÇn so víi nhãm nghÌo (2002). TØ lÖ nµy ®· gi¶m xuèng cßn 5,7 lÇn (2006) (TCTK, 2007: 77). Nh­ vËy, dï cho xem xÐt theo bÊt kú c¸ch ®o l­êng nµo (tØ lÖ ®i häc ®óng tuæi, hoÆc tØ lÖ d©n sè biÕt ch÷, hoÆc chi tiªu cho gi¸o dôc) vµ theo bÊt kú sù chªnh lÖch vÒ c¬ héi nh­ thÕ nµo (giµu - nghÌo, hoÆc Kinh/Hoa – DTTS, hoÆc n«ng th«n - ®« thÞ) th× t×nh tr¹ng bÊt b×nh ®¼ng c¬ héi vÒ gi¸o dôc ë ViÖt Nam còng ®ang gi¶m dÇn theo thêi gian (1993~2006). §©y lµ mét trong nh÷ng thµnh c«ng cña hÖ thèng gi¸o dôc trong thêi kú ®æi míi. §iÒu nµy cã nghÜa r»ng c¬ héi gi¸o dôc ®ang ®­îc më réng ë ViÖt Nam. Sù gi¶m ®i cña bÊt b×nh ®¼ng c¬ héi vÒ gi¸o dôc gi÷a c¸c nhãm x· héi cho thÊy nÒn gi¸o dôc ë ViÖt Nam trong thêi kú ®æi míi ®· ®em l¹i nhiÒu lîi Ých cho trÎ em ë c¸c nhãm x· héi yÕu thÕ kh¸c nhau. §iÒu nµy sÏ lµm cho kho¶ng c¸ch vÒ gi¸o dôc gi÷a c¸c nhãm x· héi ®­îc rót ng¾n dÇn. Nh×n réng ra c¸c n­íc trªn thÕ giíi còng ®Òu thÓ hiÖn xu h­íng bÊt b×nh ®¼ng vÒ gi¸o dôc ngµy cµng gi¶m khi møc ®é c«ng nghiÖp hãa ngµy cµng cao (Bondon, 1974: 53, 62, 102). Nh­ vËy, ë ViÖt Nam còng thÓ hiÖn xu h­íng nµy nh­ c¸c n­íc trªn thÕ giíi. b. BÊt b×nh ®¼ng cã xu h­íng t¨ng dÇn theo cÊp häc B¶ng 1 trªn ®©y ®­îc s¾p xÕp theo thêi gian liªn tôc ë tõng cÊp häc vµ ta ®· nhËn thÊy bÊt b×nh ®¼ng gi¸o dôc cã xu h­íng gi¶m dÇn theo thêi gian. Khi B¶ng 1 Bản quyền thuộc viện Xã hội học www.ios.org.vn 52 Bất bình đẳng giới về giáo dục…... ®­îc s¾p xÕp l¹i theo c¸c cÊp häc liªn tiÕp nhau theo tõng n¨m nh­ ë B¶ng 2 th× ta sÏ nhËn thÊy mét ®iÒu kh¸c: bÊt b×nh ®¼ng cã xu h­íng t¨ng dÇn theo cÊp häc. B¶ng 2: Tû lÖ ®i häc ®óng tuæi (%) 1993 C¶ n­íc TiÓuH THCS 1998 THPT TiÓuH THCS 2002 THPT TiÓuH THCS 2006 THPT TiÓuH THCS THPT Nhãm nghÌo nhÊt NhãmgÇn nghÌonhÊt Nhãm trung b×nh Nhãm gÇn giµu nhÊt Nhãm giµu nhÊt Giµu/NghÌo (Dis.) Ng­êi Kinh vµ Hoa C¸c d©n téc thiÓu sè Kinh-Hoa/DTTS (Dis.) Thµnh thÞ N«ng th«n §« thÞ/N.th«n (Dis.) 86,7 30,1 7,2 91,0 61,7 28,6 90,1 72,1 72,0 12,1 1,1 81,9 33,6 4,5 84,5 53,8 87,0 16,6 1,6 93,2 53,0 13,3 90,3 71,3 90,8 28,8 2,6 94,6 65,5 20,7 91,9 77,6 93,5 38,4 7,7 96,0 71,8 36,4 93,7 78,8 95,9 55,0 20,9 96,4 91,0 64,3 95,3 85,8 1,3 4,6 19,0 1,2 2,7 14,3 1,1 1,6 90,6 33,6 7,9 93,3 66,2 31,9 92,1 75,9 63,8 6,6 2,1 82,2 36,5 8,1 80,0 48,0 1,4 5,1 3,8 1,2 1,8 3,9 1,2 1,6 96,6 48,5 17,3 95,5 80,3 54,5 94,1 80,8 84,8 26,3 4,7 90,6 57,9 22,6 89,2 69,9 1,2 1,8 3,7 1,1 1,4 2,4 1,1 1,2 41,8 - - - 17,1 - - - 34,1 - - - 42,6 - - - 53,0 - - - 67,2 - - - 3,9 - - - 45,2 - - - 19,3 - - - 2,3 - - - 59,2 89,7 82,8 66,3 37,7 89,1 77,7 50,3 1,6 1,0 1,1 1,3 Nguån: xem B¶ng 1 (b¶ng nµy lµ sù s¾p xÕp l¹i B¶ng 1) ë B¶ng 2, xem xÐt sù chªnh lÖch gi÷a nhãm giµu vµ nhãm nghÌo n¨m 1993, sù bÊt b×nh ®¼ng t¨ng dÇn tõ cÊp häc thÊp (TiÓu häc) lµ 1,3 lÇn, ®Õn 4,6 lÇn (THCS) vµ ®Õn cÊp häc cao (THPT) lµ 19,0 lÇn. Xu h­íng bÊt b×nh ®¼ng t¨ng dÇn còng diÔn ra t­¬ng tù cho n¨m 1998 lµ 1,2 → 2,7 → 14,3 (lÇn) vµ n¨m 2002 lµ 1,1 → 1,6 → 3,9 (lÇn). Xu h­íng nµy còng diÔn ra t­¬ng tù nÕu ta xem xÐt sù chªnh lÖch vÒ tØ lÖ trÎ em ®i häc ®óng tuæi gi÷a ng­êi Kinh/Hoa vµ DTTS (trõ tr­êng hîp ngo¹i lÖ n¨m 1993), gi÷a n«ng th«n vµ ®« thÞ trong c¶ 4 n¨m 1993, 1998, 2002 vµ 2006. Nh­ vËy, qua con sè ë dßng hÖ sè chªnh lÖch (Dis., B¶ng 2) ta thÊy næi lªn xu h­íng vËn ®éng cña chóng lµ: Cµng häc lªn cao th× sù bÊt b×nh ®¼ng vÒ gi¸o dôc ë trÎ em cµng lín (hoÆc lµ bÊt b×nh ®¼ng cã xu h­íng t¨ng dÇn theo cÊp häc). Xu h­íng nµy ®· ®­îc t¸c gi¶ kh¼ng ®Þnh tr­íc ®©y qua nghiªn cøu nguån sè liÖu VLSS 1993 vµ 1998 (§ç Thiªn KÝnh, 2005: 55). Theo thêi gian (®­îc bæ sung thªm nguån sè liÖu VHLSS 2002, 2006), ta cã thÓ kh¼ng ®Þnh tiÕp tôc r»ng xu h­íng nµy vÉn kh«ng thay ®æi. Së dÜ bÊt b×nh ®¼ng ë cÊp häc thÊp kh«ng lín nh­ ë cÊp häc cao, bëi v× cÊp häc thÊp th­êng ®­îc phæ cËp ®èi víi qu¶ng ®¹i quÇn chóng nhiÒu h¬n. Tøc lµ, c¬ héi häc tËp ë cÊp häc thÊp ®· më ra réng r·i cho mäi ng­êi nhiÒu h¬n. Xu h­íng bÊt b×nh ®¼ng nh­ ®· ph©n tÝch trªn ®©y vÉn ®­îc quan s¸t thÊy râ rµng khi ta xem xÐt theo nh÷ng c¸ch ®o l­êng kh¸c. Ch¼ng h¹n nh­ lµ sù ®¹t ®­îc b»ng cÊp cao nhÊt cña d©n sè tõ 15 tuæi trë lªn; hoÆc lµ sù ®¹t ®­îc vÒ kÕt qu¶ häc tËp Bản quyền thuộc viện Xã hội học www.ios.org.vn Đỗ Thiên Kính 53 cña häc sinh phæ th«ng. C¶ hai c¸ch ®o l­êng nµy ®Òu thÓ hiÖn vµ n»m trong mét nghÜa réng h¬n. §ã lµ sù ®¹t ®­îc vÒ gi¸o dôc. Do khu«n khæ h¹n chÕ cña bµi viÕt, t¸c gi¶ kh«ng tr×nh bµy c¸c b¶ng sè liÖu cña hai c¸ch ®o l­êng nµy, mµ chØ ®­a ra nguån sè liÖu vµ kÕt qu¶ tÝnh to¸n nh­ sau: (i) N¨m 2006, d©n sè tõ 15 tuæi trë lªn ë nhãm gi nghiÖp TiÓu häc (hoÆc THCS) chØ b»ng 0,6 lÇn (hoÆc 0, µu cã b»ng cÊp cao nhÊt lµ tèt 9 lÇn) so víi nhãm nghÌo. Nh­ng ë c¸c lo¹i b»ng cÊp cao h¬n (tèt nghiÖp THPT, Trung häc chuyªn nghiÖp -THCN vµ Cao ®¼ng, ®¹i häc - C§, §H) th× nhãm giµu l¹i cao gÊp 2,9 lÇ n (THPT), 12,8 lÇn (THCN) vµ 74,4 lÇn (C§, §H) so víi nhãm nghÌo (TCTK, 2007: 65). Nh­ vËy, ng­êi nghÌo th­êng cã b»ng cÊp ë tr×nh ®é thÊp (TiÓu häc vµ THCS) nhiÒu h¬n ng­êi giµu. Tr¸i l¹i, ng­êi giµu l¹i cã b»ng cÊp ë tr×nh ®é cao (THPT, THCN vµ C§, §H) l µ nhiÒu h¬n ng­êi nghÌo. T­¬ng tù nh­ vËy, ng­êi n«ng th«n th­êng cã b»ng cÊp ë tr×nh ®é thÊp nhiÒu h¬n ng­êi ®« thÞ. Tr¸i l¹i, ng­êi ®« thÞ l¹i cã b»ng cÊp ë tr×nh ®é cao lµ nhiÒu h¬n ng­êi n«ng th«n (TCTK, 2007: 65). Nh÷ng ®iÒu nµy cã nghÜa r»ng, nh÷ng ng­êi xuÊt th©n tõ gia ®×nh kh¸ gi¶ (vµ/hoÆc xuÊt th©n tõ ®« thÞ) sÏ cã nhiÒu c¬ héi ®¹t ®­îc b»ng cÊp cao h¬n so víi nh÷ng ng­êi cã hoµn c¶nh gia ®×nh nghÌo khã (vµ/hoÆc sèng ë n«ng th«n). (ii) Trong n¨m häc 2005 - 2006, con em lµ häc sinh phæ th«ng ë nhãm giµu xÕp lo¹i häc lùc YÕu kÐm (hoÆc Trung b×nh) chØ b»ng 0,2 lÇn (hoÆc 0,5 lÇn) so víi nhãm nghÌo. Nh­ng ë møc ®é häc lùc cao h¬n (Kh¸ vµ Giái) th× con em nhãm giµu l¹i cao gÊp 1,4 lÇn (häc Kh¸) vµ 4,9 lÇn (häc Giái) so víi nhãm nghÌo (TCTK, 2007: 84). Nh ­ vËy, häc sinh phæ th«ng trong c¸c gia ®×nh nghÌo khã th­êng häc kÐm h¬n so víi gia ®×nh giµu kh¸. T­¬ng tù nh­ vËy, häc sinh ë n«ng th«n cã häc lùc YÕu kÐm vµ Trung b×nh nhiÒu h¬n ë ®« thÞ. Tr¸i l¹i, häc sinh ë ®« thÞ cã häc lùc Kh¸ vµ Giái lµ nhiÒu h¬n ë n«ng th«n (TCTK, 2007: 84). Nãi c¸ch kh¸c, häc sinh ë n«ng th«n häc kÐm h¬n häc sinh ë ®« thÞ. Nh÷ng ®iÒu nµy cã nghÜa r»ng, nh÷ng häc sinh xuÊt th©n tõ gia ®×nh kh¸ gi¶ (vµ/hoÆc xuÊt th©n tõ ®« thÞ) sÏ cã ®­îc thµnh tÝch häc tËp cao h¬n so víi nh÷ng häc sinh con nhµ nghÌo (vµ/hoÆc sèng ë n«ng th«n). Nh­ vËy, dï cho xem xÐt theo bÊt kú c¸ch ®o l­êng nµo (tØ lÖ ®i häc ®óng tuæi; hoÆc sù ®¹t ®­îc b»ng cÊp cao nhÊt; hoÆc xÕp lo¹i häc lùc cña häc sinh) vµ theo bÊt kú sù chªnh lÖch vÒ c¬ héi nh­ thÕ nµo (giµu - nghÌo, hoÆc n«ng th«n - ®« thÞ) th× t×nh tr¹ng bÊt b×nh ®¼ng c¬ héi vÒ gi¸o dôc ë ViÖt Nam còng ®ang t¨ng dÇn theo sù ®¹t ®­îc vÒ gi¸o dôc. §iÒu nµy cã nghÜa r»ng, nh÷ng häc sinh xuÊt th©n tõ nhãm cã ®Þa vÞ x· héi cao sÏ cã nhiÒu c¬ héi ®¹t ®­îc kÕt qu¶ häc tËp tèt h¬n so víi nhãm cã ®Þa vÞ x· héi thÊp. 4. BÊt b×nh ®¼ng giíi vÒ gi¸o dôc, nguyªn nh©n vµ vÊn ®Ò ®Æt ra ë môc trªn ®©y, ta ®· ph©n tÝch hai xu h­íng bÊt b×nh ®¼ng vÒ gi¸o dôc theo sù chªnh lÖch vÒ c¸c d¹ng c¬ héi (giµu vµ nghÌo, ng­êi Kinh, Hoa vµ DTTS, n«ng th«n vµ ®« thÞ) kh¸c nhau nh­ thÕ nµo. §èi víi sù chªnh lÖch vÒ c¬ héi gi÷a nam vµ n÷ nªn ®­îc ph©n tÝch riªng vµ lµ mét trong nh÷ng néi dung quan träng cña bµi viÕt nµy. Bản quyền thuộc viện Xã hội học www.ios.org.vn ... - tailieumienphi.vn
nguon tai.lieu . vn