Xem mẫu
Xã hội học, số 1(109), 2010 49
BÊt b×nh ®¼ng giíi vÒ gi¸o dôc ë ViÖt Nam hiÖn nay
§ç Thiªn KÝnh*
1. Giíi thiÖu
Mét trong nh÷ng th¸ch thøc rÊt lín cña gi¸o dôc ë ViÖt Nam trong bèi c¶nh héi nhËp quèc tÕ hiÖn nay lµ chÊt lîng nguån nh©n lùc thÊp. MÆc dï ViÖt Nam ®· cã nhiÒu nç lùc t¹o ra c¸c c¬ héi tiÕp cËn gi¸o dôc cho ngêi d©n, song sù bÊt b×nh ®¼ng gi¸o dôc ®· b¾t ®Çu béc lé râ h¬n ë cÊp häc Trung häc phæ th«ng trë lªn. Sù bÊt b×nh ®¼ng vÒ c¸c c¬ héi ®· ng¨n c¶n nhiÒu ngêi kh«ng tiÕp cËn ®îc gi¸o dôc bËc cao. ViÖc mét bé phËn lín d©n c kh«ng thÓ tiÕp tôc theo ®uæi bËc häc cao ®· khiÕn cho viÖc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò vÒ chÊt lîng nguån nh©n lùc cµng gÆp khã kh¨n h¬n. Trong bèi c¶nh nµy, t×nh tr¹ng bÊt b×nh ®¼ng vÒ c¸c c¬ héi kh¸c nhau cã thÓ sÏ tiÕp tôc lµm s©u s¾c thªm t×nh tr¹ng khã kh¨n trong tiÕp cËn gi¸o dôc cña c¸c nhãm x· héi yÕu thÕ, nhãm d©n c ë vïng s©u, vïng xa vµ c¸c téc ngêi thiÓu sè. §ång thêi, sù c¸ch biÖt gi÷a n«ng th«n vµ thµnh thÞ, gi÷a ngêi giµu vµ ngêi nghÌo trong tiÕp cËn gi¸o dôc còng sÏ trë nªn ®Ëm nÐt h¬n. Bµi viÕt nµy tr×nh bµy mét c¸ch tæng quan vÒ toµn bé thùc tr¹ng bÊt b×nh ®¼ng c¬ héi vÒ gi¸o dôc ë ViÖt Nam, ®Æc biÖt lµ bÊt b×nh ®¼ng giíi trong gi¸o dôc.
2. Kh¸i niÖm vµ nguån sè liÖu
BÊt b×nh ®¼ng vÒ c¬ héi lµ g×? Nh÷ng hoµn c¶nh kh¸c nhau cña mçi ngêi (nh giíi tÝnh, mµu da, téc ngêi, n¬i sinh, nguån gèc gia ®×nh vµ c¸c nhãm giai tÇng) ®· t¹o nªn sù thµnh ®¹t còng kh¸c nhau vÒ kinh tÕ, x· héi vµ chÝnh trÞ ë hä; hoÆc lµ chóng ®· t¹o nªn sù hëng thô vµ tiÕp cËn kh¸c nhau ®èi víi c¸c nguån lùc kinh tÕ, x· héi, v¨n hãa vµ chÝnh trÞ ë mçi ngêi cã mçi hoµn c¶nh kh¸c nhau. §ã gäi lµ bÊt b×nh ®¼ng vÒ c¬ héi. BÊt b×nh ®¼ng trong bµi viÕt nµy ®îc hiÓu theo nghÜa lµ bÊt b×nh ®¼ng vÒ c¬ héi vµ nã ®îc thÓ hiÖn trong lÜnh vùc gi¸o dôc nh thÕ nµo. Cã nghÜa r»ng, nh÷ng ngêi cã c¬ së/hoµn c¶nh x· héi kh¸c nhau (tøc lµ c¬ héi kh¸c nhau) sÏ nhËn ®îc nh÷ng møc ®é gi¸o dôc (sù ®¹t ®îc/thµnh ®¹t vÒ gi¸o dôc) còng kh¸c nhau. Sù chªnh lÖch vÒ nh÷ng c¬ héi trong bµi viÕt bao gåm: chªnh lÖch gi÷a ngêi giµu vµ ngêi nghÌo, gi÷a ngêi Kinh, Hoa vµ d©n téc thiÓu sè (DTTS), gi÷a n«ng th«n vµ ®« thÞ, gi÷a nam vµ n÷. Tõ sù chªnh lÖch nµy, t a cã thÓ ®o lêng bÊt b×nh ®¼ng vÒ gi¸o dôc th«ng qua chØ sè ph©n hãa (lÇn) gi÷a c¸c nhãm cã c¬ së x· héi kh¸c nhau. ChØ sè ph©n hãa (chØ sè chªnh lÖch, viÕt t¾t lµ Dis.) ®îc ®o b»ng tØ sè cña kÕt qu¶ gi¸o dôc ®¹t ®îc gi÷a nhãm cã
®Þa vÞ x· héi cao víi nhãm cã ®Þa vÞ x· héi thÊp.
Bµi viÕt chñ yÕu dùa vµo nguån sè liÖu Kh¶ o s¸t møc sèng hé gia ®×nh ViÖt Nam (VHLSS) trong c¸c n¨m 2002, 2004 vµ 2004 cña Tæng côc Thèng kª (TCTK). Tõ nguån sè liÖu nµy, t¸c gi¶ ®· tiÕn hµnh ph©n tÝch theo gãc ®é bÊt b×nh ®¼ng c¬ héi vÒ gi¸o
* TS. ViÖn X· héi häc.
Bản quyền thuộc viện Xã hội học www.ios.org.vn
50 Bất bình đẳng giới về giáo dục…...
dôc. Tuy nhiªn, nguån sè liÖu VHLSS cßn cha ®Çy ®ñ (cha ®o lêng kÕt qu¶ häc tËp theo ®iÓm sè, hoÆc cha cã nghiªn cøu ®Þnh tÝnh vÒ bÊt b×nh ®¼ng trong gi¸o dôc). ChÝnh v× vËy, bµi viÕt ®· sö dông thªm nguån sè liÖu tõ ®Ò tµi cÊp ViÖn X· héi häc n¨m 2008: “BÊt b×nh ®¼ng vÒ gi¸o dôc ë khu vùc n«ng th«n hiÖn nay”. §Ò tµi nµy ®· ®o lêng bÊt b×nh ®¼ng c¬ héi vÒ gi¸o dôc theo ®iÓm sè m«n To¸n, m«n V¨n/TiÕng ViÖt vµ ®iÓm trung b×nh c¸c m«n häc c¶ n¨m t¹i 3 líp häc sinh (mét líp 5 vµ hai líp 9). §ång thêi, ®Ò tµi còng thùc hiÖn mét sè cuéc pháng vÊn s©u vµ th¶o luËn nhãm ®èi víi gi¸o viªn vµ phô huynh häc sinh.
3. Tæng quan vÒ bÊt b×nh ®¼ng gi¸o dôc ë ViÖt Nam
a. BÊt b×nh ®¼ng cã xu híng gi¶m dÇn theo thêi gian
HiÖn nay, ViÖt Nam ®· ®¹t ®îc phæ cËp gi¸o dôc tiÓu häc. Nh÷ng chÝnh s¸ch vÒ c¶i c¸ch gi¸o dôc ®· lµm t¨ng c¬ héi häc tËp cho mäi ngêi. ë B¶ng 1, theo kÕt qu¶ c¸c cuéc §iÒu tra møc sèng d©n c (VLSS vµ VHLSS) tõ n¨m 1993 ®Õn 2006, ta thÊy sau 13 n¨m (1993~2006) tØ lÖ (%) ®i häc ®óng tuæi trong ph¹m vi c¶ níc ®Òu t¨ng ë mäi cÊp häc (trõ cÊp TiÓu häc) nh sau: 30,1 → 61,7 → 72,1 → 78,8 ë cÊp Trung häc c¬ së (THCS) vµ 7,2 → 28,6 → 41,8 → 53,9 ë cÊp Trung häc phæ th«ng (THPT). §iÒu nµy chøng tá r»ng c¬ héi gi¸o dôc ®ang ®îc më réng ë ViÖt Nam. §ång thêi, kho¶ng c¸ch chªnh lÖch (Dis./lÇn) vÒ tû lÖ ®i häc ®óng tuæi ë cÊp THCS vµ THPT gi÷a n«ng th«n vµ thµnh thÞ còng ®îc thu hÑp dÇn nh sau: 1,8 → 1,4 → 1,2 → 1,1 (THCS) vµ 3,7 → 2,4 → 1,6 → 1,3 (THPT). Kho¶ng c¸ch chªnh lÖch nµy chÝnh lµ sù thÓ hiÖn bÊt b×nh ®¼ng vÒ c¬ héi. Sù gi¶m ®i cña bÊt b×nh ®¼ng c¬ héi vÒ gi¸o dôc gi÷a n«ng th«n vµ ®« thÞ cho thÊy nÒn gi¸o dôc ë ViÖt Nam trong thêi kú ®æi míi ®· ®em l¹i nhiÒu lîi Ých cho trÎ em n«ng th«n. §iÒu nµy sÏ lµm cho kho¶ng c¸ch vÒ gi¸o dôc gi÷a n«ng th«n vµ ®« thÞ ®îc rót ng¾n dÇn. Riªng ®èi víi cÊp TiÓu häc, xu híng gi¶m vÒ bÊt b×nh ®¼ng lµ kh«ng râ rµng. Bëi v× cÊp TiÓu häc ®· ®îc phæ cËp ®èi víi qu¶ng ®¹i trÎ em trong ®é tuæi ®i häc. Tøc lµ, c¬ héi häc tËp ë cÊp TiÓu häc ®· më ra réng r·i cho mäi ngêi. Do vËy, sù bÊt b×nh ®¼ng ë cÊp TiÓu häc gi÷a n«ng th«n vµ ®« thÞ lµ kh«ng ®¸ng kÓ. Ph©n tÝch t¬ng tù ®èi víi nh÷ng chªnh lÖch kh¸c (ngêi Kinh/Hoa vµ DTTS, ngêi giµu vµ ngêi nghÌo), kho¶ng c¸ch bÊt b×nh ®¼ng còng cã xu híng gi¶m dÇn theo thêi gian (1993~2002) ë tÊt c¶ c¸c cÊp häc (xem dßng chØ sè ph©n hãa Dis. cho ngêi Kinh/Hoa vµ DTTS, ngêi giµu vµ ngêi nghÌo - B¶ng 1).
B¶ng 1: Tû lÖ ®i häc ®óng tuæi (%)
TiÓu häc Trung häc c¬ së Trung häc phæ th«ng
C¶ níc 1993 1998 2002 2006
86,7 91,0 90,1 89,3
Nhãm nghÌo nhÊt 72,0 81,9 84,5 -
NhãmgÇnnghÌonhÊt 87,0 93,2 90,3 -
Nhãm trung b×nh 90,8 94,6 91,9 -
NhãmgÇn giµunhÊt 93,5 96,0 93,7 -
Nhãm giµu nhÊt 95,9 96,4 95,3 -
1993 1998 2002 2006
30,1 61,7 72,1 78,8
12,1 33,6 53,8 -
16,6 53,0 71,3 -
28,8 65,5 77,6 -
38,4 71,8 78,8 -
55,0 91,0 85,8 -
1993 1998 2002 2006
7,2 28,6 41,8 53,9
1,1 4,5 17,1 -
1,6 13,3 34,1 -
2,6 20,7 42,6 -
7,7 36,4 53,0 -
20,9 64,3 67,2 -
Bản quyền thuộc viện Xã hội học www.ios.org.vn
Đỗ Thiên Kính 51
Giµu/NghÌo (Dis.)
Ngêi Kinh vµ Hoa
C¸cd©n téc thiÓusè
Kinh-Hoa/DTTS (Dis.)
Thµnh thÞ
N«ng th«n
§« thÞ/N.th«n (Dis.)
1,3 1,2
90,6 93,3
63,8 82,2
1,4 1,2
96,6 95,5
84,8 90,6
1,1 1,1
1,1 -
92,1 -
80,0 -
1,2 -
94,1 89,7
89,2 89,1
1,1 1,0
4,6 2,7 1,6 -
33,6 66,2 75,9 -
6,6 36,5 48,0 -
5,1 1,8 1,6 -
48,5 80,3 80,8 82,8
26,3 57,9 69,9 77,7
1,8 1,4 1,2 1,1
19,0 14,3 3,9 -
7,9 31,9 45,2 -
2,1 8,1 19,3 -
3,8 3,9 2,3 -
17,3 54,5 59,2 66,3
4,7 22,6 37,7 50,3
3,7 2,4 1,6 1,3
Nguån: ¦íc tÝnh dùa trªn sè liÖu cña VLSS 1993 - 1998 vµ VHLSS 2002 (Ng©n hµng ThÕ giíi, 2003: 62); TCTK, 2007: 68 (cho n¨m 2006).
TiÕp theo, khi xem xÐt sù bÊt b×nh ®¼ng vÒ gi¸o dôc b»ng nh÷ng c¸ch ®o lêng kh¸c còng thÓ hiÖn xu híng gi¶m dÇn theo thêi gian. Do khu«n khæ h¹n chÕ cña bµi viÕt, t¸c gi¶ kh«ng tr×nh bµy c¸c b¶ng sè liÖu cña nh÷ng c¸ch ®o lêng nµy, mµ chØ ®a ra nguån sè liÖu vµ kÕt qu¶ tÝnh to¸n nh sau:
(i) N¨m 2002, khi ®o lêng qua tØ lÖ biÕt ch÷ cña d©n sè tõ 10 tuæi trë lªn th× ngêi d©n ®« thÞ cã tØ lÖ biÕt ch÷ cao gÊp 1,1 lÇn so ví i n«ng th«n. TØ lÖ nµy ®· gi¶m xuèng cßn kho¶ng 1,0 lÇn vµo n¨m 2006 (TCTK, 2007: 63).
(ii) N¨m 2002, khi ®o lêng qua chi tiªu cho gi¸o dôc th× khu vùc ®« thÞ cã møc chi tiªu vÒ gi¸o dôc cho 1 ngêi ®i häc trong 1 n¨m cao gÊp 2,9 lÇn so víi n«ng th«n. TØ lÖ nµy ®· gi¶m xuèng 2,6 lÇn vµo n¨m 2004 vµ gi¶m tiÕp cßn 2,3 lÇn vµo n¨m 2006 (TCTK, 2007: 76). T¬ng tù, xu híng bÊt b×nh ®¼ng gi¶m dÇn nµy còng thÓ hiÖn ë sù chªnh lÖch vÒ chi tiªu cho gi¸o dôc gi÷a nhãm giµu cao gÊp 6,0 lÇn so víi nhãm nghÌo (2002). TØ lÖ nµy ®· gi¶m xuèng cßn 5,7 lÇn (2006) (TCTK, 2007: 77).
Nh vËy, dï cho xem xÐt theo bÊt kú c¸ch ®o lêng nµo (tØ lÖ ®i häc ®óng tuæi, hoÆc tØ lÖ d©n sè biÕt ch÷, hoÆc chi tiªu cho gi¸o dôc) vµ theo bÊt kú sù chªnh lÖch vÒ c¬ héi nh thÕ nµo (giµu - nghÌo, hoÆc Kinh/Hoa – DTTS, hoÆc n«ng th«n - ®« thÞ) th× t×nh tr¹ng bÊt b×nh ®¼ng c¬ héi vÒ gi¸o dôc ë ViÖt Nam còng ®ang gi¶m dÇn theo thêi gian (1993~2006). §©y lµ mét trong nh÷ng thµnh c«ng cña hÖ thèng gi¸o dôc trong thêi kú ®æi míi. §iÒu nµy cã nghÜa r»ng c¬ héi gi¸o dôc ®ang ®îc më réng ë ViÖt Nam. Sù gi¶m ®i cña bÊt b×nh ®¼ng c¬ héi vÒ gi¸o dôc gi÷a c¸c nhãm x· héi cho thÊy nÒn gi¸o dôc ë ViÖt Nam trong thêi kú ®æi míi ®· ®em l¹i nhiÒu lîi Ých cho trÎ em ë
c¸c nhãm x· héi yÕu thÕ kh¸c nhau. §iÒu nµy sÏ lµm cho kho¶ng c¸ch vÒ gi¸o dôc gi÷a c¸c nhãm x· héi ®îc rót ng¾n dÇn. Nh×n réng ra c¸c níc trªn thÕ giíi còng ®Òu thÓ hiÖn xu híng bÊt b×nh ®¼ng vÒ gi¸o dôc ngµy cµng gi¶m khi møc ®é c«ng nghiÖp hãa ngµy cµng cao (Bondon, 1974: 53, 62, 102). Nh vËy, ë ViÖt Nam còng thÓ hiÖn xu híng nµy nh c¸c níc trªn thÕ giíi.
b. BÊt b×nh ®¼ng cã xu híng t¨ng dÇn theo cÊp häc
B¶ng 1 trªn ®©y ®îc s¾p xÕp theo thêi gian liªn tôc ë tõng cÊp häc vµ ta ®· nhËn thÊy bÊt b×nh ®¼ng gi¸o dôc cã xu híng gi¶m dÇn theo thêi gian. Khi B¶ng 1
Bản quyền thuộc viện Xã hội học www.ios.org.vn
52 Bất bình đẳng giới về giáo dục…...
®îc s¾p xÕp l¹i theo c¸c cÊp häc liªn tiÕp nhau theo tõng n¨m nh ë B¶ng 2 th× ta sÏ nhËn thÊy mét ®iÒu kh¸c: bÊt b×nh ®¼ng cã xu híng t¨ng dÇn theo cÊp häc.
B¶ng 2: Tû lÖ ®i häc ®óng tuæi (%)
1993
C¶ níc TiÓuH THCS
1998
THPT TiÓuH THCS
2002
THPT TiÓuH THCS
2006
THPT TiÓuH THCS THPT
Nhãm nghÌo nhÊt
NhãmgÇn nghÌonhÊt
Nhãm trung b×nh
Nhãm gÇn giµu nhÊt
Nhãm giµu nhÊt
Giµu/NghÌo (Dis.)
Ngêi Kinh vµ Hoa
C¸c d©n téc thiÓu sè
Kinh-Hoa/DTTS (Dis.)
Thµnh thÞ
N«ng th«n
§« thÞ/N.th«n (Dis.)
86,7 30,1 7,2 91,0 61,7 28,6 90,1 72,1
72,0 12,1 1,1 81,9 33,6 4,5 84,5 53,8
87,0 16,6 1,6 93,2 53,0 13,3 90,3 71,3
90,8 28,8 2,6 94,6 65,5 20,7 91,9 77,6
93,5 38,4 7,7 96,0 71,8 36,4 93,7 78,8
95,9 55,0 20,9 96,4 91,0 64,3 95,3 85,8
1,3 4,6 19,0 1,2 2,7 14,3 1,1 1,6
90,6 33,6 7,9 93,3 66,2 31,9 92,1 75,9
63,8 6,6 2,1 82,2 36,5 8,1 80,0 48,0
1,4 5,1 3,8 1,2 1,8 3,9 1,2 1,6
96,6 48,5 17,3 95,5 80,3 54,5 94,1 80,8
84,8 26,3 4,7 90,6 57,9 22,6 89,2 69,9
1,2 1,8 3,7 1,1 1,4 2,4 1,1 1,2
41,8 - - -
17,1 - - -
34,1 - - -
42,6 - - -
53,0 - - -
67,2 - - -
3,9 - - -
45,2 - - -
19,3 - - -
2,3 - - -
59,2 89,7 82,8 66,3
37,7 89,1 77,7 50,3
1,6 1,0 1,1 1,3
Nguån: xem B¶ng 1 (b¶ng nµy lµ sù s¾p xÕp l¹i B¶ng 1)
ë B¶ng 2, xem xÐt sù chªnh lÖch gi÷a nhãm giµu vµ nhãm nghÌo n¨m 1993, sù bÊt b×nh ®¼ng t¨ng dÇn tõ cÊp häc thÊp (TiÓu häc) lµ 1,3 lÇn, ®Õn 4,6 lÇn (THCS) vµ ®Õn cÊp häc cao (THPT) lµ 19,0 lÇn. Xu híng bÊt b×nh ®¼ng t¨ng dÇn còng diÔn ra t¬ng tù cho n¨m 1998 lµ 1,2 → 2,7 → 14,3 (lÇn) vµ n¨m 2002 lµ 1,1 → 1,6 → 3,9 (lÇn). Xu híng nµy còng diÔn ra t¬ng tù nÕu ta xem xÐt sù chªnh lÖch vÒ tØ lÖ trÎ em ®i
häc ®óng tuæi gi÷a ngêi Kinh/Hoa vµ DTTS (trõ trêng hîp ngo¹i lÖ n¨m 1993), gi÷a n«ng th«n vµ ®« thÞ trong c¶ 4 n¨m 1993, 1998, 2002 vµ 2006. Nh vËy, qua con sè ë dßng hÖ sè chªnh lÖch (Dis., B¶ng 2) ta thÊy næi lªn xu híng vËn ®éng cña chóng lµ: Cµng häc lªn cao th× sù bÊt b×nh ®¼ng vÒ gi¸o dôc ë trÎ em cµng lín (hoÆc lµ bÊt b×nh ®¼ng cã xu híng t¨ng dÇn theo cÊp häc). Xu híng nµy ®· ®îc t¸c gi¶ kh¼ng ®Þnh tríc ®©y qua nghiªn cøu nguån sè liÖu VLSS 1993 vµ 1998 (§ç Thiªn KÝnh, 2005: 55). Theo thêi gian (®îc bæ sung thªm nguån sè liÖu VHLSS 2002, 2006), ta cã thÓ kh¼ng ®Þnh tiÕp tôc r»ng xu híng nµy vÉn kh«ng thay ®æi. Së dÜ bÊt b×nh ®¼ng ë cÊp häc thÊp kh«ng lín nh ë cÊp häc cao, bëi v× cÊp häc thÊp thêng ®îc phæ cËp ®èi víi qu¶ng ®¹i quÇn chóng nhiÒu h¬n. Tøc lµ, c¬ héi häc tËp ë cÊp häc thÊp ®· më ra réng r·i cho mäi ngêi nhiÒu h¬n.
Xu híng bÊt b×nh ®¼ng nh ®· ph©n tÝch trªn ®©y vÉn ®îc quan s¸t thÊy râ rµng khi ta xem xÐt theo nh÷ng c¸ch ®o lêng kh¸c. Ch¼ng h¹n nh lµ sù ®¹t ®îc b»ng cÊp cao nhÊt cña d©n sè tõ 15 tuæi trë lªn; hoÆc lµ sù ®¹t ®îc vÒ kÕt qu¶ häc tËp
Bản quyền thuộc viện Xã hội học www.ios.org.vn
Đỗ Thiên Kính 53
cña häc sinh phæ th«ng. C¶ hai c¸ch ®o lêng nµy ®Òu thÓ hiÖn vµ n»m trong mét nghÜa réng h¬n. §ã lµ sù ®¹t ®îc vÒ gi¸o dôc. Do khu«n khæ h¹n chÕ cña bµi viÕt, t¸c gi¶ kh«ng tr×nh bµy c¸c b¶ng sè liÖu cña hai c¸ch ®o lêng nµy, mµ chØ ®a ra nguån
sè liÖu vµ kÕt qu¶ tÝnh to¸n nh sau:
(i) N¨m 2006, d©n sè tõ 15 tuæi trë lªn ë nhãm gi
nghiÖp TiÓu häc (hoÆc THCS) chØ b»ng 0,6 lÇn (hoÆc 0,
µu cã b»ng cÊp cao nhÊt lµ tèt
9 lÇn) so víi nhãm nghÌo.
Nhng ë c¸c lo¹i b»ng cÊp cao h¬n (tèt nghiÖp THPT, Trung häc chuyªn nghiÖp -THCN vµ Cao ®¼ng, ®¹i häc - C§, §H) th× nhãm giµu l¹i cao gÊp 2,9 lÇ n (THPT), 12,8 lÇn (THCN) vµ 74,4 lÇn (C§, §H) so víi nhãm nghÌo (TCTK, 2007: 65). Nh vËy, ngêi nghÌo thêng cã b»ng cÊp ë tr×nh ®é thÊp (TiÓu häc vµ THCS) nhiÒu h¬n ngêi giµu. Tr¸i l¹i, ngêi giµu l¹i cã b»ng cÊp ë tr×nh ®é cao (THPT, THCN vµ C§, §H) l µ nhiÒu h¬n ngêi nghÌo. T¬ng tù nh vËy, ngêi n«ng th«n thêng cã b»ng cÊp ë tr×nh ®é thÊp nhiÒu h¬n ngêi ®« thÞ. Tr¸i l¹i, ngêi ®« thÞ l¹i cã b»ng cÊp ë tr×nh ®é cao lµ nhiÒu h¬n ngêi n«ng th«n (TCTK, 2007: 65). Nh÷ng ®iÒu nµy cã nghÜa r»ng, nh÷ng ngêi xuÊt th©n tõ gia ®×nh kh¸ gi¶ (vµ/hoÆc xuÊt th©n tõ ®« thÞ) sÏ cã nhiÒu c¬ héi ®¹t ®îc b»ng cÊp cao h¬n so víi nh÷ng ngêi cã hoµn c¶nh gia ®×nh nghÌo khã (vµ/hoÆc sèng ë n«ng th«n).
(ii) Trong n¨m häc 2005 - 2006, con em lµ häc sinh phæ th«ng ë nhãm giµu xÕp lo¹i häc lùc YÕu kÐm (hoÆc Trung b×nh) chØ b»ng 0,2 lÇn (hoÆc 0,5 lÇn) so víi nhãm nghÌo. Nhng ë møc ®é häc lùc cao h¬n (Kh¸ vµ Giái) th× con em nhãm giµu l¹i cao gÊp 1,4 lÇn (häc Kh¸) vµ 4,9 lÇn (häc Giái) so víi nhãm nghÌo (TCTK, 2007: 84). Nh vËy, häc sinh phæ th«ng trong c¸c gia ®×nh nghÌo khã thêng häc kÐm h¬n so víi gia ®×nh giµu kh¸. T¬ng tù nh vËy, häc sinh ë n«ng th«n cã häc lùc YÕu kÐm vµ Trung b×nh nhiÒu h¬n ë ®« thÞ. Tr¸i l¹i, häc sinh ë ®« thÞ cã häc lùc Kh¸ vµ Giái lµ nhiÒu h¬n ë n«ng th«n (TCTK, 2007: 84). Nãi c¸ch kh¸c, häc sinh ë n«ng th«n häc kÐm h¬n häc sinh ë ®« thÞ. Nh÷ng ®iÒu nµy cã nghÜa r»ng, nh÷ng häc sinh xuÊt th©n tõ gia ®×nh kh¸ gi¶ (vµ/hoÆc xuÊt th©n tõ ®« thÞ) sÏ cã ®îc thµnh tÝch häc tËp cao h¬n so víi nh÷ng häc sinh con nhµ nghÌo (vµ/hoÆc sèng ë n«ng th«n).
Nh vËy, dï cho xem xÐt theo bÊt kú c¸ch ®o lêng nµo (tØ lÖ ®i häc ®óng tuæi; hoÆc sù ®¹t ®îc b»ng cÊp cao nhÊt; hoÆc xÕp lo¹i häc lùc cña häc sinh) vµ theo bÊt kú sù chªnh lÖch vÒ c¬ héi nh thÕ nµo (giµu - nghÌo, hoÆc n«ng th«n - ®« thÞ) th× t×nh tr¹ng bÊt b×nh ®¼ng c¬ héi vÒ gi¸o dôc ë ViÖt Nam còng ®ang t¨ng dÇn theo sù ®¹t ®îc vÒ gi¸o dôc. §iÒu nµy cã nghÜa r»ng, nh÷ng häc sinh xuÊt th©n tõ nhãm cã ®Þa vÞ x· héi cao sÏ cã nhiÒu c¬ héi ®¹t ®îc kÕt qu¶ häc tËp tèt h¬n so víi nhãm cã ®Þa vÞ x· héi thÊp.
4. BÊt b×nh ®¼ng giíi vÒ gi¸o dôc, nguyªn nh©n vµ vÊn ®Ò ®Æt ra
ë môc trªn ®©y, ta ®· ph©n tÝch hai xu híng bÊt b×nh ®¼ng vÒ gi¸o dôc theo sù chªnh lÖch vÒ c¸c d¹ng c¬ héi (giµu vµ nghÌo, ngêi Kinh, Hoa vµ DTTS, n«ng th«n vµ ®« thÞ) kh¸c nhau nh thÕ nµo. §èi víi sù chªnh lÖch vÒ c¬ héi gi÷a nam vµ n÷ nªn ®îc ph©n tÝch riªng vµ lµ mét trong nh÷ng néi dung quan träng cña bµi viÕt nµy.
Bản quyền thuộc viện Xã hội học www.ios.org.vn
...
- tailieumienphi.vn
nguon tai.lieu . vn