Xem mẫu
- Nghiªn cøu mét sè yÕu tè nguy c¬ vµ
nguyªn nh©n t¨ng huyÕt ¸p kh¸ng trÞ
§Æng Duy Quý*
NguyÔn §øc C«ng**
NguyÔn Oanh Oanh*
Tãm t¾t
Nghiªn cøu 102 bÖnh nh©n (BN) t¨ng huyÕt ¸p (THA), trong ®ã 50 BN THA kh¸ng trÞ (THAKT),
®iÒu trÞ t¹i Khoa Tim m¹ch, BÖnh viÖn 103 tõ th¸ng 9 - 2005 ®Õn 6 - 2008. THA khi huyÕt ¸p (HA) ≥
140/90 mmHg; THAKT: tÊt c¶ BN dïng 3 thuèc chèng THA tõ 5 - 10 ngµy, nh−ng HA vÉn ≥ 140/90 mmHg.
Nh÷ng yÕu tè nguy c¬ cña THAKT lµ: rèi lo¹n lipid m¸u (54%); hót thuèc (42%); THA ®é 3 vµ giai
®o¹n 3 (54%). §· ph¸t hiÖn 14 BN THAKT vµ cã biÕn chøng, suy thËn 50%, BN dïng thuèc kÕt hîp
50%, dïng erythropoetin 30%, tû lÖ BN kh«ng tu©n thñ ph−¬ng ph¸p ®iÒu trÞ 56% vµ 38% ¨n mÆn.
* Tõ kho¸: T¨ng huyÕt ¸p kh¸ng trÞ; YÕu tè nguy c¬; Nguyªn nh©n.
Study of risk factors and causes of
resistant hypertention
Summary
We studied 102 patients hypertension, 50 patients with resistant hypertension treated in the A2,
Hospital 103 from 9 - 2005 to 6 - 2008. Hypertension: blood pressure ≥ 140/90 mmHg. Resistant
hypertension: all patitents used 3 anti-hypertensive drugs but blood pressure of patients ≥ 140/90 mmHg.
Risk factors of resistant hypertension are as follows: dyslipidemia (54%), cigarette smoking
(42%), hypertension with 3rd degree and stage III: 54%.
We found 14 causes of resistant hypertension and complications: renal failure was 50%, the
patients were using the associated drugs was 56%, with erythropoetin 30%, the prevalence of
undiscipline patients was 56%, salty diet 38%.
* Key words: Resistant hypertension; Risk factors; Causes.
§Æt vÊn ®Ò
T¨ng huyÕt ¸p kh¸ng trÞ (hoÆc THA kh¸ng thuèc) (resistant hypertension) ®−îc x¸c ®Þnh
khi ®· sö dông mét ph¸c ®å ®iÒu trÞ víi Ýt nhÊt 3 lo¹i thuèc phèi hîp, víi liÒu thÝch hîp bao
gåm 1 lo¹i thuèc lîi tiÓu liªn tôc trong 5 - 10 ngµy vÉn kh«ng ®¹t ®−îc HA môc tiªu lµ 100/80
- 140/90 mmHg) [3, 5, 7].
THAKT chiÕm 2 - 5% sè BN bÞ THA [9]. Theo Sandra J (2000), tû lÖ kh¸ng trÞ ë c¸c
phßng kh¸m < 1%, cßn c¸c phßng kh¸m chuyªn khoa THA lµ 11 - 13% [1]. Tuy nhiªn, mét
sè nghiªn cøu nhËn thÊy tû lÖ THAKT thay ®æi ë møc cao (5 - 30%), tïy theo ph¸t hiÖn ë
phßng kh¸m ®a khoa hay bëi c¸c b¸c sü chuyªn khoa [2, 9].
* BÖnh viÖn 103
**BÖnh viÖn Tim Thèng nhÊt
Ph¶n biÖn khoa häc: GS. TS. NguyÔn Phó Kh¸ng
- HiÖn nay, kho¶ng 25% d©n sè thÕ giíi bÞ THA vµ sÏ cã nhiÒu ng−êi ®−îc cho lµ
THAKT.
T¹i ViÖt Nam, THAKT hÇu nh− míi chØ ®−îc c¸c b¸c sü chuyªn ngµnh tim m¹ch quan
t©m. ViÖc x¸c ®Þnh nguyªn nh©n vµ ®Æc ®iÓm THAKT sÏ gióp n©ng cao kÕt qu¶ ®iÒu trÞ vµ dù
phßng. Nh»m môc ®Ých chÈn ®o¸n vµ ®iÒu trÞ THAKT, lµm gi¶m tû lÖ biÕn chøng g©y tµn phÕ,
®Æc biÖt lµ tö vong cña THA nãi chung vµ THAKT nãi riªng, chóng t«i nghiªn cøu ®Ò tµi nµy
nh»m: T×m hiÓu c¸c yÕu tè nguy c¬ vµ nguyªn nh©n cña THAKT.
®èi t−îng vµ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu
1. §èi t−îng nghiªn cøu.
102 BN THA, ®iÒu trÞ t¹i Khoa Tim m¹ch, BÖnh viÖn 103 tõ th¸ng 9 - 2005 ®Õn 6 - 2008,
chia lµm hai nhãm:
- Nhãm 1: 50 BN THAKT (25 BN THA v« c¨n vµ 25 BN THA cã suy thËn).
- Nhãm 2: 52 BN THA kh«ng kh¸ng trÞ (nhãm chøng), thÊp nhÊt 30 tuæi, cao nhÊt 79 tuæi.
* BN THAKT: dïng kÕt hîp 3 lo¹i thuèc chèng THA, trong ®ã cã 1 thuèc lîi tiÓu trong 10
ngµy mµ chØ sè HA ≥ 140/90 mmHg.
* BN THA: cã HA ≥ 140/90 mmHg.
2. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu.
M« t¶, ®iÒu tra c¾t ngang, håi cøu kÕt hîp víi tiÕn cøu.
Thu thËp vµ xö lý sè liÖu b»ng ph−¬ng ph¸p thèng kª y häc theo ch−¬ng tr×nh Epi.info
6.04.
KÕt qu¶ nghiªn cøu vµ bµn luËn
B¶ng 1: Tuæi BN nghiªn cøu
Nhãm THA Nhãm THAKT
Tuæi p
(n = 52) (n = 50)
30 - 39 2 (4,0) 4 (7,69) > 0,05
40 - 49 12 (24,0) 13 (25,0) > 0,05
50 - 59 16 (32,0) 19 (36,54) > 0,05
60 - 69 13 (26,0) 12 (23,08) > 0,05
70 - 79 7 (14,0) 4 (7,69) > 0,05
57,22 ± 11,64 54,43 ± 10,94 > 0,05
Løa tuæi m¾c bÖnh cao nhÊt tËp trung trong ®é tuæi 50 - 59 ë c¶ 2 nhãm. Tuæi trung b×nh
cña nhãm THA 57,22 ± 11,64, cao h¬n nhãm THAKT (54,43 ± 10,94), kh¸c biÖt kh«ng cã ý
nghÜa thèng kª (p > 0,05). KÕt qu¶ nµy phï hîp víi nghiªn cøu cña NguyÔn V¨n Duy (2007):
nhãm tuæi hay gÆp THAKT lµ 62,5 ± 15,4. Yu Hua Liao vµ CS (2005): tuæi trung b×nh lµ 54,3
± 13, cßn Cuspidi vµ CS (2001): tuæi trung b×nh 57 ± 10.
- B¶ng 2: C¸c yÕu tè nguy c¬.
Nhãm THA Nhãm THAKT
p
YÕu tè nguy c¬
(n = 52) (%) (n = 50) (%)
TiÒn sö gia ®×nh 12 (23,07) 8 (16,0) > 0,05
(THA)
Stress 5 (9,6) 6 (12,0) > 0,05
ChÕ ®é vµ tËp 12 (23,07) 9 (18,0) > 0,05
qu¸n ¨n mÆn
BÐo (BMI) ≥ 25 16 (30,77) 11 (22,0) > 0,05
Uèng r−îu 9 (17,31) 10 (20,0) > 0,05
Nam 55 - 60 tuæi, 15 (28,85) 13 (26,0) > 0,05
n÷ tuæi tiÒn m·n kinh
T¨ng lipid m¸u 11 (21,15) 27 (54,0) < 0,05
§¸i th¸o ®−êng 9 (17,30) 17 (34,0) > 0,05
Hót thuèc l¸ 8 (15,38) 21 (42,0) < 0,05
Suy thËn 0 25 (50,0%) < 0,001
THAKT gÆp ®Çy ®ñ c¸c yÕu tè nguy c¬ nh− THA, sù kh¸c biÖt gi÷a 2 nhãm kh«ng cã ý
nghÜa thèng kª (p > 0,05). Trong sè c¸c yÕu tè nguy c¬ cña c¶ 2 nhãm, 3 yÕu tè lµ t¨ng lipid,
hót thuèc vµ suy thËn ë nhãm THAKT cao h¬n cã ý nghÜa thèng kª so víi nhãm THA (p <
0,05).
- Theo nghiªn cøu ë Framingham, rèi lo¹n chuyÓn hãa lipid m¸u ®ãng vai trß quan träng
trong v÷a x¬ ®éng m¹ch. BÐo ph× lµ yÕu tè dù ®o¸n thø nhÊt ë nh÷ng BN cã THA t©m tr−¬ng,
thø hai ®èi víi THA t©m thu [10]. Trong nghiªn cøu cña chóng t«i, 54% BN THAKT cã t¨ng
lipid m¸u t−¬ng tù kÕt qu¶ cña NguyÔn V¨n Duy (2007). Sù kh¸c biÖt vÒ t¨ng lipid m¸u gi÷a
2 nhãm cã ý nghÜa thèng kª (p < 0,05). Nh− vËy, t¨ng lipid m¸u lµ mét trong c¸c yÕu tè nguy
c¬ g©y THAKT. Tû lÖ BN cã BMI > 40 ph¶i dïng 3 - 4 thuèc chèng THA cao h¬n ng−êi cã
BMI < 25 lµ 3,2 lÇn [6, 10].
- Sè BN hót thuèc ë nhãm THAKT cao h¬n cã ý nghÜa nhãm THA (p < 0,05). Nh− vËy, hót
thuèc l¸ còng lµ yÕu tè lµm gia t¨ng tû lÖ THAKT, theo chóng t«i ®iÒu nµy rÊt cã ý nghÜa ®èi
víi c¸c b¸c sü trong viÖc t− vÊn cho BN vÒ t¸c h¹i cña thuèc l¸.
B¶ng 3: Sè yÕu tè nguy c¬ trªn mét BN.
Nhãm
Nhãm THA
Sè yÕu tè
THAKT p
nguy c¬ (n = 52) (%)
(n = 50) (%)
1 yÕu tè 8 (15,38) 1 (2,0) > 0,05
2 yÕu tè 18 (34,62) 21 (42,0) > 0,05
3 yÕu tè 17 (32,69) 13 (26,0) > 0,05
≥ 4 yÕu tè 9 (17,31) 15 (30,00) > 0,05
Tæng 52 (100) 50 (100)
- Sè yÕu tè nguy c¬ trªn 1 BN ë c¶ 2 nhãm t−¬ng ®−¬ng nhau, sù kh¸c biÖt kh«ng cã ý
nghÜa thèng kª (p > 0,05). Chóng t«i nhËn thÊy, tÊt c¶ c¸c tr−êng hîp THAKT ®Òu cã Ýt nhÊt
1 yÕu tè nguy c¬ t¸c ®éng. Cµng nhiÒu yÕu tè t¸c ®éng trªn 1 BN, cµng dÔ bÞ THAKT, tuy
nhiªn kh«ng thÊy kh¸c biÖt vÒ c¸c yÕu tè nguy c¬ gi÷a 2 nhãm nghiªn cøu.
B¶ng 4: Liªn quan gi÷a yÕu tè hót thuèc vµ t¨ng lipid m¸u víi giai ®o¹n THA.
Nhãm THA Nhãm THAKT
(n = 52) (n = 50)
p
Giai Hót T¨ng Hót T¨ng
®o¹n thuèc lipid thuèc lipid
n (%) n (%) n (%) n (%)
Giai 2 3 0 0
®o¹n I (3,85) (5,76)
Giai 3 5 8 10 > 0,05
®o¹n II (5,76) (9,61) (16,0) (20,0)
Giai 3 3 13 17 < 0,05
®o¹n III (5,76) (5,76) (26,0) (34,0)
Tæng 8 11 21 27 < 0,05
(15,38) (21,15) (42,0) (54,0)
THA giai ®o¹n 3 ë BN THAKT cã liªn quan tíi yÕu tè t¨ng lipid m¸u so víi nhãm THA (p <
0,05).
* Nguyªn nh©n g©y THAKT:
BN kh«ng tu©n thñ ®óng c¸ch ®iÒu trÞ: 28 BN (56%); liÒu lîi tiÓu qu¸ thÊp: 2 BN (4,0%);
dïng hormon vá th−îng thËn vµ hormon ®ång hãa: 23 BN: (46%); dïng thuèc chèng THA víi
NSAIDs: 4 BN (8,0%); uèng r−îu: 9 BN (18,0%); hót thuèc: 11 BN (22,0%); sö dông
erythoropoetin: 18 BN (36,0%); suy thËn m¹n tÝnh: 25 BN (50,0%); dïng thuèc ®«ng y cã
cam th¶o: 6 BN (12,0%); ¨n mÆn: 19 BN 938,0%); ®au m¹n tÝnh: 4 BN (8,0%); THA ng−êi
giµ: 2 BN (4,0%); sö dông bao quÊn th«ng th−êng cho c¸nh tay ng−êi bÐo: 8 BN (16,0%);
hÑp ®éng m¹ch thËn: 4 BN (8,0%).
Nguyªn nh©n hay gÆp nhÊt ë BN THAKT lµ kh«ng tu©n thñ ®iÒu trÞ (56%), cao h¬n cña
NguyÔn V¨n Duy (43,1%). ViÖc sö dông thuèc chèng THA phèi hîp víi NSAIDs th−êng lµm
gi¶m kiÓm so¸t HA. C¸c thuèc NSAIDs lµm t¨ng HA trung b×nh lªn 5 mmHg [8], lµm gi¶m t¸c
dông cña thuèc lîi tiÓu, chÊt øc chÕ men chuyÓn vµ chÑn thô c¶m thÓ angiotensin [5].
KÕt luËn
- ë nhãm THAKT, tû lÖ t¨ng lipid m¸u (54,0%) vµ hót thuèc (42,0%) cao h¬n cã ý nghÜa
so víi nhãm THA (21,15% vµ 15,13%) (p < 0,05).
- C¸c yÕu tè nguy c¬ nµy th−êng gÆp ë THA ®é III, giai ®o¹n III (54,0%); THA kÞch ph¸t,
kh¸c biÖt cã nghÜa thèng kª (p < 0,05).
- - Nguyªn nh©n hµng ®Çu hay gÆp ë BN THAKT lµ kh«ng tu©n thñ chÕ ®é ®iÒu trÞ (56%),
tiÕp ®Õn lµ suy thËn m¹n tÝnh (50%) vµ cã 8% BN bÞ hÑp ®éng m¹ch thËn.
Tµi liÖu tham kh¶o
1. NguyÔn V¨n Duy. T×nh h×nh THAKT ë BN t¹i Khoa Néi Tim m¹ch. BÖnh viÖn TW HuÕ. T¹p chÝ Tim
m¹ch häc ViÖt Nam. 2007, sè 47, tr.485-493.
2. Huúnh V¨n Minh. THAKT mét vÊn ®Ò cò cho mét gi¶i ph¸p míi. Héi nghÞ Khoa häc chuyªn ngµnh
Tim m¹ch toµn qu©n. 2005, tr.84-93
3. NguyÔn Phó Kh¸ng. THA hÖ thèng ®éng m¹ch. L©m sµng tim m¹ch. Nhµ xuÊt b¶n Y häc. Hµ
Néi. 2001, tr.449-487.
4. Bramlage P, Pittrow D. Hypertension in overweight and obese primary care patients is highly
prevalent and poorly controlled. Am J Hypertens. 2004, 17, pp.904-910.
5. Calhoun DA, Jones D. Resistant Hypertension. Hypertension. 2008, 51, pp.1403-1419.
6. Cushman WC, Ford CE at el. Success and predictors of blood pressure control in diverse North
American settings: the antihypertensive and lipid-lowering and treatment to prevent heart attack trial
(ALLHAT). J Clin Hypertens. 2002, 4, pp.393-404.
7. JNC VII. Seven report of the joint committee on prevention, detection, evaluation and treatment
of high blood pressure. 2003.
8. Kaplan NM. Resistant hypertension. J Hypertens. 2005, Agu, 23 (8), pp.1441-1444.
9. Lloyd-Jones DM, Evans JC. Treatment and control of hypertension in the community: a
prospective analysis. Hypertension. 2002, 40, pp.640-646.
10. Yu Hua Liau et al. Effects of autoantibodies against AT1-receptor and angiotensin II on refractory
hypertension. 2005.
nguon tai.lieu . vn
