Xem mẫu

  1. nghiªn cøu - trao ®æi ThS. §ç Ng©n B×nh * T æ chøc lao ®éng quèc tÕ - International Labour Organization (ILO) ®−îc th nh lËp n¨m 1919. N¨m 1946, ILO trë th nh c¬ quan 15 c«ng −íc cña ILO, trong ®ã cã 12 c«ng −íc th«ng qua n¨m 1994 l c¸c c«ng −íc sè 5, 6, 14, 27, 45, 80, 81, 116, 120, 123, 124, v 155; 3 chuyªn m«n ®Çu tiªn cña Liªn hîp quèc phô c«ng −íc kh¸c th«ng qua trong thêi gian tõ 1995 tr¸ch c¸c vÊn ®Ò lao ®éng v viÖc l m trªn thÕ ®Õn 2000 l c¸c c«ng −íc sè 100, 111 v 182. giíi. ILO cã ®iÒu lÖ quy chÕ héi viªn, c¬ cÊu tæ Trong ph¹m vi b i viÕt n y, chóng t«i ®Ò cËp chøc, ng©n s¸ch v ®éi ngò nh©n viªn riªng. TÝnh c¸c c«ng −íc vÒ quyÒn lao ®éng n÷ ® ®−îc ViÖt ®Õn th¸ng 10 n¨m 1993 cã 168 n−íc l th nh Nam th«ng qua l : viªn cña ILO. + C«ng −íc sè 45 vÒ sö dông phô n÷ v o §iÒu lÖ cña ILO ®−îc th«ng qua n¨m 1919 nh÷ng c«ng viÖc d−íi mÆt ®Êt trong hÇm lß, b¾t quy ®Þnh c¬ cÊu, môc ®Ých, ®èi t−îng còng nh− ®Çu cã hiÖu lùc tõ ng y 30/5/1937. quy chÕ cña tæ chøc n y. §iÒu lÖ còng nªu cô thÓ + C«ng −íc sè 100 vÒ tr¶ c«ng b×nh ®¼ng chøc n¨ng chÝnh cña ILO l x©y dùng, th«ng gi÷a lao ®éng nam v lao ®éng n÷ cho c«ng viÖc qua, phª chuÈn, thùc hiÖn, gi¸m s¸t c¸c tiªu cã gi¸ trÞ ngang nhau, b¾t ®Çu cã hiÖu lùc tõ chuÈn lao ®éng quèc tÕ; gióp ®ì chÝnh phñ c¸c ng y 23/5/1953. n−íc th nh viªn x©y dùng c¸c luËt v quy chÕ + C«ng −íc sè 111 vÒ ph©n biÖt ®èi xö trong trong lÜnh vùc lao ®éng. viÖc l m v nghÒ nghiÖp, b¾t ®Çu cã hiÖu lùc ViÖt Nam trë th nh th nh viªn chÝnh thøc ng y 15/6/1960. cña ILO sau khi l m ®¬n xin gia nhËp tæ chøc Trªn c¬ së ®ã, b−íc ®Çu t¸c gi¶ ®¸nh gi¸ viÖc n y v o ng y 26/1/1980. N¨m 1983, v× nhiÒu lÝ thùc hiÖn c¸c c«ng −íc n y ë ViÖt Nam ®ång do kh¸c nhau, ViÖt Nam xin t¹m ng−ng sinh thêi ®−a ra mét sè kiÕn nghÞ nh»m ®¶m b¶o tèt ho¹t. Th¸ng 5/1992, ChÝnh phñ ViÖt Nam ® h¬n quyÒn cña lao ®éng n÷ theo quy ®Þnh cña th«ng b¸o víi ILO viÖc ViÖt Nam tiÕp tôc sinh ILO. ho¹t trë l¹i. Tõ ®©y më ra giai ®o¹n míi trong 1. Giíi thiÖu tãm t¾t néi dung c¸c c«ng quan hÖ gi÷a ViÖt Nam v ILO. −íc quèc tÕ cña ILO vÒ quyÒn lao ®éng n÷ ®· Do míi gia nhËp ILO nªn nh×n chung kinh ®−îc ViÖt Nam phª chuÈn nghiÖm cña ViÖt Nam trong viÖc phª chuÈn c¸c TÝnh tõ khi th nh lËp ®Õn nay, ILO ® th«ng c«ng −íc kh«ng nhiÒu. Bªn c¹nh ®ã, ®iÒu kiÖn qua rÊt nhiÒu c«ng −íc vÒ quyÒn cña lao ®éng kinh tÕ, x héi cña ViÖt Nam còng cßn nhiÒu h¹n n÷. Cô thÓ l C«ng −íc sè 3 vÒ viÖc sö dông lao chÕ nªn viÖc phª chuÈn c¸c c«ng −íc cña ILO ®−îc xem xÐt thËn träng v tiÕn h nh tõng b−íc. * Gi¶ng viªn Khoa ph¸p luËt kinh tÕ Cho ®Õn nay, ViÖt Nam ® phª chuÈn tæng céng Tr−êng ®¹i häc luËt H Néi 8 T¹p chÝ luËt häc sè th¸ng 3/2003
  2. nghiªn cøu - trao ®æi ®éng n÷ tr−íc v sau khi ®Î n¨m 1919; C«ng −íc ngõng t¨ng lªn, ®iÒu ®ã ®Æt ra yªu cÇu cÇn cã sè 4 vÒ l m viÖc ban ®ªm cña phô n÷ n¨m 1921; biÖn ph¸p t¨ng c−êng sù b×nh ®¼ng gi÷a nam v C«ng −íc sè 41 n¨m 1934 vÒ xÐt l¹i c«ng −íc sè n÷ t¹i n¬i l m viÖc. Do ®ã, c¸c n−íc phª chuÈn 4; C«ng −íc sè 45 vÒ sö dông phô n÷ v o nh÷ng C«ng −íc 100 ® nhÊt trÝ t¨ng c−êng nguyªn t¾c c«ng viÖc d−íi mÆt ®Êt trong hÇm lß n¨m 1935; tr¶ c«ng b×nh ®¼ng cho nam v n÷ l m nh÷ng C«ng −íc sè 89 n¨m 1948 vÒ xÐt l¹i thêi gian c«ng viÖc cã gi¸ trÞ t−¬ng ®−¬ng, tøc l khi tr¶ l m viÖc ban ®ªm; C«ng −íc sè 100 vÒ tr¶ c«ng c«ng kh«ng ®−îc cã sù ph©n biÖt giíi tÝnh. C«ng b×nh ®¼ng gi÷a lao ®éng nam v lao ®éng n÷ cho −íc ®ßi hái chÝnh phñ c¸c n−íc ph¶i ®¶m b¶o c«ng viÖc cã gi¸ trÞ ngang nhau n¨m 1951; C«ng nguyªn t¾c n y ®−îc ¸p dông cho mäi th nh −íc sè 111 vÒ ph©n biÖt ®èi xö trong viÖc l m v phÇn kinh tÕ v ®−îc kiÓm so¸t chÆt chÏ ®Ó ®¶m nghÒ nghiÖp n¨m 1958; C«ng −íc sè 156 vÒ b×nh b¶o thùc thi trong thùc tiÔn. ®¼ng c¬ may v ®èi xö víi lao ®éng nam v lao 1.3. C«ng −íc sè 111 ®éng n÷, nh÷ng ng−êi cã tr¸ch nhiÖm gia ®×nh B×nh ®¼ng vÒ quyÒn con ng−êi l t«n chØ n¨m 1951. ho¹t ®éng cña ILO khi tæ chøc n y ®−îc th nh Tuy nhiªn, do nh÷ng lÝ do kh¸c nhau nªn lËp n¨m 1919. Trong bèi c¶nh thÞ tr−êng lao ®Õn nay ViÖt Nam míi phª chuÈn ®−îc 3 c«ng ®éng, cÊm ph©n biÖt ®èi xö trong lao ®éng l −íc l C«ng −íc sè 45, 100 v 111. b−íc cÇn thiÕt ®èi víi nh n−íc nh»m x©y dùng 1.1. C«ng −íc sè 45 x héi c«ng b»ng. V× vËy, C«ng −íc sè 111 ® ®Ò Trªn c¬ së thèng nhÊt ý kiÕn cho r»ng lao ra môc tiªu c¬ b¶n l xo¸ bá mäi h×nh thøc ph©n ®éng d−íi mÆt ®Êt trong c¸c hÇm má l nguy biÖt vÒ viÖc l m v nghÒ nghiÖp. “Ph©n biÖt” ë hiÓm v g©y h¹i cho mäi ng−êi, ®Æc biÖt l ®èi ®©y ®−îc hiÓu l bÊt cø sù ng−îc ® i, thiªn vÞ víi phô n÷, n¨m 1935 ILO ® th«ng qua C«ng hay −u ® i trªn c¬ së s¾c téc, m u da, giíi tÝnh, −íc vÒ lao ®éng phô n÷ d−íi mÆt ®Êt. §iÒu 2 t«n gi¸o... l m triÖt tiªu hay h¹n chÕ sù b×nh C«ng −íc n y quy ®Þnh: “Kh«ng ®−îc sö dông ®¼ng vÒ c¬ héi, ®èi xö trong viÖc l m v nghÒ bÊt cø ng−êi n o thuéc n÷ giíi, dï ë ®é tuæi n o, nghiÖp, §iÒu 3 C«ng −íc sè 111 quy ®Þnh: “Mçi v o nh÷ng c«ng viÖc d−íi mÆt ®Êt trong c¸c hÇm n−íc th nh viªn chÞu hiÖu lùc cña C«ng −íc n y má”. Quy ®Þnh trªn cã thÓ ngo¹i trõ víi nh÷ng cam kÕt tuyªn bè v theo ®uæi chÝnh s¸ch quèc tr−êng hîp sau ®©y: N÷ gi÷ chøc vô qu¶n lÝ gia víi môc ®Ých xóc tiÕn, b»ng nh÷ng ph−¬ng kh«ng ph¶i l m c«ng viÖc tay ch©n, n÷ l m viÖc ph¸p thÝch øng víi ho n c¶nh v tËp qu¸n quèc trong c¸c dÞch vô y tÕ v phóc lîi, n÷ trong thêi gia, sù b×nh ®¼ng vÒ c¬ may v ®èi xö trong viÖc gian häc tËp ®−îc tËp huÊn d−íi hÇm má, nh÷ng l m v nghÒ nghiÖp ®Ó nh»m huû bá mäi sù ph©n phô n÷ thØnh tho¶ng xuèng hÇm má ®Ó thùc hiÖn biÖt ®èi xö vÒ mÆt n y”. mét nghÒ kh«ng cã tÝnh chÊt lao ®éng ch©n tay. 2. Ph¸p luËt ViÖt Nam víi viÖc quy ®Þnh vÒ 1.2. C«ng −íc sè 100 quyÒn lao ®éng n÷ theo c¸c c«ng −íc cña ILO Tr¶ c«ng b×nh ®¼ng ®−îc x¸c ®Þnh l vÊn ®Ò Trªn c¬ së quy ®Þnh t¹i c¸c c«ng −íc ® quan träng trong lÜnh vùc lao ®éng, tr¶ c«ng b×nh ®−îc th«ng qua, chóng ta ® cã nhiÒu cè g¾ng ®¼ng kh«ng chØ l biÖn ph¸p n©ng cao c«ng b»ng trong viÖc ban h nh ph¸p luËt nh»m cô thÓ ho¸ x héi m cßn l ph−¬ng tiÖn khuyÕn khÝch di c¸c quy ®Þnh vÒ quyÒn lao ®éng n÷ phï hîp víi chuyÓn lao ®éng v sö dông mét c¸ch cã hiÖu ho n c¶nh ViÖt Nam. qu¶ nguån lao ®éng. T¹i hÇu hÕt c¸c n−íc, sè 2.1. Nh÷ng kÕt qu¶ ®¹t ®−îc l−îng phô n÷ tham gia quan hÖ lao ®éng kh«ng + ViÖc thùc hiÖn C«ng −íc sè 111 vÒ ph©n T¹p chÝ luËt häc sè th¸ng 3/2003 9
  3. nghiªn cøu - trao ®æi biÖt ®èi xö trong viÖc l m v nghÒ nghiÖp nh÷ng ®iÒu kho¶n cña BLL§ vÒ lao ®éng n÷ ChÝnh s¸ch viÖc l m l mét trong nh÷ng trong lÜnh vùc viÖc l m v tuyÓn dông, ChÝnh chÝnh s¸ch x héi c¬ b¶n nhÊt cña quèc gia nh»m phñ ViÖt Nam ® ban h nh NghÞ ®Þnh sè 23/CP gãp phÇn ®¶m b¶o an to n, æn ®Þnh v ph¸t triÓn ng y 18/4/1996 quy ®Þnh chi tiÕt vÒ chÕ ®é l m x héi. ViÖt Nam ® cè g¾ng t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó viÖc cña lao ®éng n÷ (§iÒu 3) nh»m t¹o ®iÒu kiÖn ng−êi lao ®éng cã viÖc l m, khuyÕn khÝch mäi cho lao ®éng n÷ tham gia lao ®éng s¶n xuÊt nh− ng−êi tù t¹o viÖc l m ®Ó thu hót thªm lao ®éng. “... bè trÝ lao ®éng n÷ theo thêi gian biÓu linh §iÒu 63 HiÕn ph¸p ViÖt Nam ® quy ®Þnh cô thÓ ho¹t, l m viÖc kh«ng trän ng y, trän tuÇn, giao c¸c quyÒn c¬ b¶n cña phô n÷ vÒ mäi mÆt chÝnh viÖc l m t¹i nh ...”. §iÒu 4 NghÞ ®Þnh quy ®Þnh trÞ, kinh tÕ, v¨n ho¸, x héi v gia ®×nh, trong ®ã vÒ tr¸ch nhiÖm cña ng−êi sö dông lao ®éng trong ®−îc hiÓu bao gåm c¶ quyÒn ®−îc l m viÖc v cã viÖc “nghiªn cøu nh÷ng nghÒ m ng−êi lao ®éng c¬ héi nh− nam giíi trong lÜnh vùc viÖc l m. n÷ kh«ng thÓ l m viÖc liªn tôc cho ®Õn tuæi nghØ Cô thÓ ho¸ tinh thÇn trªn cña HiÕn ph¸p h−u; lËp kÕ ho¹ch ® o t¹o nghÒ dù phßng cho 1992 v trªn c¬ së C«ng −íc sè 111, §iÒu 5 lao ®éng n÷...”. C¸c ®iÒu 5, 6, 7 cña NghÞ ®Þnh kho¶n 1 Bé luËt lao ®éng (BLL§) n−íc Céng chi tiÕt ho¸ nh÷ng ®iÒu kho¶n nh»m khuyÕn hßa x héi chñ nghÜa ViÖt Nam th«ng qua ng y khÝch c¸c doanh nghiÖp sö dông nhiÒu lao ®éng 23/6/1994 quy ®Þnh: “Mäi ng−êi ®Òu cã quyÒn n÷ nh− cho vay vèn víi l i suÊt thÊp tõ quü quèc l m viÖc, tù do lùa chän viÖc l m v nghÒ gia gi¶i quyÕt viÖc l m; cho doanh nghiÖp ®−îc nghiÖp, häc nghÒ, n©ng cao tr×nh ®é nghÒ −u tiªn sö dông mét phÇn trong tæng sè vèn ®Çu nghiÖp, kh«ng bÞ ph©n biÖt ®èi xö vÒ giíi tÝnh, t− h ng n¨m ®Ó c¶i thiÖn ®iÒu kiÖn l m viÖc cho d©n téc, th nh phÇn x héi, tÝn ng−ìng, t«n lao ®éng n÷ hoÆc c¸c quy ®Þnh vÒ xÐt gi¶m gi¸o”. §©y l v¨n b¶n ph¸p luËt quan träng quy thuÕ... Ngo i ra, theo quy ®Þnh t¹i §iÒu 11 NghÞ ®Þnh quyÒn b×nh ®¼ng nam n÷ trong lÜnh vùc lao ®Þnh sè 38/CP ng y 25/6/1996 cña ChÝnh phñ ®éng, ®Æc biÖt trong vÊn ®Ò viÖc l m, tù t¹o viÖc quy ®Þnh xö ph¹t h nh chÝnh vÒ h nh vi vi ph¹m l m cho m×nh v t¹o viÖc l m cho ng−êi kh¸c. ph¸p luËt lao ®éng, ng−êi sö dông lao ®éng cã Cô thÓ h¬n, §iÒu 109 BLL§ chØ râ: “Nh n−íc thÓ bÞ ph¹t 2.000.000 ®ång nÕu “cã h nh vi ph©n ®¶m b¶o quyÒn l m viÖc cña phô n÷ b×nh ®¼ng biÖt ®èi xö ®èi víi phô n÷, xóc ph¹m danh dù vÒ mäi mÆt víi nam giíi...” nh©n phÈm lao ®éng n÷...” VÒ quyÒn lîi cña lao ®éng n÷ trong viÖc Víi h ng lo¹t c¸c quy ®Þnh nªu trªn, ViÖt tuyÓn dông lao ®éng. §iÒu 111 BLL§ quy ®Þnh: Nam ® kh«ng nh÷ng ®¶m b¶o thùc thi C«ng −íc “ 1. Nghiªm cÊm ng−êi sö dông lao ®éng cã sè 111 vÒ ph©n biÖt ®èi xö trong viÖc l m v h nh vi ph©n biÖt ®èi xö víi phô n÷, xóc ph¹m nghÒ nghiÖp m cßn cã nh÷ng quy ®Þnh tiÕn bé danh dù v nh©n phÈm phô n÷. h¬n nh»m b¶o vÖ ng−êi lao ®éng l n÷. Ng−êi sö dông lao ®éng ph¶i thùc hiÖn + ViÖc thùc hiÖn C«ng −íc sè 100 vÒ tr¶ nguyªn t¾c b×nh ®¼ng nam n÷ vÒ tuyÓn dông, sö c«ng lao ®éng b×nh ®¼ng gi÷a nam v n÷ dông, n©ng bËc l−¬ng v tr¶ c«ng lao ®éng. §Ó thùc hiÖn b×nh ®¼ng vÒ giíi trong tr¶ 2. Ng−êi sö dông lao ®éng ph¶i −u tiªn nhËn c«ng lao ®éng ë ViÖt Nam hiÖn nay, theo tinh phô n÷ v o l m viÖc khi ng−êi ®ã ®ñ tiªu chuÈn thÇn C«ng −íc sè 100 v BLL§ vÒ c¸c nguyªn tuyÓn chän l m c«ng viÖc phï hîp víi c¶ nam v t¾c tr¶ l−¬ng, NghÞ ®Þnh sè 197/CP ng y n÷ m doanh nghiÖp ®ang cÇn...” 31/12/1994 quy ®Þnh viÖc tr¶ c«ng lao ®éng cho §Ó quy ®Þnh chi tiÕt v h−íng dÉn thi h nh ng−êi lao ®éng bÊt kÓ l nam hay n÷ ®Òu theo 10 T¹p chÝ luËt häc sè th¸ng 3/2003
  4. nghiªn cøu - trao ®æi nguyªn t¾c ph©n phèi theo lao ®éng. §iÒu 16 nªu viÖc th−êng xuyªn d−íi hÇm má hoÆc ng©m m×nh râ: “Lao ®éng n÷ quy ®Þnh t¹i §iÒu 111 cña d−íi n−íc”. BLL§, nÕu cïng l m c«ng viÖc nh− nam giíi th× ViÖt Nam còng ® ban h nh “danh môc c¸c ®−îc tr¶ l−¬ng nh− nhau. Khi n©ng bËc l−¬ng, c«ng viÖc nÆng nhäc, ®éc h¹i kh«ng ®−îc sö nÕu lao ®éng n÷ cã ®iÒu kiÖn v tiªu chuÈn nh− dông lao ®éng n÷” (Th«ng t− sè 13-TT/LB ng y nam giíi th× −u tiªn n©ng bËc l−¬ng cho lao ®éng 28/1/1994 cña liªn Bé lao ®éng, th−¬ng binh v n÷”. VÒ xÕp l−¬ng theo thang, b¶ng l−¬ng cña x héi v Bé y tÕ). §©y l c¸c quy ®Þnh b¾t buéc Nh n−íc ®−îc thùc hiÖn theo nguyªn t¾c “®èi ®èi víi mäi doanh nghiÖp nh»m môc ®Ých b¶o vÖ víi c«ng nh©n viªn trùc tiÕp s¶n xuÊt, kinh doanh lao ®éng n÷. Còng nh− nam giíi, lao ®éng n÷ cã l theo tiªu chuÈn cÊp bËc, kÜ thuËt c«ng viÖc; quyÒn yªu cÇu ng−êi sö dông ®¶m b¶o ®iÒu kiÖn ®èi víi viªn chøc chuyªn m«n, nghiÖp vô l tiªu l m viÖc an to n, vÖ sinh, c¶i thiÖn ®iÒu kiÖn lao chuÈn chuyªn m«n, nghiÖp vô; ®èi víi chøc vô ®éng, cung cÊp ®Çy ®ñ ph−¬ng tiÖn b¶o vÖ c¸ qu¶n lÝ doanh nghiÖp l tiªu chuÈn xÕp h¹ng nh©n, huÊn luyÖn, thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p an doanh nghiÖp”. Nh− vËy, viÖc xÕp l−¬ng cña to n, vÖ sinh lao ®éng. §Ó ®¶m b¶o c¸c quy ®Þnh ng−êi lao ®éng phô thuéc v o nh÷ng yÕu tè m n y ®−îc thùc hiÖn trong thùc tiÔn, §iÒu 9 NghÞ ng−êi lao ®éng ®¹t ®−îc trong qua tr×nh rÌn ®Þnh sè 38/CP ng y 25/6/1996 cña ChÝnh phñ quy luyÖn nghÒ nghiÖp, kh«ng cã sù ph©n biÖt vÒ giíi ®Þnh møc ph¹t tiÒn l 1.000.000 ®ång ®èi víi h nh tÝnh. Ngo i ra, khi x©y dùng quy chÕ tr¶ l−¬ng, vi sö dông lao ®éng n÷ l m c¸c c«ng viÖc nÆng tr¶ th−ëng cho ng−êi lao ®éng, ng−êi sö dông lao ®éng ph¶i phèi hîp víi tæ chøc c«ng ®o n v nhäc, ®éc h¹i, nguy hiÓm m ph¸p luËt cÊm... ®¨ng kÝ víi c¬ quan nh n−íc cã thÈm quyÒn. 2.2. Nh÷ng tån t¹i §©y l c¬ së ®Ó h¹n chÕ h nh vi vi ph¹m ph¸p Thø nhÊt, mÆc dï BLL§ ® cã nhiÒu ®iÒu luËt trong viÖc tr¶ l−¬ng nãi chung v sù ph©n kho¶n quy ®Þnh quyÒn cña lao ®éng n÷ nh−ng biÖt ®èi xö trong tr¶ c«ng lao ®éng ®èi víi lao thiÕu chi tiÕt, cô thÓ nªn khã thùc hiÖn nhÊt ®éng n÷ nãi riªng. Nh− vËy, cã thÓ kh¼ng ®Þnh qu¸n, cã hiÖu qu¶ trong thùc tiÔn. C¸c v¨n b¶n luËt ph¸p ViÖt Nam phï hîp víi C«ng −íc sè h−íng dÉn l¹i kh«ng ®−îc ban h nh kÞp thêi, chÕ 100 vÒ tr¶ c«ng b×nh ®¼ng gi÷a lao ®éng nam v t i ch−a ®ñ nÆng ®Ó xö lÝ vi ph¹m ph¸p luËt nªn lao ®éng n÷ cho c«ng viÖc cã gi¸ trÞ ngang nhau. tÝnh kh¶ thi ch−a cao. Ch¼ng h¹n trong chÝnh + ViÖc thùc hiÖn C«ng −íc sè 45 s¸ch viÖc l m, ph¸p luËt quy ®Þnh ng−êi sö dông Cô thÓ ho¸ c¸c c«ng −íc cña ILO vÒ an to n, lao ®éng cã tr¸ch nhiÖm nghiªn cøu nh÷ng nghÒ vÖ sinh lao ®éng, ®Æc biÖt l C«ng −íc sè 45 vÒ m lao ®éng n÷ kh«ng thÓ l m viÖc liªn tôc cho sö dông phô n÷ v o nh÷ng c«ng viÖc d−íi mÆt ®Õn khi nghØ h−u ®Ó lËp kÕ ho¹ch ® o t¹o nghÒ ®Êt trong hÇm má, §iÒu 113 BLL§ quy ®Þnh: dù phßng cho lao ®éng n÷. Nh−ng ph¶i nghiªn “1. Ng−êi sö dông lao ®éng kh«ng ®−îc sö cøu g×, trong thêi h¹n bao l©u, c¬ chÕ gi¸m s¸t, dông ng−êi lao ®éng n÷ l m nh÷ng c«ng viÖc nghiÖm thu v tæ chøc thùc hiÖn nh− thÕ n o th× nÆng nhäc, nguy hiÓm hoÆc tiÕp xóc víi c¸c chÊt ch−a quy ®Þnh cô thÓ. HoÆc viÖc quy ®Þnh lËp kÕ ®éc h¹i cã ¶nh h−ëng xÊu tíi chøc n¨ng sinh ®Î ho¹ch ® o t¹o nghÒ dù phßng cho lao ®éng n÷ v nu«i con, theo danh môc do Bé lao ®éng, kh«ng râ r ng v thiÕu c¸c quy ®Þnh cô thÓ vÒ kÕ th−¬ng binh v x héi v Bé y tÕ ban h nh... ho¹ch ® o t¹o, nguån kinh phÝ, lo¹i nghÒ cÇn ® o 2. Ng−êi sö dông lao ®éng kh«ng ®−îc sö t¹o. ChÝnh s¸ch −u ® i, xÐt gi¶m thuÕ ®èi víi dông ng−êi lao ®éng n÷ bÊt k× ®é tuæi n o l m nh÷ng doanh nghiÖp sö dông nhiÒu lao ®éng n÷ T¹p chÝ luËt häc sè th¸ng 3/2003 11
  5. nghiªn cøu - trao ®æi (kho¶n 2 §iÒu 110 BLL§) còng ch−a ®−îc quy trong ph¹m vi doanh nghiÖp. §iÒu n y l¹i m©u ®Þnh cô thÓ trong c¸c v¨n b¶n d−íi luËt, do ®ã, rÊt thuÉn víi c¸ch hiÓu cña ILO. VÊn ®Ò ®Æt ra l khã triÓn khai trong thùc tÕ. ph¶i cã nh÷ng quy ®Þnh võa ®¶m b¶o nguyªn t¾c Thø hai, mét sè quy ®Þnh ®−îc ®Ò ra víi n y cña ILO võa phï hîp víi thùc tiÔn ViÖt nh÷ng ý nghÜa tèt ®Ñp v môc tiªu lÝ t−ëng Nam. nh−ng l¹i ch−a phï hîp víi ®iÒu kiÖn thùc tÕ Thø t−, nh×n chung ph¸p luËt ViÖt Nam liªn ViÖt Nam. V× vËy, nhiÒu chÝnh s¸ch rÊt hay trªn quan ®Õn lao ®éng n÷ phï hîp víi c¸c c«ng −íc v¨n b¶n nh−ng kh¶ n¨ng thùc hiÖn trong thùc tÕ cña ILO ® ®−îc phª chuÈn. Tuy nhiªn, c¸c quy l¹i h¹n chÕ. VÝ dô: Kho¶n 3 §iÒu 6 NghÞ ®Þnh sè ®Þnh n y míi chØ bao trïm ®−îc c¸c ®èi t−îng do 23/CP ng y 18/4/1996 cña ChÝnh phñ cho phÐp BLL§ v Ph¸p lÖnh c¸n bé, c«ng chøc ®iÒu doanh nghiÖp ®−îc −u tiªn sö dông mét phÇn chØnh, viÖc b¶o vÖ nh÷ng lao ®éng n÷ trong khu trong tæng sè vèn ®Çu t− h ng n¨m cña m×nh ®Ó vùc n«ng th«n, tiÓu thñ c«ng nghiÖp ch−a ®−îc chi cho viÖc c¶i thiÖn ®iÒu kiÖn l m viÖc cho lao ®Ò cËp. ®éng n÷. Trong ®iÒu kiÖn thiÕu vèn nh− hiÖn 3. Thùc tÕ thi h nh ph¸p luËt vÒ quyÒn lao nay, quy ®Þnh n y râ r ng kh«ng cã tÝnh kh¶ thi ®éng n÷ ë ViÖt Nam v× l m nh− vËy tøc l c¸c doanh nghiÖp ® “tù c¾t Trong thêi gian gÇn ®©y, viÖc triÓn khai thùc v o da thÞt m×nh”, trõ phi ChÝnh phñ t¹o ®iÒu hiÖn c¸c quy ®Þnh trªn ®èi víi lao ®éng n÷ ë ViÖt kiÖn cho hä ®−îc vay tõ c¸c nguån vèn −u ® i Nam cho thÊy ® cã rÊt nhiÒu doanh nghiÖp sö víi l i suÊt thÊp, tr¶ chËm ®Ó cã tiÒn ®Çu t− cho dông lao ®éng n÷, thËm chÝ lao ®éng n÷ chiÕm c«ng t¸c an to n, vÖ sinh cho lao ®éng n÷. Nh×n sè ®«ng trong doanh nghiÖp (nh− ë c¸c ng nh chung, c¸c ®iÒu cña BLL§, ®Æc biÖt ë ch−¬ng IX dÖt, may, da gi y, chÕ biÕn thuû, h¶i s¶n...). §iÒu (vÒ lao ®éng n÷) tuy rÊt tiÕn bé v cÇn thiÕt ®ã ® v ®ang t¹o nhiÒu viÖc l m cho lao ®éng nh−ng kh«ng dÔ thùc hiÖn khi thiÕu c¸c biÖn n÷. NhiÒu doanh nghiÖp ® cè g¾ng ¸p dông mäi ph¸p b¶o ®¶m v tiÒm Èn mét sè nguy c¬ l m biÖn ph¸p tÝch cùc nh− t¨ng c−êng ®Çu t−, më ¶nh h−ëng ®Õn quyÒn lîi cña chÝnh hä. Víi réng s¶n xuÊt, ® o t¹o nghÒ cho lao ®éng n÷. nh÷ng quy ®Þnh n y, lao ®éng n÷ rÊt khã kiÕm Ngay trong ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt khã kh¨n, thiÕu ®−îc viÖc l m v× kh«ng chñ sö dông lao ®éng viÖc l m, c¸c doanh nghiÖp ® t×m c¸ch khai th¸c n o muèn vi ph¹m ph¸p luËt m nÕu thùc hiÖn kh¶ n¨ng hiÖn cã, bè trÝ viÖc l m theo kiÓu chia ®óng luËt th× hä ch−a ®ñ ®iÒu kiÖn. viÖc hoÆc theo chÕ ®é lu©n phiªn ®Ó ®¶m b¶o Thø ba, C«ng −íc sè 100 quy ®Þnh: “Tr¶ mäi lao ®éng n÷ ®Òu cã viÖc l m v thu nhËp. c«ng lao ®éng b×nh ®¼ng gi÷a lao ®éng nam v Mét sè n¬i cßn bè trÝ, sö dông lao ®éng n÷ v o lao ®éng n÷ cho mét c«ng viÖc cã gi¸ trÞ ngang l m c¸c c«ng viÖc phï hîp víi søc khoÎ, gi¶m sè nhau”. Theo c¸ch hiÓu th«ng th−êng, quy ®Þnh lao ®éng n÷ ph¶i l m c¸c c«ng viÖc nÆng nhäc v n y ¸p dông ®èi víi mäi doanh nghiÖp, mäi ®éc h¹i. ng nh trong ph¹m vi quèc gia. Trong nÒn kinh tÕ Tuy nhiªn, viÖc thùc hiÖn −u ® i ®èi víi lao thÞ tr−êng ®Þnh h−íng XHCN hiÖn nay ë n−íc ta, ®éng n÷ cßn tuú thuéc v o kh¶ n¨ng t i chÝnh do t¸c ®éng cña c¸c yÕu tè kh¸ch quan v chñ cña mçi doanh nghiÖp. Nh÷ng doanh nghiÖp s¶n quan nªn lîi nhuËn thu ®−îc cña c¸c doanh xuÊt æn ®Þnh, l m ¨n cã hiÖu qu¶ th× −u ® i d nh nghiÖp kh¸c nhau dÉn ®Õn møc l−¬ng cña c¸c cho lao ®éng n÷ ®−îc thùc hiÖn t−¬ng ®èi ®Çy c«ng viÖc cã gi¸ trÞ ngang nhau ë nh÷ng ®¬n vÞ ®ñ. §èi víi nh÷ng ®¬n vÞ s¶n xuÊt kinh doanh kh¸c nhau còng kh¸c nhau. Do ®ã, chóng ta chØ khã kh¨n, c¸c quy ®Þnh riªng ®èi víi lao ®éng n÷ cã thÓ ¸p dông nguyªn t¾c tr¶ c«ng b×nh ®¼ng Ýt cã ®iÒu kiÖn thùc hiÖn. Riªng chÝnh s¸ch −u 12 T¹p chÝ luËt häc sè th¸ng 3/2003
  6. nghiªn cøu - trao ®æi ® i ®èi víi doanh nghiÖp sö dông nhiÒu lao ®éng vÒ viÖc l m khi sö dông nhiÒu lao ®éng n÷ (theo n÷ nh− gi¶m thuÕ, cho vay vèn tõ quü quèc gia Th«ng t− liªn tÞch sè 06/2002/TTLT ng y vÒ viÖc l m, hç trî ®iÒu chuyÓn lao ®éng n÷ sang 10/4/2002 cña liªn bé Lao ®éng, th−¬ng binh v c«ng viÖc thÝch hîp cho ®Õn nay vÉn ch−a ®−îc x héi, Bé t i chÝnh, Bé kÕ ho¹ch ®Çu t− h−íng thùc hiÖn. ThËm chÝ mét sè doanh nghiÖp kh«ng dÉn c¬ chÕ qu¶n lÝ quü quèc gia hç trî viÖc l m muèn tuyÓn lao ®éng n÷ do ph¶i chi phÝ nhiÒu v lËp quü gi¶i quyÕt viÖc l m ®Þa ph−¬ng), Nh h¬n nam giíi. T¹i nhiÒu ®¬n vÞ s¶n xuÊt do n−íc nªn hç trî d−íi h×nh thøc cÊp mét phÇn kh«ng cã kh¶ n¨ng c¶i thiÖn ®iÒu kiÖn l m viÖc, kinh phÝ ®Ó gióp c¸c ®¬n vÞ nhiÒu lao ®éng n÷ ¸p lùc vÒ viÖc l m l¹i lín nªn lao ®éng n÷ vÉn ® o t¹o l¹i nghÒ. Cã nh− vËy míi t¨ng tÝnh kh¶ ph¶i l m viÖc trong ®iÒu kiÖn kh«ng ®¶m b¶o thi cña c¸c quy ®Þnh, t¹o c¬ héi t×m kiÕm viÖc c¸c tiªu chuÈn vÒ vÖ sinh v an to n lao ®éng. l m míi cho lao ®éng n÷ khi bÞ mÊt viÖc l m Mét sè c«ng viÖc cÊm sö dông lao ®éng n÷ vÉn theo tinh thÇn cña C«ng −íc sè 111. bè trÝ phô n÷ l m viÖc. Thø hai, khi quy ®Þnh −u ® i ®èi víi lao Ngo i ra, c¸c −u ® i ®èi víi lao ®éng n÷ chØ ®éng n÷ cÇn thËn träng trong viÖc x¸c ®Þnh ranh míi thùc hiÖn ®èi víi ng−êi lao ®éng n÷ kÝ hîp giíi gi÷a “−u ® i x héi” v “ph©n biÖt ®èi xö”, ®ång lao ®éng, c«ng chøc, viªn chøc n÷ m ch−a bëi nÕu qu¸ −u ® i sÏ h¹n chÕ kh¶ n¨ng t×m kiÕm triÓn khai ®èi víi lao ®éng n÷ trong c¸c bé phËn viÖc l m cña hä, g©y khã kh¨n trong cuéc m−u kinh tÕ kh¸c chiÕm kh¸ ®«ng trong tæng sè lao sinh. §©y l b i to¸n khã ®Æt ra cho c¸c nh l m ®éng n÷ cña to n x héi nh− lao ®éng n÷ trong luËt ë ViÖt Nam v× chóng ta ch−a cã ®iÒu kiÖn n«ng nghiÖp... trî gióp kinh phÝ cho c¸c doanh nghiÖp ®Ó thùc 4. Mét sè ®Ò xuÊt nh»m t¨ng c−êng thùc hiÖn an to n, vÖ sinh lao ®éng, phóc lîi cho lao hiÖn c¸c c«ng −íc vÒ quyÒn lao ®éng n÷ t¹i ®éng n÷ m vÉn do ®¬n vÞ tù lo, tøc l sÏ ¶nh ViÖt Nam h−ëng ®Õn lîi nhuËn cña doanh nghiÖp - ®iÒu m Thø nhÊt, c¸c c¬ quan nh n−íc cã thÈm kh«ng ng−êi sö dông lao ®éng n o mong muèn. quyÒn cÇn kÞp thêi ban h nh c¸c v¨n b¶n h−íng Thø ba, Nh n−íc cÇn cã kÕ ho¹ch tõng b−íc dÉn cô thÓ mét sè vÊn ®Ò bøc xóc hiÖn nay nh− xem xÐt v tiÕp tôc phª chuÈn c¸c c«ng −íc kh¸c ® o t¹o nghÒ dù phßng cho lao ®éng n÷ khi cã sù cña ILO phï hîp víi ®iÒu kiÖn kinh tÕ, chÝnh trÞ, thay ®æi trong doanh nghiÖp l m cho nhiÒu lao x héi cña ViÖt Nam vÒ lao ®éng n÷. Cô thÓ l ®éng n÷ mÊt viÖc (nh− thay ®æi c¬ cÊu c«ng c¸c C«ng −íc sè 89 vÒ l m viÖc ban ®ªm cña phô nghÖ, c¬ cÊu tæ chøc, cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp n÷ trong c«ng nghiÖp n¨m 1948, C«ng −íc sè nh n−íc, cho thuª doanh nghiÖp...). Cô thÓ, cÇn 103 vÒ b¶o vÖ thai s¶n n¨m 1952. §©y l nh÷ng quy ®Þnh râ nghÒ dù phßng bao gåm nh÷ng nghÒ c«ng −íc m tinh thÇn cña nã ® ®−îc quy ®Þnh g×? §èi t−îng n÷ n o thuéc diÖn ®−îc ® o t¹o l¹i trong ph¸p luËt ViÖt Nam nh− kh«ng ¸p dông nghÒ theo thø tù −u tiªn? Bè trÝ, s¾p xÕp c«ng chÕ ®é l m viÖc ban ®ªm ®èi víi lao ®éng n÷ cã viÖc cho lao ®éng n÷ sau khi häc l¹i nghÒ? Kinh thai tõ th¸ng thø 7 trë lªn, lao ®éng n÷ ®−îc phÝ ® o t¹o nghÒ do ai tr¶... CÇn nãi thªm l h−ëng chÕ ®é b¶o hiÓm thai s¶n khi cã thai, sinh ngo i sè tiÒn trÝch tõ quü dù phßng vÒ trî cÊp mÊt viÖc l m cña doanh nghiÖp (theo quy ®Þnh con hoÆc nhËn con nu«i s¬ sinh... HiÖn t¹i, t¹i §iÒu 26 NghÞ ®Þnh sè 72/CP ng y 31/10/1995 chóng ta vÉn ch−a phª chuÈn c¸c c«ng −íc n y. cña ChÝnh phñ quy ®Þnh chi tiÕt v h−íng dÉn thi Nªn ch¨ng cÇn xem xÐt v sím phª chuÈn ®Ó t¹o h nh mét sè ®iÒu cña BLL§ vÒ viÖc l m), ngo i sù t−¬ng thÝch gi÷a ph¸p luËt ViÖt Nam v c¸c sè tiÒn doanh nghiÖp ®−îc vay tõ quü quèc gia c«ng −íc cña ILO vÒ lao ®éng n÷./. T¹p chÝ luËt häc sè th¸ng 3/2003 13
nguon tai.lieu . vn