Xem mẫu
Bé n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n trung t©m nghiªn cøu ph¸t triÓn ®Ëu ®ç
B¸o c¸o tæng kÕt ®Ò tµi cÊp nhµ n−íc
hoµn thiÖn qui tr×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt h¹t gièng vµ ph¸t triÓn gièng ®Ëu t−¬ng §T12, AK06, §9804 ë c¸c tØnh phÝa b¾c
Chñ nhiÖm ®Ò tµi: nguyÔn thÞ chinh
6733 19/2/2008
hµ néi - 2007
Më ®Çu
C©y ®Ëu t−¬ng (Glycine Max L.) lµ c©y trång cã t¸c dông nhiÒu mÆt: Cung cÊp thùc
phÈm cho ng−êi, nguyªn liÖu cho c«ng nghiÖp ; thøc ¨n cho gia sóc vµ lµ c©y gãp phÇn
lµm t¨ng ®é phi nhiªu cho ®Êt. Ngoµi ra, ®Ëu t−¬ng cßn lµ c©y trång ng¾n ngµy, dÔ lu©n
canh, xen canh, gèi vô gãp phÇn t¨ng s¶n phÈm cho x· héi còng nh− thu nhËp cña n«ng
d©n.
Trong nh÷ng n¨m qua, s¶n xuÊt ®Ëu t−¬ng ë n−íc ta ®· cã b−íc tiÕn bé ®¸ng ghi
nhËn nhê vµo c¸c thµnh tùu nghiªn cøu khoa häc vµ chuyÓn giao TBKT vµo s¶n xuÊt cña
giai ®o¹n 1995-2000 vµ 2001-2005. Song trªn thùc tÕ nÕu ®em so s¸nh víi mét sè n−íc
trªn ThÕ giíi th× n¨ng suÊt ®Ëu t−¬ng cña n−íc ta vÉn cßn thÊp (b»ng 50-60% n¨ng suÊt
®Ëu t−¬ng cña Mü, Brazil, Achentina...). Nguyªn nh©n h¹n chÕ chñ yÕu lµ: bé gièng ®Ëu
t−¬ng hiÖn nay ch−a ®a d¹ng vÒ chñng lo¹i, mÉn c¶m víi ®iÒu kiÖn ngo¹i c¶nh cña c¸c
vïng sinh th¸i kh¸c nhau; n¨ng suÊt ch−a thùc sù ®ét ph¸, c¸c quy tr×nh s¶n xuÊt ch−a
®ång bé vµ tiªn tiÕn; nghiªn cøu c¬ b¶n Ýt ®−îc chó ý nªn s¶n phÈm t¹o ra thiÕu bÒn
v÷ng; c«ng nghÖ s¶n xuÊt h¹t gièng ch−a ®−îc ®Çu t− nghiªn cøu; hÖ thèng s¶n xuÊt
cung øng gièng ®Ëu ®ç míi ®−îc khëi ®éng tõ n¨m 2000.
MÊy n¨m gÇn ®©y, th«ng qua c¸c ®Ò tµi nghiªn cøu chän t¹o gièng ®Ëu ®ç, mét sè
gièng ®Ëu t−¬ng (§T12, AK06, vµ §9804) ®· ®−îc c«ng nhËn gièng quèc gia hoÆc
gièng tiÕn bé kü thuËt gãp phÇn t¨ng n¨ng suÊt, s¶n l−îng ®Ëu t−¬ng cña c¸c tØnh phÝa
B¾c. Tuy nhiªn, viÖc nghiªn cøu kü thuËt s¶n xuÊt h¹t gièng ®¹t chÊt l−îng cao, hÖ sè
nh©n gièng cao vµ biÖn ph¸p canh t¸c phï hîp cho tõng gièng vµ tõng mïa vô cßn ch−a
®−îc hoµn chØnh ®ång bé. V× vËy, viÖc "Hoµn thiÖn quy tr×nh s¶n xuÊt h¹t gièng vµ
ph¸t triÓn c¸c gièng ®Ëu t−¬ng §T12, AK06, §9804 ë c¸c tØnh phÝa B¾c" lµ cÇn thiÕt
gãp phÇn më réng nhanh diÖn tÝch sö dông gièng míi, gièng chÊt l−îng gãp phÇn t¨ng
nhanh n¨ng suÊt vµ ®em l¹i hiÖu qu¶ cao cho ng−êi s¶n xuÊt.
1
Ch−¬ng I:
Tæng quan t×nh h×nh nghiªn cøu s¶n xuÊt ®Ëu t−¬ng trong vµ ngoµi n−íc
1.1. T×nh h×nh nghiªn cøu vµ s¶n xuÊt ®Ëu t−¬ng trªn thÕ giíi
Trªn thÕ giíi cã 78 n−íc trång ®Ëu t−¬ng. §Ëu t−¬ng lµ mét trong 8 c©y lÊy dÇu quan träng (§Ëu t−¬ng, b«ng, l¹c, h−íng d−¬ng, c¶i dÇu, lanh, dõa, cä).
DiÖn tÝch vµ s¶n l−îng ®Ëu t−¬ng trªn thÕ giíi ®· kh«ng ngõng gia t¨ng qua c¸c n¨m: Theo FAO, n¨m 2005, diÖn tÝch ®Ëu t−¬ng trªn thÕ giíi ®¹t lµ 76,74 triÖu ha, s¶n l−îng 167,7 triÖu tÊn n¨m 2001 vµ t¨ng lªn 91,0 triÖu ha, n¨ng suÊt 22,9 t¹/ha vµ s¶n l−îng 208,39 triÖu tÊn n¨m 2005. Bèn n−íc s¶n xuÊt ®Ëu t−¬ng lín nhÊt thÕ giíi lµ Mü (28,848 triÖu ha), Brazil, Trung Quèc vµ Argentina, chiÕm 90-95% tæng s¶n l−îng thÕ giíi. N−íc cã n¨ng suÊt b×nh qu©n lín nhÊt lµ Thôy Sü 40 t¹/ha, tiÕp ®Õn lµ Achentina -27,28 t¹/ha, Mü - 28,9 t¹/ha, Brazil - 22,23 t¹/ha, Trung Quèc - 13,08 t¹/ha. TiÒm n¨ng n¨ng suÊt ®Ëu t−¬ng cßn rÊt to lín. Trªn diÖn tÝch hÑp ë Chilª ®· ®¹t 60,0 t¹/ha, ë Italia -61,0 t¹/ha vµ ë Srilanka ®¹t 61,0 t¹/ha.
B¶ng 1. DiÖn tÝch , n¨ng suÊt, s¶n l−îng ®Ëu t−¬ng cña mét sè n−íc ®iÓn h×nh trªn thÕ giíi n¨m 2005
N−íc
Toµn thÕ giíi
Mü
Argentina
Brazil
Trung quèc
DiÖn tÝch (1000ha)
91.000,00
28.848,30
14.037,93
23.028.41
12.173,47
N¨ng suÊt (t¹/ha)
22,9
28,90
27,28
22,23
13,08
S¶n l−îng (1000 tÊn)
208.000,00
83.368,00
38.300,00
51.182,05
16.800,30
Nguån : FAO, 2005
2
Mü lµ n−íc cã nhiÒu thµnh tùu trong nghiªn cøu ph¸t triÓn ®Ëu t−¬ng, hä cã tíi 560 mÉu gièng ®Ëu t−¬ng hoang d¹i vµ 9861 mÉu gièng trång. Nguån vËt liÖu phong phó nµy ®· gióp Mü gÆt h¸i nhiÒu thµnh c«ng trong chän t¹o gièng ®Ëu t−¬ng míi theo h−íng n¨ng suÊt cao vµ chèng chÞu s©u bÖnh h¹i.
Trung Quèc lµ n−íc gÇn ViÖt Nam vµ cã tËp qu¸n canh t¸c t−¬ng tù, gÇn ®©y Trung Quèc ®· chän ®−îc mét sè gièng nh− Trung Chi sè 8, n¨ng suÊt tiÒm n¨ng cã thÓ ®¹t tõ 30-45 t¹/ha, thÝch øng cho vïng Hå B¾c. Gièng Trung §Ëu 29 ®−îc chän t¹o tõ tæ hîp 78-141/merit kÕt hîp ®ét biÕn b»ng t¸c nh©n vËt lý cã tû lÖ qña 4 h¹t cao, tiÒm n¨ng n¨ng suÊt 26-37 t¹/ha.
Kü thuËt ®ét biÕn nh©n t¹o còng ®· ®−îc øng dông réng r·i ®Ó t¹o ra c¸c dßng/ gièng ®Ëu t−¬ng cã n¨ng suÊt cao, cã thêi gian sinh tr−ëng ng¾n vµ thÝch øng réng víi ®iÒu kiÖn sinh th¸i kh¸c nhau (Kwon vµ cs. 1969; Zakri, 1986; Qui vµ Gao,1988; Conger vµ cs. 1976; Suney, 1993; Tulmann vµ cs. 1988). Tuy nhiªn ph−¬ng ph¸p chän gièng truyÒn thèng mÊt nhiÒu thêi gian ®Ó chän ®−îc c¸c tÝnh tr¹ng mong muèn qua c¸c thÕ hÖ.
GÇn ®©y, mét sè n−íc cã nÒn n«ng nghiÖp tiªn tiÕn ®· øng dông chØ thÞ ph©n tö trong chän t¹o gièng. Mü ®· nghiªn cøu thµnh c«ng chuyÓn ghÐp gen t¹o ra vËt liÖu
chän gièng míi ë ®Ëu t−¬ng. óc ®· ¸p dông kü thuËt c«ng nghÖ tÕ bµo ®Ó ph©n lËp
®−îc gen chÞu h¹n thµnh c«ng.
NhiÒu nhµ khoa häc ®· ®i s©u nghiªn cøu vÒ ph−¬ng diÖn sinh lý, ho¸ sinh, di truyÒn ®Æc biÖt c¸c c¬ chÕ chèng chÞu (ngo¹i c¶nh bÊt lîi, s©u bÖnh), c¸c yÕu tè cÊu thµnh n¨ng suÊt, chÊt l−îng h¹t nh»m ph¸t triÓn diÖn tÝch gieo trång còng nh− n©ng cao n¨ng suÊt, chÊt l−îng vµ s¶n l−îng ®Ëu t−¬ng.
1. 2. T×nh h×nh s¶n xuÊt ®Ëu t−¬ng ë ViÖt Nam.
1. 2.1. DiÖn tÝch, n¨ng suÊt vµ s¶n l−îng ®Ëu t−¬ng ë ViÖt Nam giai ®o¹n 1995-2005
S¶n xuÊt ®Ëu t−¬ng ®−îc ph©n bè ë hÇu hÕt c¸c vïng sinh th¸i n«ng nghiÖp ViÖt Nam vµ chiÕm 23,7% tæng diÖn tÝch c©y c«ng nghiÖp hµng n¨m (B«ng, §ay, Cãi, mÝa, l¹c, ®Ëu t−¬ng, thuèc l¸) .
3
So víi n¨m 1995, n¨m 2005 diÖn tÝch trång ®Ëu t−¬ng t¨ng 68,1%. Sù t¨ng tr−ëng diÖn tÝch tËp trung ë c¸c tØnh: Hµ T©y, Hµ Giang, §¾k L¾k, §¾k N«ng vµ §ång Th¸p. N¨ng suÊt b×nh qu©n c¶ n−íc t¨ng 37,5%. N¨ng suÊt b×nh qu©n ®¹t cao nhÊt lµ tØnh §ång Th¸p (21t¹/ha) tiÕp ®Õn lµ §¾k N«ng (19 t¹/ha). N¨m 2005 lµ n¨m cã diÖn tÝch vµ n¨ng suÊt ®¹t cao nhÊt tõ tr−íc ®Õn nay (B¶ng 2).
B¶ng 2: DiÖn tÝch, n¨ng suÊt, s¶n l−îng ®Ëu t−¬ng ë ViÖt Nam 1995 - 2005
N¨m DiÖn tÝch (1000ha)
1995 121.1
2000 124.1
2001 140.3
2002 158.1
2003 182.0
2004 169.0
2005 203.6
N¨ng suÊt (t¹/ha)
10.4
12.3
12.4
12.7
12.4
13.6
14.3
S¶n l−îng
(1000tÊn)
125.5
149.3
173.7
201.4
225.1
230.0
291.5
(Nguån: Niªn gi¸m thèng kª , Tæng côc Thèng kª, 2005)
C¶ n−íc ®· h×nh thµnh 5 vïng s¶n xuÊt ®Ëu t−¬ng chÝnh nh− sau:
- §ång b»ng s«ng Hång lµ vïng cã diÖn tÝch trång ®Ëu t−¬ng lín nhÊt c¶ n−íc (64.900 ha, chiÕm 31,9%) trong ®ã Hµ T©y lµ tØnh cã diÖn tÝch lín nhÊt cña vïng §BSH (27.500 ha) , tiÕp ®Õn lµ VÜnh Phóc, H−ng Yªn, Th¸i B×nh, Hµ Nam. DiÖn tÝch trång ®Ëu t−¬ng ë Hµ T©y chñ yÕu lµ vô ®Ëu t−¬ng ®«ng trªn ®Êt sau hai vô lóa mïa (24.000 ha)
- Vïng §«ng B¾c cã diÖn tÝch trång ®Ëu t−¬ng ®øng thø hai (43.400 ha, chiÕm 21,3%)
sau vïng §ång b»ng s«ng Hång. ë vïng nµy ®Ëu t−¬ng ®−îc trång chñ yÕu ë Hµ
Giang (15.100 ha) vµ Cao B»ng (7.600ha).
4
...
- tailieumienphi.vn
nguon tai.lieu . vn