- Trang Chủ
- Điện - Điện tử
- Báo cáo tổng kết chuyên đề: Đánh giá tiềm năng, hiện trạng, nhu cầu năng lượng tái tạo và phương hướng phát triển công nghệ NLTT tại Việt Nam
Xem mẫu
- bé n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n
viÖn khoa häc thñy lîi
b¸o c¸o tæng kÕt chuyªn ®Ò
®¸nh gi¸ tiÒm n¨ng, hiÖn tr¹ng, nhu cÇu
n¨ng l−îng t¸i t¹o vµ ph−¬ng h−íng ph¸t triÓn
c«ng nghÖ nLTT t¹i viÖt nam
thuéc ®Ò tµi kc 07.04:
“nghiªn cøu, lùa chän c«ng nghÖ vµ thiÕt bÞ ®Ó khai th¸c vµ
sö dông c¸c lo¹i n¨ng l−îng t¸i t¹o trong chÕ biÕn n«ng,
l©m, thñy s¶n, sinh ho¹t n«ng th«n vµ b¶o vÖ m«i tr−êng”
Chñ nhiÖm chuyªn ®Ò: ks ®ç v¨n to¶n
5817-8
16/5/2006
hµ néi – 5/2006
- B¸o c¸o viÖt nam, tiÒm n¨ng vµ c¬ héi ph¸t triÓn thuû ®iÖn §Ò tµi KC07-04
PhÇn 1. TiÒm n¨ng thuû ®iÖn viÖt nam
1. Vai trß cña thuû ®iÖn trong hÖ thèng ®iÖn lùc Quèc Gia.
N−íc ta cã tµi nguyªn n¨ng l−îng dåi dµo vµ ®a d¹ng, t¹o c¬ héi cung cÊp ®iÖn
n¨ng víi gi¸ rÎ cho c¸c ngµnh c«ng nghiÖp, n«ng nghiÖp vµ hé gia ®×nh. Tµi nguyªn
n¨ng l−îng cña ViÖt Nam bao gåm ®Çy ®ñ c¸c nguån c¬ b¶n nh− nguån n¨ng l−îng tõ
nhiªn liÖu ho¸ th¹ch (than, dÇu, khÝ ®èt), nguån n¨ng l−îng t¸i t¹o, c¸c nguån phãng
x¹, ®Þa nhiÖt. Tuy nhiªn, trong vßng hai chôc n¨m tíi, Ýt nhÊt còng ®Õn n¨m 2020, s¶n
xuÊt ®iÖn cña n−íc ta vÉn chñ yÕu dùa vµo nguån ®iÖn tõ n¨ng l−îng ho¸ th¹ch vµ
nguån thuû ®iÖn trªn l·nh thæ.
Trong nh÷ng n¨m qua nÒn kinh tÕ n−íc ta ®· ®¹t ®−îc nhiÒu thµnh tùu quan
träng. C«ng cuéc c¶i c¸ch kinh tÕ vÜ m« vµ ®iÒu chØnh c¬ cÊu ®−îc tiÕn hµnh trong thêi
kú ®æi míi kh«ng nh÷ng ®· æn ®Þnh ®−îc nÒn kinh tÕ vèn bÞ ph¸ ho¹i nÆng nÒ trong
chiÕn tranh vµ mang nÆng tÝnh tr× trÖ cña mét thêi kú bao cÊp kÐo dµi mµ cßn ®¹t ®−îc
møc t¨ng tr−ëng trung b×nh hµng n¨m trªn 7%, mét tèc ®é ph¸t triÓn vµo lo¹i cao
trong khu vùc Ch©u ¸. Thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng−êi ë møc rÊt thÊp 200 USD n¨m
1990 ®· t¨ng gÊp trªn 2 lÇn vµo cuèi n¨m 2003 (480 USD), ®ång thêi ®· gi¶m ®−îc
®¸ng kÓ tØ lÖ ®ãi nghÌo trong ph¹m vi c¶ n−íc.
Cïng víi ®µ ph¸t triÓn kinh tÕ, ngµnh §iÖn Lùc n−íc ta ®· cã nh÷ng b−íc t¨ng
tr−ëng v−ît bËc ®−îc thÓ hiÖn qua thèng kª cña b¶ng 1 vÒ t×nh h×nh s¶n xuÊt ®iÖn giai
®o¹n 1990 - 2002.
B¶ng 1. S¶n l−îng ®iÖn vµ c¬ cÊu s¶n xuÊt ®iÖn giai ®o¹n 1990 - 2002
§¬n vÞ : Gwh
C¬ cÊu s¶n xuÊt ®iÖn 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1999 2000 2001 2002
Tæng ®iÖn n¨ng s¶n xuÊt 8.678 9.152 9.654 10.665 12.284 14.636 23.739 26.594 30.603 35.179
T¨ng tr−ëng (%) 11,4 5,5 5,5 10,4 15,2 19,2 9,6 12,0 15,1 15,0
B×nh qu©n ®Çu ng−êi (Kwh) 131 135 139 150 169 198 309 341 390 437
Thuû ®iÖn 5374 6317 7228 7946 9239 10582 13937 14547 18215 16839
Tû träng (%) 61,9 69,0 74,9 74,5 75,2 72,3 58,7 54,7 59,5 47,9
Nguån : §iÖn lùc ViÖt Nam, 2002, [4].
ViÖn Khoa häc Thuû lîi 1
- B¸o c¸o viÖt nam, tiÒm n¨ng vµ c¬ héi ph¸t triÓn thuû ®iÖn §Ò tµi KC07-04
Nh− vËy, s¶n l−îng ®iÖn tõ n¨m 1990 ®Õn n¨m 2002 ®· t¨ng 4,1 lÇn, tèc ®é t¨ng
trung b×nh lµ 23,5 % hµng n¨m. Theo dù b¸o cña §iÖn lùc ViÖt Nam, tèc ®é t¨ng
tr−ëng cao vÉn sÏ ®−îc duy tr× trong nhiÒu n¨m tíi, dù kiÕn ®Õn n¨m 2005 s¶n l−îng
®iÖn sÏ ®¹t 53.438 Gwh (1 Gwh = 1 triÖu Kwh), b×nh qu©n ®Çu ng−êi lµ 636 Kwh/
ng−êi, vµ ®Õn n¨m 2010 s¶n l−îng ®iÖn sÏ t¨ng lªn 1,8 lÇn, ®¹t møc 96.125 Gwh, b×nh
qu©n ®Çu ng−êi lªn tíi 1.064 Kwh/ng−êi. [4].
VÒ mÆt c«ng suÊt, tÝnh ®Õn n¨m 2003 tæng c«ng suÊt ®Æt c¸c nhµ m¸y ®iÖn cña
n−íc ta lµ 8.750 MW, trong ®ã thuû ®iÖn kho¶ng 48,8%, nhiÖt ®iÖn (ch¹y than) 20,4%,
tua bin khÝ 26,6% vµ diesel 4,2%. Tæng c«ng suÊt nguån ®Õn n¨m 2005 sÏ ®¹t 11.994
MW, thuû ®iÖn chiÕm kho¶ng 36,7% vµ ®Õn n¨m 2010 lµ 20.090 MW trong ®ã tû
träng cña thuû ®iÖn lµ 39,2%, [4].
Trong c¬ cÊu s¶n xuÊt ®iÖn cña n−íc ta, thµnh phÇn thuû ®iÖn lu«n gi÷ mét vÞ trÝ
rÊt quan träng. Sù ®ãng gãp cña thuû ®iÖn trong c©n b»ng ®iÖn l−îng quèc gia lu«n
chiÕm tØ träng cao trªn 70% trong nh÷ng n¨m tõ 1991 ®Õn n¨m 1996, sau ®ã ®· cã xu
thÕ gi¶m dÇn ë møc d−íi 50% vµo n¨m 2002, vµ cã thÓ ®¹t tíi tØ träng hîp lý lµ trªn
d−íi 30% vµo c¸c n¨m 2010, n¨m 2020.
N»m trong khu vùc khÝ hËu nhiÖt ®íi giã mïa, nguån tµi nguyªn n−íc mÆt
phong phó vµ 3/4 l·nh thæ lµ vïng ®åi nói, ph¸t triÓn thñy ®iÖn ë n−íc ta cã ®−îc
nh÷ng thuËn lîi rÊt c¬ b¶n vµ ®em l¹i nhiÒu lîi Ých:
- §a sè c¸c nhµ m¸y thuû ®iÖn cã chØ tiªu kinh tÕ kü thuËt tèt, chi phÝ x©y dùng
kh«ng ®¾t h¬n so víi nhµ m¸y nhiÖt ®iÖn.
- C¸c c«ng tr×nh thuû ®iÖn cã kh¶ n¨ng sö dông tæng hîp cao, ngoµi ph¸t ®iÖn
cßn phôc vô nhiÒu môc tiªu khai th¸c kh¸c nh− phßng lò, t−íi n−íc cho n«ng
nghiÖp, cÊp n−íc cho c«ng nghiÖp vµ sinh ho¹t, giao th«ng thuû, ph¸t triÓn
thuû s¶n, gi¶i trÝ du lÞch, vµ gãp phÇn c¶i thiÖn m«i tr−êng sinh th¸i.
- Gi¸ thµnh s¶n xuÊt ®iÖn n¨ng cña thuû ®iÖn rÊt rÎ chØ b»ng10 - 20% gi¸ thµnh
s¶n xuÊt cña nhiÖt ®iÖn, gãp phÇn tiÕt kiÖm chi phÝ n¨ng l−îng ®Çu vµo cña
c¸c ngµnh kinh tÕ.
ViÖn Khoa häc Thuû lîi 2
- B¸o c¸o viÖt nam, tiÒm n¨ng vµ c¬ héi ph¸t triÓn thuû ®iÖn §Ò tµi KC07-04
- §Çu t− ngo¹i tÖ cho thuû ®iÖn thÊp h¬n nhiÖt ®iÖn v× tØ lÖ vèn thiÕt bÞ th−êng
ph¶i nhËp tõ n−íc ngoµi chØ chiÕm 20 - 30% tæng vèn ®Çu t−, h¬n n÷a nhiÒu
thiÕt bÞ cho thuû ®iÖn võa vµ nhá cã thÓ ®−îc chÕ t¹o ë trong n−íc. §iÒu nµy
rÊt cã lîi cho n−íc ta khi nguån ngo¹i tÖ cßn ch−a dåi dµo.
- N−íc ta cã tiÒm n¨ng thuû ®iÖn ph©n bè kh¸ ®Òu trªn c¸c vïng l·nh thæ nªn
thuû ®iÖn cã thÓ phôc vô tèt cho c¸c ch−¬ng tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi
cña khu vùc.
- C¸c vÞ trÝ x©y dùng thuû ®iÖn lo¹i võa vµ nhá ®Òu n»m ë c¸c vïng nói xa x«i
hÎo l¸nh, nhê ®Þa h×nh dèc, cét n−íc ®Þa h×nh lín, c¸c tr¹m thuû ®iÖn ®−îc
chñ yÕu x©y dùng theo kiÓu kªnh dÉn nªn cã thÓ gi¶m thiÓu ®−îc tæn thÊt ®Êt
®ai vµ tµi nguyªn kh¸c, ®ång thêi cã ®iÒu kiÖn thuËn lîi trong viÖc ®iÖn khÝ
ho¸ n«ng th«n miÒn nói, gãp phÇn thùc hiÖn môc tiªu c«ng b»ng x· héi trong
ph©n phèi n¨ng l−îng.
V× vËy, ph¸t triÓn thuû ®iÖn kÓ c¶ thuû ®iÖn nhá lu«n ®−îc coi lµ h−íng c¬ b¶n
vµ l©u dµi trong chiÕn l−îc n¨ng l−îng chung cña n−íc ta.
Sö dông n¨ng l−îng t¸i t¹o còng lµ mét xu h−íng mang tÝnh toµn cÇu. B−íc
sang thÕ kû 21, cïng víi nhÞp ®é ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi ngµy mét gia t¨ng trong
khu«n khæ nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn bÞ h¹n chÕ, c¸c quèc gia ®ang ®øng tr−íc
nguy c¬ c¹n kiÖt cña c¸c nguån tµi nguyªn n¨ng l−îng cæ ®iÓn vµ ph¶i ®−¬ng ®Çu víi
vÊn ®Ò « nhiÔm m«i tr−êng sèng ®· ë møc b¸o ®éng trªn ph¹m vi toµn cÇu g©y ra bëi
l−îng khÝ th¶i ®éc h¹i trong qu¸ tr×nh sö dông n¨ng l−îng. V× vËy, t×m kiÕm c¸c nguån
n¨ng l−îng bæ sung ®Æc biÖt lµ nghiªn cøu sö dông c¸c nguån n¨ng l−îng t¸i t¹o, ®ång
thêi kiÓm so¸t chÆt chÏ viÖc xuÊt khÈu tµi nguyªn n¨ng l−îng vµ thùc hiÖn ch−¬ng
tr×nh tiÕt kiÖm n¨ng l−îng ®ang ®−îc nhiÒu quèc gia quan t©m trong chÝnh s¸ch n¨ng
l−îng cña m×nh.
Trong sè c¸c nguån n¨ng l−îng t¸i t¹o, thuû ®iÖn ®−îc coi lµ mét nguån n¨ng
l−îng s¹ch, tr÷ l−îng lín, cã kh¶ n¨ng t¸i t¹o hÇu nh− v« tËn, gi¸ thµnh rÎ cã thÓ c¹nh
tranh ®−îc vÒ hiÖu qu¶ kinh tÕ so víi c¸c nguån n¨ng l−îng kh¸c. Tuy nhiªn, còng nh−
mäi nguån tµi nguyªn, tr÷ n¨ng thuû ®iÖn trong ph¹m vi mét l·nh thæ quèc gia kh«ng
ph¶i lµ v« h¹n. Bªn c¹nh c¸c lîi Ých kinh tÕ, x· héi, c¸c c«ng tr×nh thñy ®iÖn lo¹i lín cã
ViÖn Khoa häc Thuû lîi 3
- B¸o c¸o viÖt nam, tiÒm n¨ng vµ c¬ héi ph¸t triÓn thuû ®iÖn §Ò tµi KC07-04
thÓ g©y ra nhiÒu tæn thÊt cho m«i tr−êng vµ c¸c nguån tµi nguyªn kh¸c. Do ®ã, ph¸t
triÓn thuû ®iÖn còng ph¶i chÞu sù h¹n chÕ ngµy mét nghiªm ngÆt h¬n cña c¸c yªu cÇu
b¶o vÖ m«i tr−êng. MÆt kh¸c, khai th¸c thuû n¨ng liªn quan chÆt chÏ víi nguån n−íc
mÆt cña c¸c dßng s«ng. ChÕ ®é khÝ hËu nhiÖt ®íi giã mïa cña n−íc ta ®· ®em l¹i sù
phong phó cña nguån n−íc nh−ng còng t¹o ra ®iÓm bÊt lîi lµ sù thiÕu hôt n−íc vµo
mïa kh« vµ d− thõa n−íc trong mïa m−a lò. Ph©n phèi cña dßng ch¶y rÊt kh«ng ®ång
®Òu trong n¨m cïng víi c¸c thay ®æi thÊt th−êng cña thêi tiÕt lµm cho møc rñi ro trong
khai th¸c c«ng tr×nh thuû ®iÖn lín h¬n nhiÒu so víi nhiÖt ®iÖn.
§Ó khai th¸c hiÖu qu¶ vµ bÒn v÷ng nguån thuû n¨ng quèc gia, tr−íc hÕt cÇn ph¶i
®¸nh gi¸ ®−îc ®óng ®¾n c¸c nguån tr÷ n¨ng thuû ®iÖn, tõ ®ã lËp ra c¸c quy ho¹ch tæng
thÓ ph¸t triÓn thuû ®iÖn, c¸c s¬ ®å x©y dùng c«ng tr×nh theo c¸c giai ®o¹n phï hîp víi
chÕ ®é khÝ t−îng thuû v¨n cña tõng khu vùc hoÆc l−u vùc s«ng kh¸c nhau trªn ph¹m vi
l·nh thæ.
2. HÖ thèng s«ng ngßi vµ nguån tµi nguyªn n−íc mÆt trªn l∙nh thæ
ViÖt Nam.
2.1. §iÒu kiÖn khÝ hËu.
C¸c nhµ nghiªn có− ®Þa lý ®· kh¼ng ®Þnh s«ng ngßi lµ mét s¶n phÈm cña khÝ hËu.
C¸c ®Æc tr−ng cña hÖ thèng s«ng ngßi vµ nguån n−íc, nh÷ng yÕu tè c¬ b¶n quyÕt ®Þnh
nguån n¨ng l−îng thuû ®iÖn, sÏ ®−îc t×m hiÓu ®Çy ®ñ h¬n dùa trªn sù ph©n tÝch vµ hiÓu
biÕt c¸c ®Æc ®iÓm cña khÝ hËu, ®Æc biÖt lµ nh÷ng nÐt ®Æc tr−ng cña quy luËt ph©n vïng
khÝ hËu ë tõng ®Þa ph−¬ng.
L·nh thæ ViÖt Nam cã phÇn diÖn tÝch trªn ®Êt liÒn kho¶ng 332.600 km2 kÐo dµi
trªn 150 vÜ tuyÕn n»m trong cïng mét ®íi khÝ hËu, khÝ hËu nhiÖt ®íi giã mïa mµ ®Æc
tr−ng c¬ b¶n lµ mét nÒn bøc x¹ - nhiÖt ®é cao vµ mét sù ph©n ho¸ theo mïa râ rÖt. Tuy
nhiªn, tÝnh chÊt phøc t¹p cña c¬ chÕ giã mïa khu vùc §«ng Nam ¸ céng thªm víi ®Æc
®iÓm ®Þa h×nh bÞ chia c¾t ®· t¹o ra nh÷ng kh¸c biÖt râ rÖt vµ ®a d¹ng vÒ khÝ hËu gi÷a
c¸c vïng. ChÝnh sù phong phó nµy cïng víi tiÒm lùc to lín vÒ nhiÖt - Èm ®· ®em l¹i
cho n−íc ta mét nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn giµu cã trong ®ã cã nguån thuû ®iÖn dåi
dµo.
ViÖn Khoa häc Thuû lîi 4
- B¸o c¸o viÖt nam, tiÒm n¨ng vµ c¬ héi ph¸t triÓn thuû ®iÖn §Ò tµi KC07-04
ViÖt Nam cã h×nh thÓ dµi vµ hÑp trong ®ã cã 3/4 diÖn tÝch l·nh thæ lµ vïng ®åi
nói. Trong ®iÒu kiÖn khÝ hËu nhiÖt ®íi giã mïa, yÕu tè ®Þa h×nh cã vai trß ¶nh h−ëng
lín lao ®èi víi khÝ hËu n−íc ta.
§Æc ®iÓm ®Þa h×nh cã thÓ xÐt ®Õn tr−íc tiªn lµ sù ph©n bè c¸c khèi nói víi d·y
Hoµng Liªn S¬n tõ cao nguyªn V©n Quý ch¹y dµi qua phÇn phÝa t©y cña B¾c Bé, nèi
liÒn víi d·y Tr−êng S¬n däc theo bê biÓn Trung Bé ®Õn tËn Nam Bé.
D·y Hoµng Liªn S¬n ®å sé cã nh÷ng ®Ønh cao vµo bËc nhÊt ë n−íc ta ®ãng vai trß
mét bøc t−êng thµnh ng¨n giã vµ trë thµnh mét ranh giíi khÝ hËu gi÷a phÇn phia t©y
(T©y B¾c) vµ phÇn phÝa ®«ng cña B¾c Bé t¹o thµnh s¾c th¸i riªng biÖt trong ph©n bè cña
mïa nãng l¹nh vµ mïa m−a. HÖ qu¶ cña sù ch¾n giã lµ l−îng m−a t¨ng lªn ë c¶ hai bªn
s−ên nói võa do giã mïa T©y Nam, võa do giã mïa §«ng B¾c vµ giã mïa §«ng Nam
mang theo kh«ng khÝ Èm lïa theo c¸c thung lòng s«ng trµn vµo.
T−¬ng tù nh− Hoµng Liªn S¬n, d·y Tr−êng S¬n ph¸t huy t¸c dông rÊt râ rÖt víi
khÝ hËu miÒn Trung t¹o ra sù t−¬ng ph¶n trong chÕ ®é m−a Èm, kh« h¹n gi÷a phÇn phÝa
B¾c vµ phÇn phÝa Nam, s−ên phÝa §«ng vµ s−ên phÝa T©y.
C¬ cÊu hoµn l−u giã mïa cïng víi t¸c ®éng mËt thiÕt víi d·y nói lín vµ nhiÒu
kiÓu ®Þa h×nh ®åi nói kh¸c ®· h×nh thµnh sù ph©n ho¸ s©u s¾c vÒ khÝ hËu gi÷a c¸c bé
phËn l·nh thæ, vµ tõ ®ã ®· t¹o ra nh÷ng ®Æc tr−ng kh¸c biÖt cña chÕ ®é dßng ch¶y trong
s«ng ngßi. T×m hiÓu ®−îc ®Çy ®ñ khÝ hËu, ®Æc biÖt lµ chÕ ®é m−a vµ dßng ch¶y s«ng
ngßi cña c¸c vïng l·nh thæ sÏ gióp ng−êi ta ®¸nh gi¸ ®−îc ®óng ®¾n nguån thuû n¨ng,
x©y dùng vµ khai th¸c c¸c c«ng tr×nh thuû ®iÖn ®¹t hiÖu qu¶ cao vµ an toµn.
C¨n cø vµo c¸c biÓu hiÖn tæng hîp cña khÝ hËu, l·nh thæ ViÖt Nam cã thÓ ®−îc
- miÒn khÝ hËu phÝa B¾c, miÒn khÝ hËu §«ng Tr−êng
ph©n thµnh 3 miÒn khÝ hËu lín
S¬n vµ miÒn khÝ hËu phÝa Nam trong ®ã c¸c vïng khÝ hËu miÒn nói cã quan hÖ trùc tiÕp
tíi viÖc nghiªn cøu ph¸t triÓn nguån n¨ng l−îng thuû ®iÖn. Sau ®©y lµ m« t¶ tãm t¾t
chÕ ®é khÝ hËu cña mét sè vïng nói tiªu biÓu.
2.1.1. C¸c vïng nói phÝa B¾c.
Trong miÒn khÝ hËu phÝa B¾c cã c¸c vïng nói quan träng nh− sau:
ViÖn Khoa häc Thuû lîi 5
- B¸o c¸o viÖt nam, tiÒm n¨ng vµ c¬ héi ph¸t triÓn thuû ®iÖn §Ò tµi KC07-04
- Vïng nói §«ng B¾c:
§©y lµ mét vïng ®åi nói vµ cao nguyªn thÊp thuéc phÇn §«ng B¾c cña B¾c Bé.
Vïng nói §«ng B¾c lµ n¬i tiÕp nhËn sím nhÊt giã mïa §«ng B¾c trµn xuèng ViÖt Nam
nªn cã mïa ®«ng l¹nh vµ kh« hanh. Do ¶nh h−ëng cña c¸nh cung §«ng TriÒu, ®¹i bé
phËn vïng nói §«ng B¾c Ýt m−a c¶ trong mïa ®«ng vµ mïa h¹ víi l−îng m−a toµn n¨m
kho¶ng 1400 - 1600mm, mét gi¸ trÞ thÊp ë ViÖt Nam. Mïa m−a th−êng b¾t ®Çu tõ
th¸ng 5 vµ kÕt thóc vµo th¸ng 9.
§Æc tr−ng nhiÖt - Èm cña vïng nói §«ng B¾c ®−îc m« t¶ qua sè liÖu vÒ chÕ ®é
nhiÖt vµ m−a t¹i mét sè vÞ trÝ tiªu biÓu trªn vïng Cao B»ng - L¹ng S¬n nh− giíi thiÖu ë
b¶ng 2
B¶ng 2. Vµi ®Æc tr−ng cña chÕ ®é nhiÖt vµ m−a t¹i khu vùc Cao B»ng - L¹ng S¬n.
H÷u L¹ng Cao Trïng Phã
Lòng S¬n B»ng Kh¸nh B¶ng
§Æc tr−ng
(40m) (259m) (258m) (520m) (1482m)
NhiÖt ®é n¨m (0C) 22,7 21,3 21,5 19,9 18,7
NhiÖt ®é th¸ng cao nhÊt (0C) 28 27 27 25,7 20,9
NhiÖt ®é th¸ng thÊp nhÊt (0C) 15,4 13,7 14,0 12,1 8,7
Biªn ®é nhiÖt ngµy ®ªm (0C) 8-9 8 8-9 7-8 6-7
L−îng m−a n¨m (mm) 1427 1400 1445 1572 1538
Sè ngµy m−a 133 133 121 138 173
L−îng m−a th¸ng lín nhÊt 262 266 291 313 294
L−îng m−a th¸ng nhá nhÊt 15 21 16 20 15
L−îng m−a ngµy lín nhÊt 133 197 182 286 151
Nguån: KhÝ hËu ViÖt Nam, [21].
ViÖn Khoa häc Thuû lîi 6
- B¸o c¸o viÖt nam, tiÒm n¨ng vµ c¬ héi ph¸t triÓn thuû ®iÖn §Ò tµi KC07-04
Vïng nói ViÖt B¾c - Hoµng Liªn S¬n:
-
Vïng khÝ hËu nµy bao gåm nöa phÇn phÝa t©y cña vïng nói B¾c Bé. §©y lµ vïng
cã ®Þa h×nh phøc t¹p, nh÷ng d·y nói cao chiÒu h−íng kh¸c nhau xen gi÷a lµ nh÷ng
thung lòng cña c¸c s«ng lín nh− s«ng Hång, s«ng L« vµ c¸c phô l−u cña chóng. §Þa
h×nh ®−îc n©ng lªn ë phÇn phÝa B¾c víi khèi nói cao th−îng nguån s«ng Ch¶y, vµ ë
phÝa t©y víi d·y nói Hoµng Liªn S¬n.
Do ¶nh h−ëng cña ®Þa h×nh, nh÷ng vïng nói cao ë ®©y cã mïa ®«ng gi¸ l¹nh vµ
mïa hÌ m¸t mÎ, ch¼ng h¹n ë Sa Pa cao 1500 m nhiÖt ®é thÊp h¬n ®ång b»ng 7-8o.
Vïng nói ViÖt B¾c - Hoµng Liªn S¬n cã chÕ ®é m−a phong phó. PhÇn lín khu
vùc tiÕp nhËn l−îng m−a vµo kho¶ng 1800÷2400mm. Trªn ®Þa phËn cña vïng cßn xuÊt
hiÖn nhiÒu trung t©m m−a lín, næi bËt nhÊt lµ trung t©m m−a B¾c Quang víi l−îng m−a
v−ît qu¸ 4000mm, mét l−îng m−a vµo lo¹i kû lôc trªn toµn quèc. TiÕp ®Õn lµ trung
t©m m−a Tam §¶o 2800 - 3000mm/n¨m vµ Hoµng Liªn S¬n 2500 - 3000mm/ n¨m.
Mïa m−a th−êng b¾t ®Çu tõ th¸ng 4 vµ kÕt thóc vµo th¸ng 10.
ChÕ ®é nhiÖt vµ m−a cña vïng nµy ®−îc giíi thiÖu ë b¶ng 3 th«ng qua sè liÖu
cña mét sè vÞ trÝ tiªu biÓu trong vïng.
B¶ng 3. ChÕ ®é nhiÖt vµ m−a t¹i mét sè vÞ trÝ thuéc vïng nói ViÖt B¾c - Hoµng Liªn S¬n.
Lµo Cai Sa Pa Hµ Giang Tam §¶o Hoµ B×nh
§Æc tr−ng
(102m) (1571m) (118m) (897m) (23m)
NhiÖt ®é n¨m (0C) 22,8 15,3 22,5 18 23,2
NhiÖt ®é th¸ng cao nhÊt (0C) 27,7 19,8 27,3 23 28,1
NhiÖt ®é th¸ng thÊp nhÊt (0C) 15,8 8,9 15,5 11,2 16,4
Biªn ®é nhiÖt ngµy ®ªm (0C) 8-9 6-7 6-7 5 8-9
L−îng m−a n¨m (mm) 1792 2769 2362 2843 1841
Sè ngµy m−a 151 199 160 187 140
L−îng m−a th¸ng lín nhÊt 327 472 477 592 3688
L−îng m−a th¸ng nhá nhÊt 22 48 30 21 13
L−îng m−a ngµy lín nhÊt 174 350 234 300 224
Nguån : [21]
ViÖn Khoa häc Thuû lîi 7
- B¸o c¸o viÖt nam, tiÒm n¨ng vµ c¬ héi ph¸t triÓn thuû ®iÖn §Ò tµi KC07-04
Vïng nói T©y B¾c:
-
Vïng nµy bao gåm khu vùc nói phÝa T©y B¾c Bé, kÓ tõ s−ên phÝa T©y d·y
Hoµng Liªn S¬n.
§©y lµ mét vïng nói cao nguyªn hiÓm trë, nh÷ng d·y nói ch¹y dµi tõ T©y B¾c
®Õn §«ng Nam xen kÏ víi nh÷ng thung lòng s«ng hÑp vµ nh÷ng cao nguyªn kh¸ réng.
PhÇn lín diÖn tÝch cã ®é cao d−íi 1000m nh−ng còng cã nh÷ng ®Ønh v−ît qóa 2000m
n»m r¶i r¸c ë phÝa T©y B¾c vµ ë gÇn biªn giíi ViÖt Lµo. N»m khuÊt bªn s−ên T©y B¾c
Hoµng Liªn S¬n, vïng nói T©y B¾c cã khÝ hËu kh¸c biÖt râ rÖt so víi c¸c vïng kh¸c víi
®Æc ®iÓm næi bËt lµ cã mét mïa ®«ng Êm nh−ng kh« hanh kÐo dµi, vµ sù ph©n ho¸ rÊt
m¹nh vÒ khÝ hËu gi÷a c¸c khu vùc - khu vùc phÝa T©y B¾c vµ khu vùc Nam T©y B¾c
®Æc biÖt lµ trong chÕ ®é m−a. Khu vùc B¾c T©y B¾c cã l−îng m−a rÊt phong phó,
l−îng m−a trung b×nh n¨m v−ît qu¸ 1800 - 2000 mm, ë phÇn cùc T©y B¾c cña khu vùc
cã trung t©m m−a M−êng TÌ lµ mét trong nh÷ng trung t©m m−a lín cña n−íc ta víi
l−îng m−a lªn tíi 2500 - 3000 mm/n¨m. Trong khi ®ã vïng Nam T©y B¾c l¹i lµ khu
vùc t−¬ng ®èi Ýt m−a - L−îng m−a n¨m ë ®©y chØ trong kho¶ng 1400 - 1600 mm. Mét
sè n¬i trong thung lòng thÊp cßn cã l−îng m−a nhá h¬n nh− Yªn Ch©u 1108mm/n¨m,
S«ng M· 1092mm/n¨m, lµ nh÷ng l−îng m−a vµo lo¹i thÊp nhÊt ë n−íc ta.
Nh×n chung, mïa m−a ë T©y B¾c b¾t ®Çu sím, vµo th¸ng 4 vµ kÕt thóc vµo th¸ng
9. §Æc tr−ng m−a cña khu vùc B¾c T©y B¾c ®−îc giíi thiÖu trong b¶ng 4.
B¶ng 4. §Æc tr−ng cña chÕ ®é m−a khu vùc B¾c T©y B¾c
§Æc tr−ng M−êng TÌ S×nh Hå Lai Ch©u Than Uyªn
L−îng m−a n¨m (mm) 2801 2632 1966 2031
Sè ngµy m−a 128 164 137 152
L−îng m−a th¸ng lín nhÊt 594 544 413 5388
L−îng m−a th¸ng nhá nhÊt 21 25 16 12
L−îng m−a ngµy lín nhÊt 573 924 774 768
Nguån: [21].
ViÖn Khoa häc Thuû lîi 8
- B¸o c¸o viÖt nam, tiÒm n¨ng vµ c¬ héi ph¸t triÓn thuû ®iÖn §Ò tµi KC07-04
2.1.2. Vïng T©y Nguyªn.
Theo ph©n khu khÝ hËu, vïng T©y Nguyªn n»m trong ph¹m vi cña miÒn khÝ hËu
phÝa Nam. §©y lµ vïng nói vµ cao nguyªn réng lín ë Trung Bé thuéc s−ên phÝa T©y
d·y Tr−êng S¬n bao gåm nh÷ng khèi nói lín nèi tiÕp nh÷ng cao nguyªn b»ng ph¼ng
theo ®Þa thÕ tho¶i dÇn ®Õn thung lòng s«ng Mª K«ng.
Trªn nÒn chung cña khÝ hËu nhiÖt ®íi giã mïa cËn xÝch ®¹o, khÝ hËu T©y Nguyªn
cßn chÞu ¶nh h−ëng s©u s¾c cña ®é cao ®Þa h×nh vµ t¸c ®éng ch¾n giã cña d·y Tr−êng
S¬n víi nh÷ng ®Æc ®iÓm næi bËt lµ sù h¹ thÊp cña nÒn nhiÖt ®é theo ®é cao ®Þa h×nh, sù
dao ®éng rÊt m¹nh cña nhiÖt ®é ngµy ®ªm, sù t−¬ng ph¶n râ rÖt gi÷a hai mïa m−a Èm
vµ sù ph©n ho¸ kh«ng gian kh¸ phøc t¹p cña khÝ hËu trong vïng. Trªn l·nh thæ T©y
Nguyªn réng lín cã thÓ ph©n râ 3 khu vùc cã khÝ hËu kh¸c biÖt: Khu vùc B¾c T©y
Nguyªn bao gåm cao nguyªn Gia Lai - Kon Tum víi khèi nói cao Kon Tum Th−îng,
khu vùc Trung T©y Nguyªn bao gåm cao nguyªn §¾k L¾c cïng víi mét sè vïng tròng
thung lòng S«ng Ba vµ c¸c phô l−u s«ng Mª K«ng, vµ khu vùc Nam T©y Nguyªn bao
gåm toµn bé khèi nói vµ cao nguyªn Nam Trung Bé ë phÝa Nam cao nguyªn §¾k L¾c.
XÐt trong toµn n¨m, l−îng m−a ë T©y Nguyªn kh¸ lín vµ cã ph©n bè kh¸c biÖt
trong c¸c khu vùc.
ë B¾c T©y Nguyªn, l−îng m−a n¨m v−ît qu¸ 2400mm trªn vïng nói Kon Tum
Th−îng, cã gi¸ trÞ vµo kho¶ng 2000 - 2400 mm trªn ®¹i bé phËn cao nguyªn Gia Lai -
Kon Tum nh−ng ë nh÷ng khu vùc thÊp cã thÓ gi¶m sót tíi møc chØ cßn 1600 -
1800mm/n¨m.
ë Trung T©y Nguyªn l−îng m−a cã gi¶m, chØ ®¹t kho¶ng 1800-2000mm/n¨m trªn
cao nguyªn §¾k L¾c, 1400-1800mm trong c¸c thung lòng s«ng vµ vïng tròng.
ë Nam T©y Nguyªn, l−îng m−a l¹i t¨ng lªn râ rÖt ®¹t tíi kho¶ng 2000 -
2400mm/n¨m trªn cao nguyªn Di Linh, 2876mm/n¨m t¹i B¶o Léc, 2400-
2800mm/n¨m trªn cao nguyªn Lang Biang. Tuy nhiªn ë phÇn phÝa §«ng cña khu vùc,
do bÞ che khuÊt sau c¸c ngän nói cao Nam Trung Bé,l−îng m−a l¹i gi¶m sót ®ét ngét,
chØ cßn vµo kho¶ng 1800 - 2000mm/n¨m. Mïa m−a ë T©y Nguyªn xÊp xØ trïng víi
ViÖn Khoa häc Thuû lîi 9
- B¸o c¸o viÖt nam, tiÒm n¨ng vµ c¬ héi ph¸t triÓn thuû ®iÖn §Ò tµi KC07-04
thêi kú giã mïa mïa h¹, b¾t ®Çu tõ th¸ng 4, kÕt thóc vµo th¸ng 10 ë B¾c T©y Nguyªn
vµ vµo th¸ng 11 ë Nam T©y Nguyªn. Trong mïa m−a, l−îng m−a ph©n bè kh¸ ®Òu
trong c¸c th¸ng. M−a cùc ®¹i th−êng r¬i vµo th¸ng 7 hoÆc th¸ng 8 ®èi víi khu vùc B¾c
T©y Nguyªn, nh−ng l¹i th−êng x¶y ra ë cuèi mïa m−a vµo th¸ng 10 (cùc ®¹i chÝnh) vµ
®Çu mïa m−a vµo th¸ng 5 (cùc ®¹i phô) ®èi víi c¸c khu vùc Trung vµ Nam T©y
Nguyªn. §Æc ®iÓm cña c¸c chÕ ®é nhiÖt, m−a t¹i mét sè ®Þa ph−¬ng ë T©y Nguyªn
®−îc thèng kª tãm t¾t trong b¶ng 5.
B¶ng 5. Mét sè ®Æc tr−ng cña chÕ ®é nhiÖt vµ m−a t¹i T©y Nguyªn
Kon Ban Mª §µ B¶o
PlayKu
Tum Thuét L¹t Léc
§Æc tr−ng
(772m)
(536m) (461m) (1500m) (850m)
NhiÖt ®é n¨m (0C) 23,7 21,6 24,3 18,3 20,7
NhiÖt ®é th¸ng cao nhÊt (0C) 25,5 23,6 26,3 19,8 21,9
NhiÖt ®é th¸ng thÊp nhÊt (0C) 20,7 18,8 21,4 16,2 18,3
Biªn ®é nhiÖt ngµy ®ªm (0C) 11 - 12 10 - 11 9 - 10 11 - 12 9 - 10
L−îng m−a n¨m (mm) 1852 2447 1934 1820 2876
Sè ngµy m−a 132 233 138 165 199
L−îng m−a th¸ng lín nhÊt 353 623 329 309 524
L−îng m−a th¸ng nhá nhÊt 3 8 1 9 57
L−îng m−a ngµy lín nhÊt 170 188 189 307 181
Nguån: [21]
2.2. §Æc tr−ng h×nh th¸i cña s«ng ngßi trªn l·nh thæ ViÖt Nam.
§Æc ®iÓm cña mét n−íc n»m trong vïng khÝ hËu giã mïa, m−a nhiÒu l¹i gi¸p kÒ
víi biÓn cïng víi ®iÒu kiÖn ®Þa h×nh ®åi nói bÞ chia c¾t m¹nh ®· h×nh thµnh mét m¹ng
l−íi s«ng suèi rÊt ph¸t triÓn trªn l·nh thæ n−íc ta. §Ó ®¸nh gi¸ nguån thñy n¨ng phôc
vô cho c¸c kÕ ho¹ch khai th¸c thñy ®iÖn, nhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ ®Æc tr−ng h×nh
th¸i vµ chÕ ®é dßng ch¶y s«ng ngßi n−íc ta ®· ®−îc tiÕn hµnh trong nhiÒu n¨m qua
th«ng qua c¸c §Ò tµi Nghiªn cøu Khoa häc cÊp Nhµ n−íc hoÆc cÊp Bé trong ®ã ph¶i kÓ
ViÖn Khoa häc Thuû lîi 10
- B¸o c¸o viÖt nam, tiÒm n¨ng vµ c¬ héi ph¸t triÓn thuû ®iÖn §Ò tµi KC07-04
®Õn c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu cña Tr−êng §¹i häc Thñy lîi hîp t¸c víi ViÖn quy ho¹ch
vµ qu¶n lý n−íc, [6] cña ViÖn N¨ng l−îng vµ §iÖn khÝ ho¸ thuéc Bé §iÖn (cò), [9] vµ cña
Tæng côc khÝ t−îng Thñy v¨n, [11].
Tæng sè s«ng ®· thèng kª ®−îc trong ph¹m vi c¶ n−íc lªn tíi trªn 2800 con s«ng
lín nhá cã chiÒu dµi ch¶y L>=10km bao gåm hÇu hÕt c¸c s«ng suèi quan träng nhÊt
trong m¹ng s«ng n−íc ta. KÕt qu¶ thèng kª tæng hîp ®−îc tr×nh bµy trong b¶ng 6 .
B¶ng 6. Thèng kª tæng hîp m¹ng l−íi s«ng trªn l·nh thæ ViÖt Nam.
Tæng sè s«ng cã chiÒu dµi L ≥ 10 km ®· kh¶o s¸t (con s«ng) : 2864
•
Tæng chiÒu dµi c¸c s«ng ®· kh¶o s¸t (km) : 63.144,5
•
diÖn tÝch l−u vùc c¸c s«ng ®· kh¶o s¸t (km2)
•Tæng : 292.483,0
TØ lÖ so víi tæng diÖn tÝch l·nh thæ (%) : 88,1
•
®é l−íi s«ng trung b×nh cña khu vùc kh¶o s¸t (km/km2)
• MËt : 0,6
§é dèc trung b×nh cña dßng ch¶y : 0,022
•
• Ph©n cÊp s«ng
Sè s«ng %
+ Dßng chÝnh : 134 4,7
+ CÊp 1 : 794 27,7
+ CÊp 2 : 1039 36,3
+ CÊp 3 : 661 23,1
+ CÊp 4 : 196 6,8
+ CÊp 5 : 33 1,2
+ CÊp 6 : 7 0,2
Tæng céng : 2864 100
Nguån : ViÖn Qui ho¹ch vµ qu¶n lý n−íc, Bé thuû Lîi (cò),
Tr−êng §¹i Häc Thuû lîi, 1983, [6].
Mét sè ®Æc tr−ng h×nh th¸i vµ ph©n cÊp s«ng cña m¹ng l−íi s«ng ngßi trªn c¸c
khu vùc kh¸c nhau cña ®Êt n−íc ®−îc m« t¶ trong b¶ng 7.
ViÖn Khoa häc Thuû lîi 11
- B¸o c¸o viÖt nam, tiÒm n¨ng vµ c¬ héi ph¸t triÓn thuû ®iÖn §Ò tµi KC07-04
B¶ng 7. Mét sè ®Æc tr−ng h×nh th¸i c¸c s«ng ë ViÖt Nam.
Ph©n bæ theo cÊp s«ng
Tæng sè Tæng sè §é dèc
Khu vùc
phô l−u CÊp CÊp CÊp CÊp CÊp CÊp CÊp chiÒu dµi b×nh qu©n
HÖ thèng s«ng
thèng kª s«ng(km) (m/km)
0 1 2 3 4 5 6
Cao B»ng-L¹ng S¬n 127 6 46 53 20 2 2851 15,71
Khu §«ng B¾c 65 23 5 7 1231 26,03
HT s«ng Th¸i B×nh 145 1 25 60 35 22 2 3213 12,60
S. NËm Rèm 16 1 7 8 322,5 20,85
HT S«ng Hång 672 1 57 195 266 119 28 6 14.061,9 42,12
S«ng §¸y 20 1 9 9 1 791 9,15
Thanh Ho¸ 175 3 67 69 34 2 3.902,5 21,67
NghÖ An - Hµ TÜnh 139 12 71 94 49 13 5.213 24,83
Qu¶ng B×nh 75 5 28 31 11 1.811,5 16,59
TrÞ Thiªn HuÕ 99 10 39 30 19 1 2.043,3 21,10
Qu. Nam-§µ N½ng 115 7 31 46 27 4 2.398,1 26,93
Q.Ng·i -B×nh §Þnh 121 17 69 23 7 5 2.061,4 20,05
Gia Lai, Kon Tum 109 6 35 46 22 2.379 17,95
§¨k L¾c 185 6 65 80 30 4 4.520,7 10,92
Phó Yªn, Kh¸nh Hoµ 183 14 69 74 24 2 4.415,6 11,28
ThuËn H¶i 131 20 71 35 5 2.286,6 23,00
HT s«ng §ång Nai 387 1 70 179 111 22 3 1 9.075,9 7,94
Céng toµn quèc 2864 134 794 1039 661 196 33 7 63144,5 22,00
Nguån : ViÖn Qui ho¹ch vµ qu¶n lý n−íc, Bé thuû Lîi (cò).
Tr−êng §¹i Häc Thuû lîi, 1983, [6].
§Ó nghiªn cøu sù ph©n bè cña n¨ng l−îng thñy ®iÖn, ng−êi ta quan t©m tíi cÊu
tróc cña m¹ng s«ng suèi th«ng qua viÖc ph©n lo¹i chóng theo diÖn tÝch høng n−íc,
chiÒu dµi ch¶y vµ møc ®é tËp trung n¨ng l−îng. Mét sè ®Æc ®iÓm ph©n lo¹i dßng s«ng
ViÖn Khoa häc Thuû lîi 12
- B¸o c¸o viÖt nam, tiÒm n¨ng vµ c¬ héi ph¸t triÓn thuû ®iÖn §Ò tµi KC07-04
theo diÖn tÝch høng n−íc vµ chiÒu dµi dßng s«ng ®−îc tr×nh bµy trong b¶ng 8, b¶ng 9.
Ph©n bè n¨ng l−îng theo cÊp s«ng sÏ ®−îc giíi thiÖu trong môc 3 phÇn 1 cña b¸o c¸o.
B¶ng 8. Ph©n lo¹i m¹ng s«ng suèi cña ViÖt Nam theo diÖn tÝch l−u vùc.
Ph©n bè sè l−îng theo cÊp diÖn tÝch l−u vùc (km2)
Khu vùc hÖ thèng
Tõ Tõ Tõ Tõ Tõ Céng
≤50
s«ng 51-100 101-500 501-1000 1001- 5001-10000 >10.000
km2 2 2 2 2
km2 km2
km km km 5000 km
Cao B»ng - L¹ng S¬n 64 25 28 7 2 1 0 127
Khu §«ng B¾c vµ s«ng
127 39 35 3 4 1 1 210
Th¸i B×nh
S«ng L« 191 25 39 3 6 1 1 266
S. Thao + S. §¸y 101 34 33 5 5 0 1 179
S.§µ + S.NËm Rèm 104 75 67 7 8 1 1 263
Thanh Ho¸ 65 57 40 7 4 1 1 175
NghÖ An - Hµ TÜnh 123 55 48 8 4 0 1 239
Qu¶ng B×nh 33 18 18 2 4 0 0 75
TrÞ Thiªn HuÕ 51 27 13 5 3 0 0 99
Q. Nam - §µ N½ng 52 31 24 5 3 0 0 115
Q.Ng·i, B×nh §Þnh 60 21 24 5 6 0 0 116
Gia Lai, Kon Tum 47 25 30 4 2 0 1 109
§ak L¾c 82 43 48 6 5 0 1 185
Phó Yªn, Kh¸nh Hoµ 70 52 50 6 4 0 1 183
ThuËn H¶i 56 37 29 6 3 0 0 131
HT s«ng §ång Nai 200 34 79 5 6 3 0 327
Tæng céng 1426 598 605 84 69 8 9 2799
% 50,9 21,4 21,6 3,0 2,5 0,3 0,3 100
Nguån : ViÖn Qui ho¹ch vµ qu¶n lý n−íc, Bé thuû Lîi (cò).
Tr−êng §¹i Häc Thuû lîi, 1983, [6].
ViÖn Khoa häc Thuû lîi 13
- B¸o c¸o viÖt nam, tiÒm n¨ng vµ c¬ héi ph¸t triÓn thuû ®iÖn §Ò tµi KC07-04
B¶ng 9. Ph©n lo¹i m¹ng s«ng suèi cña ViÖt Nam theo chiÒu dµi dßng s«ng
Ph©n bè sè l−îng theo chiÒu dµi s«ng (km)
Khu vùc Tõ Tõ Tõ Tõ Tõ Tõ
Céng
hÖ thèng s«ng 10-30 31-50 51-100 101-200 201-300 301-400 >500
km km km km km km km
Cao B»ng - L¹ng S¬n 107 10 7 2 1 0 0 127
Khu §«ng B¾c
184 16 7 2 1 0 0 210
vµ s«ng Th¸i B×nh
S«ng L« 241 13 7 2 2 1 0 266
S. Thao + S. §¸y 155 14 6 2 1 0 1 179
S.§µ + S.NËm Rèm 223 22 14 3 0 0 1 263
Thanh Ho¸ 148 10 12 3 0 1 1 175
NghÖ An - Hµ TÜnh 197 29 9 2 1 1 0 239
Qu¶ng B×nh 64 5 4 2 0 0 0 75
TrÞ Thiªn HuÕ 87 5 5 2 0 0 0 99
Q. Nam - §µ N½ng 99 10 3 2 1 0 0 115
Q.Ng·i, B×nh §Þnh 103 8 8 2 0 0 0 121
Gia Lai, Kon Tum 89 14 8 0 0 0 1 109
§ak L¾c 149 16 16 3 0 1 0 185
Phó Yªn, Kh¸nh Hoµ 150 21 8 3 0 1 0 183
ThuËn H¶i 108 13 8 2 0 0 0 131
HT s«ng §ång Nai 334 31 14 3 3 2 0 387
Tæng céng 237 133 35 10 7 4 2864
2438
% 85,1 8,3 4,6 1,2 0,4 0,3 0,1 100
Nguån : ViÖn Qui ho¹ch vµ qu¶n lý n−íc, Bé thuû Lîi (cò).
Tr−êng §¹i Häc Thuû lîi, 1983, [6].
Tõ c¸c sè liÖu trªn, ta cã mét sè nhËn xÐt nh− sau vÒ ®Æc tr−ng cña m¹ng s«ng
suèi n−íc ta liªn quan ®Õn ph¸t triÓn thñy ®iÖn:
ViÖn Khoa häc Thuû lîi 14
- B¸o c¸o viÖt nam, tiÒm n¨ng vµ c¬ héi ph¸t triÓn thuû ®iÖn §Ò tµi KC07-04
- ViÖt nam cã mét m¹ng l−íi s«ng rÊt ph¸t triÓn, mét biÓu hiÖn râ nÐt vÒ sù
phong phó cña nguån tµi nguyªn n−íc s«ng. §ã lµ kÕt qu¶ cña sù t−¬ng t¸c l©u
dµi cña khÝ hËu nhiÖt ®íi giã mïa nãng Èm vµ cÊu tróc ®Þa chÊt, ®Þa h×nh cña
l·nh thæ víi ®a phÇn ®Êt ®ai thuéc ®Þa h×nh ®èi nói. M¹ng l−íi s«ng ph©n bè kh¸
®ång ®Òu trªn c¶ ba miÒn ®Êt n−íc, mËt ®é s«ng suèi trung b×nh trªn l·nh thæ lµ
0,60 km/km2. ë miÒn nói, mËt ®é l−íi s«ng dµy h¬n vµ cã ®é dèc lín, l¹i lµ n¬i
c− tró cña nhiÒu trung t©m m−a quan träng nªn cã nhiÒu ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó
ph¸t triÓn thñy ®iÖn.
- S«ng ngßi n−íc ta chñ yÕu lµ c¸c s«ng nhá vµ ng¾n, lo¹i nµy chiÕm tíi trªn
90% tæng sè s«ng. ChØ cã 9 hÖ thèng s«ng lín cã diÖn tÝch høng n−íc >10.000
km2. §ã lµ hÖ thèng s«ng B»ng - Kú Cïng, s«ng Hång - Th¸i B×nh, s«ng M·,
s«ng C¶, s«ng Thu Bån, s«ng Ba, §ång Nai vµ Cöu Long. Kho¶ng 76% diÖn
tÝch ®Êt liÒn cña n−íc ta thuéc l−u vùc cña c¸c hÖ thèng s«ng nµy. HÇu hÕt s«ng
ngßi ®Òu ®æ ra biÓn §«ng, däc bê biÓn cø kho¶ng 23km l¹i cã mét cöa s«ng.
- S«ng suèi n−íc ta cã ®é dèc ®Þa h×nh kh¸ cao, ®é dèc trung b×nh thay ®æi
trong ph¹m vi tõ 10m/km ®Õn 30m/km, trong ®ã hÖ thèng s«ng Hång cã ®é dèc
®Þa h×nh lín nhÊt, lªn tíi 42m/km.
- XÐt theo l−u l−îng th−êng xuyªn t¹i cöa ra cña l−u vùc, ®¹i bé phËn s«ng suèi
cã l−u l−îng trung b×nh nhiÒu n¨m kh«ng nhá h¬n 50m3/s. C¸c s«ng suèi nµy
chiÕm tíi 98% sè s«ng kh¶o s¸t.
- M¹ng l−íi s«ng suèi ViÖt Nam kh¸ ®a d¹ng, cã cÊu tróc kh¸c nhau tuú theo
tõng khu vùc tù nhiªn, t−¬ng øng víi sù ph©n ho¸ cña khÝ hËu vµ cÊu tróc ®Þa
chÊt, ®Þa h×nh.
2.3. Nguån tµi nguyªn n−íc mÆt vµ chÕ ®é dßng ch¶y s«ng ngßi.
Tµi nguyªn n−íc mÆt lµ tæng l−îng dßng ch¶y cña c¸c s«ng ngßi vµ l−îng n−íc
tr÷ trong c¸c hå ao trªn l·nh thæ. ë n−íc ta, nguån tµi nguyªn n−íc mÆt chñ yÕu do
m−a cung cÊp. Víi l−îng m−a trung b×nh n¨m kho¶ng 1960mm, hµng n¨m vïng ®Êt
liÒn cña n−íc ta thu nhËn trung b×nh l−îng n−íc m−a kho¶ng 652 tØ m3/n¨m ®Ó s¶n sinh
ra mét l−îng dßng ch¶y s«ng ngßi kho¶ng 313 tØ m3/n¨m. Nh−ng do mét sè hÖ thèng
ViÖn Khoa häc Thuû lîi 15
- B¸o c¸o viÖt nam, tiÒm n¨ng vµ c¬ héi ph¸t triÓn thuû ®iÖn §Ò tµi KC07-04
s«ng lín cña n−íc ta nh− s«ng Hång, s«ng Cöu Long,... lµ nh÷ng con s«ng quèc tÕ cã
mét phÇn diÖn tÝch høng n−íc m−a n»m bªn ngoµi l·nh thæ ViÖt Nam nªn trªn thùc tÕ,
tæng l−îng n−íc mÆt qua l·nh thæ ViÖt Nam ®æ ra biÓn vµo kho¶ng 835 tØ m3/n¨m,
[10]. Ph©n bè l−îng dßng ch¶y trong c¸c hÖ thèng s«ng lín ®−îc giíi thiÖu trong b¶ng
10.
B¶ng 10. Dßng ch¶y c¸c l−u vùc s«ng chÝnh cña ViÖt Nam.
DiÖn tÝch (km2) L−îng dßng ch¶y (tØ m3/n¨m)
L−u vùc s«ng PhÇn ë PhÇn ë
Toµn bé % Toµn bé %
ViÖt Nam ViÖt Nam
Kú Cïng - B»ng 13260 11280 85,1 9 7,3 81,1
S. Hång - Th¸i B×nh 169000 86660 51 136 91 66,9
S«ng M· 28400 17600 62 20,1 15,8 79
S«ng C¶ 27200 17730 65 24,2 19,5 81
S«ng Thu Bån 10350 10350 100 20,1 20,1 100
S«ng Ba 13900 13900 100 9,5 9,5 100
S«ng §ång Nai 44100 37400 84,8 36,3 32,8 90,4
Cöu Long (toµn bé) 795000 68820 8,7 521 23 4,6
C¸c s«ng kh¸c 56,8 58,8 100
Tæng céng 835
Nguån:
Ch−¬ng tr×nh KT - 02, ViÖn khÝ t−îng Thuû V¨n.
-
Tµi nguyªn n−íc ViÖt Nam, GS NguyÔn §øc Phæ vµ NNK, [22].
-
NHS/HP (1992) vµ MWR/Nippon Koei (1992), [23].
-
Theo b¸o c¸o tæng kÕt cña Ch−¬ng tr×nh KC - 12, [10], tæng diÖn tÝch høng n−íc
cña s«ng ngßi n−íc ta bao gåm c¶ phÇn ngoµi l·nh thæ vµo kho¶ng 1.167.000km2. Tµi
ViÖn Khoa häc Thuû lîi 16
- B¸o c¸o viÖt nam, tiÒm n¨ng vµ c¬ héi ph¸t triÓn thuû ®iÖn §Ò tµi KC07-04
nguyªn n−íc mÆt cña n−íc ta −íc tÝnh gÇn ®óng b»ng tæng l−îng dßng ch¶y s«ng ngßi
®−îc tæng hîp trong b¶ng 11 d−íi ®©y.
B¶ng 11. Tµi nguyªn n−íc mÆt cña ViÖt Nam
H¹ng môc Toµn bé PhÇn ë %
ViÖt Nam
Tæng diÖn tÝch høng n−íc cña s«ng ngßi (km2) 1.167.000 331000 28.4
Tµi nguyªn n−íc mÆt (tØ m3/n¨m) 835 313 37,5
715510 941000 132
MËt ®é tµi nguyªn n−íc (m3/km2)
716 946 132
§é s©u dßng ch¶y (mm)
L−îng n−íc b×nh qu©n ®Çu ng−êi tÝch theo
møc d©n sè 80 triÖu (m3/ng−êi) 10438 3913 37,5
Tµi nguyªn n−íc mÆt trªn toµn hµnh tinh ®¸nh gi¸ qua tæng l−îng dßng n−íc cña
s«ng ngßi ®æ vµo ®¹i d−¬ng ®−îc giíi thiÖu trong b¶ng 12
B¶ng 12. ¦íc tÝnh tµi nguyªn n−íc mÆt toµn cÇu.
DiÖn tÝch phÇn ®Êt liÒn cña toµn cÇu (km2) : 148.800.000
•
Tæng l−îng dßng ch¶y cña s«ng ngßi
•
(Km3/n¨m) : 47.000
(mm/n¨m) : 316
MËt ®é l−îng n−íc mÆt (m3/km2) : 316.000
•
• L−îng n−íc b×nh qu©n ®Çu ng−êi
tÝnh theo d©n sè lµ 6 tØ (m3/ng−êi) : 7.830
Nguån: World Water balance and Water resources of the Earth, Copyright,
UNESCO, 1978, [35].
Nh− vËy, nguån tµi nguyªn n−íc mÆt cña n−íc ta thuéc lo¹i phong phó, mËt ®é
l−îng n−íc mÆt còng nh− l−îng n−íc b×nh qu©n tÝnh theo ®Çu ng−êi ®Òu cao h¬n kh¸
nhiÒu møc trung b×nh cña thÕ giíi. Tuy nhiªn, n−íc ta l¹i n»m ë h¹ l−u cña nhiÒu s«ng
ViÖn Khoa häc Thuû lîi 17
- B¸o c¸o viÖt nam, tiÒm n¨ng vµ c¬ héi ph¸t triÓn thuû ®iÖn §Ò tµi KC07-04
lín, diÖn tÝch høng n−íc m−a ë ngoµi l·nh thæ còng nh− l−îng dßng ch¶y sinh ra trªn
diÖn tÝch nµy cña c¸c con s«ng ®ã rÊt ®¸ng kÓ, ch¼ng h¹n trªn 91% l−u vùc s«ng Mª
K«ng (Cöu Long) n»m ngoµi ViÖt Nam vµ trªn 95% l−îng n−íc cña nã còng tõ bªn
ngoµi ®æ vµo ViÖt Nam, s«ng Hång - Th¸i B×nh cã trªn 50% diÖn tÝch l−u vùc n»m ë
Trung Quèc vµ 1/3 dßng ch¶y cña nã b¾t nguån tõ Trung Quèc. Do ®ã, sù khai th¸c
qu¸ møc nguån n−íc ë th−îng nguån ngoµi l·nh thæ mµ chóng ta kh«ng kiÓm so¸t
®−îc cã thÓ lµm cho l−îng dßng ch¶y ®Æc biÖt lµ dßng ch¶y trong mïa kiÖt ®i vµo n−íc
ta bÞ suy gi¶m, hoÆc cßn cã thÓ g©y ra sù nhiÔm bÈn cña nguån n−íc.
L−îng dßng ch¶y trong s«ng ngßi cña n−íc ta ph©n bè kh«ng ®ång ®Òu trªn l·nh
thæ. ChØ riªng l−u vùc s«ng Mª K«ng ®· chiÕm 61,4% tæng l−îng dßng ch¶y s«ng ngßi
cña c¶ n−íc. M« ®uyn dßng ch¶y n¨m trung b×nh nhiÒu n¨m Mo biÕn ®æi trong ph¹m
vi d−íi 10l/s km2 ë vïng ven biÓn Nam Trung Bé ®Õn h¬n 100l/s.km2 ë vïng B¾c
Quang (Hµ Giang) hoÆc ë b¾c ®Ìo H¶i V©n.
T−¬ng øng víi sù ph©n ho¸ theo mïa cña m−a, dßng ch¶y s«ng ngßi ph©n bè rÊt
kh«ng ®ång ®Òu trong n¨m theo hai mïa râ rÖt, mïa lò vµ mïa c¹n.
Mïa lò th−êng kÐo dµi tõ 3-6 th¸ng, tËp trung kho¶ng 70 - 80% tæng l−îng dßng
ch¶y n¨m. Nh×n chung, thêi gian xuÊt hiÖn mïa lò trªn l·nh thæ ViÖt Nam kh«ng ®ång
bé theo xu thÕ chËm dÇn tõ B¾c vµo Nam vµ xuÊt hiÖn muén nhÊt ë c¸c vïng ven biÓn
Trung vµ Nam Bé. Trªn c¸c s«ng suèi nhá, ng¾n vµ dèc ë miÒn nói, lò th−êng d©ng
nhanh cã thÓ ®¹t tíi 2 - 3m/giê, biªn ®é lò tíi 10-20m. Nh÷ng vïng nµy cßn bÞ ®e do¹
bëi hiÓm ho¹ lò quÐt nh− ®· tõng x¶y ra ë Qu¶ng Ninh, Lai Ch©u, T©y Nguyªn vµ gÇn
®©y nhÊt lµ trËn lò quÐt håi cuèi th¸ng 9/2002 t¹i H−¬ng S¬n, Hµ TÜnh.
Mïa c¹n kÐo dµi tõ 6 - 9 th¸ng nh−ng l−îng n−íc trong mïa kiÖt chØ chiÕm
kho¶ng 20 - 30% tæng l−îng dßng ch¶y n¨m. Nh×n chung m« ®uyn dßng ch¶y th¸ng
kiÖt nhÊt dao ®éng tõ 0,2l/s.km2 ®Õn 8 l/s.km2 tïy theo tõng vïng l·nh thæ, [22].
Sù thay ®æi thÊt th−êng mang tÝnh ngÉu nhiªn cña dßng ch¶y s«ng ngßi g©y ra
nhiÒu bÊt lîi cho khai th¸c sö dông nguån thuû n¨ng. Ph©n bè kh«ng ®Òu cña dßng
ch¶y s«ng ngßi cµng trë thµnh gay g¾t h¬n do c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt tiªu cùc cña con
ng−êi ®èi víi m«i tr−êng sinh th¸i. Sù suy gi¶m cña th¶m rõng lµm t¨ng thªm sù uy
ViÖn Khoa häc Thuû lîi 18
- B¸o c¸o viÖt nam, tiÒm n¨ng vµ c¬ héi ph¸t triÓn thuû ®iÖn §Ò tµi KC07-04
hiÕp cña lò, ®ång thêi lµm c¹n kiÖt nguån sinh thñy ®Ó duy tr× dßng ch¶y c¬ b¶n trong
mïa kiÖt.
Mét ®Æc ®iÓm quan träng vÒ chÊt l−îng n−íc liªn quan tíi tuæi thä cña c¸c c«ng
tr×nh thñy ®iÖn lµ s«ng ngßi n−íc ta cã ®é ®ôc kh¸ lín. Trong mïa lò, l−îng bïn c¸t
chiÕm tíi 80 - 90% tæng l−îng bïn c¸t c¶ n¨m. §é ®ôc trung b×nh cña c¸c con s«ng
biÕn ®æi trong ph¹m vi tõ 100g/m3 ®Õn 500g/m3. §Æc biÖt, ®é ®ôc trung b×nh n¨m cña
s«ng Hång ®¹t tíi trªn 1000g/m3. Theo −íc tÝnh, hµng n¨m c¸c s«ng ngßi ViÖt Nam
vËn chuyÓn ra biÓn kho¶ng 400 - 500 triÖu tÊn c¸t bïn, trong ®ã phÇn cña s«ng Hång lµ
120 triÖu tÊn/n¨m.
Sau ®©y lµ m« t¶ tãm t¾t chÕ ®é dßng ch¶y cña mét sè s«ng lín vµ/ hoÆc cã vÞ trÝ
quan träng trong khai th¸c thuû ®iÖn.
2.3.1 HÖ thèng s«ng Kú Cïng - B»ng
L−u vùc cña s«ng B»ng vµ s«ng Kú Cïng n»m ë phÇn §«ng B¾c n−íc ta trong
ph¹m vi tõ vÜ tuyÕn 21o30 ®Õn vÜ tuyÕn 23o 00' vµ tõ kinh tuyÕn 105o 45' ®Õn kinh tuyÕn
107o 20', bao trïm phÇn lín tØnh L¹ng S¬n vµ Cao B»ng. §Þa h×nh trong hÖ thèng s«ng
thÊp so víi l−u vùc xung quanh nªn th−êng ®−îc gäi lµ m¸ng tròng Cao L¹ng.
C¶ hai s«ng Kú Cïng vµ s«ng B»ng ®Òu lµ phÇn th−îng nguån cña s«ng T¶ Giang,
s«ng nµy ®æ ra biÓn §«ng ë gÇn Hång K«ng.
S«ng Kú Cïng lµ s«ng lín nhÊt trong tØnh L¹ng S¬n. S«ng b¾t nguån tõ ngän nói
Ba X¸ ch¶y theo h−íng §«ng Nam - T©y B¾c. Khi ®Õn ThÊt Khª s«ng chuyÓn h−íng
T©y B¾c - §«ng Nam råi ch¶y qua biªn giíi sang Trung Quèc. Th−îng l−u s«ng Kú
Cïng rÊt dèc, cã nhiÒu th¸c ghÒnh.
S«ng B»ng b¾t nguån tõ vïng nói Nµ Vµi ch¶y theo h−íng T©y B¾c - §«ng Nam
råi qua biªn giíi sang Trung Quèc t¹i Thuû KhÈu.
DiÖn tÝch l−u vùc cña c¸c s«ng nµy ®· ®−îc nªu trong b¶ng 10.
Dßng ch¶y trung b×nh nhiÒu n¨m ph©n bè kh«ng ®ång ®Òu trong hÖ thèng. M«
®uyn dßng ch¶y Mo biÕn ®æi trong ph¹m vi tõ 15 l/s.km2 ®Õn 30 l/s.km2.
ViÖn Khoa häc Thuû lîi 19
nguon tai.lieu . vn
