Xem mẫu
- nghiªn cøu - trao ®æi
ThS. KiÒu ThÞ Thanh *
“Toàn c u hoá” và “t do hoá thương hành không th thi u ư c c a nó là t do
m i” là nh ng v n ph c t p không ch hoá thương m i - v i ý nghĩa là m c tiêu
dư i góc kinh t mà còn g n v i các then ch t c a các m i liên k t, h p tác phát
quan h chính tr , ngo i giao, văn hoá, xã tri n kinh t gi a các khu v c ho c th gi i
h i trong b i c nh c a s phát tri n các - th c t ã có m t l ch s hình thành và
quan h này gi a các nư c trên th gi i phát tri n tương i lâu dài trong ho t ng
ngày càng tr nên ph c t p trong nhi u kinh doanh, thương m i qu c t . Nh ng
năm tr l i ây. Chúng ã và ang là tho thu n g n li n ho c liên quan n ho t
nh ng tài nghiên c u nóng b ng nhi u ng buôn bán, thương m i mang tính ch t
nư c trên th gi i, c bi t là các nư c xuyên qua rào c n biên gi i gi a các vùng
phát tri n. K t qu t t y u c a quá trình lãnh th trong m t qu c gia ho c gi a các
này là có nhi u quan i m chung ư c chia
qu c gia - v i tâm i m hư ng t i là t do
s cũng như có nh ng lu n i m khác nhau
hoá thương m i - hoàn toàn có th ư c
gi a các h c gi v chúng. Tuy nhiên, b t
xem như i m xu t phát ban u c a quan
k quan i m ư c b c l là ng h hay
i m và khái ni m v toàn c u hoá ngày
ph n i toàn c u hoá - khi mà hi n t i,
nay ã t n t i qua nhi u th k trong n n
h u như không có nư c nào trên th gi i
kinh t th gi i v i nhi u hình th c bi u
không ph i là thành viên c a m t t ch c,
hi n phong phú, a d ng. Ch ng h n,
m t hi p h i ho c m t kh i thương m i
qu c t nào ó.(1) Ngư i ta ph i th a nh n châu Âu, ngay t gi a th k XVII, m t
m t i m chung r ng th gi i c a th k liên hi p h i quan gi a các t nh ã ư c
XXI, c a th i gian “coming up” là th gi i xu t và hình thành Pháp, còn Austria thì
c a s h i nh p kinh t khu v c và toàn ã kí nhi u tho thu n thương m i t do v i
c u. ng th i, ngư i ta cũng th a nh n 5 qu c gia láng gi ng c a nó trong su t hai
r ng c i m chính c a s phát tri n kinh th k XVIII và XIX.(3) Còn châu Á, tuy
t th gi i trong th i gian hi n t i và tương i m xu t phát ban u c a vi c hình thành
lai là d a trên n n t ng tri th c, sáng t o Hi p h i các qu c gia ông Nam Á
trình cao và i u ó t t y u d n n ASEAN (Association of Southeast Asian
nh ng thay i l n trong h th ng pháp Nations) ngày 08/8/1967 là t s gi i quy t
lu t, trong chính sách kinh t c a m i nư c mâu thu n, b t ng v chính sách i
trong c ng ng qu c t .(2)
Toàn c u hoá kinh t (thư ng ư c g i * Gi ng viên Khoa lu t dân s
t t là toàn c u hoá) cùng v i ngư i ng Trư ng i h c Lu t Hà N i
42 t¹p chÝ luËt häc sè 9/2006
- nghiªn cøu - trao ®æi
ngo i gi a các nư c Indonesia, Philippines, ràng trong văn b n kí k t thành l p các t
Malaysia, Singapore trong nh ng năm u ch c này là nh m tăng cư ng s c m nh cho
c a nh ng năm 1960(4) nhưng m t trong các thành viên, cho m t kh i thương m i
nh ng m c tiêu l n ư c xác nh ngay t nào ó trong s i tr ng ho c cân b ng v i
ngày u thành l p t ch c này, gi a năm m t qu c gia khác, m t kh i khác ho c m t
nư c thành viên sáng l p ban u, g m b n khu v c khác ho c th m chí trên bình di n
nư c nói trên và Thailand, là nó ho t ng chung c a th gi i. Tuy nhiên, n u ch xét
“Vì nh ng ti n b kinh t , văn hoá, xã h i” dư i góc ngôn ng h c thông qua vi c
c a các nư c thành viên. D n d n, phát s d ng t ng trong các hi p nh,(6) vi c
tri n và h p tác kinh t ã tr thành ng thành l p các t ch c, các kh i, các hi p h i
l c chính, quy t nh s phát tri n các quan này thư ng nh n m nh trư c h t các lí do
h kinh t , xã h i, chính tr khác c a kh i kinh t như nh m t o i u ki n thu n l i
các nư c ASEAN v i các tho thu n kinh t cho s phát tri n các quan h buôn bán,
ư c xác l p v sau như tho thu n v khu xu t nh p kh u hàng hoá; thu hút u tư,
v c thương m i t do Asean AFTA (Asean t o cơ h i vi c làm và nâng cao thu nh p
Free Trade Area), tho thu n v Hi p nh cho ngư i dân trong khu v c ho c gi a các
khung v s h u trí tu gi a các nư c nư c thành viên; y m nh h p tác, phát
Asean (Agreement on the Framework of tri n, h i nh p khu v c g n bó sâu s c v i
Intellectual Property). Tương t như v y, s liên k t, h i nh p qu c t r ng rãi. Tuy
m t s t ch c khu v c khác như s thành nhiên, bên c nh lí do và ng l c kinh t ,
l p C ng ng kinh t châu Âu (European các hi p nh cũng thư ng c p m t s lí
Economic Community) năm 1957 (sau do chính tr - xã h i như b o m an ninh
ư c i thành C ng ng châu Âu - qu c gia và khu v c, b o m dân ch và
European Community và hi n t i là Liên th c thi các quy n con ngư i g n v i b i
minh châu Âu - European Union) v i 6 c nh c th c a xã h i ngày càng phát tri n,
nư c thành viên ban u g m Belgium, s phân hoá xã h i ngày càng sâu s c, trong
France, Germany, Italy, Luxembourg, ó c bi t quan tr ng là s tác ng c a
Netherlands(5) và tr thành 25 qu c gia các ho t ng c a con ngư i, nh t là thông
thành viên như hi n nay cũng có nh qua khu v c s n xu t, t i môi trư ng thiên
hư ng ban u (và lâu dài) là t nhu c u nhiên ã ngày càng tr thành v n nghiêm
h p tác, phát tri n kinh t gi a các qu c gia tr ng, mang l i nh ng tác ng tiêu c c
thành viên trong khu v c. nhi u khi không th lư ng h t ư c cho
Có r t nhi u lí do và m c ích c a s cu c s ng c a con ngư i, không ch trong
h p tác khu v c và th gi i thông qua các t ph m vi lãnh th c a m t qu c gia mà ã
ch c, các hi p h i, các kh i kinh t , thương mang tính ch t xuyên qu c gia, tính ch t
m i qu c t khác nhau. M t trong nh ng toàn c u. Các v n này càng tr nên quan
m c tiêu “ng m” không th ghi nh n rõ tr ng hơn bao gi h t trong i u ki n khoa
t¹p chÝ luËt häc sè 9/2006 43
- nghiªn cøu - trao ®æi
h c, công ngh ang ư c phát tri n v i t c u th gi i ã nhóm h p nh m tìm ra m t
nhanh chưa t ng th y và các quan h cách th c mà ý tư ng ban u là nh m khôi
kinh t , chính tr th gi i càng ngày càng ph c kinh t châu Âu, sau ó, khi H i ngh
tr nên ph c t p như hi n nay. di n ra, ý tư ng này ã ư c chuy n thành
M t s mô hình nói trên c a s liên k t m c tiêu tái thi t c n n kinh t th gi i
kinh t , thương m i khu v c tuy khác bi t ang trong tình tr ng b tàn phá nghiêm
v i hình m u hi n t i c a toàn c u hoá và t tr ng b i chi n tranh. Bên c nh ó, các nhà
do hoá thương m i v quy mô, t c và t ch c h i ngh cũng hi v ng v vi c tìm ra
phương th c th hi n nhưng nh hư ng, tác gi i pháp h u hi u nào ó có th ngăn ch n
ng c a chúng t i môi trư ng t nhiên và s suy s p ti p theo dư ng như ã tr nên
môi trư ng xã h i c a các qu c gia, c a các khó b c u vãn c a n n kinh t th gi i khi
khu v c và cu c s ng c a con ngư i trên ó. Ý tư ng v m t h th ng kinh t m i
th gi i, nói chung, không có m y s khác v i m c tiêu thúc y s phát tri n c a kinh
bi t so v i ti n trình toàn c u hoá, t do hoá t toàn c u, ngăn ch n nh ng cu c chi n
thương m i ngày nay.(7) tranh m i có th x y ra, làm gi m i s
Ý tư ng và hình m u hi n i c a toàn nghèo nàn và ói kh trên ph m vi toàn th
c u hoá, c a t do hoá thương m i, c a gi i cũng như tái xây d ng th gi i ã ra
“tương lai c a s h p tác kinh t toàn th i t i New Hampshire trong kho ng th i
gi i”, “d n t i s thành l p Qu ti n t gian tương ng. Các m c tiêu c a H i ngh
qu c t bên c nh nhi u thi t ch thương ư c lu n bàn và duy trì thông qua các u
m i, tài chính khác”(8) ư c kh i u t i ban khác nhau mà mong mu n cu i cùng là
H i ngh New Hampshire hay theo tên g i s tho thu n ư c v vi c thi t l p m t s
chính th c c a nó là H i ngh tài chính và t ch c, thi t th kinh t , tài chính, ti n t
ti n t Liên hi p qu c UNFMC (United qu c t ho t ng r ng kh p th gi i ph c
Nations Financial and Monetary Conference) v cho quá trình tái thi t kinh t ã ư c
ã di n ra t i khách s n Mount Washington ra (c th , có 3 u ban ư c thành l p v i
Bretton Woods, New Hampshire t ngày chương trình ho t ng c a U ban I là v
01 n ngày 22/7/1944.(9) ây là th i i m Qu ti n t qu c t IMF (International
g n k t thúc c a chi n tranh th gi i l n th Monetary Fund); c a u ban II là v Ngân
hai v i nh ng h u qu kh ng khi p mà hàng tái thi t và phát tri n (Bank for
cu c chi n ó ã mang l i cho loài ngư i Reconstruction and Development), [sau
dư i các góc kinh t , xã h i. Kinh t th này, khi ngân hàng này ư c kí k t thành
gi i, c bi t là kinh t châu Âu - tâm i m l p ngày 27/12/1945, chính th c i vào ho t
c a cu c chi n - tr nên hoang tàn, nát. ng ngày 25/6/1946 v i s v n ban u là
Trong b i c nh này, m t nhóm các nhà kinh 12 t USD, nó có tên là Ngân hàng qu c t
t , chính tr , tài chính t các qu c gia hàng v tái thi t và phát tri n (International Bank
44 t¹p chÝ luËt häc sè 9/2006
- nghiªn cøu - trao ®æi
for Reconstruction and Development), sau (1955)… Th m chí trong su t th i kì chi n
ó nó ư c i tên là Ngân hàng th gi i tranh l nh, hai nư c xã h i ch nghĩa là
(World Bank) ư c g i như ngày nay]; c a Liên Xô và Bungari ã r t n l c có th
u ban III là v Phương th c khác c a h p tr thành m t bên c a tho thu n này(10)
tác tài chính qu c t (Other Means of còn Trung Qu c thì ti p t c l i ti n trình
International Financial Cooperation). xin gia nh p hi p nh sau 08 năm c i
Sau th i gian trên ít lâu, m t tho thu n cách, i m i (1978 - 1986).(11) Tuy nhiên,
m i mang m tính thương m i và có m c mong mu n c a các nư c XHCN này ã
tiêu hư ng t i s m r ng t do thương m i không th tr thành hi n th c, b i nh ng
qu c t ã ư c kí k t. C th , năm 1947, th t c bu c ph i tuân th trong ti n trình
i di n c a 23 qu c gia, trong ó bao g m gia nh p ã t o thu n l i cho các nư c
các qu c gia tương i giàu có và phát tri n ang là thành viên c a GATT, theo quan
trong hoàn c nh th gi i khi ó là Cana a, i m c a h ho c b tác ng b i nhân t
Pháp, Anh, Mĩ ã kí k t m t hi p nh g i bên ngoài, có quy n ch ng l i s gia nh p
là Tho thu n chung v thu quan và c a các qu c gia thu c m t h th ng kinh
thương m i (General Agreement on Tariffs t , chính tr , xã h i khác.
and Trade - thư ng ư c g i t t là GATT Cho t i nh ng năm g n cu i c a th p
1947) v i nh ng nghĩa v và ưu ãi nh t k 90 c a th k XX v a qua, trong b i
nh dành cho các nư c thành viên trong c nh chính tr th gi i y bi n ng, ph c
lĩnh v c thương m i hàng hoá. Trong su t t p ch sau vài năm k t thúc chi n tranh
l trình t n t i và phát tri n c a mình t l nh v i s s p c a Liên bang xô vi t
1947 n 1994, GATT 1947 ư c xem là và các nư c xã h i ch nghĩa ông Âu;
di n àn c a các qu c gia thành viên trong i u ki n kinh t th gi i có s tăng
àm phán v vi c c t gi m thu h i quan trư ng vư t b c, bao g m bư c phát tri n
qua biên gi i gi a các qu c gia ó cũng l n c a ngành công nghi p v n chuy n, v i
như i u ình v vi c t o ra nh ng i u mũi nh n là ngành v n chuy n hàng không
ki n thông thoáng hơn cho thương m i ã thu h p n m c t i thi u kho ng cách
hàng hoá phát tri n b ng vi c xoá b ho c và không gian cách bi t gi a m i ngư i
c t gi m m t s rào c n thương m i khác. trên th gi i cũng như ã d n t i k t qu
Khá nhi u thu n l i phát tri n quan h làm gi m giá cư c v n chuy n m c
thương m i, buôn bán hàng hoá n u là áng k ; khi mà khoa h c và công ngh
thành viên c a GATT 1947 ã d n t i vi c m t s nư c công nghi p hoá hàng u có
sau này, nhi u nư c phát tri n khác c a th t c phát tri n vô cùng m nh m , c
gi i ã l n lư t tr thành m t bên c a “h p bi t là bư c phát tri n nh y v t c a ngành
ng thương m i a phương” này như công ngh thông tin, v i s ra i và lan
Italia, Thu i n (1949), c (1951), Nh t to h t s c nhanh chóng c a m ng internet
t¹p chÝ luËt häc sè 9/2006 45
- nghiªn cøu - trao ®æi
k t n i thông tin toàn c u, v i chi phí cho gi ng như nh ng “c t tr ” trong s r t
vi c s d ng m t s lo i d ch v bưu chính nhi u hi p nh ư c ính kèm c a tho
vi n thông m t s nư c phát tri n ã thu n thành l p WTO năm 1994.
gi m giá t i hàng trăm l n(12) - t t c S thành l p và ho t ng c a WTO v i
nh ng i u này là th i cơ chín mu i c a ý nh ng thi t ch riêng c a nó có th ư c
tư ng dùng s c m nh kinh t chi ph i xem như là k t qu t t y u c a quá trình
các quan h , các thi t ch chính tr , xã h i phát tri n tương i lâu dài c a tư tư ng
khác. Trong b i c nh ó, s thành công toàn c u hoá và t do hoá thương m i trong
c a vòng àm phán cu i cùng c a GATT i u ki n m i c a các quan h kinh t ,
1947 - Vòng àm phán Uruguay, di n ra chính tr th gi i. Nói cách khác, WTO
trong su t 09 năm t 1986 n 1994, t i chính là m t s “qu c t hoá” m c r t
nhi u thành ph c a nhi u nư c khác nhau r ng (toàn c u) không ch các quan h kinh
- d n n vi c GATT 1947 ư c thay th t , thương m i mà còn các quan h chính tr
b i GATT 1994, mà k t qu là vi c thành gi a h u h t các qu c gia trên th gi i cùng
l p T ch c thương m i th gi i WTO có quy n ng i bên bàn các vòng àm phán
(ho t ng chính th c t ngày 01/01/1995) khi h tr thành thành viên c a nó.(14) H u
v i s c m nh và quy n l c r t l n c a nó như m i qu c gia trong khung c nh th gi i
trong vi c chi ph i ho t ng kinh t , ngày nay u nên, c n và ph i d ph n, s
thương m i th gi i - là m t i u g n như chia và òi h i không ch các l i ích mà còn
không th làm khác ư c. Quy n l c và nhi u m i quan tâm khác t t ch c kinh t
s c m nh c a WTO l i càng ư c th hi n l n nh t hành tinh này. Vì v y, ho t ng
rõ hơn thông qua nhi u hi p nh c bi t c a WTO ã thu hút ư c s quan tâm và
quan tr ng v t ng lĩnh v c khác nhau c a nghiên c u c a r t nhi u nhà kinh t h c,
nó mà s tuân th các hi p nh này có th nhà ho ch nh chính sách, cũng như c a
làm bi n i sâu s c c u trúc kinh t , pháp các nhà h c gi khác kh p nơi trên th
lí c a các qu c gia thành viên(13) như Hi p gi i. Ngư i ta phân tích, bàn lu n và d
nh v bi n pháp u tư liên quan t i oán r t nhi u v m t th gi i “không biên
thương m i TRIMs (Agreement on Trade- gi i”; m t th gi i v i nét ng x mang
Related Investment Measures), Hi p nh tính “tương ng m c cao nh t”; m t
chung v thương m i d ch v GATS th gi i v i tính ch t như m t “xã h i toàn
(General Agreement on Trade in Services) c u ng u, thu n nh t”… mà c t tr
và Hi p nh v các khía c nh liên quan n cũng như tâm i m chính là WTO. Trong
thương m i c a quy n s h u trí tu TRIPS th c t , ho t ng 10 năm qua c a WTO
(Agreement on Trade-Related Aspects of cũng ã ch ng t s c m nh c a nó, m c
Intellectual Property Rights). ây là nh ng toàn c u, không ch bao hàm s v ch
hi p nh vô cùng quan tr ng, có v trí hư ng, s i u ph i kinh t th gi i mà còn
46 t¹p chÝ luËt häc sè 9/2006
- nghiªn cøu - trao ®æi
là bao hàm s tái c u trúc nhi u th ch b t l i, ngày càng tr nên kh n tr ng và
pháp lí, kinh t , hành chính c a nhi u qu c thi t y u hơn bao gi h t. S c g ng áp
gia mà không m t t ch c qu c t nào khác ng các i u ki n gia nh p có th tr
có th so sánh ư c. Ch ng h n, v i tên g i thành thành viên c a WTO h u như ã tr
“các n n kinh t (ho c các qu c gia) ang thành m t trong nh ng yêu c u nóng b ng
trong quá trình chuy n d ch (ho c chuy n nh t c a t t c các nư c trên th gi i.
i)” (economies in transition ho c Không m t qu c gia nào có s c m nh
transitional economies) dùng ch Liên có th ng ngoài vòng xoáy c a toàn c u
bang Nga, các nư c xã h i ch nghĩa ông hoá, ng ngoài “cu c chơi” v i WTO - nơi
Âu cũ và m t s nư c khác có quá trình ngư i ta bi t s t o ra nhi u cơ h i phát
d ch chuy n kinh t t mô hình t p trung tri n l n v u tư, v tài chính - ti n t , v
trư c kia sang kinh t th trư ng t do; cũng xu t - nh p kh u hàng hoá… ng th i,
như ch nhi u nư c ang phát tri n khác ngư i ta cũng bi t các v n xung quanh
chưa ph i là thành viên c a WTO ang tuân WTO cũng ch a ng không ít i u b t n -
theo m t quy ch riêng c a WTO i v i khi nó có th bu c nhi u qu c gia ph i có
vi c ban hành và th c hi n các lu t, c bi t nh ng thay i quan tr ng trong c u trúc
là lu t v quy n s h u trí tu theo các kinh t , chính tr , xã h i c a mình. Nghĩa là
chu n m c t i thi u ư c quy nh b i Hi p toàn c u hoá và WTO - trong vai trò tác
nh TRIPs c a WTO - các nư c này ã ng và i u ph i toàn c u hoá - không ch
ph i c g ng r t nhi u trong vi c thay i làm nh hư ng tr c ti p t i ch quy n qu c
nhi u th ch kinh t -xã h i c a t nư c gia mà còn gián ti p t i quan h gi a qu c
mình, có th áp ng các yêu c u c a gia ó v i các công dân c a mình khi các
vi c k t n p thành viên WTO. Tuy v y, cho c u trúc kinh t , chính tr , xã h i có s thay
n nay cũng m i ch m t s ít trong s các i.(16) Th c t , ngay t H i ngh b trư ng
nư c này ã tr thành thành viên c a WTO. các nư c thành viên c a GATT 1947 t i
Cho t i th i i m hi n nay, v i 148 thành ph Marrakesh c a Morocco d n n
thành viên (tính n 01/2005),(15) trong ó vi c thành l p WTO vào tháng 4/1994 (nên
bao g m t t c các nư c phát tri n và nhi u ư c g i t t là GATT 1994), ngư i ta ã
nư c ang phát tri n, v i nh ng quy ch bi t r ng vi c kí k t Hi p nh thành l p
ho t ng và i u ki n k t n p thành viên WTO cũng như nhi u Hi p nh ph l c
v a ch t ch , v a kh c nghi t, c bi t là c a nó th c ch t là s c ép c a m t s nư c
i v i các nư c nghèo ho c ang phát công nghi p phát tri n i v i các nư c
tri n, ngư i ta l i càng ý th c rõ ràng v nghèo, ang phát tri n ho c th m chí n m
m t th gi i mà s k t n i gi a các qu c trong danh sách các nư c kém phát tri n
gia, gi a các khu v c, cùng chia s nh t th gi i. Nhi u hi p nh ph l c c a
nh ng l i ích và tìm cách h n ch nh ng WTO như GATS, TRIPs v i yêu c u b t
t¹p chÝ luËt häc sè 9/2006 47
- nghiªn cøu - trao ®æi
bu c các nư c thành viên ph i m b o lên m c cao hơn nhi u so v i th i kì
tuân th , b ng cách ưa vào trong lu t pháp chi n tranh l nh trư c kia./.
c a mình hoà h p v i nh ng “chu n m c
t i thi u” ã ư c quy nh trong các i u (1, 3, 5, 6). Xem: Maurice Schiff & L. Alan Winters
2003, Regional Integretion and Development. World
kho n c a các hi p nh này - nh m t o m t Bank & Oxford University Press, Washington, D. C.
“sân chơi” bình ng, m t s “t do hoá (2).Xem: Christopher Arup 1993, Innovation, Policy
thương m i” toàn c u m t cách r ng l n và and Law, Cambridge University Press, Cambridge.
(4).Xem: Ranjit Gill 1997, ASEAN Towards the 21st
tri t nh t - h u như ch mang l i l i ích
Century, Asean Academic Press, London.
cho các nư c công nghi p hoá giàu có. (7). Xem: International Forum on Globalization 2002,
Trong th c t , ch ng có m y nư c nghèo Alternatives to Economic Globalization - A Better
ho c ang phát tri n có cơ s h t ng lí World is Possible, Berrett - Koehler Publishers INC,
San Francisco.
tư ng có th tham gia vào nh ng ho t (8).Xem: Jan Klabbers 2002, An Introduction to
ng và m ng lư i d ch v qu c t siêu l i International Institutional Law, Cambridge University
nhu n, cũng như hi m có m t nư c nghèo Press, Cambridge.
(9). Xem: World Bank 2005, What is the Bretton
nào v i thu nh p bình quân u ngư i
Woods Conference, viewed 06/9/2005,
thu c hàng th p ho c th m chí r t th p c a http://www.worldbank.org
th gi i l i có kh năng t o ra các s n (10).Xem: Craig Van Grasstek 2001, ‘Why demands
ph m trí tu t giá, t ó thu ư c on acceding countries increase overtime: A three-
dimentional analysis of multinational trade
nh ng kho n ti n kh ng l t vi c bán các diplomacy’, United Nations, WTO Accessions and
s n ph m này theo nh ng chu n m c b o Development Policies, New York & Geneva.
h t i thi u c a th gi i công nghi p phát (11).Xem: Zhang Yunling 2000, ‘Liberalization of the
Chinese Economy: APEC, WTO and Tariff
tri n. Vì v y, có th nói, m t s nư c công
Reductions’, in Peter Drysdale, Zhang Yunling and
nghi p phát tri n giàu có, thông qua các Ligang Song (eds), APEC and Liberalization of the
i u kho n c a WTO, ã tr thành ngư i Chinese Economy, Asia Pacific Press at the
có quy n h p pháp bán các s n ph m cao Australian National University, Canberra.
(12).Xem: United Nations World Public Sector Report,
giá ho c siêu cao giá và các nư c khác,
Globalization and the States 2001, New York & Geneva.
trong ó ph n l n là các nư c nghèo, kém (13).Xem: Christopher Arup 2000, The New World
phát tri n l i chính là ngư i thư ng ph i Trade Organization Agreements, Cambridge
mua các s n ph m ó, ví d , thu c i u tr University Press, Cambridge.
(14).Xem: Steve Charnovitz 2004, “The WTO and
b nh AIDS ho c các b nh t ch ng nan y
Cosmopolitics”, Journal of Internatioal Economic
khác. Rõ ràng, cái vòng lu n qu n và Law, Volume 7, Issue 3.
ngh ch lí c a s ói nghèo, c a s kh ng (15).Xem: World Trade Organization 2005, Members
nh ngôi th quy n l c trong i u ki n and Observers, viewed 8/9/2005, http://www.wto.org
(16).Xem: Brian Galligan, Winsome Roberts &
phát tri n m i c a các quan h kinh t , Gabriella Trifiletti 2001, Australia and Globalization -
chính tr th gi i chưa h b c l d u hi u The Experience of Two Centuries, Cambridge
c a s i xu ng, nó th m chí còn ư c y University Press, Cambridge.
48 t¹p chÝ luËt häc sè 9/2006
nguon tai.lieu . vn
