Xem mẫu
- nghiªn cøu - trao ®æi
Ths. NGuyÔn V¨n H−¬ng *
1. S c n thi t ph i hoàn thi n các quy ng u tranh phòng ch ng t i ph m và b o
nh c a lu t hình s v b o v tr em v tr em t hi u qu cao hơn.
Trong cu c u tranh phòng ch ng t i nh n th c rõ nh ng b t c p và s
ph m nói chung, phòng ch ng các t i xâm c n thi t ph i s a i, b sung, hoàn thi n
ph m i tư ng là tr em nói riêng, lu t các quy nh c a lu t hình s v b o v tr
hình s có vai trò c bi t quan tr ng. em, chúng tôi xin nêu m t s v n sau:
b o v tr em có hi u qu và tr ng tr Th nh t, th c ti n u tranh phòng
nghiêm kh c hành vi ph m t i xâm h i tr ch ng t i ph m nh ng năm g n ây cho
em, lu t hình s c n có nh ng quy nh th y ã xu t hi n nhi u v b t cóc tr em
riêng phù h p v i tính ch t, m c nguy mà m c ích c a ngư i ph m t i là “xi t
hi m c a hành vi ph m t i; phù h p v i òi n ”, òi ư c kho n n ch không ph i
h i c a xã h i v b o v tr em. chi m o t tr em. Ngư i ph m t i b t
Nh ng năm qua, cùng v i vi c ban hành cóc tr em và gi n n nhân m t nơi nào
BLHS năm 1999, các cơ quan có th m ó ép cha m ho c ngư i thân c a a
quy n cũng ã có nhi u văn b n hư ng d n tr ph i thanh toán kho n n (quá h n) mà
áp d ng BLHS. Tuy nhiên, có m t s quy h không ch u thanh toán. Hành vi b t cóc
nh c a lu t hình s v b o v tr em còn tr em xâm ph m nghiêm tr ng quy n tr
chưa chu n xác và không phù h p v i di n em v nhân ph m, danh d , s c kho ; xâm
bi n th c t c a tình hình t i ph m. Các t i ph m nghiêm tr ng cu c s ng bình thư ng,
ph m xâm h i tr em có di n bi n ph c t p, s h c t p, rèn luy n c a tr em (có nhi u
ngày càng xu t hi n nhi u hành vi ph m t i tr em b b t, nh t, giam gi nhi u
v i nh ng phương pháp th o n m i, tinh ngày)...(1) G n ây còn xu t hi n v án c
vi x o quy t và nguy hi m hơn trư c. i u bi t nghiêm tr ng, ngư i ph m t i b t cóc
ó ã làm cho m t s quy nh c a lu t hình tr em và yêu sách cho h n “ ư c tr n
s không áp ng ư c yêu c u làm cơ s thoát” (ngư i ph m t i là ph m nhân ang
pháp lí cho ho t ng u tranh phòng ch ng ph i ch p hành hình ph t trong tr i c i
t i ph m và b o v tr em. Vì v y, vi c s a t o).(2) BLHS không quy nh “t i b t cóc
i, b sung các quy nh c a lu t hình s v
b o v tr em là h t s c c n thi t, nó s góp * Gi ng viên Khoa lu t hình s
ph n t o cơ s pháp lí v ng ch c ho t Trư ng i h c lu t Hà N i
40 T ¹p chÝ luËt häc sè 2/2004
- nghiªn cøu - trao ®æi
tr em” nên khi hành vi này (b t cóc tr em) vi ph m quy nh v s d ng lao ng tr
x y ra thì cũng ch có th truy c u TNHS em ( i u 228); t i d d , ép bu c ho c
i v i ngư i ph m t i v t i chi m o t tr ch a ch p ngư i chưa thành niên ph m
em ( i u 120 BLHS). i u này là m t b t pháp ( i u 252) u có nh ng d u hi u
h p lí. “gây h u qu nghiêm tr ng”, “gây h u qu
Th hai, trong xã h i nh ng năm g n r t nghiêm tr ng”, “gây h u qu c bi t
ây ã xu t hi n hàng lo t v ph m t i nghiêm tr ng” ư c quy nh là d u hi u
cư p, cư ng o t, cư p gi t tài s n c a tr nh khung hình ph t tăng n ng. Nh ng d u
em. Ngư i ph m t i l i d ng tr em do tu i hi u này c n ph i ư c hư ng d n c th ,
nh , s c y u khó có i u ki n t b o v tài n u không s d n n vi c nh n th c cũng
s n t n công chi m o t tài s n c a như áp d ng không th ng nh t, nh hư ng
nhi u tr em.(3) Hành vi ph m t i chi m không nh n vi c gi i quy t các v án
o t tài s n c a tr em rõ ràng có tính nguy cũng như ch t lư ng xét x c a toà án.
hi m hơn so v i nh ng trư ng h p ph m t i Các cơ quan có th m quy n như
bình thư ng. Trong BLHS hi n nay, tình TANDTC, VKSNDTC, B công an, B tư
ti t “ph m t i i v i tr em” chưa ư c pháp ã có nhi u c g ng trong vi c gi i
quy nh là d u hi u nh khung hình ph t thích, hư ng d n áp d ng BLHS. Tuy
tăng n ng c a các t i như cư p tài s n, nhiên, có m t s v n các cơ quan nói
cư ng o t tài s n, cư p gi t tài s n... trên hư ng d n, gi i thích còn chưa chu n
Nh ng trư ng h p này n u ch áp d ng tình xác, th m chí có nh ng hư ng d n trái v i
ti t “ph m t i i v i tr em” là tình ti t quy nh c a BLHS.(5)
tăng n ng TNHS ( i m h kho n 1 i u 48 2. Hư ng hoàn thi n các quy nh c a
BLHS) thì không phù h p v i m c nguy lu t hình s v b o v tr em
hi m c a hành vi ph m t i. Hoàn thi n các quy nh c a lu t hình
Th ba, s b t c p c a h th ng các quy s v b o v tr em là yêu c u c a th c ti n
ph m pháp lu t hình s v b o v tr em u tranh phòng ch ng t i ph m và b o v
còn th hi n ch : Các văn b n hư ng d n, tr em nư c ta hi n nay. góp ph n
gi i thích c a các cơ quan có th m quy n v hoàn thi n các quy nh c a lu t hình s v
các quy nh c a BLHS có liên quan n b o v tr em, chúng tôi xin nêu m t s
i tư ng b xâm h i là tr em còn chưa k p xu t sau:
th i, còn thi u và có nh ng hư ng d n chưa a. B sung t i danh m i: T i b t cóc tr
chu n xác.(4) em làm con tin
Trong BLHS, các t i có i tư ng b Trong BLHS, t i chi m o t tr em
xâm h i là tr em ho c là ngư i chưa thành ( i u 120 BLHS) chưa bao quát ư c
niên (bao g m tr em) như t i dâm ô i trư ng h p b t cóc tr em. Hành vi chi m
v i tr em ( i u 116); t i mua bán, ánh o t tr em là “hành vi tách chuy n trái
tráo ho c chi m o t tr em ( i u 120); t i phép a tr kh i s qu n lí c a gia ình
T¹p chÝ luËt häc sè 2/2004 41
- nghiªn cøu - trao ®æi
ho c ngư i qu n lí h p pháp và thi t l p s ngư i b t cóc tr em “xi t n ”, yêu
qu n lí ó cho mình ho c ngư i khác b ng sách “ ư c tr n thoát” ho c t nh ng
nh ng th o n khác nhau...”.(6) Trư ng m c ích khác (không ph i là chi m o t
h p ngư i ph m t i b t cóc tr em nh m a tr )... v t i chi m o t tr em là không
m c ích “bi n” a tr c a ngư i khác phù h p v i tính ch t nguy hi m c a hành
thành c a mình m t cách trái phép (b t cóc vi ph m t i cũng như ý nh ch quan c a
v làm con nuôi ho c b t cóc tr em v ngư i ph m t i. Ngư i ph m t i trong
bán, ưa ra nư c ngoài...) thì ó chính là nh ng trư ng h p này không có m c ích
hành vi “chi m o t tr em” là m t trong 3 chi m o t (tr em) khi th c hi n hành vi
d ng hành vi ph m t i c a t i ph m ư c b t cóc a tr .
quy nh t i i u 120 BLHS. Còn hành vi Chính vì v y, chúng tôi xu t nên tách
b t cóc tr em là hành vi cách li trái phép m t s trư ng h p “ c bi t” c a hành vi
a tr kh i gia ình ho c ngư i qu n lí ph m t i chi m o t tr em và quy nh
h p pháp nh m nh ng m c ích khác như thành m t t i danh riêng: T i b t cóc tr em
làm cho cha m ho c ngư i thân c a a tr làm con tin.
ho ng s tr thù h ho c kh ng ch Như v y, v cơ c u i u 120 BLHS hi n
bu c cha m a tr ph i làm ho c không nay v n gi nguyên và ch b sung thêm
ư c làm m t vi c gì ó như thanh toán i u 120a t i b t cóc tr em làm con tin.
kho n n , không ư c khai báo, t giác... Chúng tôi xin mô t t i danh này như sau:
ho c yêu sách v i ngư i khác như “yêu i u 120a. T i b t cóc tr em làm con tin.
sách ư c tr n thoát”... thì th c ch t ch là 1. Ngư i nào vì ng cơ òi n , tr thù
hành vi b t cóc tr em làm con tin v i úng ho c ng cơ cá nhân khác mà b t cóc tr em
nghĩa c a t này mà thôi. làm con tin thì b ph t tù t 2 năm n 7 năm.
BLHS không quy nh t i b t cóc tr 2. Ph m t i thu c m t trong các trư ng h p
em hay t i b t cóc tr em làm con tin nên sau ây thì b ph t tù t 5 năm n 12 năm:
trư ng h p b t cóc tr em nhưng không a. Có t ch c;
nh m ch ng chính quy n nhân dân, không b. S d ng vũ khí, phương ti n ho c th
nh m chi m o t tài s n, không nh m o n nguy hi m khác;
chi m o t a tr mà ch nh m các m c c. i v i nhi u tr em;
ích khác như òi n , ư c tr n thoát, d. Gây thương tích ho c gây t n h i cho
uy hi p ngư i thân c a a tr ho c s c kho c a tr em mà t l thương t t t
ngư i khác... thì u b xét x v t i chi m 11% n 30%;
o t tr em ( i u 120 BLHS). i u này e. Gây h u qu nghiêm tr ng;
không h p lí vì gi a hành vi chi m o t tr f. Tái ph m nguy hi m.
em và hành vi b t cóc tr em (nh m nh ng 3. Ph m t i thu c m t trong các trư ng h p
m c ích khác không ph i là chi m o t tr sau ây thì b ph t tù t 10 năm n 15 năm.
em) có s khác nhau. Vi c truy c u TNHS a. Gây thương tích ho c gây t n h i cho
42 T ¹p chÝ luËt häc sè 2/2004
- nghiªn cøu - trao ®æi
s c kho c a tr em mà t l thương t t t Trong BLHS, d u hi u “ph m t i i
31% n 60%; v i tr em”, “ph m t i i v i ngư i chưa
b. Gây h u qu r t nghiêm tr ng. thành niên” (bao g m tr em) ã ư c quy
4. Ph m t i thu c m t trong các trư ng nh là d u hi u nh khung hình ph t tăng
h p sau ây thì b ph t tù t 15 năm n 20 n ng c a nhi u t i ph m. Tuy nhiên, các t i
năm ho c tù chung thân: xâm ph m s h u như t i cư p, t i cư p
a. Gây thương tích ho c gây t n h i cho gi t, t i cư ng o t tài s n... thì tình ti t
s c kho c a tr em mà t l thương t t t “ph m t i i v i tr em” còn chưa ư c
61% tr lên ho c làm ch t tr em; quy nh là d u hi u nh khung hình ph t
b. Gây h u qu c bi t nghiêm tr ng. tăng n ng. Các t i ph m này trong nh ng
5. Ngư i ph m t i còn có th b ph t ti n năm g n ây x y ra khá nhi u, v i nhi u v
t năm tri u ng n năm mươi tri u ng án r t nghiêm tr ng, th m chí còn hình
ho c ph t qu n ch t 1 năm n 5 năm. thành các băng nhóm chuyên chi m o t tài
b. B sung d u hi u nh khung hình s n c a tr em.(7) u tranh phòng ch ng
ph t tăng n ng “ph m t i i v i tr em” t i ph m và b o v tr em có hi u qu , theo
B o v tr em là b o v tính m ng, s c chúng tôi c n b sung thêm tình ti t “ph m
kho , nhân ph m, danh d , t do, tài s n và t i i v i tr em” là d u hi u nh khung
các l i ích khác c a tr em. Trong th c t , hình ph t tăng n ng c a t i cư p tài s n
tr em có th là ngư i không có nhi u tài ( i u 133), t i cư ng o t tài s n ( i u
s n ho c tài s n có giá tr không l n nhưng 135), t i cư p gi t tài s n ( i u 136) và t i
tài s n mà gia ình trang b cho các em s l a o chi m o t tài s n ( i u 139) BLHS.
d ng hàng ngày như xe p, ng h , qu n c. Cơ quan có th m quy n c n ban hành
áo, m t s em có trang s c như nh n văn b n hư ng d n, gi i thích và s a i
vàng, dây chuy n... có nhi u th có giá tr nh ng hư ng d n không phù h p các
trên 500 nghìn ng. Tr em do tu i nh , quy nh c a lu t hình s Vi t Nam v b o
s c y u, nh n th c còn h n ch nên khi b v tr em có tính kh thi
nh ng k cư p, cư ng o t tài s n... t n H th ng hoàn ch nh các quy nh c a
công thì các em khó có i u ki n ch ng tr lu t hình s v i nh ng quy nh rõ ràng, c
b o v tài s n cũng như tính m ng, s c th , ch t ch chính là òi h i c a Nhà nư c
kho c a mình. Hơn n a, nhi u trư ng h p, và xã h i hi n nay. Tuy nhiên, BLHS không
ngư i ph m t i ã l i d ng c i m b t l i th quy nh c th , chi ti t t t c các v n
c a tr em (tu i nh , s c y u) th c hi n v t i ph m và TNHS c a ngư i ph m
t i ph m ư c d dàng. Hành vi ph m t i t i mà ch quy nh m t cách khái quát. Do
chi m o t tài s n c a tr em trong nh ng v y, h th ng hoàn ch nh các quy nh c a
trư ng h p này th hi n tính nguy hi m cao lu t hình s ph i bao g m quy nh c a
hơn và do ó c n ph i b tr ng tr nghiêm BLHS và các văn b n hư ng d n, gi i thích
kh c hơn. BLHS. Hơn n a, do di n bi n ph c t p c a
T¹p chÝ luËt häc sè 2/2004 43
- nghiªn cøu - trao ®æi
tình hình t i ph m, s thay i nhanh chóng tr ng”. Theo các hư ng d n trư c ây và
c a nh ng i u ki n kinh t xã h i, các v n m i g n ây như Ngh Quy t c a H i ng
ã ư c hư ng d n, gi i thích nhưng th m phán TANDTC s 02/2003/NQ-H TP
không còn phù h p thì ph i có nh ng ngày 17/4/2003(8) thì d u hi u “gây h u qu
hư ng d n, gi i thích m i phù h p vi c nghiêm tr ng” thư ng ư c hư ng d n là:
áp d ng BLHS ư c th ng nh t. i v i Làm ch t ngư i, gây thương tích ho c gây
các t i xâm ph m i tư ng tr em, các cơ t n h i cho s c kho ... gây thi t h i v tài
quan có th m quy n c n s m hư ng d n, s n... Theo chúng tôi, s là không h p lí n u
gi i thích nh ng v n sau: quan ni m hành vi vi ph m quy nh v s
M t là, c n s m hư ng d n, gi i thích d u d ng lao ng tr em “gây h u qu nghiêm
hi u h u qu nghiêm tr ng, h u qu r t tr ng” l i bao g m c vi c gây thi t h i v
nghiêm tr ng, h u qu c bi t nghiêm tr ng tính m ng c a tr em. Trư ng h p vi ph m
ư c quy nh là d u hi u nh khung hình quy nh v s d ng lao ng tr em gây
ph t c a các t i: T i dâm ô i v i tr em h u qu ch t ngư i ph i coi là “gây h u qu
( i u 116), t i mua bán, ánh tráo ho c chi m r t nghiêm tr ng” và áp d ng kho n 2 i u
o t tr em ( i u 120); t i vi ph m quy nh 228 BLHS.
v s d ng lao ng tr em ( i u 228); t i d Hai là, TANDTC c n có văn b n hư ng
d , ép bu c ho c ch a ch p ngư i chưa thành d n l i ho c s a ch a m c 26 (ph n hình
niên ph m pháp ( i u 252). s ) trong văn b n “Gi i áp m t s v n
H u qu nghiêm tr ng c a t i dâm ô i v hình s , dân s , kinh t , lao ng, hành
v i tr em không gi ng như h u qu chính và t t ng” ngày 1/2/1999 v tình ti t
nghiêm tr ng c a t i mua bán... tr em hay “ph m t i i v i tr em”. B i vì, “Ph m
t i d d ... ngư i chưa thành niên ph m t i i v i tr em”, theo chúng tôi không
pháp. V y, h u qu nghiêm tr ng, h u qu ch là tình ti t tăng n ng TNHS “ i v i
r t nghiêm tr ng hay h u qu c bi t ngư i ph m t i trong trư ng h p c ý xâm
nghiêm tr ng c a nh ng t i ph m này bao ph m n tính m ng, s c kho , nhân ph m,
g m nh ng n i dung gì? M c thi t h i danh d c a tr em” mà là tình ti t tăng
như th nào thì ư c coi là gây h u qu n ng TNHS i v i ngư i ph m t i c ý
nghiêm tr ng, h u qu r t nghiêm tr ng, xâm h i i tư ng là tr em nói chung. Nó
h u qu c bi t nghiêm tr ng. ây là v n ư c áp d ng không ch i v i hành vi
c n ư c các cơ quan có th m quy n ph m t i xâm ph m tính m ng, s c kho ,
hư ng d n, gi i thích c th vi c nh n nhân ph m, danh d mà còn ư c áp d ng
th c và áp d ng lu t ư c th ng nh t. i v i c nh ng t i xâm ph m s h u, xâm
Tuy nhiên, i v i t i vi ph m quy nh ph m s phát tri n lành m nh c a tr em v
v s d ng lao ng tr em, các cơ quan có th ch t và tâm lí... BLHS ã quy nh tình
th m quy n c n th n tr ng khi hư ng d n, ti t “ph m t i i v i tr em” là d u hi u
gi i thích v d u hi u “gây h u qu nghiêm nh khung hình ph t c a t i b t cóc nh m
44 T ¹p chÝ luËt häc sè 2/2004
- nghiªn cøu - trao ®æi
chi m o t tài s n ( i u 134), t i d d , ép trư ng h p hành vi lo n luân ư c th c
bu c hoăc ch a ch p ngư i chưa thành niên hi n i v i tr em dư i 13 tu i, thì ngư i
ph m pháp ( i u 252 BLHS)... nên vi c gi i th c hi n hành vi lo n luân ph i b truy c u
h n ph m vi áp d ng tình ti t “ph m t i i TNHS v t i hi p dâm tr em ( i m a kho n
v i tr em” ch là tình ti t tăng n ng TNHS 2 i u 112 BLHS)”. N i dung c a hư ng
i v i các t i xâm ph m tính m ng s c d n này hoàn toàn trái v i quy nh t i
kho , nhân ph m, danh d như hư ng d n kho n 4 i u 112 BLHS: “M i trư ng h p
trong văn b n ã nêu trên là không h p lí. giao c u v i tr em chưa 13 tu i là
Ngoài ra, các cơ quan có th m quy n ph m t i hi p dâm tr em và ngư i ph m
c n hư ng d n c th v v n nh n th c, t i b ph t tù t ...”.
thái c a ngư i ph m t i v tu i c a
ngư i b h i là tr em. Ngư i ph m t i có (1).Xem: - c san báo CATP HCM ra ngày 29/3/1997,
òi h i ph i bi t i tư ng c a hành vi c a tr. 40
mình là tr em hay không? Theo quan i m (2). Xem: - Báo CAND ngày 4/3/2003, tr.8;
c a chúng tôi, m c dù BLHS ch quy nh (3). Xem: - Báo CAND s 1535 ngày 16/1/2003, tr.12.
là “ph m t i i v i tr em” nhưng quy - Báo CAND s 923 ngày 30/6/2000, tr.6.
nh này cũng ã th hi n ngư i ph m t i - Báo ANT s 480 ra ngày 2/8/2000, tr.9.
ph i nh n th c ư c i tư ng c a hành vi - Báo ANT s 1090 ra ngày 23/10/2003, tr.2.
- Báo Giáo d c và Th i i (s c bi t tháng
ph m t i là tr em. Tình ti t “ph m t i i
năm), ngày 17/5/2003, tr.12.
v i tr em” v a th hi n bi u hi n khách
(4).Xem: M c 26 (ph n hình s ) văn b n "Gi i áp
quan là hành vi ph m t i tác ng vào i
m ts v n v hình s , dân s , kinh t , lao ng
tư ng tr em, v a th hi n thái ch quan
hành chính và t t ng" ngày 1/2/1999 c a Tòa án
là ngư i ph m t i nh n th c ư c i tư ng nhân dân t i cao.
c a hành vi ph m t i là tr em. Chính vì (5).Xem: M c 6, Thông tư s 01/2001/TTLB ngày
v y, m b o nguyên t c l i, các cơ quan 25/9/2001 c a B tư pháp, B công an, Toà án nhân
có th m quy n c n gi i thích tình ti t dân t i cao, Vi n ki m sát nhân dân t i cao.
“ph m t i i v i tr em” theo hư ng là: (6)Xem: Trư ng i h c lu t Hà N i (2002), "Giáo trình
Khi th c hi n hành vi ph m t i ngư i ph m lu t hình s Vi t Nam", Nxb. Công an nhân dân, H,
t i bi t ư c i tư ng mà hành vi ph m t i tr.337.
tác ng vào là tr em. (7). Xem: - Báo CAND s 1535 ngày 16/1/2003, tr.12.
Ba là, B tư pháp, B công an, TANDTC, - Báo CAND s 923 ngày 30/6/2000, tr.6.
- Báo ANT s 480 ra ngày 2/8/2000, tr.9.
VKSNDTC c n ban hành ngay văn b n s a
- Báo Giáo d c và Th i i (s c bi t tháng
i m c 6, Thông tư s 01/2001/TTLB ngày
năm), ngày 17/5/2003.
25/9/2001 hư ng d n áp d ng quy nh t i
(8). Văn b n này ch hư ng d n áp d ng tình ti t “gây h u
chương XV “các t i xâm ph m ch hôn qu nghiêm tr ng”, “gây h u qu r t nghiêm tr ng”, “gây
nhân và gia ình” c a BLHS năm 1999. h u qu c bi t nghiêm tr ng” quy nh t i i u 202,
Văn b n này có hư ng d n: “... trong m i 245 BLHS.
T¹p chÝ luËt häc sè 2/2004 45
nguon tai.lieu . vn
