Xem mẫu

  1. Nghiªn cøu - tra0 ®æi ThS. NguyÔn ThÞ Kim PHông * m b o quy n cho ph n nói chung và m t t và trong h m m , Công ư c s 100 lao ng n nói riêng là v n ư cc (1951) v tr công bình ng gi a lao ng nam c ng ng qu c t quan tâm và ó là m t và lao ng n trong m t s công vi c có giá tr trong nh ng tiêu chu n ánh giá trình ngang nhau, Công ư c s 111 (1958) v phân văn minh và ti n b c a xã h i, c a nhân lo i. bi t i x trong vi c làm và ngh nghi p. Ngay t khi m i thành l p, T ch c lao ng Tuy nhiên, trong nh ng i u ki n kinh t qu c t (ILO) ã dành nh ng công ư c u xã h i khác nhau thì m c m b o quy n tiên m b o quy n cho lao ng n (Công cho lao ng n t t y u ph i khác nhau. ó ư c s 3 và s 4 năm 1919). Vi t Nam là m t cũng là m t trong nh ng lí do mà Vi t Nam, trong nh ng nư c s m nh n th c ư c i u m c dù ã r t quan tâm và n l c trong v n ó và luôn ư c ánh giá là nư c tiên ti n m b o quy n c a ph n nhưng v n chưa trong vi c m b o các quy n cho ph n và th phê chu n t t c các công ư c c a ILO v tr em. Pháp lu t hi n hành c a nư c ta ã v n này. Vì v y, trong ph m vi bài vi t chú tr ng n quy n c a lao ng n trên t t này, chúng tôi mu n c p n i dung nh ng c các phương di n: công ư c c a ILO v quy n c a lao ng n - Bình ng v vi c làm, ào t o ngh , mà Vi t Nam chưa phê chu n, có so sánh v i trong tuy n d ng và tr công lao ng; nh ng n i dung tương ng trong pháp lu t - m b o i u ki n làm vi c, ch làm lao ng Vi t Nam. ó là các công ư c v vi c phù h p v i s c kho và ch c năng gia các v n sau: ình c a lao ng n ; 1. Các công ư c v vi c làm êm c a - B o hi m xã h i khi thai s n, nuôi con lao ng n và gi i quy t ch hưu trí h p lí; Hi n nay, ILO có 4 công ư c v v n - Ưu ãi i v i ơn v s d ng nhi u lao làm êm c a ph n . ó là Công ư c s 4 ng n m b o th c t các quy n c a lao (năm 1919) và các Công ư c xét l i s 41 (1) ng n ... (năm 1934), s 89 (năm 1948), s 121 (năm ó cũng là nh ng n i dung cơ b n mà 1964). Trong các công ư c này thì Công ILO c p trong hàng ch c công ư c v ư c s 89 ư c thông qua ngày 17/6/1948 quy n c a lao ng n . Vi t Nam cũng ã phê t i San Franxisco là rõ ràng và g n gũi v i chu n và th c hi n m t s trong các công ư c trên c a ILO như Công ư c s 45 (1935) v * Gi ng viên chính Khoa pháp lu t kinh t s d ng ph n vào nh ng công vi c dư i Trư ng i h c lu t Hà N i t¹p chÝ luËt häc - ®Æc san phô n÷ 63
  2. Nghiªn cøu - tra0 ®æi Vi t Nam nh t. N i dung ch y u c a Công ra h u qu ngư c l i, ó là: N u ngư i s ư c này quy nh: “Không ư c s d ng ph d ng lao ng không th b trí công vi c n , dù tu i nào, làm vi c ban êm trong hoàn toàn vào ban ngày thì s không tuy n lao m i cơ s công nghi p, công c ng ho c tư ng n làm nh ng công vi c ó và nh ng cơ nhân, k c trong m i b ph n thu c nh ng may v vi c làm c a lao ng n b thu h p cơ s y, tr trong nh ng cơ s ch s d ng hơn; ngư i lao ng n chưa có vi c làm n u nh ng thành viên c a cùng m t gia ình” có nhu c u làm vi c, k c làm êm cũng ( i u 3). Như v y, Công ư c này nh m gi i không có i u ki n áp ng... M t khác, phóng ph n m t cách tương i tri t nh ng quy nh như v y còn có kh năng t o kh i các quy nh v làm êm. N u gia nh p ra nh ng nguyên c t ch i tuy n ho c cho Công ư c, lao ng n c a nư c thành viên thôi vi c i v i lao ng n mà Nhà nư c không b b trí và không th tham gia làm hay i di n c a ngư i lao ng cũng khó có êm, ch tr nh ng trư ng h p b t kh kháng, th qu n lí, giám sát. Trong i u ki n c a kh c ph c ng ng vi c; gi các nguyên mình, Nhà nư c Vi t Nam ch b o v lao v t li u kh i t n th t do th i gian hay do yêu ng n m c quy nh: “Ngư i s d ng c u c a công ngh ( i u 4); mb ol i lao ng không ư c s d ng ngư i lao ng ích qu c gia trong tình tr ng kh n trương, n có thai t tháng th b y ho c ang nuôi nghiêm tr ng ( i u 5); i v i ph n gi các con dư i 12 tháng tu i làm thêm gi , làm vi c cương v qu n lí hay làm trong các ngành d ch ban êm và i công tác xa” (kho n 1 i u 115 v y t , xã h i ( i u 8). Có th th y nh ng BLL ). Quy nh này ã áp ng ư c yêu n i dung này chưa phù h p v i i u ki n kinh c u b o v lao ng n m c phù h p v i t xã h i Vi t Nam, không ch xét t khía i u ki n kinh t xã h i Vi t Nam nói chung c nh qu n lí nhà nư c hay l i ích c a ngư i và nhu c u c a lao ng n nói riêng nên ư c s d ng lao ng mà còn c t l i ích c a ch p nh n và th c hi n tương i y . Vì ngư i lao ng n . Không th ph nh n r ng v y, vi c chưa phê chu n Công ư c s 89 v trong xã h i, ph n l n s lao ng thích làm làm vi c ban êm c a ph n là phù h p v i ngày hơn làm êm nhưng nhu c u quan tr ng i u ki n th c t i Vi t Nam. Th c t , Công hơn i v i h là có vi c làm n nh và thu ư c này ch y u cũng ch ư c phê chu n nh p cao... N u ã t ư c yêu c u cơ b n nh ng nư c có n n kinh t , xã h i phát tri n. ó thì v n làm ngày hay làm êm m t cách 2. Các công ư c v quy n c a lao ng h p lí cũng không ph i là i u quan tr ng i n trong th i kì thai s n v i a s ngư i lao ng. i v i lao ng Có th nói h u h t các công ư c c a ILO n , có ư c vi c làm t t và gi ư c vi c làm v m b o quy n cho lao ng n u ít ó dù sao v n khó khăn hơn lao ng nam, nhi u liên quan n v n thai s n c a h . nh t là trong tương quan cung - c u lao ng Tr c ti p b o v cho lao ng n trong th i kì còn chênh l ch m t cách b t l i như hi n nay. thai s n có Công ư c s 3 năm 1919, Công Vì v y, n u Nhà nư c m b o quy n cho h ư c s 103 năm 1952 (xét l i) và Công ư c s m c cao hơn i u ki n th c t thì s gây 102 năm 1952 v an toàn xã h i nói chung. 64 t¹p chÝ luËt häc - ®Æc san phô n÷
  3. Nghiªn cøu - tra0 ®æi Trong ó, có th coi Công ư c s 103 là Công nh ... (2) Như v y, có th th y r ng pháp lu t ư c tiêu bi u nh t v v n này. N i dung nư c ta còn m b o quy n cho lao ng n ch y u c a Công ư c s 103 quy nh 4 m c cao hơn m c ư c quy nh trong quy n cơ b n cho lao ng n : Công ư c s 103. - ư c ngh thai s n ít nh t là 12 tu n, Tuy nhiên, cũng có m t vài i m nh c a trong ó có m t ph n b t bu c ph i ngh sau Công ư c s 103 chưa ư c th hi n ho c khi sinh ( i u 3); chưa ư c th hi n c th trong pháp lu t Vi t - Trong th i kì thai s n, lao ng n ư c Nam. M t trong nh ng v n ó là trư ng hư ng tr c p b ng ti n và tr giúp v y t . h p lao ng n m au có xác nh n c a y t Nh ng kho n này do qu b o hi m b t bu c vì nguyên nhân mang thai hay sinh thì ho c qu công c ng chi tr , ngư i s d ng lao ư c ngh theo ch thai s n; còn Vi t ng không ph i ch u trách nhi m cá nhân, tr c Nam không có quy nh riêng. Do ó, nư c ti p. Kho n tr c p b ng ti n không th p hơn 2/3 ta, trong trư ng h p này, lao ng n ch c a m c thu nh p dùng tính tr c p ( i u 4); ư c ngh theo ch m au thông thư ng. - N u lao ng n cho con bú thì ư c i u ó không có nghĩa là Vi t Nam, quy n phép ng ng vi c trong m t ho c nhi u th i c a lao ng n v thai s n th p hơn chu n gian c a ngày làm vi c (do pháp lu t qu c gia m c qu c t , b i vì, khi ngh hư ng tr c p quy nh) nhưng v n hư ng lương ( i u 5); b o hi m m au, h v n ư c hư ng 75% - Trong th i gian ngh thai s n, n u ngư i m c lương. Trong khi ó, m c t i thi u c a s d ng lao ng cho ngư i lao ng n thôi b o hi m thai s n theo Công ư c s 103 ch là vi c ho c cho thôi vi c vào lúc mà th i h n 2/3 m c thu nh p dùng tính tr c p. Công báo trư c s h t trong th i gian ngh thì vi c ư c s 103 cũng quy nh dài t i a c a lo i cho thôi vi c ó là b t h p pháp ( i u 7). th i gian ngh này ( m au vì thai s n) do “nhà Nh ng quy nh trên cũng ã ư c th ch c trách có th m quy n n nh” (kho n 5, 6 hi n y trong pháp lu t Vi t Nam. V i u 3). i u ó có nghĩa là các nư c thành nh ng n i dung này, pháp lu t nư c ta quy viên cũng có th kh ng ch th i gian ó như nh: Th i gian ngh thai s n c a lao ng n trư ng h p Vi t Nam ã quy nh trong ch t i thi u là 4 tháng, ư c b o hi m 100% b o hi m m au.(3) Như v y, riêng v i v n lương, th i gian ngh cho con bú hư ng này, Vi t Nam v n có th phê chu n Công ư c nguyên lương 1h/ngày cho n khi con nh s 103 mà không c n thi t ph i i u ch nh l i 12 tháng tu i; ngư i s d ng lao ng pháp lu t trong nư c. Song, n u Vi t Nam xem không ư c ơn phương ch m d t h p ng xét ó là trư ng h p ư c ngh theo ch thai lao ng khi lao ng n ang mang thai ho c s n thì lao ng n s ư c m b o quy n l i ang nuôi con nh dư i 12 tháng tu i. Ngoài cao hơn m c hi n hành. i u ó s là ưu vi t ra, pháp lu t nư c ta còn quy nh nhi u n u vi c qu n lí gi y xác nh n trong ngành y quy n khác cho lao ng n trong th i gian t m b o khách quan, công b ng, úng tình này như ư c khám thai, n u ang làm công tr ng th c t c a ngư i b nh. Trong i u ki n vi c n ng nh c ư c chuy n làm công vi c hi n nay, có th ánh giá là chưa t ư c t¹p chÝ luËt häc - ®Æc san phô n÷ 65
  4. Nghiªn cøu - tra0 ®æi i u ki n ó nên cũng chưa th c s c n thi t trong vi c làm và ngh nghi p (bao g m c ph i s a i pháp lu t trong trư ng h p phê v n ào t o ngh và i u ki n tuy n ch n, chu n Công ư c s 103. s d ng lao ng) như Công ư c s 111. Tuy M t n i dung khác c a Công ư c s 103 nhiên, do i tư ng ư c b o v c a Công chưa ư c th hi n trong pháp lu t Vi t Nam ư c s 156 t p trung vào nh ng lao ng có là ch tr giúp y t cho lao ng n trong trách nhi m gia ình nên các n i dung c a th i kì thai s n. Theo Công ư c s 103 thì lao Công ư c này u hư ng vào i tư ng ó ng n có quy n ư c “t do l a ch n th y m t cách c th . Ví d , i u 3 Công ư c s thu c và t do l a ch n b nh vi n công c ng 156 quy nh: “M i nư c thành viên... ph i hay tư nhân” (kho n 3 i u 4). Vi t Nam, t o i u ki n cho nh ng ngư i có trách nhi m lao ng n cũng có quy n ư c tr giúp y t gia ình ang làm vi c ho c mu n làm vi c thông qua h th ng b o hi m y t nhưng ho t u ư c th c thi quy n làm vi c c a mình ng c a b o hi m y t không theo nguyên mà không b phân bi t i x và trong ch ng t c trên. Nên chăng, Vi t Nam cũng c n xúc m c có th , không mâu thu n gi a trách ti n xem xét, quy nh v v n này trong nhi m ngh nghi p và trách nhi m gia ình Lu t b o hi m xã h i t o ra tính c nh tranh c a h ”. Công ư c s 156 còn quy nh các trong ngành y t nh m ph c v t t hơn cho qu c gia thành viên ph i áp d ng các bi n các lao ng n . i u ó cũng có nghĩa là t t pháp thích h p v i i u ki n và kh năng c a cho các gia ình và toàn xã h i nói chung. mình, k c các bi n pháp giáo d c công chúng, 3. Các công ư c v bình ng gi i trong nh hư ng dư lu n, hư ng nghi p và d y lao ng ngh ...“ t o i u ki n cho nh ng ngư i có V n bình ng gi i trong lao ng trách nhi m gia ình ư c hoà nh p vào l c ư c Nhà nư c Vi t Nam c bi t quan tâm lư ng lao ng, cũng như ư c tr l i làm vi c nên Chính ph ã phê chu n 2 trong s 3 sau m t th i gian v ng m t vì nh ng trách công ư c c a ILO v v n này (Công ư c nhi m ó” ( i u 6 và i u 7). Nh ng trách s 100 năm 1951 và Công ư c s 111 năm nhi m gia ình cũng không ư c l y làm căn c 1958). Công ư c chưa ư c phê chu n là h p pháp ch m d t quan h lao ng ( i u Công ư c s 156 v “bình ng cơ may và i 8)... Có th th y các quy nh trên trong Công x v i lao ng nam và n : nh ng ngư i lao ư c s 156 ã ư c th hi n trong pháp lu t c a ng có trách nhi m gia ình” ư c thông qua Vi t Nam, c th trong các quy nh v m ngày 23/6/1981 t i Giơnevơ. M c ích chính b o quy n c a lao ng n , ch b o hi m c a Công ư c này cũng m t ph n gi ng v i cho trư ng h p chăm sóc con nh m au...(4) Công ư c s 111 mà Vi t Nam ã phê chu n Ngoài ra, Công ư c s 156 còn c pc là: Nh m t o cho các lao ng không b phân i u ki n b o m s bình ng cho các lao bi t i x , c bi t là s phân bi t trên cơ s ng có trách nhi m gia ình trong vi c th c gi i tính và vì trách nhi m gia ình. hi n an sinh xã h i và h tr b ng các d ch v Lĩnh v c c n có s bình ng cơ may và c ng ng xã h i ( i u 4 và i u 5). khía i x (c m phân bi t i x ) cũng ch y u c nh này, Vi t Nam cũng ang xây d ng Lu t 66 t¹p chÝ luËt häc - ®Æc san phô n÷
  5. Nghiªn cøu - tra0 ®æi b o hi m, bao g m c b o hi m t nguy n và hoàn toàn xa l trong pháp lu t nư c ta. Nó ã h th ng d ch v xã h i, trư ng l p... cho vi c bư c u ư c th hi n trong ch b o chăm sóc, giáo d c tr em cũng ang ngày hi m chăm sóc con nh m au: “trư ng h p càng hoàn thi n. Như v y, Vi t Nam ã tương con m mà có c b và m u tham gia b o i i u ki n phê chu n Công ư c s hi m xã h i thì ch m t ngư i ư c hư ng tr 156 c a ILO nhưng n nay Vi t Nam v n c p b o hi m trong th i gian ngh vi c chưa phê chu n Công ư c này. chăm sóc con m au” (kho n 2 i u 8 i u chúng tôi tâm c trong Công ư c s BLL ). i m này, Vi t Nam cũng ã th 156 là v n trách nhi m gia ình không ch hi n nh n th c v vi c chăm sóc con nh h n h p trong gi i h n i v i nh ng trư ng không ch là trách nhi m c a ngư i m . N u h p thai s n ho c v i i tư ng là “con cái phê chu n Công ư c này và chuy n hoá y còn ph thu c” mà ư c tính n c “nh ng vào h th ng pháp lu t qu c gia (không ch ưu thành viên khác c a gia ình tr c ti p c a h ãi hay t o i u ki n cho lao ng n mà áp mà rõ ràng là c n có s chăm sóc ho c giúp d ng chung i v i các lao ng có trách ” ( i u 1). Nh ng i tư ng này ch y u nhi m gia ình) thì tư tư ng ti n b ó s có là b , m , v , ch ng, anh ch em ru t chung tác d ng tích c c trong i s ng xã h i. ó là v i ngư i lao ng. N u ngư i lao ng trong nh ng lí do chúng tôi cho r ng Nhà nư c hoàn c nh c n ph i có trách nhi m v i nh ng nên s m xem xét và xúc ti n hoàn thi n các ngư i thân ó thì pháp lu t cũng nên có i u ki n phê chu n Công ư c này. nh ng quy nh (ví d , quy n ương nhiên Qua nh ng n i dung ã phân tích trên có ư c hoãn h p ng lao ng n u c n thi t...) th k t lu n r ng vi c m b o quy n cho lao t o i u ki n cho h th c hi n trách nhi m ng n Vi t Nam ã g n t t i m t b ng c a mình. V n này cũng phù h p v i o lí chung theo các tiêu chu n qu c t . N u t c a ngư i Vi t Nam và là c n thi t trong xã i u ó trong b i c nh kinh t xã h i c a m t h i khi mà Nhà nư c ang th c hi n chính nư c chưa phát tri n m i ánh giá úng ư c sách h n ch tăng dân s b ng cách khuy n tính ưu vi t trong chính sách lao ng n khích gia ình ít con. i m ti n b nh t trong Vi t Nam. Tuy nhiên, Nhà nư c cũng nên Công ư c s 156 là i tư ng b o v không chu n b các i u ki n c n thi t s m xem ch là lao ng n mà bao g m c “lao ng xét, phê chu n nh ng công ư c phù h p như nam và lao ng n : nh ng ngư i có trách Công ư c s 103, Công ư c s 156 m nhi m gia ình”. Chính tư tư ng này ã góp b o t t hơn các quy n cho lao ng n ./. ph n gi i phóng ph n m t cách tri t nh t vì nó là m t trong nh ng y u t t o ra nh n (1).Xem: Chương X B lu t lao ng và Ngh nh s 23/CP ngày 18/4/1996. th c v s bình ng: Trách nhi m gia ình (2).Xem: Chương X và i u 144 B lu t lao ng. không ch thu c v lao ng n . i u ó r t (3).Xem: i u 7 i u l b o hi m xã h i. c n thi t i v i vi c thay i tâm lí c a (4).Xem: Chương X B lu t lao ng, Ngh nh s 23/CP ngư i Vi t Nam nhưng cũng không còn là ngày 18/4/1996 và i u 8 i u l b o hi m xã h i. t¹p chÝ luËt häc - ®Æc san phô n÷ 67
  6. Nghiªn cøu - tra0 ®æi 68 t¹p chÝ luËt häc - ®Æc san phô n÷
nguon tai.lieu . vn