Xem mẫu

  1. B¸o c¸o §¸nh gi¸ c¸c khu b¶o tån vµ ph¸t triÓn quèc gia B¸o c¸o quèc gia cña ViÖt Nam vÒ c¸c khu b¶o tån vµ ph¸t triÓn Khu vùc h¹ l­u s«ng Mª K«ng
  2. 1 §¸nh gi¸ c¸c khu b¶o tån vµ ph¸t triÓn t¹i bèn n­íc khu vùc h¹ l­u s«ng Mª K«ng B¸o c¸o quèc gia cña ViÖt Nam vÒ c¸c khu b¶o tån vµ ph¸t triÓn Bé N«ng nghiÖp vµ Bé Thuû s¶n Bé Tµi nguyªn Ph¸t triÓn n«ng th«n vµ M«i tr­êng
  3. 2 B¸o c¸o quèc gia cña ViÖt Nam vÒ c¸c khu b¶o tån vµ ph¸t triÓn XuÊt b¶n: ICEM, Indooroopilly, Queensland, Australia C¸c Ên phÈm cña “§¸nh gi¸ c¸c khu b¶o tån vµ ph¸t triÓn” ®­îc xuÊt b¶n víi sù tµi trî cña C¬ quan Hîp t¸c Ph¸t triÓn §an M¹ch, C¬ quan Hîp t¸c Ph¸t triÓn Thuþ SÜ, C¬ quan Hîp t¸c Ph¸t triÓn ¤x-tr©y-lia, Ng©n hµng Ph¸t triÓn ch©u ¸, ChÝnh phñ V­¬ng quèc Hµ Lan vµ Uû ban s«ng Mª K«ng. B¶n quyÒn: © 2003 International Centre for Environmental Management TrÝch dÉn: ICEM, 2003. B¸o c¸o quèc gia cña ViÖt Nam vÒ c¸c khu b¶o tån vµ ph¸t triÓn.§¸nh gi¸ c¸c khu b¶o tån vµ ph¸t triÓn t¹i bèn n­íc khu vùc h¹ l­u s«ng Mª K«ng, Indooroopilly, Queensland, ¤x-tr©y-lia. 66 trang. ISBN: 0 975033 24 7 ThiÕt kÕ chÕ b¶n: Patricia Halladay, Lª Thu Lan vµ C«ng ty Th­¬ng M¹i & TiÕp ThÞ Kim §« ¶nh trang b×a: Iris Uyttersprot C¸c ¶nh kh¸c do David Hulse (tr. 13), Paul Insua-Cao (tr. 19, 23, 24, 40, 41), Iris Uyttersprot (tr. 28, 31, 32, 35, 38, 49) vµ WWF/Ben Hayes (tr. 15, 18, 25, 42, 45, 46) ChÞu tr¸ch nhiÖm in: X­ëng in SAVINA IUCN ViÖt Nam Ên phÈm cã t¹i: Côc KiÓm L©m ICEM I.P.O Box 60 70 Blackstone Street, Bé N«ng nghiÖp vµ 13A TrÇn H­ng §¹o Ph¸t triÓn n«ng th«n Indooroopilly, 4068, Hµ Néi - ViÖt Nam sè 2 Ngäc Hµ Queensland, Australia §T: 84 4 9330012/3 §T: 61 7 38786191 Hµ Néi - ViÖt Nam Fax: 84 4 8258794 §T: 84 4 7335676 Fax: 61 7 38786391 Th­ ®iÖn tö: office@iucn.org.vn Fax: 84 4 7335685 www.icem.com.au www.mekong-protected-areas.org C¸c trÝch dÉn ®Þa lý còng nh­ c¸c dÉn liÖu trong Ên phÈm nµy kh«ng thÓ hiÖn quan ®iÓm cña ICEM hoÆc c¸c tæ chøc tham gia kh¸c vÒ vÞ trÝ ph¸p lý cña bÊt kú quèc gia, vïng l·nh thæ hoÆc bÊt kú mét khu vùc nµo, hoÆc quyÒn h¹n cña c¸c quèc gia, vïng l·nh thæ vµ khu vùc ®ã, hoÆc vÒ c¸c ®­êng biªn giíi. Ên phÈm nµy ®­îc phÐp t¸i xuÊt b¶n cho môc ®Ých gi¸o dôc hoÆc c¸c môc ®Ých phi th­¬ng m¹i kh¸c kh«ng cÇn xin phÐp b¶n quyÒn víi ®iÒu kiÖn ph¶i ®¶m b¶o trÝch dÉn nguån ®Çy ®ñ. Nghiªm cÊm t¸i xuÊt b¶n Ên phÈm nµy ®Ó b¸n l¹i hoÆc dïng cho c¸c môc ®Ých th­¬ng m¹i kh¸c mµ kh«ng ®­îc sù cho phÐp b»ng v¨n b¶n cña c¬ quan gi÷ b¶n quyÒn. In 1.000 cuèn t¹i X­ëng in SAVINA theo giÊy phÐp xuÊt b¶n sè GPXB 2/134 XB-QLXB Nhµ XuÊt B¶n Lao §éng X· Héi cÊp ngµy 30.1.2003
  4. 3 §¸nh gi¸ c¸c khu b¶o tån vµ ph¸t triÓn t¹i bèn n­íc khu vùc h¹ l­u s«ng Mª K«ng B¸o c¸o quèc gia cña ViÖt Nam vÒ c¸c khu b¶o tån vµ ph¸t triÓn §èi t¸c c¸c khu b¶o tån vµ ph¸t triÓn - 2003
  5. 4 B¸o c¸o quèc gia cña ViÖt Nam vÒ c¸c khu b¶o tån vµ ph¸t triÓn §èi t¸c c¸c khu b¶o tån vµ ph¸t triÓn C¸c ®èi t¸c chÝnh phñ chÝnh ChÝnh phñ Hoµng gia C¨m-pu-chia Côc B¶o tån thiªn nhiªn, Bé M«i tr­êng (c¬ quan chÝnh) Vô L©m nghiÖp vµ §éng vËt hoang d·, Bé N«ng nghiÖp, L©m nghiÖp vµ Thuû s¶n Côc Thuû s¶n, Bé N«ng nghiÖp, L©m nghiÖp vµ Thuû s¶n Uû ban s«ng Mª K«ng quèc gia cña C¨m-pu-chia ChÝnh phñ Céng hoµ D©n chñ Nh©n d©n Lµo Côc L©m nghiÖp, Bé N«ng nghiÖp vµ L©m nghiÖp (c¬ quan chÝnh) Côc Khoa häc, C«ng nghÖ vµ M«i tr­êng. ViÖn Nghiªn cøu kinh tÕ Quèc gia, Uû ban KÕ ho¹ch nhµ n­íc Uû ban s«ng Mª K«ng quèc gia cña Lµo ChÝnh phñ V­¬ng quèc Th¸i Lan Côc V­ên quèc gia, §éng vËt hoang d· vµ B¶o vÖ thùc vËt, Bé Tµi nguyªn thiªn nhiªn vµ M«i tr­êng (c¬ quan chÝnh) V¨n phßng Kinh tÕ quèc gia vµ Ban Ph¸t triÓn x· héi Uû ban s«ng Mª k«ng quèc gia cña Th¸i Lan ChÝnh phñ n­íc Céng hoµ X· héi chñ nghÜa ViÖt Nam Côc KiÓm l©m, Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n (c¬ quan chÝnh) Vô Khoa häc, Gi¸o dôc vµ M«i tr­êng, Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­ Côc M«i tr­êng, Bé Khoa häc, C«ng nghÖ vµ M«i tr­êng Côc B¶o vÖ nguån lîi thuû s¶n, Bé Thuû s¶n Uû ban s«ng Mª K«ng Quèc gia cña ViÖt Nam C¸c nhµ tµi trî C¬ quan Hîp t¸c Ph¸t triÓn §an M¹ch (DANIDA) C¬ quan Hîp t¸c Ph¸t triÓn ¤x-tr©y-lia (AusAID) C¬ quan Hîp t¸c Ph¸t triÓn Thuþ SÜ (SDC) Ng©n hµng Ph¸t triÓn ch©u ¸ (ADB) ChÝnh phñ V­¬ng quèc Hµ Lan C¸c ®èi t¸c quèc tÕ hç trî kü thuËt Trung t©m Quèc tÕ vÒ qu¶n lý m«i tr­êng (ICEM) (c¬ quan chÝnh) Tæ chøc B¶o tån thiªn nhiªn quèc tÕ Ch­¬ng tr×nh Ph¸t triÓn Liªn hîp quèc Uû ban s«ng Mª K«ng Quü Quèc tÕ vÒ b¶o vÖ thiªn nhiªn Tæ chøc Chim Quèc tÕ Côc B¶o vÖ cuéc sèng hoang d· vµ c¸c v­ên quèc gia New South Wales Quü B¶o tån rõng nhiÖt ®íi
  6. 5 Môc lôc Lêi nãi ®Çu ....................................................................................................................8 Lêi c¶m ¬n ...................................................................................................................10 1 V× sao cã B¸o c¸o quèc gia vÒ c¸c khu b¶o tån vµ ph¸t triÓn? .........................12 2 Th«ng tin c¬ së ..................................................................................................13 2.1 C¸c ®Æc ®iÓm ®Þa lý-sinh häc ............................................................................13 2.2 C¸c ®Æc ®iÓm d©n sè .........................................................................................13 2.3 C¬ cÊu vµ tæ chøc qu¶n lý nhµ n­íc cña ViÖt Nam ...........................................15 2.4 Ph¸t triÓn kinh tÕ ................................................................................................17 2.4.1 T×nh h×nh kinh tÕ .............................................................................17 2.4.2 Qu¸ tr×nh quy ho¹ch ........................................................................17 2.4.3 HÖ thèng ng©n s¸ch quèc gia .........................................................17 2.4.4 ¦u tiªn ph¸t triÓn .............................................................................18 2.5 Qu¸ tr×nh c¶i c¸ch cña ViÖt Nam .....................................................................18 3 Qu¶n lý c¸c khu b¶o tån ....................................................................................20 3.1 T×nh h×nh qu¶n lý c¸c khu b¶o tån ..................................................................20 3.1.1 C¸c chiÕn l­îc vµ kÕ ho¹ch quèc gia vÒ qu¶n lý m«i tr­êng .........20 3.1.2 C¬ cÊu qu¶n lý tµi nguyªn thiªn nhiªn ...........................................20 3.1.3 HiÖn tr¹ng tµi nguyªn thiªn nhiªn ...................................................21 3.2 HÖ thèng qu¶n lý c¸c khu b¶o tån ...................................................................22 3.2.1 C¸c khu b¶o tån - rõng ®Æc dông ....................................................24 3.2.2 §Êt ngËp n­íc ................................................................................25 3.2.3 C¸c khu b¶o tån biÓn ......................................................................25 3.2.4 C¸c khu di s¶n thÕ giíi ...................................................................26 3.2.5 C¸c khu dù tr÷ sinh quyÓn ..............................................................26 3.3 HÖ thèng c¸c khu b¶o tån hiÖn nay - nh÷ng h¹n chÕ .....................................26 3.3.1 §é che phñ .....................................................................................26 3.3.2 Qu¶n lý vïng ®Öm ...........................................................................27 3.3.3 Ph©n lo¹i c¸c khu b¶o tån vµ qu¶n lý hµnh chÝnh ..........................27 3.3.4 Kinh phÝ cña c¸c khu b¶o tån..........................................................28 3.3.5 Quy ho¹ch tæng hîp ........................................................................29 4 C¸c khu b¶o tån vµ ph¸t triÓn ............................................................................30 4.1 C¸c khu b¶o tån vµ ph¸t triÓn céng ®ång .......................................................30 4.1.1 Mèi quan hÖ hiÖn nay .....................................................................30 4.1.2 C¸c vÊn ®Ò ......................................................................................32 4.1.3 C¸c thµnh tùu ..................................................................................32 4.1.4 C¸c th¸ch thøc ................................................................................33 4.1.5 C¸c chiÕn l­îc ................................................................................33 4.2 C¸c khu b¶o tån vµ qu¶n lý tµi nguyªn n­íc ..................................................34 4.2.1 Mèi quan hÖ hiÖn nay .....................................................................34 4.2.2 C¸c vÊn ®Ò ......................................................................................35 4.2.3 C¸c thµnh tùu ..................................................................................36 4.2.4 C¸c th¸ch thøc ................................................................................37 4.2.5 C¸c chiÕn l­îc ................................................................................37 4.3 C¸c khu b¶o tån vµ ph¸t triÓn n¨ng l­îng ......................................................38 4.3.1 Mèi quan hÖ hiÖn nay .....................................................................38
  7. 6 B¸o c¸o quèc gia cña ViÖt Nam vÒ c¸c khu b¶o tån vµ ph¸t triÓn 4.3.2 C¸c vÊn ®Ò ......................................................................................39 4.3.3 C¸c thµnh tùu ..................................................................................40 4.3.4 C¸c th¸ch thøc ................................................................................40 4.3.5 C¸c chiÕn l­îc ............................................................................... 41 4.4 C¸c khu b¶o tån vµ ph¸t triÓn n«ng nghiÖp ................................................... 41 4.4.1 Mèi quan hÖ hiÖn nay .................................................................... 41 4.4.2 C¸c vÊn ®Ò ..................................................................................... 42 4.4.3 C¸c thµnh tùu ................................................................................. 43 4.4.4 C¸c th¸ch thøc ............................................................................... 43 4.4.5 C¸c chiÕn l­îc ............................................................................... 43 4.5 C¸c khu b¶o tån vµ ph¸t triÓn thuû s¶n .......................................................... 44 4.5.1 Mèi quan hÖ hiÖn nay .................................................................... 44 4.5.2 C¸c vÊn ®Ò ..................................................................................... 44 4.5.3 C¸c thµnh tùu ................................................................................. 45 4.5.4 C¸c th¸ch thøc ............................................................................... 46 4.5.5 C¸c chiÕn l­îc ............................................................................... 46 4.6 C¸c khu b¶o tån vµ ph¸t triÓn du lÞch ............................................................. 47 4.6.1 Mèi quan hÖ hiÖn nay .....................................................................47 4.6.2 C¸c vÊn ®Ò ..................................................................................... 47 4.6.3 C¸c thµnh tùu ..................................................................................48 4.6.4 C¸c th¸ch thøc ................................................................................48 4.6.5 C¸c chiÕn l­îc ................................................................................49 4.7 C¸c khu b¶o tån vµ ph¸t triÓn c«ng nghiÖp ................................................... 49 4.7.1 Mèi quan hÖ hiÖn nay .....................................................................49 4.7.2 C¸c vÊn ®Ò ......................................................................................50 4.7.3 C¸c thµnh tùu ................................................................................. 50 4.7.4 C¸c th¸ch thøc ............................................................................... 50 4.7.5 C¸c chiÕn l­îc ............................................................................... 50 4.8 C¸c khu b¶o tån vµ b¶o tån ®a d¹ng sinh häc ............................................... 51 4.8.1 Mèi quan hÖ hiÖn nay .................................................................... 51 4.8.2 C¸c vÊn ®Ò ..................................................................................... 51 4.8.3 C¸c thµnh tùu ................................................................................. 52 4.8.4 C¸c th¸ch thøc ............................................................................... 52 4.8.5 C¸c chiÕn l­îc ............................................................................... 52 5 C¸c khuyÕn nghÞ ............................................................................................... 54 Sö dông tèt h¬n c¸c c«ng cô kinh tÕ vµ quy ho¹ch ........................................ 54 T¨ng c­êng phèi hîp vµ ®iÒu phèi ................................................................. 54 T¨ng c­êng chÝnh s¸ch vµ khung thÓ chÕ cho c¸c khu b¶o tån .................... 55 Ch÷ viÕt t¾t ......................................................................................................................... 56 Phô lôc 1: Danh s¸ch c¸c khu b¶o tån quèc gia cña ViÖt Nam .................................57 Phô lôc 2: DiÖn tÝch c¸c khu b¶o tån bao nhiªu lµ ®ñ? .............................................62 Phô lôc 3: C¸ch tiÕp cËn tæng gi¸ trÞ kinh tÕ ..............................................................64
  8. Môc lôc 7 B¶n ®å B¶n ®å 1: D©n sè vµ khu b¶o tån ....................................................................14 B¶n ®å 2: Sö dông ®Êt vµ khu b¶o tån ............................................................23 B¶n ®å 3: ChØ sè nghÌo ®ãi vµ c¸c khu b¶o tån cña ViÖt Nam .......................31 Hép Hép 1: Ph©n cÊp qu¶n lý rõng ®Æc dông.........................................................19 Hép 2: ViÖt Nam vµ C«ng ­íc vÒ ®Êt ngËp n­íc ............................................25 Hép 3: C¸c kinh nghiÖm b¶o tån xuyªn biªn giíi ë §«ng Nam ¸ .................. 29 Hép 4: C©y thuèc ®­îc thu h¸i ë v­ên quèc gia Ba V× ...................................30 Hép 5: §é che phñ cña rõng vµ lò lôt ë Thõa Thiªn-HuÕ ...............................34 Hép 6: C¸c môc tiªu chÝnh cña luËt tµi nguyªn n­íc ......................................36 Hép 7: Loµi d¬i vµ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ë v­ên quèc gia U Minh Th­îng ...42 Hép 8: Nu«i trång thuû s¶n bÒn v÷ng ë v­ên quèc gia Xu©n Thuû ................45 Hép 9: Nghiªn cøu triÓn khai sinh häc ë v­ên quèc gia Cóc Ph­¬ng ............50 B¶ng B¶ng 1: C¸c khu b¶o tån ë ViÖt Nam ..............................................................22 B¶ng 2: C¸c lo¹i khu kh¸c ®­îc b¶o vÖ ë ViÖt Nam .......................................24 B¶ng 3: Lîi Ých cña c¸c khu b¶o tån cho ph¸t triÓn dùa trªn tµi nguyªn n­íc.35 B¶ng 4: C¸c ®Ëp thuû ®iÖn hiÖn cã vµ dù kiÕn ë h¹ l­u c¸c khu b¶o tån .......39 B¶ng 5: Tæng gi¸ trÞ kinh tÕ cña c¸c khu b¶o tån ë Thõa Thiªn-HuÕ ..............66 H×nh H×nh 1: DiÖn tÝch c¸c khu b¶o tån trong khu vùc .............................................62
  9. 8 B¸o c¸o quèc gia cña ViÖt Nam vÒ c¸c khu b¶o tån vµ ph¸t triÓn Lêi nãi ®Çu Trong thËp kû võa qua, ViÖt Nam ®· ®¹t ®­îc nh÷ng tiÕn bé ®¸ng kÓ vÒ kinh tÕ víi tèc ®é t¨ng tr­ëng tæng s¶n phÈm trong n­íc (GDP) trung b×nh hµng n¨m 7%. §ång thêi, tr×nh ®é d©n trÝ tiÕp tôc t¨ng lªn vµ tû lÖ tö vong ë trÎ s¬ sinh gi¶m xuèng. C¸c thµnh tùu cña ®Êt n­íc trong nh÷ng n¨m 90 cña thÕ kû tr­íc ®­îc xÕp vµo lo¹i tèt nhÊt trªn thÕ giíi. Tuy nhiªn, ph¸t triÓn nhanh vÒ kinh tÕ còng béc lé nh÷ng tån t¹i nhÊt ®Þnh. Tµi nguyªn rõng, thuû s¶n, ®Êt vµ n­íc cña quèc gia ®· cã lóc, cã n¬i ch­a ®­îc sö dông mét c¸ch bÒn v÷ng, chÊt l­îng m«i tr­êng ë nhiÒu n¬i bÞ gi¶m sót. Nguån di s¶n thiªn nhiªn ®éc ®¸o cña ViÖt Nam vÉn ®ang ph¶i ®èi mÆt víi nh÷ng th¸ch thøc ®¸ng kÓ. Ph¸t triÓn kinh tÕ vµ b¶o tån c¸c hÖ sinh th¸i ë ViÖt Nam lµ hai mÆt cña mét vÊn ®Ò. Kh«ng cã b¶o tån th× ph¸t triÓn kinh tÕ kh«ng thÓ bÒn v÷ng. Trªn thùc tÕ, hiÖn nay c¸c lîi Ých do b¶o tån thiªn nhiªn mang l¹i th­êng ch­a ®­îc ®¸nh gi¸ ®óng møc; nhu cÇu ®Çu t­ ®Ó duy tr× c¸c chøc n¨ng vµ s¶n phÈm cña hÖ sinh th¸i, phôc vô sù nghiÖp ph¸t triÓn kinh tÕ ch­a ®­îc ®¸p øng ®Çy ®ñ. Dù ¸n “§¸nh gi¸ c¸c khu b¶o tån vµ ph¸t triÓn kinh tՔ nh»m môc ®Ých t×m hiÓu c¸c mèi quan hÖ gi÷a b¶o tån vµ ph¸t triÓn, qua ®ã thóc ®Èy ®æi míi chÝnh s¸ch vµ c«ng t¸c qu¶n lý, sao cho c¸c nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn t¹i c¸c khu b¶o tån cña ViÖt Nam ngµy mét phong phó vµ ®­îc c«ng nhËn lµ tµi s¶n cã tÇm quan träng sèng cßn ®èi víi sù nghiÖp ph¸t triÓn cña ®Êt n­íc. Lµ mét phÇn cña Dù ¸n Khu vùc c¸c n­íc h¹ l­u s«ng Mª K«ng, Ban qu¶n lý dù ¸n t¹i ViÖt Nam cïng víi sù nç lùc chung cña Côc KiÓm l©m, Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n vµ Tæ chøc B¶o tån thiªn nhiªn Quèc tÕ (IUCN) ®· hîp t¸c chÆt chÏ víi c¸c bé, ngµnh cã liªn quan - Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­, Bé Thuû s¶n, Bé Tµi nguyªn vµ M«i tr­êng, vµ c¸c tæ chøc quèc tÕ - Trung t©m Quèc tÕ vÒ qu¶n lý m«i tr­êng (ICEM), Tæ chøc Chim Quèc tÕ (BLI), Quü Quèc tÕ vÒ b¶o vÖ thiªn nhiªn (WWF), Ch­¬ng tr×nh Ph¸t triÓn Liªn hîp quèc (UNDP), Uû ban s«ng Mª K«ng, Trung t©m DÞch vô ®éng vËt hoang d·, V­ên Quèc Gia New South Wales vµ Quü Rõng nhiÖt ®íi. Dù ¸n ®­îc thùc hiÖn víi sù tµi trî cña C¬ quan Hîp t¸c Ph¸t triÓn §an M¹ch (DANIDA), C¬ quan Hîp t¸c Ph¸t triÓn Thuþ SÜ (SDC), C¬ quan Hîp t¸c Ph¸t triÓn «x-tr©y-lia (AusAID), Ng©n hµng Ph¸t triÓn ch©u ¸ vµ Uû ban s«ng Mª K«ng. Dù ¸n ®· t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c cuéc ®èi tho¹i gi÷a c¸c nhµ quy ho¹ch, qu¶n lý kinh tÕ vµ khu b¶o tån thuéc c¸c ngµnh, c¸c cÊp ë trung ­¬ng vµ ®Þa ph­¬ng. Hai héi th¶o bµn trßn quèc gia, hai héi th¶o khu vùc, mét cuéc häp t­ vÊn vµ m¹ng l­íi th­ ®iÖn tö “§¸nh gi¸ c¸c khu b¶o tån vµ ph¸t triÓn” ®· thu hót trªn 200 ng­êi tham gia vµ ®ãng gãp cho b¸o c¸o nµy trªn c¬ së c¸c bµi häc kinh nghiÖm ®­îc ®óc rót tõ c«ng t¸c qu¶n lý b¶o tån vµ ph¸t triÓn kinh tÕ trong thËp kû qua. Mét nhãm c«ng t¸c liªn ngµnh ®· tiÕn hµnh nghiªn cøu thùc tÕ t¹i tØnh Thõa Thiªn-HuÕ nh»m ®¸nh gi¸ nh÷ng ®ãng gãp cho ph¸t triÓn cña mét sè khu b¶o tån trong khu vùc nghiªn cøu. KÕt qu¶ nghiªn cøu thu ®­îc ®· gîi më nh÷ng ®Þnh h­íng cho viÖc x©y dùng chiÕn l­îc quèc gia. C¸c ®¬n vÞ cã liªn quan thuéc c¸c Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n, KÕ ho¹ch vµ §Çu t­, Thuû s¶n, Tµi nguyªn vµ M«i tr­êng, Tæng Côc Du lÞch ®· xem xÐt vµ gãp ý kiÕn cho c¸c b¶n th¶o lÇn thø nhÊt vµ thø hai cña B¸o c¸o quèc gia. C¸c bé, ngµnh nãi trªn ®· ®¹t ®­îc sù nhÊt trÝ cao vÒ mét lo¹t c¸c khuyÕn nghÞ nh»m kiÖn toµn c«ng t¸c qu¶n lý, b¶o vÖ vµ ph¸t huy vai trß cña c¸c khu b¶o tån thiªn nhiªn trong sù nghiÖp ph¸t triÓn kinh tÕ cña ®Êt n­íc vµ n©ng cao chÊt l­îng m«i tr­êng. Th«ng qua ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ c¸c mèi quan hÖ, nh÷ng thµnh tùu vµ tån t¹i cña hÖ thèng khu b¶o tån víi ph¸t triÓn céng ®ång vµ víi c¸c ngµnh, lÜnh vùc cã liªn quan nh­ tµi nguyªn n­íc, n¨ng l­îng, n«ng nghiÖp, thuû s¶n, du lÞch, c«ng nghiÖp vµ m«i tr­êng, B¸o c¸o Quèc gia ®· tr×nh bµy nh÷ng gi¶i ph¸p nh»m ph¸t huy nh÷ng thµnh tùu ®· ®¹t ®­îc vµ kh¾c phôc nh÷ng tån t¹i, trong ®ã
  10. Lêi nãi ®Çu 9 chó träng ®Õn gi¶i ph¸p t¨ng c­êng mèi quan hÖ gi÷a c¸c khu b¶o tån víi c¸c céng ®ång ®Þa ph­¬ng vµ ¸p dông nguyªn t¾c “ng­êi sö dông tr¶ tiÒn” ®èi víi tÊt c¶ c¸c ngµnh, lÜnh vùc ®­îc h­ëng lîi tõ c¸c khu b¶o tån vµ nguån thu nµy ph¶i ®­îc ®Çu t­ trë l¹i nh»m duy tr× vµ ph¸t triÓn nguån tµi nguyªn trong c¸c khu b¶o tån. VÝ dô, c¸c ngµnh c«ng nghiÖp, thuû ®iÖn ë h¹ l­u ph¶i cã tr¸ch nhiÖm trong viÖc duy tr× c¸c khu rõng ®Çu nguån. C¸c c«ng tr×nh thuû ®iÖn vµ c¸c ngµnh c«ng nghiÖp phÝa h¹ l­u c¸c khu rõng ®Æc dông Nµ Hang, Hoµng Liªn-Sa Pa vµ C¸t Tiªn lµ c¸c hiÖn tr­êng tèt ®Ó thö nghiÖm nguyªn t¾c nµy, qua ®ã thÓ hiÖn sù kÕt hîp gi÷a ph¸t triÓn kinh tÕ víi b¶o tån. §Ó t¨ng c­êng vai trß cña c¸c khu b¶o tån thiªn nhiªn trong sù nghiÖp ph¸t triÓn kinh tÕ, B¸o c¸o quèc gia ®· ®­a ra mét sè khuyÕn nghÞ vÒ sö dông c¸c c«ng cô tµi chÝnh vµ quy ho¹ch, vÒ t¨ng c­êng phèi hîp vµ ®iÒu phèi gi÷a c¸c ngµnh, c¸c cÊp cã liªn quan vµ vÒ khung thÓ chÕ, chÝnh s¸ch phï hîp cho hÖ thèng khu b¶o tån. Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn Dù ¸n “§¸nh gi¸ c¸c khu b¶o tån vµ ph¸t triÓn kinh tՔ, sù hîp t¸c cã hiÖu qu¶ gi÷a c¸c c¬ quan trong n­íc víi c¸c tæ chøc b¶o tån quèc tÕ, víi c¸c c¬ quan ph¸t triÓn song ph­¬ng vµ ®a ph­¬ng ®· mang l¹i nh÷ng kÕt qu¶ thiÕt thùc vµ cã tÝnh s¸ng t¹o. C¸c gi¶i ph¸p còng nh­ khuyÕn nghÞ cña B¸o c¸o quèc gia ®·, ®ang vµ sÏ ®­îc xem xÐt thùc hiÖn. Trong thêi gian tíi, cÇn tiÕp tôc duy tr× vµ ph¸t triÓn mèi quan hÖ hîp t¸c, phèi hîp ®· ®¹t ®­îc qua Dù ¸n “§¸nh gi¸ c¸c khu b¶o tån vµ ph¸t triÓn kinh tՔ nh»m kiÖn toµn c«ng t¸c qu¶n lý, b¶o vÖ c¸c khu b¶o tån thiªn nhiªn, ®ång thêi ph¸t huy h¬n n÷a vai trß cña chóng trong sù nghiÖp ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña ®Êt n­íc. Thø Tr­ëng NguyÔn V¨n §¼ng Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n
  11. 10 B¸o c¸o quèc gia cña ViÖt Nam vÒ c¸c khu b¶o tån vµ ph¸t triÓn Lêi c¶m ¬n H¬n mét tr¨m c¸n bé, chuyªn gia ®· ®ãng gãp vµo nghiªn cøu ®¸nh gi¸ c¸c khu b¶o tån vµ ph¸t triÓn t¹i ViÖt Nam th«ng qua c¸c cuéc pháng vÊn, c¸c héi nghÞ bµn trßn quèc gia, th¶o luËn nhãm hay ®ãng gãp ý kiÕn b»ng v¨n b¶n hoÆc cung cÊp tµi liÖu. PhÇn lín lµ c¸c c¸n bé chÝnh phñ ®¹i diÖn cho hµng chôc c¬ quan t¹i cÊp quèc gia vµ khu vùc ®Þa ph­¬ng. §©y thùc sù lµ mét nghiªn cøu ®¸nh gi¸ mang tÝnh liªn ngµnh do c¸c c¬ quan chÝnh phñ khëi x­íng th«ng qua thµnh viªn cña nhãm cè vÊn quèc gia cña ViÖt Nam chÞu tr¸ch nhiÖm ®­a ra nh÷ng h­íng dÉn kü thuËt tæng thÓ cho nghiªn cøu ®¸nh gi¸ nµy. Cßn l¹i lµ c¸c c¸n bé chuyªn gia cña c¸c tæ chøc phi chÝnh phñ, c¸c tæ chøc ph¸t triÓn quèc tÕ vµ c¸c dù ¸n b¶o tån. B¸o c¸o nµy mang nhiÒu ý t­ëng, quan ®iÓm vµ kinh nghiÖm cña hä. Sù tham gia vµ cam kÕt cña hä cho c«ng t¸c b¶o tån ë Viªt Nam ®­îc ®¸nh gi¸ cao. C¸c thµnh viªn ®ãng gãp cho §¸nh gi¸ c¸c khu b¶o tån vµ ph¸t triÓn: Tªn cña mét sè thµnh viªn ®­îc liÖt kª d­íi ®©y: Bïi V¨n §Þnh Jonathan Eames NguyÔn Kh¾c Kinh Phan Thanh Hïng Cao Th¨ng B×nh Keith Williams NguyÔn Minh §øc Ph¹m V¨n Quan Christopher Gibbs Lª C¸t T­êng NguyÔn Minh Th«ng Rolf Samuelson Chu TiÕn VÜnh Lª Diªn Dùc NguyÔn Ngäc B×nh John Samy §Æng Mai Dung Lª Hång Liªn NguyÔn Ngäc Lý Shireen Sandhu §inh Ngäc Minh Lª Hång Th¸i NguyÔn Quang Th¸i Sun-Hee Lee §inh ThÞ Minh Thu Lª Quý An NguyÔn Quang Vinh B×nh T« ThÞ Thuý H»ng §ç H÷u TrÝ Lª Th¹c C¸n NguyÔn Th¸i Lai Toot Oostveen §ç Nam Lª Thanh B×nh NguyÔn ThÞ Kú Nam TrÇn §×nh Tïng §ç Quang Tïng Lª ThÞ Th«ng NguyÔn V¨n Ch©u TrÇn Hång Hµ §oµn DiÔm Lª Träng Tr¶i NguyÔn V¨n Chiªm TrÇn Hïng Eric Coul Lª V¨n C­¬ng NguyÔn V¨n Hïng TrÇn Kim Long Frank Momberg Lª V¨n Minh NguyÔn V¨n KiÒn TrÇn Liªn Phong Guido Broekhoven Lª Xu©n C¶nh Lª V¨n Lanh TrÇn Nguyªn Anh Th­ Hµ C«ng TuÊn Martin Geiger NguyÔn V¨n S¶n TrÇn V¨n Mïi Hµ Häc K¸ch Michael McGrath NguyÔn V¨n Tr­¬ng Tr­¬ng Quang BÝch Harm Duiker Mike Baltzer NguyÔn ViÕt C¸ch Tr­¬ng Quang Häc Henning Nohr Ng« TiÕn Dòng NguyÔn Xu©n Lý Urs Herren Henrik Franklin Ng« ót N«ng ThÕ DiÔn Vern Weitzel Hå Ngäc Phó NguyÔn ChÝ Thanh Ola Moller Vâ SÜ Hïng Hoµng Hoa QuÕ NguyÔn Chu Håi Ph¹m H¶i Vò Minh Hoa Hoµng Ngäc Khanh NguyÔn Hoµng NghÜa Ph¹m NhËt Vò V¨n Dòng Hoµng Thµnh NguyÔn Hoµng TrÝ Ph¹m Ph­¬ng Hoa Vò V¨n MÔ Huúnh V¨n KÐo NguyÔn H÷u §éng Ph¹m Trung L­¬ng Vò Xu©n NguyÖt Hång Jack Tordoff NguyÔn Huy Dòng Ph¹m Xu©n Sö Wijnand Van Ijssel Jens Rydder NguyÔn Huy Phån Phan M·n
  12. Lêi c¶m ¬n 11 Nhãm cè vÊn: Dù ¸n §¸nh gi¸ c¸c khu b¶o tån vµ ph¸t triÓn biÕt ¬n s©u s¾c Nhãm cè vÊn cña §¸nh gi¸ t¹i ViÖt Nam. Nhãm ®· th­êng xuyªn gÆp gì trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu ®¸nh gi¸ ®Ó cã nh÷ng chØ ®¹o kÞp thêi cho c¸c ho¹t ®éng cña nghiªn cøu ®¸nh gi¸ vµ gãp phÇn h×nh thµnh B¸o c¸o quèc gia nµy. C¸c thµnh viªn cña Nhãm ®¹i diÖn cho bèn bé: NguyÔn B¸ Thô Côc tr­ëng, Côc KiÓm l©m, Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n Vò Huy Thñ Phã côc tr­ëng, Côc B¶o vÖ nguån lîi thuû s¶n, Bé Thuû s¶n NguyÔn Ngäc Sinh Côc tr­ëng, Côc B¶o vÖ m«i tr­êng, Bé Tµi nguyªn vµ M«i tr­êng Phan Thu H­¬ng Vô tr­ëng, Vô Khoa häc, Gi¸o dôc vµ M«i tr­êng, Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­ V­¬ng Xu©n ChÝnh Phã Vô tr­ëng, Vô N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n, Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­ Nhãm nghiªn cøu §¸nh gi¸ c¸c khu b¶o tån vµ ph¸t triÓndÉn ®Çu lµ Jeremy Carew-Reid. TiÓu ban vÒ kinh tÕ cña nhãm bao gåm David James, Bruce Aylward vµ Lucy Emerton. C¸c ®iÒu phèi viªn quèc gia cña Nhãm nghiªn cøu lµ Mao Kosal (C¨m-pu-chia), NguyÔn ThÞ YÕn (ViÖt Nam), Piyathip Eawpanich (Th¸i Lan), vµ Latsamay Sylavong cïng Emily Hicks (Lµo). C¸c chuyªn gia quèc gia bao gåm Kol Vathana vµ Charlie Firth (C¨m-pu-chia); Chanthakoumane Savanh and Dick Watling (Lµo); Andrew Mittelman vµ John Parr (Th¸i Lan); vµ TrÇn Quèc B¶o, NguyÔn H÷u Dòng, Ross Hughes, Craig Leisher, Mai Kú Vinh vµ NguyÔn ThÕ Chinh (ViÖt Nam). C¸c thµnh viªn kh¸c cña nhãm lµ Kishore Rao (chuyªn gia vÒ v­ên quèc gia khu b¶o tån); Graham Baines (chuyªn gia vÒ n«ng nghiÖp vµ khu b¶o tån biÓn), Nicholas Conner (chuyªn gia vÒ tµi nguyªn n­íc); Rob Mckinnon (chuyªn gia vÒ ph¸t triÓn céng ®ång); Gordon Claridge (chuyªn gia vÒ ®Êt ngËp n­íc vµ thuû s¶n). Shaska Martin (chuyªn gia vÒ c«ng nghÖ th«ng tin); Jason Morris (chuyªn gia vÒ gi¶m nghÌo); Scott Poynton, David Lamb, Don Gilmour and Andrew Ingles (chuyªn gia l©m nghiÖp); Guy Marris vµ Alison Allcock (chuyªn gia vÒ du lÞch); Paul Insua-Cao (chuyªn gia vÒ truyÒn th«ng) cïng Patricia Halladay vµ Margaret Chapman trî gióp biªn tËp.
  13. 12 B¸o c¸o quèc gia cña ViÖt Nam vÒ c¸c khu b¶o tån vµ ph¸t triÓn 1. V× sao cã B¸o c¸o quèc gia vÒ c¸c khu b¶o tån vµ ph¸t triÓn? N¨m 1999, Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­ vµ Ch­¬ng tr×nh Ph¸t triÓn Liªn hîp quèc ®· hoµn thµnh nghiªn cøu vÒ viÖn trî chÝnh thøc cho lÜnh vùc m«i tr­êng cña ViÖt Nam. Nghiªn cøu nµy cho thÊy ë ViÖt Nam, tuy sè l­îng vµ diÖn tÝch c¸c khu b¶o tån ®Òu t¨ng m¹nh nh­ng ®a d¹ng sinh häc vÉn tiÕp tôc bÞ suy gi¶m. C¸c nguyªn nh©n chÝnh dÉn ®Õn sù suy gi¶m nµy phÇn lín cã liªn quan ®Õn nhËn thøc h¹n chÕ vÒ vai trß cña c¸c khu b¶o tån trong ph¸t triÓn. C¸c khu b¶o tån th­êng bÞ coi lµ kh«ng liªn quan ®Õn ph¸t triÓn. HiÖn t¹i, ë ViÖt Nam, hiÓu biÕt vÒ c¸c gi¸ trÞ to lín mµ c¸c khu b¶o tån ®ãng gãp cho ph¸t triÓn cßn rÊt h¹n chÕ. V× thÕ, c¸c khu b¶o tån th­êng kh«ng ®­îc xem xÐt trong c¸c kÕ ho¹ch ph¸t triÓn cña nhiÒu ngµnh vµ do vËy cã c¸c m©u thuÉn gi÷a kÕ ho¹ch ph¸t triÓn vµ môc tiªu b¶o tån. Lång ghÐp c¸c khu b¶o tån vµo kÕ ho¹ch ph¸t triÓn cña c¸c ngµnh sÏ mang l¹i nhiÒu lîi Ých quan träng. NÕu c¸c ngµnh nh­ n«ng nghiÖp, n¨ng l­îng vµ du lÞch nhËn thøc râ ®­îc c¸c lîi Ých m«i tr­êng mµ c¸c khu b¶o tån mang l¹i th× cã thÓ sÏ coi träng ®Çu t­ vµo viÖc duy tr× vµ b¶o vÖ c¸c khu b¶o tån. §Ó thay ®æi nhËn thøc vÒ c¸c khu b¶o tån ®ßi hái ph¶i coi nh÷ng khu nµy nh­ nh÷ng tµi nguyªn ®a d¹ng sinh häc ®Ó b¶o tån còng nh­ cho ph¸t triÓn. B¸o c¸o nµy nh»m môc ®Ých t¨ng c­êng sù hç trî cho c¶ qu¸ tr×nh quy ho¹ch vµ cÊp kinh phÝ cho c¸c khu b¶o tån t¹i c¸c bé chuyªn ngµnh cã liªn quan th«ng qua viÖc nªu bËt lîi Ých ph¸t triÓn mµ c¸c ngµnh cã thÓ nhËn ®­îc tõ c¸c khu b¶o tån vµ khuyÕn c¸o c¸c biÖn ph¸p ®Ó cñng cè c¸c ®ãng gãp ®ã.
  14. 2. Th«ng tin c¬ së 13 2. Th«ng tin c¬ së 2.1 C¸c ®Æc ®iÓm ®Þa lý - sinh häc §a d¹ng sinh häc cña ViÖt Nam cùc kú phong phó víi mét sè loµi ®éng vËt ®¸ng chó ý trªn thÕ giíi nh­ hæ (Panthera tigris), voi ch©u ¸ (Elephas maximus), c¸c loµi thó lín vµ hiÕm nhÊt trªn thÕ giíi nh­ tª gi¸c mét sõng (Rhinoceros sondaicus). ViÖt Nam cã 5 trong sè 25 loµi linh tr­ëng hiÖn cßn sèng sãt. Tõ n¨m 1992 ®Õn nay ®· cã 4 loµi thó míi ®­îc ph¸t hiÖn. Tæng céng, ®· cã 109 loµi thó lín vµ 8501 loµi chim ®· ®­îc biÕt ®Õn. ¦íc tÝnh cã kho¶ng 9.600 ®Õn 12.000 loµi thùc vËt sinh tr­ëng ë ViÖt Nam2. Møc ®é ®a d¹ng nh­ vËy lµ rÊt cao ®èi víi mét ®Êt n­íc cã diÖn tÝch t­¬ng ®èi nhá, kho¶ng 33 triÖu ha nh­ ViÖt Nam. Trªn thùc tÕ, ViÖt Nam lµ mét trong 10 n­íc cã ®a d¹ng sinh häc cao nhÊt trªn thÕ giíi víi kho¶ng 10% c¸c loµi cña thÕ giíi trong khi diÖn tÝch chØ chiÕm 1% diÖn tÝch ®Êt liÒn cña thÕ giíi3. ViÖt Nam cã tÝnh ®a d¹ng sinh häc cao lµ do vÞ trÝ ®Þa lý ®Æc biÖt, n»m trong vïng giao nhau cña hai vïng ®Þa-sinh häc lín: «n ®íi ë phÝa B¾c vµ nhiÖt ®íi ë phÝa Nam. HÖ ®éng thùc vËt cña ®Êt n­íc chÞu ¶nh h­ëng cña hai ®Þa khèi cæ Hymalaya (phô lôc ®Þa Trung Hoa) vµ Ên §é-Malaixia (phô lôc ®Þa Ên §é). Giao thoa cña c¸c vïng ®Þa lý-sinh häc cïng víi sù ®a d¹ng vÒ khÝ hËu, ®Êt ®ai vµ ®Þa h×nh ®· t¹o cho ViÖt Nam mét hÖ ®éng thùc vËt ®a d¹ng vµ rÊt ®éc ®¸o. L·nh thæ ViÖt Nam tr¶i dµi trªn 1650 km theo ®­êng chim bay tõ b¾c xuèng nam qua c¸c vÜ ®é kh¸c nhau (230 30’ B¾c ®Õn 80 30’ B¾c), trong khi ®ã, tõ ®«ng sang t©y th× hÑp, ®iÓm réng nhÊt lµ kho¶ng 600 km vµ ®iÓm hÑp nhÊt ë tØnh Qu¶ng B×nh chØ réng h¬n 50 km4. Ba phÇn t­ diÖn tÝch ®Êt n­íc lµ ®åi nói. Hai ®ång b»ng chÝnh lµ ch©u thæ S«ng Hång ë phÝa B¾c vµ ch©u thæ s«ng Mª K«ng (Cöu Long) ë phÝa Nam. D¶i ®ång b»ng nhá hÑp ch¹y däc theo phÇn lín bê biÓn cña ®Êt n­íc. ViÖt Nam cã khÝ hËu nhiÖt ®íi giã mïa víi giã mïa t©y-nam chiÕm ­u thÕ tõ th¸ng 5 ®Õn th¸ng 10 vµ giã mïa ®«ng-b¾c trong c¸c th¸ng mïa ®«ng. L­îng m­a trung b×nh hµng n¨m giao ®éng tõ 1300 mm ®Õn 3200mm, nh­ng ë mét sè n¬i cã thÓ lªn ®Õn 4800mm vµ xuèng ®Õn 400mm5. ë miÒn Nam, nhiÖt ®é hiÕm khi xuèng d­íi 200C trong khi ë miÒn B¾c, ®«i khi nhiÖt ®é cã thÓ xuèng d­íi 100C vµ cã tuyÕt ë c¸c vïng cao phÝa B¾c. 2.2 C¸c ®Æc ®iÓm d©n sè Trªn ba phÇn t­ trong kho¶ng 76 triÖu d©n ViÖt Nam sèng ë n«ng th«n vµ phô thuéc vµo s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. ViÖt Nam lµ mét n­íc cã mËt ®é d©n sè cao - trung b×nh kho¶ng 231 ng­êi trªn mét 1 Timmin, R.J vµ Duckworth, J.W. (2001). Tãm t¾t “C¸c ­u tiªn b¶o tån c¸c loµi thó ë ROA” trong c«ng tr×nh cña Baltzer, M.C., NguyÔn ThÞ §µo vµ R.G. Shore. (2001). “H­íng tíi b¶o tån ®a d¹ng sinh häc tronng rõng cña phøc hÖ khu vùc sinh th¸i h¹ l­u s«ng Mª K«ng. WWF Ch­¬ng tr×nh §«ng D­¬ng /WWF Mü, Hµ Néi vµ Washington D.C. 2 Vâ Quý (1995) B¶o tån ®éng thùc vËt vµ c¸c loµi bÞ ®e do¹ ë ViÖt Nam. HÖ sinh th¸i rõng nhiÖt ®íi/ BIOTROP. Chuyªn san. TËp 55, trang 139-146. 3 Gi¸m s¸t m«i tr­êng ViÖt Nam. Ng©n hµng thÕ giíi, th¸ng 9/2002, trang 5. 4 B¸o c¸o hiÖn tr¹ng m«i tr­êng ViÖt Nam, Côc B¶o vÖ m«i tr­êng, 2000 5 Averyanov, L. Phan KÕ Léc, NguyÔn TiÕn HiÖp vµ Harder trong thuyÕt tr×nh. C¸c vïng ®Þa lý thùc vËt cña ViÖt Nam vµ c¸c vïng l©n cËn phÝa ®«ng §«ng D­¬ng.
  15. 14 B¸o c¸o quèc gia cña ViÖt Nam vÒ c¸c khu b¶o tån vµ ph¸t triÓn B¶n ®å 1: D©n sè vµ khu b¶o tån
  16. 2. Th«ng tin c¬ së 15 kil«mÐt vu«ng - víi tèc ®é t¨ng tr­ëng d©n sè 1,7% (n¨m 1999)6. MËt ®é d©n sè ë n«ng th«n cao nhÊt ë vïng ®ång b»ng ®Æc biÖt lµ ë ch©u thæ s«ng Hång vµ s«ng Mª K«ng (B¶n ®å 1). §Æc ®iÓm ph©n bè d©n c­ nh­ vËy cã t¸c ®éng ®¸ng kÓ ®Õn hÖ thèng c¸c khu b¶o tån cña ViÖt Nam. ë nh÷ng vïng ®ång b»ng cã hÖ thèng thuû lîi d©n c­ th­êng ®«ng ®óc nªn tµi nguyªn ®Êt ®ai trë nªn khan hiÕm v× vËy chØ cßn l¹i rÊt Ýt diÖn tÝch rõng tù nhiªn. V× thÕ chØ cã Ýt khu b¶o tån ë c¸c vïng nµy. Di d©n lµ mét ®Æc ®iÓm d©n c­ quan träng cña ®Êt n­íc vµ cã ¶nh h­ëng ®Õn hÖ thèng c¸c khu b¶o tån cña ViÖt Nam. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, mét l­îng lín d©n ®· di chuyÓn tõ c¸c vïng ®«ng d©n ë phÝa B¾c ViÖt Nam ®Õn ®Þnh c­ ë c¸c vïng giµu tµi nguyªn thiªn nhiªn, nhÊt lµ c¸c tØnh cña vïng T©y Nguyªn (nh­ Kon-Tum, Gia-Lai, vµ §¾k L¾k). 2.3 C¬ cÊu vµ tæ chøc qu¶n lý nhµ n­íc cña ViÖt Nam §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam lµ lùc l­îng l·nh ®¹o Nhµ n­íc vµ x· héi. §¶ng l·nh ®¹o Nhµ n­íc tr­íc hÕt b»ng c¸c nghÞ quyÕt ®Ò ra ®­êng lèi chÝnh s¸ch, c¨n cø vµo ®ã Nhµ n­íc ban hµnh hÖ thèng c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt nh»m thùc hiÖn ®­êng lèi chÝnh s¸ch cña §¶ng. C¬ quan l·nh ®¹o cao nhÊt cña §¶ng lµ §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc triÖu tËp th­êng lÖ n¨m n¨m mét lÇn ®Ó ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ thùc hiÖn nghÞ quyÕt cña nhiÖm kú võa qua, quyÕt ®Þnh ®­êng lèi, chÝnh s¸ch cña §¶ng cho nhiÖm kú tíi, bÇu Ban chÊp hµnh Trung ­¬ng; bæ sung, söa ®æi C­¬ng lÜnh chÝnh trÞ vµ §iÒu lÖ §¶ng khi cÇn. Ban ChÊp hµnh Trung ­¬ng lµ c¬ quan l·nh ®¹o cña §¶ng gi÷a hai kú ®¹i héi. Ban ChÊp hµnh Trung ­¬ng bÇu Bé ChÝnh trÞ; bÇu Tæng BÝ th­ trong sè Uû viªn Bé ChÝnh trÞ. HÖ thèng qu¶n lý nhµ n­íc chia thµnh bèn cÊp: trung ­¬ng, tØnh, huyÖn vµ x·. Toµn quèc hiÖn cã 61 tØnh vµ thµnh phè trùc thuéc trung ­¬ng víi kho¶ng 565 huyÖn vµ kho¶ng 10.000 x·. HÖ thèng c¸c c¬ quan nhµ n­íc gåm: • Quèc héi lµ c¬ quan lËp ph¸p, Héi ®ång nh©n d©n lµ c¬ quan quyÒn lùc nhµ n­íc ë ®Þa ph­¬ng; • C¸c c¬ quan hµnh chÝnh nhµ n­íc, gåm ChÝnh phñ, c¸c Bé, c¬ quan ngang Bé, c¬ quan thuéc ChÝnh phñ, Uû ban nh©n d©n c¸c cÊp vµ c¸c c¬ quan chuyªn m«n thuéc Uû ban nh©n d©n; • C¸c c¬ quan xÐt xö; • C¸c c¬ quan kiÓm s¸t Quèc héi lµ c¬ quan quyÒn lùc nhµ n­íc cao nhÊt, cã c¸c chøc n¨ng c¬ b¶n lµ lËp hiÕn vµ lËp ph¸p; quyÕt ®Þnh nh÷ng chÝnh s¸ch c¬ b¶n vÒ ®èi néi vµ ®èi ngo¹i, nhiÖm vô kinh tÕ – x· héi, quèc phßng, an ninh cña ®Êt n­íc, nh÷ng nguyªn t¾c chñ yÕu vÒ tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña bé m¸y nhµ n­íc, vÒ quan hÖ x· héi vµ quan hÖ cña c«ng d©n; thùc hiÖn chøc n¨ng gi¸m s¸t tèi cao ®èi víi toµn bé ho¹t ®éng cña nhµ n­íc. ChÝnh phñ lµ c¬ quan hµnh chÝnh nhµ n­íc cao nhÊt, cã nhiÖm vô chÊp hµnh vµ tæ chøc thùc hiÖn HiÕn ph¸p, luËt, nghÞ quyÕt cña Quèc héi, ®ång thêi thèng nhÊt qu¶n lý viÖc thùc hiÖn c¸c nhiÖm vô chÝnh trÞ, kinh tÕ, v¨n ho¸, x· héi, quèc phßng, an ninh vµ ®èi ngo¹i cña Nhµ n­íc. ChÝnh phñ chØ ®¹o tËp trung, thèng nhÊt c¸c Bé vµ c¸c cÊp chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng. 6 B¸o c¸o hiÖn tr¹ng m«i tr­êng ViÖt Nam. Côc B¶o vÖ m«i tr­êng, 2000.
  17. 16 B¸o c¸o quèc gia cña ViÖt Nam vÒ c¸c khu b¶o tån vµ ph¸t triÓn Uû ban nh©n d©n lµ c¬ quan chÊp hµnh cña Héi ®ång nh©n d©n vµ lµ c¬ quan hµnh chÝnh Nhµ n­íc ë ®Þa ph­¬ng, chÞu tr¸ch nhiÖm ®iÒu hµnh c¸c qu¸ tr×nh kinh tÕ – x· héi, hµnh chÝnh ë ®Þa ph­¬ng d­íi sù l·nh ®¹o chung cña ChÝnh phñ. T¹i cÊp tØnh vµ huyÖn, c¸c Bé chuyªn ngµnh th­êng cã m¹ng l­íi c¸c së, chi côc vµ c¸c phßng chuyªn ngµnh. VÝ dô nh­ c¸c së KÕ ho¹ch vµ §Çu t­, së N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n, së Khoa häc, C«ng nghÖ vµ M«i tr­êng, chi côc KiÓm l©m. C¸c së vµ chi côc trùc thuéc Uû ban nh©n d©n tØnh ®ång thêi nhËn sù chØ ®¹o vÒ chuyªn m«n nghiÖp vô tõ c¸c Bé chuyªn ngµnh. C¸c c¬ quan ChÝnh phñ chñ chèt cã liªn quan ®Õn chÝnh s¸ch vµ qu¶n lý c¸c khu b¶o tån bao gåm Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­, Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n, Bé Thuû s¶n, Bé Tµi nguyªn vµ M«i tr­êng, Bé V¨n hãa vµ Th«ng tin, Tæng côc Du lÞch ViÖt Nam vµ Uû ban nh©n d©n tØnh. Vai trß chÝnh liªn quan ®Õn khu b¶o tån cña c¸c c¬ quan nãi trªn nh­ sau: • Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­ (Bé KH&§T): th«ng qua qu¸ tr×nh lËp ng©n s¸ch hµng n¨m chÞu tr¸ch nhiÖm x¸c ®Þnh møc cÊp kinh phÝ vµ tho¶ thuËn ph©n bæ ng©n s¸ch trong ®ã cã ng©n s¸ch cho c¸c khu b¶o tån víi c¸c bé chuyªn ngµnh vµ c¸c tØnh. • Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n (Bé NN&PTNT): chÞu tr¸ch nhiÖm qu¶n lý hÖ thèng rõng ®Æc dông, xem xÐt ng©n s¸ch ®­îc ph©n bæ cho c¸c Ban qu¶n lý rõng ®Æc dông, thùc hiÖn Ch­¬ng tr×nh trång míi 5 triÖu ha rõng (Ch­¬ng tr×nh 661), hç trî c«ng t¸c qu¶n lý rõng ®Æc dông th«ng qua c¸c hîp ®ång b¶o vÖ rõng vµ c¸c ho¹t ®éng trång rõng, ®iÒu tra quy ho¹ch vµ x©y dùng c¸c dù ¸n ®Çu t­ cho c¸c khu rõng ®Æc dông. • Bé Thuû s¶n: chÞu tr¸ch nhiÖm qu¶n lý tµi nguyªn thiªn nhiªn ë tÊt c¶ c¸c mÆt n­íc: n­íc mÆn (biÓn), n­íc lî, vµ n­íc ngät kÓ c¶ c¸c khu vùc nu«i trång thuû s¶n. Bé Thuû s¶n ®­îc chÝnh phñ giao nhiÖm vô ®Ò xuÊt vµ x©y dùng hÖ thèng c¸c khu b¶o tån biÓn quèc gia (MPA). • Bé Tµi nguyªn vµ M«i tr­êng7 (Bé TN&MT): chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ C«ng ­íc RAMSAR, C«ng ­íc vÒ ®a d¹ng sinh häc, ®iÒu phèi viÖc thùc hiÖn KÕ ho¹ch hµnh ®éng ®a d¹ng sinh häc cña ViÖt Nam. • Bé V¨n ho¸ vµ Th«ng tin cïng víi Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n chÞu tr¸ch nhiÖm qu¶n lý c¸c khu di tÝch lÞch sö-v¨n ho¸-m«i tr­êng, mét ph©n lo¹i cña rõng ®Æc dông ViÖt Nam. • Tæng côc Du lÞch ViÖt Nam (TCDLVN): chÞu tr¸ch nhiÖm x©y dùng chiÕn l­îc ph¸t triÓn du lÞch cña c¶ n­íc vµ khuyÕn khÝch du lÞch ®Õn c¸c v­ên quèc gia vµ c¸c khu di tÝch lÞch sö-v¨n ho¸- m«i tr­êng. • Uû ban nh©n d©n tØnh (UBND tØnh): chÞu tr¸ch nhiÖm qu¶n lý mét sè v­ên quèc gia vµ tÊt c¶ c¸c khu b¶o tån thiªn nhiªn. 7 Bé Tµi nguyªn vµ M«i tr­êng míi ®­îc thµnh lËp tõ th¸ng 12 n¨m 2002. Côc M«i tr­êng thuéc Bé Khoa häc, C«ng nghÖ vµ M«i tr­êng tr­íc ®©y ®­îc chuyÓn sang Bé Tµi nguyªn vµ M«i tr­êng vµ ®­îc t¸ch ra thµnh ba ®¬n vÞ: Côc B¶o vÖ m«i tr­êng, Vô M«i tr­êng vµ Vô ThÈm ®Þnh vµ §¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr­êng.
  18. 2. Th«ng tin c¬ së 17 2.4 Ph¸t triÓn kinh tÕ 2.4.1 T×nh h×nh kinh tÕ NÒn kinh tÕ ViÖt Nam ®¹t tèc ®é ph¸t triÓn nhanh v­ît bËc sau khi tiÕn hµnh chÝnh s¸ch ®æi míi cuèi nh÷ng n¨m 80 cña thÕ kû tr­íc. Tèc ®é t¨ng tr­ëng tæng s¶n phÈm trong n­íc (GDP) trong giai ®o¹n 1991-2000 lµ 7,5%8. Trong h¬n m­êi n¨m qua, GDP ®· t¨ng h¬n hai lÇn. Thu nhËp b×nh qu©n trong n¨m 2001 vµo kho¶ng trªn 400US$/ng­êi. Trong khi sù suy tho¸i cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi trong n¨m 2001-2002 ®· lµm gi¶m nhÞp ®é ph¸t triÓn kinh tÕ cña ViÖt Nam, dù b¸o ph¸t triÓn trung h¹n cña ViÖt Nam sÏ v÷ng ch¾c h¬n nhiÒu so víi cuèi nh÷ng n¨m 90 cña thÕ kû tr­íc.9 §èi víi c¸c khu b¶o tån, ph¸t triÓn kinh tÕ ®em l¹i c¶ c¬ héi lÉn th¸ch thøc. Khi thu nhËp cña ®Êt n­íc t¨ng lªn th× sÏ cã thªm tiÒm n¨ng vµ c¬ héi t¨ng tµi chÝnh cho ho¹t ®éng cña c¸c khu b¶o tån. Nh­ng th¸ch thøc lµ ph¸t triÓn kinh tÕ th­êng t¨ng nhu cÇu ®èi víi nhiÒu lo¹i dÞch vô m«i tr­êng vµ c¸c s¶n phÈm do hÖ sinh th¸i tù nhiªn cung cÊp. VÝ dô, thu nhËp t¨ng th­êng kÐo theo t¨ng nhu cÇu vÒ c¸c s¶n phÈm khai th¸c tõ thiªn nhiªn. Ph¸t triÓn kinh tÕ còng lµm x¸o trén tÝnh bÒn v÷ng vÒ m«i tr­êng. 2.4.2 Qu¸ tr×nh quy ho¹ch Còng nh­ ë nhiÒu n­íc kh¸c, qu¸ tr×nh quy ho¹ch ë ViÖt Nam ®­îc thùc hiÖn theo c¸c chu kú 5 n¨m. Qu¸ tr×nh b¾t ®Çu b»ng viÖc c¸c Bé chuyªn ngµnh so¹n th¶o chiÕn l­îc cho khung thêi gian 10 n¨m. C¸c b¶n th¶o chiÕn l­îc nµy sau ®ã ®­îc phæ biÕn réng r·i ®Ó lÊy ý kiÕn ®ãng gãp vµ söa ®æi. ChÝnh phñ, th«ng qua Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­, so¹n th¶o chiÕn l­îc ë tÇm vÜ m«, v¨n b¶n hiÖn t¹i ®­îc gäi lµ ChiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi ViÖt Nam 2001-2010. Khi ®· cã ChiÕn l­îc 10 n¨m, mçi Bé chuyªn ngµnh sÏ so¹n th¶o c¸c kÕ ho¹ch hµnh ®éng cho 5 n¨m, x¸c ®Þnh ­u tiªn cho c¸c hµnh ®éng cÇn thiÕt ®Ó thùc hiÖn chiÕn l­îc. C¸c chiÕn l­îc vµ kÕ ho¹ch hµnh ®éng ph¶i ®­îc ChÝnh phñ chÝnh thøc phª duyÖt. Chu kú x©y dùng chiÕn l­îc vµ kÕ ho¹ch hµnh ®éng gÇn ®©y nhÊt ®· hoµn tÊt n¨m 2001. Th«ng th­êng, c¸c chiÕn l­îc vµ kÕ ho¹ch hµnh ®éng phÇn lín mang tÝnh chuyªn ngµnh. Trong qu¸ tr×nh quy ho¹ch kinh tÕ, Trung ­¬ng gi÷ quyÒn qu¶n lý c¸c dù ¸n ph¸t triÓn chÝnh nh­ng cÊp tØnh cã vai trß ngµy cµng quan träng trong c¸c quyÕt ®Þnh ph¸t triÓn ¶nh h­ëng ®Õn c¸c khu b¶o tån. Qu¸ tr×nh quy ho¹ch ë cÊp tØnh do së KÕ ho¹ch vµ §Çu t­ thùc hiÖn d­íi sù chØ ®¹o cña UBND tØnh. 2.4.3 HÖ thèng ng©n s¸ch quèc gia ë cÊp vÜ m«, ViÖt Nam cã lÞch sö ph¸t triÓn tµi chÝnh thËn träng víi th©m hôt ng©n s¸ch vµ nî n­íc ngoµi t­¬ng ®èi thÊp so víi tæng s¶n phÈm quèc néi (GDP). LuËt Ng©n s¸ch chØ cho phÐp vay ®Ó trang tr¶i c¸c chi phÝ ®Çu t­ vµ Quèc héi quyÕt ®Þnh giíi h¹n møc th©m hôt ng©n s¸ch d­íi 5% GDP, con sè ®ã kh«ng bao gåm mét sè chi tiªu quan träng ngoµi ng©n s¸ch.10 Ng©n s¸ch quèc gia ®­îc quy ho¹ch tËp trung vµ tu©n theo hÖ thèng “ba xuèng, hai lªn” ®· ®­îc x©y dùng tõ nhiÒu n¨m (mÆc dï ®· thay ®æi theo s¸ng kiÕn ph©n cÊp qu¶n lý cña ChÝnh phñ). HÖ thèng nµy vËn hµnh nh­ sau: Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­ ®¸nh gi¸ c¸c ­u tiªn chi tiªu cña ChÝnh phñ trªn c¬ së c¸c tho¶ thuËn vµ c¸c chÝnh s¸ch cña Quèc héi - vÝ dô nh­ chÝnh s¸ch chi tiªu cho gi¸o dôc kh«ng d­íi 15% ®· ®­îc kú häp gÇn ®©y cña Quèc héi th«ng qua. Trªn c¬ së c¸c ­u tiªn nµy, 8 ChiÕn l­îc toµn diÖn vÒ T¨ng tr­ëng vµ Xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo. ChÝnh phñ ViÖt Nam, th¸ng 6 n¨m 2002. 9 B¸o c¸o Ph¸t triÓn cña ViÖt Nam 2002. Ng©n hµng ThÕ giíi. Hµ Néi, ViÖt Nam. 10 ViÖt Nam: Qu¶n lý tèt h¬n tµi nguyªn chung. §¸nh gi¸ chi tiªu c«ng céng 2000. TËp 1. B¸o c¸o chÝnh. B¸o c¸o chung cña Nhãm c«ng t¸c cña ChÝnh phñ ViÖt Nam – C¸c nhµ tµi trî, th¸ng 12 n¨m 2000. Hµ néi, ViÖt Nam.
  19. 18 B¸o c¸o quèc gia cña ViÖt Nam vÒ c¸c khu b¶o tån vµ ph¸t triÓn Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­ ra h­íng dÉn chi tiªu cho c¸c ngµnh vµ c¸c tØnh (cã nghÜa lµ th«ng b¸o s¬ bé hä sÏ nhËn ®­îc kho¶ng bao nhiªu cho nh÷ng kho¶n môc theo c¸c ­u tiªn kh¸c nhau). §ã lµ ‘mét xuèng’. Sau ®ã, tØnh sÏ lµm tê tr×nh ng©n s¸ch cña m×nh cho Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­ phï hîp víi h­íng dÉn (mét lªn). Tê tr×nh ng©n s¸ch nµy sÏ ®­îc xem xÐt vµ tØnh sÏ ®­îc yªu cÇu söa ®æi cho phï hîp (hai xuèng), sau ®ã göi trë l¹i cho Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­ (hai lªn). Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­ nhÊt trÝ vµ duyÖt ng©n s¸ch víi c¸c tØnh (ba xuèng). Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, trong khu«n khæ c¶i c¸ch hµnh chÝnh c«ng (chi tiÕt ë phÇn sau), ®· cã nhiÒu cè g¾ng ph©n cÊp nhiÒu h¬n c¸c tr¸ch nhiÖm qu¶n lý ng©n s¸ch cho cÊp tØnh vµ x©y dùng n¨ng lùc cho tØnh ®Ó cã thÓ ®¶m ®­¬ng nh÷ng møc ®é tr¸ch nhiÖm cao h¬n. 2.4.4 ¦u tiªn ph¸t triÓn C¸c ­u tiªn cña ChÝnh phñ vÉn tiÕp tôc dµnh cho c«ng cuéc xãa ®ãi gi¶m nghÌo. Theo ­íc tÝnh th× gi÷a nh÷ng n¨m 80 cña thÕ kû tr­íc cø 10 ng­êi ViÖt Nam th× cã ®Õn 7 ng­êi sèng d­íi møc nghÌo khæ11. ChØ trong h¬n mét thËp kû, sè l­îng ng­êi nghÌo ë ViÖt Nam gi¶m xuèng tíi møc cø 3 ng­êi chØ cßn 1 ng­êi sèng d­íi møc nghÌo. Tuy nhiªn, ViÖt Nam cam kÕt cè g¾ng h¬n n÷a nh»m gi¶m møc nghÌo ®ãi tõ 33% n¨m 2000 xuèng cßn 20% trong n¨m 2010. §iÒu nµy rÊt quan träng vµ cã t¸c ®éng tÝch cùc ®Õn hÖ thèng khu b¶o tån, v× c¸c d©n téc Ýt ng­êi ë ViÖt Nam chiÕm kho¶ng 14% d©n sè c¶ n­íc nh­ng ®· chiÕm ®Õn 29% tæng sè ng­êi nghÌo12, trong khi ®ã phÇn lín c¸c khu b¶o tån ®Òu n»m ë nh÷ng vïng ng­êi d©n téc Ýt ng­êi sinh sèng. 2.5 Qu¸ tr×nh c¶i c¸ch cña ViÖt Nam Qu¸ tr×nh c¶i c¸ch quèc gia cña ViÖt Nam (®æi míi) nhÊn m¹nh ®Õn viÖc x©y dùng mét nÒn kinh tÕ ®Þnh h­íng thÞ tr­êng x· héi chñ nghÜa. HiÖn nay, phÇn lín tËp trung vµo viÖc t¹o ra c¸c ®iÒu kiÖn ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ nhanh chãng “c«ng nghiÖp ho¸ vµ hiÖn ®¹i ho¸” nÒn kinh tÕ dÉn ®Õn c¸c tiÕn bé v­ît bËc vÒ gi¶m nghÌo. C¸c qu¸ tr×nh ®æi míi chñ yÕu bao gåm c¶ viÖc t¨ng c­êng c¸c lÜnh vùc c«ng céng nh­ hiÕn ph¸p, luËt ph¸p, xÐt xö, c¸c hÖ thèng tµi chÝnh vµ tiÒn tÖ. Trong sè c¸c c¶i c¸ch chÝnh, mét lÜnh vùc quan träng ®èi víi c¸c khu b¶o tån lµ qu¸ tr×nh c¶i c¸ch hµnh chÝnh c«ng (trong ®ã cã c¶i c¸ch thÓ chÕ, thay ®æi c¬ cÊu tæ chøc, ph¸t triÓn nguån nh©n lùc). Qu¸ tr×nh nµy ®­îc b¾t ®Çu tõ n¨m 1995. Ch­¬ng tr×nh c¶i c¸ch hµnh chÝnh c«ng tæng thÓ ®· ®­îc ChÝnh phñ th«ng qua n¨m 2001 nh»m môc ®Ých ®¶m b¶o c¬ quan hµnh chÝnh c«ng cung cÊp c¸c dÞch vô cho nh©n d©n “mét c¸ch tèt h¬n vµ cã hiÖu qu¶ h¬n”. Cho ®Õn nay, qu¸ tr×nh c¶i c¸ch hµnh chÝnh c«ng ®· mang l¹i mét sè thay ®æi nh­ ban hµnh c¸c bé luËt míi, ®iÒu chØnh mét sè quy ®Þnh ph¸p lý, gi¶m bít sè l­îng c¸c c¬ quan nhµ n­íc, ®¬n gi¶n ho¸ c¸c thñ tôc hµnh chÝnh vµ c¶i thiÖn th«ng tin vÒ ng©n s¸ch. §èi víi c¸c khu b¶o tån, qu¸ tr×nh c¶i c¸ch hµnh chÝnh c«ng cã ý nghÜa quan träng v× nã t¹o c¬ héi cho ChÝnh phñ ph©n ®Þnh tr¸ch nhiÖm cña c¸c c¬ quan, ®¬n gi¶n ho¸ m«i tr­êng ph¸p lý vµ c¸c quy ®Þnh phøc t¹p c¶n trë viÖc qu¶n lý cã hiÖu qu¶ c¸c khu b¶o tån. NghÞ ®Þnh sè 29 n¨m 1998 vÒ Quy chÕ d©n chñ c¬ së còng cã t¸c ®éng tÝch cùc ®èi víi c¸c khu b¶o tån. NghÞ ®Þnh nµy nh»m t¨ng c­êng sù tham gia cña ng­êi d©n vµo qu¸ tr×nh quy ho¹ch cña ®Þa ph­¬ng, v× vËy ®ã lµ c«ng cô ph¸p lý nh»m khuyÕn khÝch ng­êi d©n tham gia nhiÒu h¬n vµo c«ng t¸c quy ho¹ch c¸c khu b¶o tån. ChÝnh s¸ch l©m nghiÖp lµ mét tiªu ®iÓm quan träng cña c¸c c¶i c¸ch cã ¶nh h­ëng tíi c¸c khu b¶o tån. Trong nhiÒu n¨m, chÝnh s¸ch quèc gia vÒ l©m nghiÖp nhÊn m¹nh ®Õn x©y dùng n¨ng suÊt cña 11 ChÝnh phñ ViÖt Nam 2002. ChiÕn l­îc toµn diÖn vÒ T¨ng tr­ëng vµ Xãa ®ãi gi¶m nghÌo. 12 Nh­ ®· dÉn
  20. 2. Th«ng tin c¬ së 19 rõng. HiÖn nay, träng t©m ®· chuyÓn ®æi tõ s¶n xuÊt sang b¶o vÖ rõng, kÓ c¶ viÖc qu¶n lý rõng ®Ó b¶o tån, cho sinh kÕ vµ ph¸t triÓn kinh tÕ. Tõ n¨m 1998, ®· b¾t ®Çu c¸c cuéc ®èi tho¹i gi÷a c¸c c¬ quan vµ ®èi t¸c kh¸c nhau trong ngµnh l©m nghiÖp cña ViÖt Nam th«ng qua Ch­¬ng tr×nh §èi t¸c hç trî ngµnh l©m nghiÖp (FSSP). §Ó hç trî cho chÝnh s¸ch kinh tÕ cña ChÝnh phñ h­íng tíi nÒn kinh tÕ ®Þnh h­íng thÞ tr­êng ph¸t triÓn “d­íi sù l·nh ®¹o cña Nhµ n­íc” ®· cã c¸c c¶i c¸ch quan träng vµ cæ phÇn ho¸ c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc, níi láng kiÓm so¸t cña Nhµ n­íc trong n«ng nghiÖp vµ nhÊn m¹nh ®Õn viÖc ph©n cÊp quyÒn lùc xuèng c¸c cÊp thÝch hîp thÊp nhÊt. Qu¸ tr×nh ph©n cÊp qu¶n lý ®ang diÔn ra cã nhiÒu ý nghÜa quan träng ®èi víi viÖc qu¶n lý c¸c khu b¶o tån (Hép 1). Tr¸ch nhiÖm vÒ viÖc qu¶n lý tÊt c¶ c¸c khu b¶o tån thiªn nhiªn vµ phÇn lín c¸c v­ên quèc gia ®­îc chuyÓn giao cho UBND tØnh theo QuyÕt ®Þnh sè 08/2001/Q§-TTg. Hép 1: Ph©n cÊp qu¶n lý rõng ®Æc dông §iÒu 9 cña QuyÕt ®Þnh 08/2001/Q§-TTg ngµy 11 th¸ng 1 n¨m 2001 quy ®Þnh tr¸ch nhiÖm vÒ ph©n cÊp qu¶n lý rõng ®Æc dông thuéc vÒ Bé NN&PTNT. Theo QuyÕt ®Þnh nµy, mÆc dï cã sù kh¸c nhau vÒ c¬ cÊu tæ chøc gi÷a c¸c khu b¶o tån, hiÖn nay, chÝnh quyÒn tØnh qu¶n lý tÊt c¶ c¸c khu b¶o tån thiªn nhiªn vµ 17 v­ên quèc gia. 8 v­ên quèc gia cßn l¹i do Bé NN& PTNT chÞu tr¸ch nhiÖm qu¶n lý. Bé NN&PTNT chÞu tr¸ch nhiÖm trùc tiÕp qu¶n lý c¸c v­ên quèc gia cã tÇm quan träng ®Æc biÖt hay n»m trªn ph¹m vi nhiÒu tØnh. C¶i c¸ch quy ho¹ch c¸c l©m tr­êng quèc doanh còng cã ý nghÜa quan träng ®èi víi c¸c khu b¶o tån. Trong n¨m 1997, ®· cã 300 trong sè 400 l©m tr­êng quèc doanh bÞ ®×nh chØ khai th¸c gç th­¬ng phÈm. C¸c l©m tr­êng quèc doanh tiÕp tôc qu¶n lý kho¶ng 6 triÖu ha ®Êt rõng ë ViÖt Nam. PhÇn lín c¸c l©m tr­êng quèc doanh kh«ng thÓ tån t¹i v× kh«ng kh¶ thi vÒ mÆt kinh tÕ do nguån tµi nguyªn rõng bÞ suy gi¶m hay do rõng cã gç ®ñ tuæi khai th¸c cã gi¸ trÞ th­¬ng phÈm nh­ng n»m ë c¸c vïng xa vµ kh«ng tiÕp cËn ®­îc. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, ®Êt vµ nh©n lùc cña mét sè l©m tr­êng quèc doanh ®ang ®­îc ®Ò nghÞ ®­a vµo c¸c khu b¶o tån (vÝ dô nh­ khu b¶o tån thiªn nhiªn Phong §iÒn, V­ên quèc gia Yok §«n vµ dù kiÕn hîp nhÊt ba l©m tr­êng quèc doanh thµnh khu b¶o tån thiªn nhiªn ®Ò xuÊt TrÞ An )13. 13 V¨n kiÖn söa ®æi Dù ¸n B¶o tån V­ên quèc gia C¸t Tiªn, th¸ng 6 n¨m 2002.
nguon tai.lieu . vn