Xem mẫu

  1. nghiªn cøu - trao ®æi ThS. NguyÔn B¸ B×nh * K hác v i m t s nư c trên th gi i (như Ba Lan, Áo, Thu Sĩ, Séc, Slovakia…), Vi t Nam ph n quy nh v quan h dân s t ng s 777 i u c a B lu t). các v n gi i quy t c th c a tư pháp qu c t như xung t pháp lu t v h p ng, v hôn nhân theo nghĩa r ng (các quan h ư c coi là có và gia ình, v s h u, th a k … thì v n tính ch t dân s như quan h dân s truy n ư c coi là n n t ng và c n ph i xác nh m t th ng, quan h kinh t - thương m i, quan h cách chu n xác ó là v n l a ch n pháp hôn nhân và gia ình, quan h lao ng, quan lu t áp d ng. D u r ng BLDS năm 2005 h t t ng dân s ) có y u t nư c ngoài không có s tăng lên v m t s lư ng i u không ư c xác l p trong m t o lu t tư lu t quy nh i v i v n này nhưng n i pháp qu c t riêng mà t n t i trong nhi u văn dung quy nh thì ã có nh ng thay i nh t b n pháp lu t khác nhau. Tuy v y, các quy nh so v i BLDS năm 1995. M c dù BLDS nh v quan h dân s có y u t nư c ngoài năm 2005 ư c ban hành và có hi u l c chưa trong B lu t dân s (BLDS) luôn ư c coi là lâu nhưng theo chúng tôi c n có nh ng nhìn "ph n h n" c a tư pháp qu c t Vi t Nam. nh n m i v n i dung này cho phù h p v i lí i u này càng tr nên hi n th c và không còn lu n cũng như m b o s d dàng và th ng gì ph i tranh lu n thêm khi l n u tiên nh t trong áp d ng trên th c t . BLDS năm 2005 chính th c ư c th a nh n V n l a ch n pháp lu t áp d ng m t cách rõ ràng là " o lu t m " ( i u ch nh i u ch nh quan h dân s có y u t nư c không ch các quan h dân s truy n th ng ngoài ư c quy nh t i i u 759 BLDS mà còn c các quan h kinh t - thương m i, năm 2005 như sau: lao ng, hôn nhân và gia ình). Vì l ó, " i u 7 59. Áp d ng pháp lu t dân s nghiên c u các quy nh v quan h dân s có C ng hoà xã h i ch nghĩa Vi t Nam, i u y u t nư c ngoài trong BLDS năm 2005 ư c qu c t , pháp lu t nư c ngoài và t p ư c xem như nghiên c u v c t lõi c a tư quán qu c t . pháp qu c t Vi t Nam. Cũng gi ng như 1. Các quy nh c a pháp lu t dân s C ng hoà xã h i ch nghĩa Vi t Nam ư c BLDS năm 1995, ph n các quan h dân s có áp d ng i v i quan h dân s có y u t y u t nư c ngoài ã ư c quy nh t i Ph n nư c ngoài, tr trư ng h p B lu t này có 7 BLDS năm 2005. Tuy nhiên, n u như t i quy nh khác. BLDS năm 1995 ch có 13 i u (trên t ng s 838 i u c a B lu t) thì l n này s lư ng * Gi ng viên Khoa lu t qu c t i u ã ư c tăng thêm 7 i u (20 i u trên Trư ng i h c Lu t Hà N i t¹p chÝ luËt häc sè 10/2006 3
  2. nghiªn cøu - trao ®æi 2. Trong trư ng h p i u ư c qu c t - Th nh t, nhìn m t cách t ng th vi c mà C ng hoà xã h i ch nghĩa Vi t Nam là s d ng ngôn t là chưa có s nh t quán. C thành viên có quy nh khác v i quy nh th là, n u như tên i u lu t và kho n 1 s c a B lu t này thì áp d ng quy nh c a d ng c m t "pháp lu t dân s Vi t Nam" i u ư c qu c t ó. thì các kho n ti p theo l i s d ng m t lo t 3. Trong trư ng h p B lu t này, các văn các c m t khác nhau như "B lu t này", b n pháp lu t khác c a C ng hoà xã h i ch "B lu t này, các văn b n pháp lu t khác c a nghĩa Vi t Nam ho c i u ư c qu c t mà C ng hòa xã h i ch nghĩa Vi t Nam" hay C ng hoà xã h i ch nghĩa Vi t Nam là thành "pháp lu t C ng hòa xã h i ch nghĩa Vi t viên d n chi u n vi c áp d ng pháp lu t Nam". V m t khoa h c, chúng ta u th a nư c ngoài thì pháp lu t c a nư c ó ư c nh n r ng khi pháp lu t c a m t qu c gia áp d ng, n u vi c áp d ng ho c h u qu c a ư c áp d ng gi i quy t quan h dân s vi c áp d ng không trái v i các nguyên t c có y u t nư c ngoài là toàn b h th ng cơ b n c a pháp lu t C ng hoà xã h i ch pháp lu t qu c gia ch không ph i là m t nghĩa Vi t Nam; trư ng h p pháp lu t nư c o lu t hay m t ngành lu t c th c a qu c ó d n chi u tr l i pháp lu t C ng hoà xã gia.(1) Nguyên do d n n s không nh t h i ch nghĩa Vi t Nam thì áp d ng pháp quán trên có l là b i Vi t Nam chưa có m t lu t C ng hoà xã h i ch nghĩa Vi t Nam. o lu t tư pháp qu c t riêng bi t như m t Pháp lu t nư c ngoài cũng ư c áp s qu c gia khác, trong khi chúng ta v n d ng trong trư ng h p các bên có tho thi u "m t quy t sách rõ ràng" cho mong thu n trong h p ng n u s tho thu n ó mu n bi n ph n 7 - BLDS thành "ph n không trái v i quy nh c a B lu t này và chung c a tư pháp qu c t Vi t Nam"(2) và các văn b n pháp lu t khác c a C ng hoà xã v n "gi i h n hi u l c c a BLDS".(3) Hi n h i ch nghĩa Vi t Nam. nay, ph m vi i u ch nh c a BLDS năm 4. Trong trư ng h p quan h dân s có 2005 ư c xác nh r t r ng: "BLDS quy y u t nư c ngoài không ư c B lu t này, nh a v pháp lí, chu n m c pháp lí cho các văn b n pháp lu t khác c a C ng hoà xã cách ng x c a cá nhân, pháp nhân, ch h i ch nghĩa Vi t Nam, i u ư c qu c t mà th khác; quy n, nghĩa v c a các ch th v C ng hoà xã h i ch nghĩa Vi t Nam là thành nhân thân và tài s n trong các quan h dân viên ho c h p ng dân s gi a các bên i u s , hôn nhân và gia ình, kinh doanh, ch nh thì áp d ng t p quán qu c t , n u vi c thương m i, lao ng (sau ây g i chung là áp d ng ho c h u qu c a vi c áp d ng quan h dân s ).(4) BLDS năm 2005 ã ư c không trái v i các nguyên t c cơ b n c a pháp xác nh là " o lu t m ",(5) thi t nghĩ chúng lu t C ng hoà xã h i ch nghĩa Vi t Nam". ta cũng nên m nh d n xác nh ph n 7 c a Cách quy nh như trên c a BLDS t ra BLDS năm 2005 như là m t " o lu t tư m t lo t các n i dung c n trao i và nhìn pháp qu c t Vi t Nam thu nh ", theo ó c n nh n l i sau: quy nh m t cách chu n xác v v n này 4 t¹p chÝ luËt häc sè 10/2006
  3. nghiªn cøu - trao ®æi và c m t phù h p nh t thay th cho các quy ph m pháp lu t khác như Lu t hôn nhân c m t nói trên là "pháp lu t C ng hòa xã và gia ình, Lu t thương m i, B lu t lao h i ch nghĩa Vi t Nam". ng... và th m chí văn b n dư i lu t có - Th hai, liên quan n i u 759, c n "quy nh khác" thì sao? Do ó, n u theo tìm hi u thêm kho n 3 i u 2 BLDS năm cách hi u này thì nên b c m t "B lu t 2005: "BLDS ư c áp d ng i v i quan h này" và ch l i m t cách bao quát là "tr dân s có y u t nư c ngoài, tr trư ng h p trư ng h p có quy nh khác". i u ư c qu c t mà C ng hoà xã h i ch N u hi u theo cách th hai, các trư ng nghĩa Vi t Nam là thành viên có quy nh h p có "quy nh khác" ây chính là các khác". ây là quy nh n m trong ph n quy nh t i kho n 2, 3, 4 ti p theo.(8) V y "hi u l c c a BLDS", tuy nhiên n u liên h thì trong b i c nh mà yêu c u pháp lu t ph i v i quy nh t i i u 759 thì rõ ràng là có s m b o tính c th , minh b ch ư c t lên trùng l p.(6) Theo chúng tôi, gi nguyên cao hơn bao gi h t, thi t nghĩ nên s a l i là tính ch t ng b c a ph n 7 BLDS năm "tr các trư ng h p quy nh t i kho n 2, 3 2005 - là ph n ưa ra các quy nh v quan và 4 i u này".(9) h dân s có y u t nư c ngoài và xét c v - Th tư, v vi c áp d ng t p quán qu c b n ch t thì ph n quy nh v hi u l c c a t ư c quy nh t i kho n 4 i u 759 BLDS không nh t thi t ph i c pc v n BLDS năm 2005: "Trong trư ng h p quan này. Do ó nên b quy nh t i kho n 3 h dân s có y u t nư c ngoài không ư c i u 2 BLDS năm 2005. B lu t này, các văn b n pháp lu t khác c a - Th ba, v quy nh t i kho n 1 i u C ng hoà xã h i ch nghĩa Vi t Nam, i u 759 BLDS năm 2005: "Các quy nh c a ư c qu c t mà C ng hoà xã h i ch nghĩa pháp lu t dân s C ng hoà xã h i ch nghĩa Vi t Nam là thành viên ho c h p ng dân Vi t Nam ư c áp d ng i v i quan h dân s gi a các bên i u ch nh thì áp d ng t p s có y u t nư c ngoài, tr trư ng h p B quán qu c t , n u vi c áp d ng ho c h u lu t này có quy nh khác". Theo chúng tôi, qu c a vi c áp d ng không trái v i các ngoài vi c chúng ta c n thay c m t "pháp nguyên t c cơ b n c a pháp lu t C ng hoà lu t dân s Vi t Nam" b ng "pháp lu t C ng xã h i ch nghĩa Vi t Nam". V i cách quy hòa xã h i ch nghĩa Vi t Nam" như ã phân nh này thì t p quán qu c t ch có th ư c tích trên, cũng nên có s cân nh c, xem xét áp d ng khi m b o c hai i u ki n c n và c m t "tr trư ng h p B lu t này có quy : m t là, quan h dân s có y u t nư c nh khác". B i vì v i cách quy nh như ngoài ó không ư c pháp lu t Vi t Nam, v y có th d n t i hai cách hi u chính: i u ư c qu c t mà Vi t Nam là thành viên N u hi u r ng ây là m t kho n quy và h p ng gi a các bên i u ch nh; hai là, nh mang tính t ng quát(7) thì vi c ch "tr vi c áp d ng và h u qu c a vi c áp d ng trư ng h p B lu t này có quy nh khác" là không trái v i các nguyên t c cơ b n c a còn thi u, b i v n t ra là các văn b n pháp lu t Vi t Nam. V i cách hi u ó thì t p t¹p chÝ luËt häc sè 10/2006 5
  4. nghiªn cøu - trao ®æi quán qu c t ch ư c coi là gi i pháp cu i tham gia h p ng ư c phép th a thu n áp cùng i u ch nh quan h dân s có y u t d ng t p quán qu c t i u ch nh quan h nư c ngoài. Tuy nhiên, t do tho thu n luôn gi a h . C th là theo kho n 2 i u 5 Lu t ư c coi là "nguyên t c vàng" c a h p ng thương m i Vi t Nam năm 2005 quy nh: dân s - theo ó s t do ý chí c a các bên "Các bên trong giao d ch thương m i có y u ch th ph i ư c tôn tr ng m t cách t i t nư c ngoài ư c tho thu n áp d ng a.(10) Trên tinh th n ó các bên có quy n t pháp lu t nư c ngoài, t p quán thương m i do tho thu n v n i dung h p ng. N i qu c t n u pháp lu t nư c ngoài, t p quán dung h p ng có y u t nư c ngoài không thương m i qu c t ó không trái v i các ch là các i u kho n v quy n, nghĩa v các nguyên t c cơ b n c a pháp lu t Vi t Nam". bên, i tư ng h p ng, giá c ... mà còn c N u i theo hư ng b sung kh năng cho v n pháp lu t áp d ng. Th c t là o n 2 phép các bên tham gia h p ng th a thu n kho n 3 i u 759 BLDS năm 2005 v i quy áp d ng t p quán qu c t thì có th b sung nh: "Pháp lu t nư c ngoài cũng ư c áp c m t "t p quán qu c t " vào sau c m t "pháp d ng trong trư ng h p các bên có tho lu t nư c ngoài" o n 2 kho n 3 i u 759 thu n trong h p ng, n u s tho thu n ó BLDS năm 2005 nêu trên, theo ó o n 2 không trái v i quy nh c a B lu t này và kho n 3 i u 759 BLDS năm 2005 trong trư ng các văn b n pháp lu t khác c a C ng hoà xã h p này s là: "Pháp lu t nư c ngoài, t p h i ch nghĩa Vi t Nam" ã cho th y các bên quán qu c t cũng ư c áp d ng trong trư ng trong h p ng hoàn toàn có quy n t do h p các bên có th a thu n trong h p ng tho thu n l a ch n pháp lu t nư c ngoài n u s th a thu n ó không trái v i quy nh áp d ng cho h p ng, dĩ nhiên s l a ch n c a B lu t này và các văn b n pháp lu t khác ó v n ph i n m trong khuôn kh c a pháp c a C ng hòa xã h i ch nghĩa Vi t Nam". lu t. Xem xét trong tính tương quan v i pháp - Th năm, v v n áp d ng pháp lu t lu t nư c ngoài, rõ ràng gi ng như pháp lu t nư c ngoài ư c quy nh t i kho n 3 i u nư c ngoài, t p quán qu c t cũng là m t 759 BLDS năm 2005 có m t s v n c n lo i ngu n lu t c a tư pháp qu c t , v y nên trao i như sau: chăng chúng ta quy nh c th luôn trong + Quy nh này v n chưa bao quát ư c lu t v kh năng c a các bên tham gia h p h t các trư ng h p pháp lu t nư c ngoài có ng i v i vi c th a thu n áp d ng t p th ư c áp d ng. Theo kho n 3 thì pháp quán qu c t i u ch nh quan h dân s lu t nư c ngoài có th áp d ng khi rơi vào có y u t nư c ngoài phát sinh? Theo chúng m t trong các trư ng h p sau: tôi i u này cũng h t s c phù h p, góp ph n - ư c BLDS ho c các văn b n pháp m b o tính th ng nh t c a c h th ng lu t khác c a Vi t Nam quy nh; pháp lu t, khi mà t i Lu t thương m i Vi t - i u ư c qu c t mà Vi t Nam là Nam năm 2005 chúng ta ã có quy nh cho thành viên quy nh; th y m t cách rõ ràng v kh năng các bên - ư c các bên tho thu n trong h p ng. 6 t¹p chÝ luËt häc sè 10/2006
  5. nghiªn cøu - trao ®æi Tuy nhiên, c n th y r ng v i tính ch t là CP, nên chăng chúng ta "lu t hóa" luôn n i m t lo i ngu n c a tư pháp qu c t , t p quán dung quy nh v kh năng pháp lu t nư c qu c t cũng có th ư c áp d ng i u ngoài ư c d n chi u t i t t p quán qu c t ch nh các quan h dân s có y u t nư c ã ư c ghi nh n t i Ngh nh 60-CP vào ngoài phát sinh. Trong khi có nh ng t p trong BLDS. quán qu c t không ch quy nh c th + V i vi c quy nh t i o n 2 kho n 3 quy n và nghĩa v c a các bên ương s mà i u 759 BLDS năm 2005 là "Pháp lu t còn d n chi u n pháp lu t nư c ngoài nào nư c ngoài cũng ư c áp d ng trong trư ng ó. N u v y, khi chúng ta áp d ng nh ng t p h p các bên có tho thu n trong h p ng, quán qu c t có d n chi u n pháp lu t n u s tho thu n ó không trái v i quy nh nư c ngoài thì rõ ràng pháp lu t nư c ngoài c a B lu t này và các văn b n pháp lu t ư c d n chi u t i s ư c áp d ng. Qua khác c a C ng hoà xã h i ch nghĩa Vi t vi c phân tích này cho th y r ng quy nh t i Nam" thì câu h i t ra ây là n u s th a kho n 3 i u 759 BLDS năm 2005 v n chưa thu n c a các bên trong h p ng không trái cho th y rõ trư ng h p pháp lu t nư c ngoài v i pháp lu t Vi t Nam nhưng trái v i i u ư c áp d ng khi "t p quán qu c t ư c các ư c qu c t mà Vi t Nam là thành viên thì bên tho thu n trong h p ng d n chi u sao? i u này hoàn toàn có th x y ra trên t i". N u liên h n nh ng quy nh trư c th c t . Ví d , 1 công ti mang qu c t ch Anh ây, c th là theo i u 4 Ngh nh s 60- (tr s Anh) kí h p ng v i 1 công ti CP ngày 6/6/1997 c a Chính ph hư ng d n mang qu c t ch Vi t Nam (tr s Vi t thi hành các quy nh c a BLDS năm 1995 Nam), trong h p ng tho thu n pháp lu t v quan h dân s có y u t nư c ngoài (sau áp d ng cho n i dung h p ng là pháp lu t ây g i là Ngh nh 60-CP): "Trong trư ng Mĩ. Gi nh r ng gi a Vi t Nam và Anh có h p BLDS, các văn b n pháp lu t khác c a m t i u ư c qu c t v v n này trong ó Vi t Nam, i u ư c qu c t mà C ng hòa xã quy nh i v i h p ng gi a thương nhân h i ch nghĩa Vi t Nam kí k t ho c tham gia hai nư c thì pháp lu t áp d ng gi i quy t không quy nh, ho c h p ng dân s cho n i dung h p ng là pháp lu t nư c kí không có tho thu n v pháp lu t áp d ng k t có toà án th lí v vi c. V y thì trong i v i quan h dân s có y u t nư c ngoài, trư ng h p này vi c tho thu n là hoàn toàn thì áp d ng t p quán qu c t v ch n pháp phù h p v i pháp lu t Vi t Nam (quy nh lu t áp d ng...". Quy nh này cho th y quan t i i u 769 BLDS năm 2005) nhưng nó l i i m ã t ng t n t i c a pháp lu t Vi t Nam trái v i i u ư c qu c t mà Vi t Nam là là pháp lu t nư c ngoài cũng có th ư c áp thành viên (v i quy nh c a i u ư c thì rõ d ng trên cơ s "t p quán qu c t v ch n ràng không cho phép các bên tho thu n v lu t áp d ng". V y thì xem xét trên cơ s l a ch n pháp lu t). Theo quan i m c a tính h p lí c a v n và c qua quá trình chúng tôi, o n 2 kho n 3 i u 759 BLDS ki m nghi m th c t áp d ng Ngh nh 60- năm 2005 c n ư c s a i, b sung theo t¹p chÝ luËt häc sè 10/2006 7
  6. nghiªn cøu - trao ®æi hư ng: "Pháp lu t nư c ngoài cũng ư c áp kh ng nh r ng vi c không "lu t hoá" quy d ng trong trư ng h p các bên có tho thu n nh này và th hi n rõ trong BLDS năm trong h p ng, n u s tho thu n ó không 2005 là s thi u h t áng ti c và c n s m có trái v i quy nh c a pháp lu t Vi t Nam và s kh c ph c tránh vi c lúng túng trong i u ư c qu c t mà C ng hòa xã h i ch th c ti n gi i quy t v vi c - gi i pháp trư c nghĩa Vi t Nam là thành viên". m t cho v n này có l nên quy nh rõ V n cu i cùng liên quan n vi c áp cách th c x lí i v i trư ng h p d n chi u d ng pháp lu t ư c nêu t i kho n 3 i u n pháp lu t nư c th ba trong ngh nh 759 BLDS năm 2005 ó là d n chi u ngư c hư ng d n thi hành BLDS năm 2005./. và d n chi u n pháp lu t nư c th ba. Quan i m khoa h c và pháp lu t th c nh (1).Xem: Giáo trình tư pháp qu c t , Khoa Lu t - HQG Hà N i, PGS.TS. Nguy n Bá Di n ch biên, c a Vi t Nam là khi quy ph m xung t d n Nxb. HQG Hà N i, tr. 85 - tr. 89. chi u n pháp lu t c a m t nư c nh t nh (2).Xem: TS. Văn i ã g i ph n 7 v i cái tên là d n chi u n toàn b h th ng pháp lu t như v y t i bài vi t "Nên b sung vào ph n 7 BLDS c a nư c ó, t c là bao g m c các quy quy ph m áp d ng b t bu c", T p chí NCLP s ph m xung t. Vì v y, t t y u có th d n 1/2001, tr. 52; gi i lu t h c Vi t Nam h u h t u cho r ng ph n 7 BLDS chính là nh ng quy nh n n n hi n tư ng: Pháp lu t Vi t Nam d n t ng c a tư pháp qu c t Vi t Nam. chi u n pháp lu t nư c A nào ó nhưng (3). Quan ni m BLDS ch i u ch nh nh ng v n pháp lu t nư c A l i d n chi u ngư c tr l i thu c v dân s , ch không th i u ch nh các v n pháp lu t Vi t Nam (d n chi u ngư c) ho c pháp lu t Vi t Nam nói chung. (4). o n 1 i u 1 BLDS năm 2005. d n chi u ti p n pháp lu t c a m t nư c B (5).Xem: TS. inh Trung T ng, "Nh ng n i dung cơ khác (d n chi u n pháp lu t nư c th ba). b n c a BLDS năm 2005", k y u Chương trình t p Phương án x lí i v i trư ng h p d n hu n BLDS năm 2005 và Lu t thương m i năm 2005 - chi u ngư c ã ư c quy nh t i kho n 3 Câu l c b pháp ch doanh nghi p - V pháp lu t dân s - kinh t - B tư pháp, Hà N i ngày 21/07/2005, tr. 6. i u 827 BLDS năm 1995, kho n 3 i u 5 (6). Xem n i dung kho n 1 và kho n 2 i u 759 Ngh nh 60-CP và ã ư c ti p t c ghi BLDS năm 2005 rõ ràng cũng th hi n n i dung nh n t i kho n 3 i u 759 BLDS năm 2005. gi ng như t i kho n 3 i u 2 BLDS năm 2005. Tuy nhiên, gi i pháp cho v n d n chi u (7). Quy nh chung v y, ch nào có s khác bi t thì n pháp lu t nư c th ba thì l i không h có ch ó chính là "quy nh khác". (8). Theo chúng tôi hi u theo cách này s chu n xác hơn. quy nh trong BLDS năm 2005. C n ph i (9). Th c t là t i i u 766 BLDS năm 2005 v quy n th y r ng m c dù trư c ây v n này s h u tài s n cũng ã ư c quy nh theo hư ng m i không ư c quy nh t i BLDS năm 1995 này (khác v i quy nh cũ c a BLDS năm 1995). nhưng ã ư c hư ng d n t i kho n 3 i u (10). BLDS năm 2005 t i i u 4 ã nh n m nh hơn n a quy n t do này so v i BLDS năm 1995, v i quy 5 Ngh nh 60-CP, theo ó thì pháp lu t nh: "Quy n t do cam k t, tho thu n trong vi c xác nư c th ba s ư c áp d ng. Quy nh ã l p quy n, nghĩa v dân s ư c pháp lu t b o m, có t i Ngh nh 60-CP là hoàn toàn h p lí n u cam k t, tho thu n ó không vi ph m i u c m c v m t lí lu n và th c ti n, vì th có th c a pháp lu t, không trái o c xã h i". 8 t¹p chÝ luËt häc sè 10/2006
nguon tai.lieu . vn