Xem mẫu
- VÊn ®Ò phßng, chèng b¹o lùc ®èi víi phô n÷ vµ trÎ em trong c¸c lÜnh vùc ph¸p luËt
TS. §ç Ng©n B×nh *
T rong nh ng năm g n ây, hi n tư ng
b o l c i v i tr em ang ngày càng
gia tăng. Do h n ch v nh n th c, do tu i
là nh ng ngư i dư i 16 tu i, khác v i ngư i
v thành niên là ngư i dư i 18 tu i.
T i B lu t lao ng (BLL ) nư c C ng
tác và thi u s quan tâm c a gia ình, tr em hoà XHCN Vi t Nam không ưa ra i u lu t
ang không nh ng b bóc l t v s c lao ng xác nh th nào là “lao ng tr em” mà ch
mà còn b ánh p, chà p v nhân ph m, quy nh: “ngư i lao ng là ngư i t 15
(2)
danh d . ã n lúc, Nhà nư c và toàn xã tu i tr lên”. ng th i, BLL cũng xác
h i c n quan tâm hơn n các bi n pháp nh lao ng chưa thành niên “là ngư i dư i
phòng, ch ng b o l c i v i tr em và lao 18 tu i”(3) và quy nh v vi c c m nh n tr
ng tr em. Trong ó, vi c xem xét, hoàn em chưa 15 tu i vào làm các công vi c
thi n các quy nh pháp lu t v phòng, n ng nh c, c h i…(4) Như v y, vi c xác
ch ng b o l c i v i tr em và lao ng tr nh th nào là tr em và lao ng tr em trong
em, cũng như t ch c th c hi n t t các quy các văn b n pháp lu t lao ng nhìn chung
nh này là m t nhân t quan tr ng. chưa rõ ràng. Ch có th suy oán g m 2 lo i
1. V khái ni m tr em, lao ng tr là: Lao ng v thành niên dư i 18 tu i và lao
em và b o l c i v i tr em ng tr em dư i 15 tu i.
Hi n nay, trong các văn b n pháp lu t i chi u v i các quy nh trong Công
c a Vi t Nam ang t n t i nh ng quy nh ư c 182 c a T ch c lao ng qu c t (ILO)
không th ng nh t v tu i xác nh th v “C m và hành ng t c th i lo i b các
nào là tr em và lao ng tr em. hình th c lao ng tr em t i t nh t” và
Lu t b o v , chăm sóc và giáo d c tr Khuy n ngh s 190 cũng v v n này,(5) có
em thông qua ngày 15/6/2004 cho r ng tr th th y nh ng i m vênh gi a pháp lu t
em là công dân Vi t Nam dư i 16 tu i.(1) trong nư c và pháp lu t qu c t v khái ni m
B lu t hình s nư c C ng hoà XHCN “lao ng tr em”. T i hai văn b n c a ILO,
Vi t Nam năm 1999 có m t s quy nh gián thu t ng “tr em” ư c áp d ng cho t t c
ti p v “tr em”. C th , trong các t i ph m nh ng ngư i dư i 18 tu i, trong khi theo quy
liên quan n tr em, B lu t hình s xác nh nh c a pháp lu t Vi t Nam tr em l i là
tr em là ngư i dư i 16 tu i, nh ng t i ph m ngư i dư i 16 tu i. Như v y, quy nh v
i v i i tư ng này ư c chia thành 2 lo i: tu i không ng nh t chính là m t trong nh ng
T i ph m i v i tr em trong tu i t vn u tiên c n xem xét khi chu n hoá các
13 n dư i 16 tu i và t i ph m i v i tr
em dư i 16 tu i. Như v y, v i các quy nh * Gi ng viên Khoa pháp lu t kinh t
c a B lu t hình s , có th hình dung tr em Trư ng i h c Lu t Hà N i
t¹p chÝ luËt häc sè 2/2009 35
- VÊn ®Ò phßng, chèng b¹o lùc ®èi víi phô n÷ vµ trÎ em trong c¸c lÜnh vùc ph¸p luËt
văn b n pháp lí làm cơ s cho vi c tri n khai 2) Nhóm các bi n pháp nh m phát hi n
các ho t ng phòng, ch ng b o l c tr em. hành vi b o l c i v i tr em như nâng cao ý
Căn c vào các quy nh c a pháp lu t và th c nhân dân, giáo d c nh m nâng cao kh
th c ti n, có th th y hành vi b o l c i v i năng ph n ng và t phòng v c a tr em,
tr em và lao ng tr em là hành vi c ý gây tăng cư ng s quan tâm c a gia ình và nhà
t n h i ho c hành vi có kh năng gây t n h i trư ng i v i tr em và lao ng tr em;
v th ch t, tinh th n i v i tr em và lao ng 3) Nhóm các bi n pháp ph i h p x lí i
tr em. C th bao g m nh ng lo i hành vi sau v i các hành vi b o l c i v i tr em và lao
ây: Hành h , ngư c ãi, ánh p ho c nh ng ng tr em, ph i h p liên ngành gi a các cơ
hành vi c ý khác xâm h i n s c kho , tính quan, oàn th , t ch c, gia ình và cá nhân;
m ng; lăng m ho c hành vi c ý khác xúc 4) Nhóm các bi n pháp s d ng ch tài
ph m danh d , nhân ph m; cô l p, xua u i i v i ngư i có hành vi b o l c i v i tr
ho c gây áp l c thư ng xuyên v tâm lí gây em. C th như bu c b i thư ng v t ch t và
h u qu nghiêm tr ng; cư ng ép quan h tình kh c ph c h u qu i v i tr em và lao
d c (như hi p dâm, cư ng dâm, giao c u…) ng tr em, x ph t vi ph m hành chính,
v i tr em và lao ng tr em; c ý gây th m chí truy c u trách nhi m hình s .
thương tích ho c gây t n h i cho s c kho 3. Tình tr ng b o l c i v i tr em và
c a tr em ho c lao ng tr em; i x t i t , lao ng tr em Vi t Nam
b t nh n ăn, nh n u ng, b t ch u rét, m c rách, Qua nh ng thông tin ư c c p nh t,
không cho ho c h n ch v sinh cá nhân, ăng t i trên các phương ti n thông tin i
giam hãm nơi có môi trư ng c h i, nguy chúng như truy n hình, ài phát thanh, các t
hi m ho c b t làm nh ng vi c trái v i o báo có uy tín và ch t lư ng… có th th y
c xã h i; hành vi l m d ng s c lao ng tr công tác b o v , chăm sóc và giáo d c tr
em, s d ng s c lao ng tr em vào công em v n còn nhi u b t c p, t n t i c n gi i
vi c n ng nh c, nguy hi m ho c ti p xúc v i quy t. Tình tr ng b o l c i v i tr em và
ch t c h i, làm nh ng công vi c khác trái lao ng tr em ang có chi u hư ng gia
v i quy nh c a pháp lu t v lao ng... tăng. M t s lo i t i ph m như: gi t h i, xâm
2. V các bi n pháp phòng, ch ng b o h i tình d c, c ý gây thương tích, buôn bán
l c i v i tr em tr em, hành h lao ng tr em, cư ng b c
Căn c vào các ho t ng th c ti n và lao ng tr em... ang có chi u hư ng gia
hi u qu c a các ho t ng ó, có th chia tăng. Theo s li u th ng kê c a B công an,
thành các bi n pháp như sau: t năm 2001 n 2006 m i năm có kho ng
1) Nhóm các bi n pháp phòng ng a tình hơn 1500 v vi ph m quy n tr em(6) và có
tr ng b o l c i v i tr em như tư v n, n hơn 80% các b cáo b xét x v các t i
tham v n, giáo d c nh hư ng i v i tr danh có liên quan n xâm h i tình d c tr
em, ph bi n, tuyên truy n pháp lu t i v i em.(7) c bi t, s v hi p dâm tr em ang
tr em và c ng ng, xác nh trách nhi m chi m t l cao trong các hành vi b o hành tr
c a các cơ quan, oàn th , qu n chúng; em ng th i tính ch t ph m t i ngày càng
36 t¹p chÝ luËt häc sè 2/2009
- VÊn ®Ò phßng, chèng b¹o lùc ®èi víi phô n÷ vµ trÎ em trong c¸c lÜnh vùc ph¸p luËt
nghiêm tr ng, bi u hi n dư i nhi u d ng như: thanh tra lao ng t i các a phương, c
nhi u ngư i cùng hi p m t cháu, hi p m t bi t là các a phương ang n i lên như
cháu nhi u l n, liên t c kéo dài, nhi u tr em nh ng “ i m nóng” c a tình tr ng b o l c
b hi p khi tu i i còn quá nh . i v i lao ng tr em, có th th y nh ng
Các hành vi và t i ph m v b o l c i v n b t c p như sau: 1) Còn nhi u lao
v i tr em và lao ng tr em ang là v n ng v thành niên b làm vi c trong nh ng
xã h i nh c nh i, c p bách nhi u vùng, hoàn c nh c bi t khó khăn như làm vi c
nhi u a phương. B o hành tr em và lao trong nhi u gi li n, làm vi c vào ban êm
ng tr em l i h u qu n ng n , lâu dài hay công vi c khi n tr em b giam hãm vô lí
i v i s phát tri n v s c kho , tâm lí, tinh t i a i m c a ngư i s d ng lao ng; 2)
th n tr em. Tuy các v vi ph m b o l c i M t s em bé gái b bu c ho c b l i d ng
v i tr em và lao ng tr em ã và ang làm các công vi c d b l m d ng v m t th
ư c phát hi n, ưa ra x lí hành chính ho c ch t, tâm lí hay tình d c (như làm vi c trong
truy c u trách nhi m hình s ngày càng nhi u các quán bar, nhà hàng, khách s n nhưng
nhưng quy trình v ngăn ng a, phát hi n, x không có h p ng lao ng ho c trá hình
lí và h tr tr em b b o l c chưa ư c quy dư i hình th c là ngư i nhà, ngư i quen...;
3) V n còn m t s lao ng v thành niên
nh t ng th , thi u s ph i k t h p gi a các
ph i làm vi c trong nh ng i u ki n lao
c p, các ngành. i u này ã h n ch r t nhi u
ng n ng nh c, c h i, làm vi c trong các
k t qu c a ho t ng phòng, ch ng b o l c
không gian b tù hãm, ti p xúc v i các tác
i v i tr em. tuy n cơ s các d ch v h
nhân nh hư ng tr c ti p n s phát tri n
tr pháp lí, y t , ph c h i th ch t, tâm lí cho
th ch t ho c tinh th n c a ngư i lao ng...
tr em và lao ng tr em b b o l c h u như
4. Pháp lu t Vi t Nam liên quan n
chưa có ho c có thì cũng r t h n ch .
phòng, ch ng b o l c i v i tr em và lao
Nguy cơ b b o hành có th x y ra i v i
ng tr em
tr em m i tu i. B t kì i tư ng nào a. Lu t b o v , chăm sóc và giáo d c tr
trong tu i ã phát tri n v sinh lí, có ngh em v i vi c phòng, ch ng b o l c i v i tr
nghi p hay không có ngh nghi p, có quen em và lao ng tr em
bi t hay không v i n n nhân u có th là Văn b n này quy nh rõ v quy n c a tr
nh ng i tư ng có hành vi b o l c i v i em, ó là tr em ư c gia ình, Nhà nư c và
tr em và lao ng tr em, c bi t là các “ông xã h i tôn tr ng, b o v tính m ng, thân th ,
ch ” (ngư i s d ng lao ng) trong quan h nhân ph m và danh d ;(8) xác nh nh ng
v i lao ng tr em. Tuy nhiên, tình tr ng này hành vi tr c ti p gây nguy cơ b o l c i v i
có th ki m soát ư c n u chúng ta xác nh tr em c n b nghiêm c m như d d , lôi kéo
ư c nh ng nguyên nhân sâu xa c a các hành tr em i lang thang, l i d ng tr em lang
vi này và có bi n pháp phát hi n, phòng ng a, thang, tr c l i; d d , l a d i, ép bu c tr
ngăn ch n, x lí k p th i và kiên quy t. em mua, bán, v n chuy n, tàng tr , s d ng
Theo báo cáo không chính th c c a trái phép ch t ma tuý; lôi kéo tr em ánh
t¹p chÝ luËt häc sè 2/2009 37
- VÊn ®Ò phßng, chèng b¹o lùc ®èi víi phô n÷ vµ trÎ em trong c¸c lÜnh vùc ph¸p luËt
b c; bán, cho tr em s d ng rư u, bia, thu c ph i làm vi c n ng nh c, nguy hi m, ti p xúc
lá, ch t kích thích khác có h i cho s c kho ; v i ch t c h i; t o i u ki n cho tr em
d d , l a d i, d n d t, ch a ch p, ép bu c tr ư c h c ngh , làm công vi c phù h p v i
em ho t ng m i dâm; xâm h i tình d c tr s c kho , l a tu i trong ph m vi a phương;
em; hành h , ngư c ãi, làm nh c, chi m - Cha m , ngư i giám h có trách nhi m
o t, b t cóc, mua bán, ánh tráo tr em; l i gi liên h thư ng xuyên v i tr em ph i làm
d ng tr em vì m c ích tr c l i; xúi gi c tr vi c xa gia ình giúp , giáo d c tr em;
em thù ghét cha m , ngư i giám h ho c xâm - i v i tr em cùng gia ình i lang
ph m tính m ng, thân th , nhân ph m, danh thang thì y ban nhân dân c p t nh nơi có tr
d c a ngư i khác; l m d ng lao ng tr em, em cùng gia ình n lang thang có trách
s d ng tr em làm công vi c n ng nh c, nhi m yêu c u và t o i u ki n gia ình
nguy hi m ho c ti p xúc v i ch t c h i, làm lang thang nh cư, n nh cu c s ng và
nh ng công vi c khác trái v i quy nh c a tr em ư c hư ng các quy n c a mình.
pháp lu t v lao ng…;(9) c p trách nhi m - Tr em b xâm h i tình d c ư c gia
c a gia ình, các cơ quan nhà nư c, nhà ình, Nhà nư c và xã h i giúp b ng các
trư ng, các oàn th qu n chúng và xã h i bi n pháp tư v n, ph c h i s c kho , tinh
trong vi c b o v tr em và lao ng tr em, th n và t o i u ki n n nh cu c s ng;
phòng ch ng nguy cơ b o hành i v i i - Cơ quan, t ch c, cá nhân có trách
tư ng c bi t này.(10) C th như: nhi m th c hi n bi n pháp giáo d c, phòng
- Quy nh v vi c gia ình, nhà nư c và ng a, ngăn ch n và t cáo hành vi xâm h i
xã h i có trách nhi m b o v tính m ng, thân tình d c tr em.
th , nhân ph m, danh d c a tr em; th c hi n b. Pháp lu t lao ng v i vi c phòng,
các bi n pháp phòng ng a tai n n cho tr em; ch ng b o l c i v i lao ng tr em
- M i hành vi xâm ph m tính m ng, thân Pháp lu t lao ng quy nh rõ v nghĩa
th , nhân ph m, danh d c a tr em u b v c a ngư i s d ng lao ng trong vi c s
x lí k p th i, nghiêm minh theo quy nh d ng lao ng tr em và c m các hành vi b o
c a pháp lu t; l c i v i lao ng tr em như: C m nh n
- Thành l p qu b o tr tr em nh m tr em chưa 15 tu i vào làm vi c, tr m t
m c ích v n ng s óng góp t nguy n s ngh và công vi c do B lao ng -
c a các cơ quan, t ch c, cá nhân trong thương binh và xã h i quy nh; d i v i
nư c và nư c ngoài, vi n tr qu c t và h ngành ngh và công vi c ư c nh n tr em
tr c a ngân sách nhà nư c cho s nghi p chưa 15 tu i vào làm vi c, h c ngh thì
b o v , chăm sóc và giáo d c tr em. Vi c vi c nh n và s d ng nh ng tr em này ph i
huy ng, qu n lí và s d ng qu b o tr tr có s ng ý và theo dõi c a cha m ho c
em ph i úng m c ích, theo ch tài ngư i u.(11)
chính hi n hành c a Nhà nư c; Pháp lu t lao ng cũng quy nh c th
- U ban nhân dân các c p có trách nhi m v quy n c a lao ng tr em trong vi c b o
phát hi n, gi i quy t k p th i tình tr ng tr em v ch ng l i các nguy cơ b b o l c t i nơi
38 t¹p chÝ luËt häc sè 2/2009
- VÊn ®Ò phßng, chèng b¹o lùc ®èi víi phô n÷ vµ trÎ em trong c¸c lÜnh vùc ph¸p luËt
làm vi c.(12) C th như: Ngư i s d ng lao hành vi b o l c i v i tr em và lao ng
ng ch ư c s d ng ngư i lao ng chưa tr em có th b truy c u trách nhi m hình s
thành niên vào nh ng công vi c phù h p v i theo quy nh c a B lu t hình s v i các t i
s c kho b o m s phát tri n th l c, trí danh như: T i hi p dâm tr em; cư ng dâm
l c, nhân cách và có trách nhi m quan tâm, tr em; giao c u v i tr em; dâm ô i v i
chăm sóc ngư i lao ng chưa thành niên v tr em; c ý gây thương tích ho c gây t n h i
các m t lao ng, ti n lương, s c kho , h c cho s c kho c a em… ây là nh ng t i
t p trong quá trình lao ng; c m s d ng danh v i ch tài x lí nghiêm kh c áp d ng
ngư i lao ng chưa thành niên làm nh ng i v i nh ng cá nhân có hành vi b o l c i
công vi c n ng nh c, nguy hi m ho c ti p v i tr em. ng th i, các quy nh này
xúc v i các ch t c h i ho c ch làm vi c, cũng nh m răn e nh ng hành vi b o l c có
công vi c nh hư ng x u t i nhân cách c a th tái di n trong xã h i, nh hư ng n tính
h theo danh m c do B lao ng - thương m ng, s c kho , trí tu c a tr em.
binh và xã h i và B y t ban hành. Bên c nh nh ng văn b n pháp lu t nói
c. Quy nh v trách nhi m pháp lí i trên, r i rác trong các quy nh c a m t s
v i hành vi b o l c i v i tr em và lao văn b n pháp lu t ơn ngành như: Lu t t
ng tr em t ng hình s , Lu t tr giúp pháp lí, pháp lu t
Chính ph ã ban hành Ngh nh s v tư v n pháp lí, Lu t lu t sư… cũng có các
114/2006/N -CP ngày 3/10/2006 quy nh quy nh nh m h tr , tư v n và tr giúp k p
x ph t hành chính v dân s và tr em. T i th i i v i nh ng tr em là n n nhân c a
văn b n này ã xác nh các hành vi b o l c hành vi b o l c trong xã h i.
i v i tr em và lao ng tr em và m c x d. Nh ng t n t i c a pháp lu t liên quan
ph t hành chính. Các bi n pháp x lí hành n pháp lu t phòng, ch ng b o l c i v i
chính c th là: c nh cáo; ph t ti n tư c quy n tr em và lao ng tr em
s d ng gi y phép, ch ng ch hành ngh c a ã có khá nhi u quy nh c a pháp lu t
cơ s s n xu t kinh doanh có hành vi b o l c nhưng tình tr ng b o l c i v i tr em và lao
i v i lao ng tr em; t ch thu tang v t, ng tr em v n gia tăng và tính ch t ngày
phương ti n ư c s d ng gây b o l c i càng ph c t p? Dư i góc pháp lí, chúng
v i tr em và lao ng tr em; bu c th c hi n tôi nh n th y có m t s t n t i trong pháp lu t
trách nhi m chăm sóc, nuôi dư ng tr em, liên quan n phòng, ch ng b o l c i v i
th c hi n nghĩa v óng góp nuôi dư ng tr tr em và lao ng tr em như sau:
em theo quy nh; bu c ch u m i chi phí Th nh t, các văn b n pháp lu t còn
khám b nh, ch a b nh cho tr em do hành vi thi u tính h th ng. Vi c th c thi các quy
vi ph m hành chính gây ra; bu c ch u m i chi nh v phòng, ch ng b o l c i v i tr em
phí ưa tr em tr v gia ình, gia ình thu c v các cơ quan, t ch c khác nhau,
thay th ho c cơ s tr giúp tr em. chưa có s ph i h p hành ng c a các t
Ngoài vi c x ph t hành chính nói trên, ch c ó vì m c tiêu chung là b o v tr em
n u y u t c u thành t i ph m, ngư i có và lao ng tr em. Cơ ch ph i h p ng b
t¹p chÝ luËt häc sè 2/2009 39
- VÊn ®Ò phßng, chèng b¹o lùc ®èi víi phô n÷ vµ trÎ em trong c¸c lÜnh vùc ph¸p luËt
s là m t trong nh ng nhân t quan tr ng c n hoàn ch nh các quy nh liên quan n
góp ph n tháo g m t ph n b t c p c a công phòng, ch ng b o l c i v i lao ng tr em
tác phòng ch ng b o l c i v i tr em. như: không b cư ng b c làm vi c, không b
Th hai, theo ánh giá c a y ban dân cư ng ép làm êm, làm thêm, b bóc l t s c
s , gia ình và tr em, v n m u ch t lao ng, không b ép làm vi c trong i u
không ph i n m giai o n ban hành pháp ki n lao ng n ng nh c, c h i…
lu t mà n m giai o n th c thi pháp lu t. Th hai, Lu t b o v , chăm sóc và giáo
Vi c thanh tra, x lí chưa k p th i các hi n d c tr em cũng nên t v n r ng hơn là
tư ng b o hành i v i tr em và lao ng m i cá nhân (b t k là công dân Vi t Nam,
tr em, nhi u nơi tình tr ng b o hành kéo ngư i nư c ngoài cư trú t i Vi t Nam, ngư i
dài mà chính quy n a phương không có không qu c t ch s ng trên lãnh th Vi t Nam...)
bi n pháp x lí k p th i… ó chính là i m n u dư i 16 tu i u ư c coi là tr em và lao
m u ch t c n tháo g làm t t hơn công ng tr em khi tham gia quan h lao ng
tác phòng, ch ng b o l c i v i tr em và tu i dư i 16. Như v y, s m r ng ph m
lao ng tr em. vi b o v c a các quy nh v phòng, ch ng
Th ba, m t s khái ni m liên quan tr c b o l c i v i tr em và lao ng tr em, phù
ti p n v n này v n thi u tính chu n hoá. h p hơn v i xu th h i nh p qu c t ;
Ví d như quy nh v tu i xác nh Th ba, tăng cư ng ph bi n ki n th c,
tr em và lao ng tr em v n chưa th ng giáo d c pháp lu t cho ngư i dân thông qua
nh t gi a các văn b n pháp lu t trong nư c ho t ng c a các oàn th cơ s ;
và vênh v i quy nh trong các văn b n Th tư, nâng cao m c x ph t hành chính
pháp lu t qu c t ã ư c Nhà nư c ta phê và hình s v i cá nhân, t ch c có hành vi
chu n. i u này d n n vi c xác nh ph m b o l c i v i tr em và lao ng tr em./.
vi, i tư ng c n b o v ch ng l i các hành
vi b o l c tr em r t khó khăn. (1).Xem: i u 1 Lu t b o v , chăm sóc và giáo d c tr em.
(2).Xem: i u 6 BLL .
5. M t s xu t nh m hoàn ch nh (3).Xem: i u 119 BLL .
pháp lu t và nâng cao hi u qu áp d ng (4).Xem: i u 120 BLL .
các quy nh v phòng ch ng b o l c i (5). Hai văn b n này ư c thông qua t i phiên h p
v i tr em và lao ng tr em thư ng kì c a ILO di n ra vào ngày 17/6/1999 và
ư c Vi t Nam phê chu n b i Quy t nh c a ch
Th nh t, c n chu n hóa các khái ni m
t ch nư c s 169/Q -CTN ngày 17/11/2000.
có liên quan n tr em và lao ng tr em. (6).Xem s li u th ng kê “Ch tiêu tr em Vi t Nam”,
Xét trong i u ki n kinh t xã h i c a Vi t 2006, tr. 111.
Nam và s phát tri n tâm sinh lí, nh n th c (7). Như trên, tr. 112.
xã h i c a ngư i dân, theo chúng tôi nên quy (8).Xem: i u 14 Lu t b o v , chăm sóc giáo d c tr em.
(9).Xem: i u 7 Lu t Lu t b o v , chăm sóc giáo d c tr em.
nh tr em là ngư i dư i 16 tu i, lao ng
(10).Xem: i u 26, 54, 55, 56 Lu t b o v , chăm sóc
tr em là ngư i tham gia quan h lao ng khi và giáo d c tr em.
chưa 16 tu i. Cùng v i vi c xác nh (11).Xem: i u 120 BLL .
th ng nh t v tu i như xu t nói trên, (12).Xem: i u 121 BLL .
40 t¹p chÝ luËt häc sè 2/2009
nguon tai.lieu . vn
