- Trang Chủ
- Báo cáo khoa học
- Báo cáo Pháp luật về cấp sổ đăng kí chủ nguồn thải chất thải nguy hại - một số hạn chế và giải pháp khắc phục
Xem mẫu
- nghiªn cøu - trao ®æi
TS. Hå Sü s¬n *
V i c Nhà nư c quy nh hành vi này hay
hành vi khác là t i ph m m i ch là i u
ki n c n nhưng chưa có th ti n hành
nư c ta lúc ó, khái ni m hình ph t không
ư c ghi nh n v m t pháp lí. kh c ph c
tình tr ng ó, i u 26 B lu t hình s năm
u tranh, phòng ng a và ch ng t i ph m m t 1999 quy nh: “Hình ph t là bi n pháp
cách có hi u qu . Cùng v i vi c quy nh cư ng ch nghiêm kh c nh t c a Nhà nư c
hành vi này hay hành vi khác là t i ph m, nh m tư c b ho c h n ch quy n và l i ích
Nhà nư c quy nh các bi n pháp tác ng c a ngư i ph m t i. Hình ph t ư c quy nh
c trưng c a lu t hình s , trong ó hình ph t trong B lu t hình s do toà án quy t nh”.
là hình th c cơ b n và ph bi n nh t, b i M c dù khái ni m hình ph t ã ư c ghi nh n
“không ph i là m t cái gì khác ngoài phương v m t pháp lí nhưng cho n nay, các nhà
ti n t v c a xã h i ch ng l i s vi ph m các lu t h c nư c ta v n còn nhi u ý ki n khác
i u ki n t n t i c a nó” (C. Mác), hình ph t nhau xoay quanh khái ni m này. Ch ng h n,
luôn hàm ch a y u t tr ng tr . M t khác, có quan i m cho r ng: “Hình ph t là bi n
nhìn t góc phòng ng a t i ph m, hình pháp cư ng ch nghiêm kh c nh t c a Nhà
ph t ph i hàm ch a c y u t c i t o, giáo d c nư c ư c áp d ng trong b n án k t t i có
ngư i ph m t i. Rõ ràng, hình ph t là hi n hi u l c pháp lu t c a toà án tư c b hay
tư ng xã h i ph c t p có n i hàm phong phú h n ch quy n, t do c a ngư i b k t án theo
và dư i v b c ngôn ng có th d n n các các quy nh c a pháp lu t hình s ”.(3) Theo
cách hi u khác nhau. Ph i chăng b i tính quan i m khác thì “Hình ph t là bi n pháp
ph c t p, a d ng, nhi u m t c a hình ph t và cư ng ch nghiêm kh c nh t ư c B lu t
b i “v m t thu t ng không th nh nghĩa hình s quy nh do toà án nhân danh Nhà
hình ph t vì trong m i ng c nh b t kì m t nư c áp d ng i v i ngư i có l i trong vi c
nh nghĩa nào cũng g n v i s phê bình”(1) th c hi n t i ph m và th hi n vi c tư c
mà lu t hình s c a a s các qu c gia trên o t ho c h n ch quy n và l i ích do pháp
th gi i không ghi nh n khái ni m hình ph t, lu t quy nh i v i ngư i b k t án”.(4) T
trong khi v n quy nh các lo i hình ph t v i các cách ti p c n hình ph t trên ây có th
nh ng ch tài c th khác nhau.(2) nư c ta, th y v n hình ph t v n là v n c n ư c
trư c khi ban hành B lu t hình s năm 1999,
khái ni m hình ph t cũng ư c hi u theo * Vi n nhà nư c và pháp lu t
nhi u cách khác nhau b i trong lu t hình s Vi n Khoa h c xã h i Vi t Nam
t¹p chÝ luËt häc sè 10/2008 47
- nghiªn cøu - trao ®æi
bàn lu n trên nhi u phương di n: T nh n chính, dân s , kinh t ,…). Tính ch t cư ng
th c cho n cách th hi n trong lu t cũng ch không ph i là c trưng riêng c a hình
như trong các bi n pháp th c hi n. i u ó ph t. Hơn n a, hình ph t không ph i bao gi
xu t phát t nhu c u th c ti n òi h i ph i có cũng dùng n cư ng ch th c hi n. Khi
s nh n th c th ng nh t và có cơ s khoa h c nói n cư ng ch c a hình ph t là nói n
v khái ni m hình ph t làm cơ s cho vi c kh năng b o m th c hi n hình ph t khi
hoàn thi n pháp lu t hình s . th c hi n không có bi n pháp khác b o m. M t
ư c i u ó, trư c h t ph i làm sáng t n i khác, cư ng ch có th nghiêm kh c m c
hàm c a khái ni m hình ph t. cao, th p ch không ph i là nghiêm kh c
Nghiên c u các cách quy nh khái ni m nh t. Cư ng ch trong hình ph t có m c
hình ph t c a m t s nư c trên th gi i chúng nghiêm kh c cao b i l : Th nh t, hình ph t
ta th y m t s nư c l y trình t quy nh và ư c quy nh trong B lu t hình s - văn b n
áp d ng nh nghĩa khái ni m hình ph t, quy ph m pháp lu t có giá tr cao sau Hi n
m t s nư c khác l i l y b n ch t, n i dung là pháp; th hai, m i toà án u nhân danh nư c
chính nh nghĩa hình ph t, còn th t c áp C ng hoà XHCN Vi t Nam áp d ng nên m i
d ng cũng ư c nêu trong nh nghĩa ó cơ quan, cá nhân, t ch c có liên quan u
nhưng là y u t ph . nư c ta, vi c nhà làm ph i thi hành; th ba, hình ph t ư c b o m
lu t ã k t h p c hai y u t : B n ch t, n i dư i b t kì bi n pháp nào (ch ng h n, bu c
dung và th t c áp d ng xây d ng khái ngư i b k t án ph t tù i ch p hành hình ph t
ni m hình ph t là h p lí. Tuy nhiên, i u t i tr i giam…). Vì v y, tính cư ng ch như
áng nói là ch trong khái ni m hình ph t B lu t hình s ã t ra trong khái ni m hình
ư c ghi nh n t i i u 26 B lu t hình s ph t theo chúng tôi chưa th hi n ư c b n
hi n hành nhà làm lu t nư c ta ã có s nh m ch t c a hình ph t. Thi t nghĩ, khái ni m
l n áng ti c, th m chí còn ng nh t n i hình ph t th hi n y n i hàm c a hình
dung và m c ích c a hình ph t ã ư c ghi ph t, c n nghiên c u và quy nh khái ni m
nh n t i m t i u lu t khác c a B lu t hình này theo hư ng kh ng nh hình ph t là hình
s . Ch ng h n, “cư ng ch ” quy nh trong th c cơ b n và ph bi n nh t c a TNHS, bi n
i u lu t nói trên không ph i là n i dung mà pháp cư ng ch có m c nghiêm kh c cao
chính là cách th c th c hi n hình ph t. Trong nh t b i n i dung tr ng tr và c i t o giáo d c
quy nh này, nhà làm lu t ã có s nh m l n. ngư i ph m t i. V i n i dung như v y, ch c
Ph i chăng kh c ph c i u ó nhà làm lu t ch n khái ni m hình ph t có s tác ng l n
quy nh ti p: “nh m tư c b ho c h n hơn i v i vi c cân nh c, k t h p hai n i
ch …”. Trong quy nh này, nhà làm lu t l i dung tr ng tr và c i t o giáo d c c a nó khi
có s nh m l n gi a n i dung và m c ích quy nh các lo i và m c hình ph t cũng như
c a hình ph t, b i “nh m” ây là m c ích khi áp d ng chúng x lí t i ph m và ngư i
ch không ph i n i dung. C n lưu ý r ng ph m t i. Và i u ó, ch c ch n áp ng
cư ng ch có m t kh p m i nơi (như hành nhi u hơn các òi h i c a các nguyên t c c a
48 t¹p chÝ luËt häc sè 10/2008
- nghiªn cøu - trao ®æi
lu t hình s , trong ó có nguyên t c nhân o. nhu c u ph i làm sáng t v n mà cho n
Nói n các quy nh c a B lu t hình s nay chưa ư c gi i quy t m t cách tho áng
năm 1999 v hình ph t, s là thi u sót l n n u v m t lí lu n cũng như th c ti n xây d ng
không nói n quy nh v m c ích c a hình lu t hình s và vì v y gây nh hư ng không
ph t. Trong B lu t hình s năm 1999, m c t t n vi c th c hi n các òi h i c a các
ích c a hình ph t ư c quy nh t i i u 27, nguyên t c c a lu t hình s , trong ó có
theo ó: “Hình ph t không ch nh m tr ng tr nguyên t c nhân o, ó là tr ng tr và giáo
ngư i ph m t i mà còn giáo d c h tr thành d c c i t o ngư i ph m t i có ph i là m c
ngư i có ích cho xã h i, có ý th c tuân theo ích c a hình ph t hay không? Trong khoa
pháp lu t và các quy t c c a cu c s ng xã h i h c lu t hình s t trư c n nay cũng ã có
ch nghĩa, ngăn ng a h ph m t i m i. Hình r t nhi u tranh lu n xoay quanh v n tr ng
ph t còn nh m giáo d c ngư i khác tôn tr ng tr có ph i là m c ích c a hình ph t hay
pháp lu t, u tranh phòng ng a và ch ng t i không? S ông các nhà lu t h c quan ni m
ph m”. C n lưu ý r ng so v i m c ích c a m c ích c a hình ph t là c i t o giáo d c
hình ph t ư c quy nh trong B lu t hình ngư i ph m t i h tr thành ngư i lương
s năm 1985, m c ích c a hình ph t ư c thi n, có ích cho xã h i, có ý th c tuân theo
ghi nh n t i i u lu t trên ây c a B lu t pháp lu t, ngăn ng a h ph m t i m i và
hình s hi n hành không có gì m i. Do v y, hư ng vào vi c giáo d c, phòng ng a chung.
có th kh ng nh r ng nhà làm lu t nư c ta Cũng không ít các nhà lu t h c cho r ng
khi xây d ng B lu t hình s năm 1999 ã tr ng tr là m c ích c a hình ph t b i vì
không cân nh c n nh ng ki n ngh có cơ s b o v l i ích c a xã h i, Nhà nư c và công
lí lu n và th c ti n ư c nêu ra trong khoa dân, b o v s công b ng xã h i thì ngư i
h c pháp lí nói chung và trong khoa h c lu t ph m t i ph i b tr ng tr . M t s nhà lu t h c
hình s nói riêng i v i vi c hoàn thi n quy khác l i cho r ng tr ng tr là m c ích cao
nh v m c ích c a hình ph t. V y, m c nh t c a hình ph t, phòng ng a t i ph m là
ích c a hình ph t là gì? Phân tích n i dung m c ích trung gian và lo i t i ph m ra kh i
c a quy nh t i i u 27 có th th y r ng m t i s ng xã h i là m c ích cu i cùng c a
trong nh ng m c ích c a hình ph t ã ư c hình ph t.(5) Nh ng quan i m trên ây cho
i u lu t này th hi n chính xác là phòng th y v n m c ích c a hình ph t là v n
ng a t i ph m. Dĩ nhiên, ngoài m c ích này, h t s c ph c t p. S khác nhau trong các
hình ph t còn có nh ng m c ích khác nhưng quan i m v m c ích c a hình ph t có l
ch c ch n không ph i là tr ng tr . Trong khi m t ph n xu t phát t nh ng quy nh c a
ó, cách th hi n m c ích c a hình ph t t i pháp lu t th c nh. B i v y, vi c nh n th c
i u 27 B lu t hình s năm 1999 cho th y và quy nh úng n v m c ích c a hình
hình ph t còn có m c ích tr ng tr ngư i ph t có ý nghĩa vô cùng to l n i v i vi c
ph m t i. Chính n i dung c a quy nh trên quy nh các lo i hình ph t, h th ng hình
ây v m c ích c a hình ph t làm n y sinh ph t, các ch tài c th trong các i u lu t c a
t¹p chÝ luËt häc sè 10/2008 49
- nghiªn cøu - trao ®æi
B lu t hình s . ng th i, vi c nh n th c Phòng ng a riêng và phòng ng a chung.
m t cách úng n v m c ích c a hình ph t ây th c hi n phòng ng a riêng là gi i
có ý nghĩa i v i vi c hoàn thi n pháp lu t quy t v n phòng ng a chung. B i v y,
hình s , c th là hoàn thi n quy nh v m c phòng ng a riêng ph i ư c t lên trên
ích c a hình ph t. Trư c h t, b i b n ch t phòng ng a chung. i u này có ý nghĩa
c a xã h i ta là nhân o nên vi c quy nh phương pháp lu n quan tr ng ch cho phép
và áp d ng hình ph t không nh m m c ích xác nh ư c gi i h n c a hình ph t và xác
tr ng tr ; tr ng tr chính là phương th c c i nh n i dung c a hình ph t. Như v y, hình
t o giáo d c ngư i ph m t i. N u Nhà nư c ph t có hai m c ích: duy trì, m b o công
mu n t ra m c ích c a hình ph t là tr ng lí, công b ng xã h i và phòng ng a t i ph m;
tr thì hình ph t tr nên vô nghĩa. Hơn n a, trong ó phòng ng a t i ph m là m c ích
hình ph t cũng không ph i ư c t ra tr cao hơn c a hình ph t. Nh ng m c ích trên
thù. V y m c ích c a hình ph t là gì? M c có th ư c th c hi n thông qua n i dung
ích, theo cách hi u chung nh t là cái mà con tr ng tr và c i t o giáo d c v i tính cách là
ngư i hư ng t i khi ti n hành lo i hình công hai phương th c th c hi n m c ích c a hình
vi c nào ó. Vì v y m c ích c a hình ph t là ph t. Như chúng ta ã bi t, i u ki n hoàn
cái mà Nhà nư c hư ng t i khi quy nh và c nh xã h i có th thay i, t i ph m cũng có
áp d ng hình ph t. C n lưu ý r ng quan ni m th thay i, m c ích b o m công lí, công
v hình ph t bao gi cũng g n li n v i quan b ng xã h i và phòng ng a t i ph m c a hình
ni m v t i ph m. T i ph m càng nghiêm ph t là không bao gi thay i. Do v y, v i
tr ng, càng nguy hi m thì hình ph t càng ph i tính cách là phương th c b o v xã h i
nghiêm kh c, t c t i càng n ng thì m c kh i nh ng vi ph m các i u ki n t n t i c a
tr ng tr càng n ng. M t khác, ã ph m t i thì nó, hình ph t ư c s d ng m b o công
ngư i ph m t i không th thoát kh i trách lí, công b ng xã h i và phòng ng a t i ph m.
nhi m hình s hay nói cách khác ngư i ph m (Xem ti p trang 72)
t i ph i b tr ng tr . Rõ ràng, vi c quy nh và
áp d ng hình ph t trư c h t là m b o (1).Xem: Dressle. J. Understanding criminal Law.
Matthew Bender- N. Y. 1994 .P.3-4.
công lí, công b ng xã h i còn vi c giáo d c
(2).Xem: H S Sơn, “Khái ni m hình ph t và m c ích
c i t o ư c ngư i ph m t i hay không ó là c a hình ph t nhìn t h th ng pháp lu t Anh-Mĩ”;
v n ti p theo. Vì công lí, công b ng xã h i T p chí nhà nư c và pháp lu t, s 2/2007, tr. 74-80.
mà ngư i ph m t i ph i b ưa ra xét x và b (3).Xem: PGS.TSKH. Lê Văn C m, Nh ng v n cơ
b n trong khoa h c lu t hình s (Ph n chung), Sách
áp d ng hình ph t. Cũng vì công lí và công chuyên kh o sau i h c, Nxb. i h c qu c gia Hà
b ng xã h i mà nh ng ngư i ph m t i vô ý N i, 2005, tr. 677.
gây h u qu nghiêm tr ng cũng ph i b tr ng (4).Xem: PGS.TS. Võ Khánh Vinh (Ch biên), Giáo
trình lu t hình s Vi t Nam (Ph n chung), Nxb. Công
tr . Song vi c quy nh và áp d ng hình ph t
an nhân dân, Hà N i, 2006, tr. 352.
không ch nh m b o m công lí, công b ng (5).Xem: Hình ph t trong lu t hình s Vi t Nam,
xã h i mà còn nh m phòng ng a t i ph m: Nxb. Chính tr qu c gia, Hà N i, 1995, tr. 88.
50 t¹p chÝ luËt häc sè 10/2008
nguon tai.lieu . vn
