Xem mẫu
- H−ëng quèc tÞch, mÊt quèc tÞch
TS. NguyÔn ThÞ ThuËn *
1. Qu c t ch c a tr em trong pháp s nư c có th th y quy nh v qu c t ch
lu t m t s nư c c a tr em t p trung vào các v n sau:
Trong pháp lu t qu c t , quy n có qu c Th nh t, qu c t ch c a tr em khi ư c
t ch nói chung và quy n có qu c t ch c a tr sinh ra.
em nói riêng là m t trong nh ng quy n dân - Tr em khi sinh ra có qu c t ch c a
s -chính tr cơ b n. i u này ã ư c cha m b t k ư c sinh ra âu. Ví d :
kh ng nh trong nhi u i u ư c qu c t và Theo i u 16 Lu t qu c t ch Vi t Nam năm
các văn ki n qu c t quan tr ng có liên 1998, i u 15 Lu t qu c t ch Vi t Nam
quan như: Công ư c La Haye năm 1930 v năm 2008, tr em sinh ra trong ho c ngoài
m t s v n liên quan t i xung t lu t lãnh th Vi t Nam mà khi sinh ra có cha m
qu c t ch (các i u 12, 13, 14, 15, 16, 17); u là công dân Vi t Nam thì có qu c t ch
Tuyên ngôn nhân quy n th gi i năm 1948 Vi t Nam; i u 9 Lu t qu c t ch nư c
( i u 15); Công ư c v a v c a ngư i C ng hoà dân ch nhân dân Lào, tr em có
không qu c t ch năm 1954; Công ư c v cha m là công dân Lào không ph thu c
h n ch tình tr ng ngư i không qu c t ch vào vi c tr em ư c sinh ra trong ho c
năm 1961 (các i u 1, 4, 5); Công ư c v ngoài lãnh th c a C ng hoà dân ch nhân
các quy n dân s và chính tr năm 1966 dân Lào thì có qu c t ch Lào…
( i u 24); Công ư c v quy n tr em năm ây là cách th c xác nh qu c t ch
1989 ( i u 7)… M c dù m c ích và ph m truy n th ng và ph bi n nh t mà lu t pháp
vi i u ch nh c a nh ng văn b n pháp lí c a các nư c s d ng xác nh qu c t ch
qu c t nêu trên không gi ng nhau nhưng c a tr em khi sinh ra.
i m chung c a các quy nh liên quan n - Tr em có qu c t ch c a nư c nơi
qu c t ch c a tr em trong nh ng văn ki n chúng ư c sinh ra. Ví d : Theo i m a i u
này u kh ng nh v n mang tính 29 Hi n pháp c a C ng hoà Cu Ba, nh ng
nguyên t c: m b o cho m i tr em khi ngư i sinh ra trên lãnh th c a Cu Ba (tr
sinh ra u có quy n có qu c t ch. con c a nh ng ngư i nư c ngoài ang làm
th c hi n nguyên t c này, trên cơ s vi c t i Cu Ba cho chính ph c a h ho c
ch quy n qu c gia, trong các văn b n pháp cho các t ch c qu c t ) có qu c t ch Cu
lu t v qu c t ch c a qu c gia u có nh ng Ba; Theo i u 6 Lu t qu c t ch c a nư c
i u kho n c th quy nh v qu c t ch c a
tr em. Tham kh o pháp lu t qu c t ch m t * Trư ng i h c Lu t Hà N i
34 t¹p chÝ luËt häc sè 6/2009
- H−ëng quèc tÞch, mÊt quèc tÞch
C ng hoà nhân dân Trung Hoa, tr em sinh tr em có qu c t ch c a nư c mình n u cha
ra t i nư c này có cha m là ngư i không m chúng tho thu n ch n vào th i i m
qu c t ch ho c qu c t ch không rõ ràng và ăng kí khai sinh (Vi t Nam)...
nh cư Trung Qu c thì có qu c t ch Th hai, qu c t ch c a tr em trong
Trung Qu c… Cách th c xác nh qu c t ch trư ng h p cha m thay i qu c t ch.
theo nơi sinh thư ng ư c s d ng trong Qu c t ch c a cha m có th thay i
trư ng h p cha m tr em không có qu c trên cơ s c a vi c ư c thôi qu c t ch, ư c
t ch, không xác nh ư c qu c t ch ho c nh p qu c t ch nư c khác, ư c tr l i qu c
không rõ là ai. t ch, b tư c qu c t ch... Nhìn chung, pháp
- Tr em có qu c t ch c a nư c nơi mà lu t qu c t ch c a các nư c u quy nh
cha ho c m chúng là công dân. Ví d : Theo trư ng h p cha m ư c nh p qu c t ch
i u 17 B lu t qu c t ch nư c C ng hoà nư c khác ho c ư c thôi qu c t ch c a m t
Pháp, tr em sinh ra h p pháp ho c ngoài giá nư c nh t nh thư ng d n n vi c con cái
thú có qu c t ch Pháp n u có cha ho c m là s có ho c m t qu c t ch theo s thay i
công dân Pháp; i u 4 kho n 1 Lu t qu c qu c t ch c a cha m chúng. i u ki n kèm
t ch Vương qu c Thái Lan (s 2): M t ngư i theo ư c quy nh trong lu t thư ng là
sinh ra có cha ho c m có qu c t ch Thái tu i. Ví d : Qu c t ch c a tr em dư i 14
Lan không phân bi t sinh ra trong ho c tu i ư c xác nh theo qu c t ch c a cha
ngoài lãnh th Thái Lan có qu c t ch Thái m , t 14 n 18 tu i ph i có s ng ý c a
Lan; i u 2 Lu t qu c t ch Nh t B n, tr em tr em ó (Lu t qu c t ch c a Nga, Lào), tr
s có qu c t ch Nh t B n n u cha ho c m em ó dư i 18 tu i vào th i i m nh p qu c
có qu c t ch Nh t B n vào th i i m sinh ra t ch c a cha m chúng (Lu t qu c t ch c a
a tr … Cơ s xác nh qu c t ch c a Hoa Kỳ, Rumani); i u ki n v cư trú cùng
tr em khi sinh ra theo cách th c này m c dù cha m nư c ngoài ho c r i b qu c gia là
cũng là nguyên t c huy t th ng (cha ho c công dân cư trú nư c ngoài (Lu t qu c
m ) nhưng s khác nhau trong lu t pháp c a t ch c a Rumani)… Riêng trư ng h p cha
các nư c là ch : Có nư c m c nhiên công m b tư c qu c t ch thì qu c t ch c a con
nh n tr em ó là công dân nư c mình n u cái h ư c quy nh r t khác nhau như:
cha ho c m tr em là công dân c a nư c ó Vi c m t qu c t ch c a cha m do b tư c
(Pháp, Thái Lan); có nư c ch coi tr em là qu c t ch không m c nhiên d n n vi c m t
công dân nư c mình v i i u ki n cha ho c qu c t ch c a con cái h (Lu t qu c t ch c a
m tr em là công dân nư c ó và nó cũng Lào, Rumani); ho c tư c qu c t ch c a cha
ư c sinh ra t i qu c gia này ho c tr em m có th d n n vi c m t qu c t ch c a
sinh ra nư c ngoài nhưng t i th i i m ó con chưa thành niên (Lu t qu c t ch c a
cha m (ho c m t trong hai ngư i) thư ng Vương qu c Thái Lan)…
trú t i qu c gia ó (Lào); có nư c quy nh Th ba, qu c t ch c a tr em ư c nh n
t¹p chÝ luËt häc sè 6/2009 35
- H−ëng quèc tÞch, mÊt quèc tÞch
làm con nuôi. th c ti n, Lu t qu c t ch Vi t Nam năm
i v i tr em là con nuôi, qu c t ch 2008 ã ư c thông qua và thay th cho Lu t
c a tr em ư c pháp lu t c a các nư c quy năm 1998 i u ch nh pháp lí các v n
nh như sau: v qu c t ch. So v i Lu t năm 1998, Lu t
- Tr em v n gi qu c t ch g c: Quy qu c t ch Vi t Nam năm 2008 có nhi u i m
nh này thư ng áp d ng i v i trư ng m i như: Quy nh v ăng kí gi qu c t ch
h p tr em c a nư c ó ư c ngư i nư c Vi t Nam i v i công dân Vi t Nam nh
ngoài nh n làm con nuôi (Lu t qu c t ch cư c nư c ngoài (kho n 2 i u 13); quy
c a Nga, Vi t Nam). nh m r ng các trư ng h p ư c tr l i
- Tr em ư c thôi qu c t ch g c theo qu c t ch Vi t Nam ( i m d, e i u 23); m t
ơn yêu c u c a cha m nuôi là ngư i qu c t ch Vi t Nam n u không ăng kí gi
nư c ngoài v i i u ki n tr em s ư c qu c t ch Vi t Nam (kho n 3 i u 26)…
vào qu c t ch c a cha m nuôi (Lu t qu c Tuy nhiên, các quy nh v qu c t ch c a tr
t ch c a Ucraina). em h u như r t ít thay i.
- Tr em có qu c t ch c a cha m nuôi: Có th kh ng nh v cơ b n các quy
Quy nh này ư c áp d ng i v i trư ng nh trong c Lu t qu c t ch Vi t Nam năm
h p tr em là ngư i nư c ngoài ư c công 1998 và năm 2008 v qu c t ch c a tr em
dân nư c ó nh n làm con nuôi (Lu t qu c u phù h p v i các quy nh trong nh ng
t ch c a Nga, Rumani, Australia…). i u ư c qu c t có liên quan m c dù hi n
- Tr em có qu c t ch theo s tho thu n nay, Vi t Nam v n chưa ph i là thành viên
c a cha m nuôi. Quy nh này ư c áp c a m t s i u ư c qu c t a phương v
d ng trong trư ng h p cha m nuôi không qu c t ch như: Công ư c La Haye năm 1930
cùng qu c t ch (Lu t qu c t ch c a Nga). v m ts v n liên quan t i xung t lu t
Có th th y các m c khác nhau, qu c t ch, Công ư c v a v c a ngư i
pháp lu t v qu c t ch c a các nư c u có không qu c t ch năm 1954, Công ư c v h n
các quy nh v qu c t ch c a tr em. Các ch tình tr ng ngư i không qu c t ch năm
cách th c xác nh qu c t ch cho tr em, h 1961… N u i chi u v i quy nh v qu c
qu c a s thay i qu c t ch c a cha m i t ch c a tr em trong pháp lu t các nư c,
v i qu c t ch c a con cái… h u như u quy nh tương ng c a Vi t Nam cũng
hư ng t i m c ích m b o cho b t kì tr không có s khác bi t l n. C th : Qu c
em nào khi sinh ra u thu c v qu c gia t ch c a tr em ư c xác nh trên cơ s có
nh t nh.(1) s k t h p gi a nguyên t c huy t th ng và
2. Qu c t ch c a tr em trong pháp nguyên t c nơi sinh. Kh ng nh này ư c
lu t Vi t Nam th hi n n i dung c a nhi u i u kho n
Sau quá trình g n 10 năm áp d ng Lu t trong c Lu t qu c t ch Vi t Nam năm 1998
qu c t ch năm 1998 cũng như t òi h i c a và Lu t năm 2008.(2)
36 t¹p chÝ luËt häc sè 6/2009
- H−ëng quèc tÞch, mÊt quèc tÞch
Theo nguyên t c huy t th ng, tr em khi t ch c a cha m ;
sinh ra (không ph thu c vào nơi sinh) s có - Qu c t ch c a con chưa thành niên sinh
qu c t ch Vi t Nam n u: s ng cùng cha ho c m cũng thay i theo
- Cha m u là công dân Vi t Nam; s thay i qu c t ch c a cha ho c m n u
- Cha ho c m là công dân Vi t Nam, có s tho thu n b ng văn b n c a cha m .
còn ngư i kia không có qu c t ch; Trư ng h p cha ho c m ư c nh p, tr
- M là công dân Vi t Nam còn cha l i qu c t ch Vi t Nam thì con chưa thành
không rõ là ai; niên cùng sinh s ng v i ngư i ó cũng có
- Cha m tho thu n b ng văn b n vào qu c t ch Vi t Nam n u cha m không tho
th i i m khai sinh cho tr em khi cha ho c thu n b ng văn b n v vi c gi qu c t ch
m là công dân Vi t Nam còn ngư i kia là nư c ngoài cho con. i u ki n “cùng sinh
công dân nư c ngoài. N u tr em sinh ra trên s ng” là m t trong nh ng i m m i c a Lu t
lãnh th Vi t Nam mà cha m không tho qu c t ch Vi t Nam năm 2008.(4)
thu n ư c vi c l a ch n qu c t ch cho con Tuy nhiên, kho n 2 i u 35 Lu t qu c
thì tr em ó có qu c t ch Vi t Nam. Quy t ch năm 2008 l i không c p trư ng h p
nh v trư ng h p “không tho thu n ch n” n u ch cha ho c m thôi qu c t ch Vi t Nam
nói trên m i ư c b sung trong Lu t qu c thì qu c t ch c a con chưa thành niên cùng
t ch năm 2008 và cũng nh m m c ích m s ng v i ngư i ó s ra sao n u h không
b o cho tr em không b rơi vào tình tr ng tho thu n b ng văn b n v vi c gi qu c
không qu c t ch.(3) t ch Vi t Nam cho a con.(5) Vi c “ ng ”
Theo nguyên t c nơi sinh, tr em có qu c như v y s d n n hai cách hi u khác nhau:
t ch Vi t Nam trong nh ng trư ng h p: Con chưa thành niên s ng cùng cha ho c m
- Cha m u không có qu c t ch nhưng - ngư i ư c thôi qu c t ch Vi t Nam không
có nơi thư ng trú t i Vi t Nam; b m t qu c t ch Vi t Nam ho c con chưa
- M không có qu c t ch nhưng có nơi thành niên s ng cùng cha ho c m ư c thôi
thư ng trú t i Vi t Nam còn cha không rõ qu c t ch Vi t Nam ương nhiên m t qu c
là ai; t ch Vi t Nam. Theo quan i m c a tác gi
- Tr sơ sinh b b rơi, tr em ư c tìm bài vi t, c n quy nh c th i v i trư ng
th y trên lãnh th Vi t Nam mà cha m h p này theo hư ng n u cha m không tho
không rõ là ai. thu n v vi c gi qu c t ch Vi t Nam cho
i v i qu c t ch c a con cái khi cha m con thì qu c t ch c a con cũng s thay i
thay i qu c t ch do ư c nh p, tr l i ho c theo qu c t ch c a cha ho c m , nghĩa là tr
thôi qu c t ch Vi t Nam, Lu t qu c t ch Vi t em cũng m t qu c t ch Vi t Nam.
Nam quy nh: i v i qu c t ch c a con nuôi, Lu t
- Qu c t ch c a con chưa thành niên sinh qu c t ch năm 2008 ( i u 37) ti p thu toàn
s ng cùng cha m cũng thay i theo qu c b n i dung c a Lu t qu c t ch năm 1998
t¹p chÝ luËt häc sè 6/2009 37
- H−ëng quèc tÞch, mÊt quèc tÞch
( i u 30) mà không có b t c s i u ch nh tình hu ng tr em là ngư i nư c ngoài ư c
nào. Tuy nhiên, trong i u ki n hi n nay, cha m mà m t ngư i là công dân Vi t
khi Vi t Nam là m t trong nh ng nư c có Nam, còn ngư i kia là ngư i nư c ngoài
s lư ng l n tr em ư c ngư i nư c ngoài nh n làm con nuôi thì ư c nh p qu c t ch
nh n làm con nuôi thì các quy nh v qu c Vi t Nam theo ơn xin c a cha m nuôi. Vì
t ch c a con nuôi không ch mb o ư c v y, tác gi bài vi t cho r ng c n thi t ph i
m c t i a quy n có qu c t ch c a tr em tính n c th c t , n u tr em là công dân
mà còn nên cân nh c n m t s y u t Vi t Nam mà ư c v ch ng, trong ó m t
khác. Tuy nhiên, trên cơ s tham kh o pháp ngư i là công dân Vi t Nam ngư i kia là
lu t c a m t s qu c gia v v n này cũng ngư i nư c ngoài nh n làm con nuôi thì
như phân tích quy nh tương ng c a Lu t qu c t ch c a tr em ó s ra sao? Lu t
qu c t ch Vi t Nam, i chi u v i quy nh qu c t ch c a Liên bang Nga ưa ra cách
trong pháp lu t c a m t s qu c gia, tác gi i gi i quy t: Qu c t ch c a tr em s do cha
bài vi t cho r ng nên xem xét thêm nh ng m nuôi tho thu n ch n, n u không tho
v n sau ây: thu n, tr em s có qu c t ch Nga n u tr
em thư ng trú trên lãnh th Nga ho c s tr
- Quy nh t i kho n 1 i u 37 có th b
thành ngư i không qu c t ch. Nên tham
sung thêm trư ng h p tr em có th ư c
kh o quy nh như trên c a pháp lu t Liên
thôi qu c t ch Vi t Nam trên cơ s ơn xin
bang Nga vì gi i quy t theo cách c a Liên
c a cha m nuôi và v i i u ki n s ư c
bang Nga v n m b o quy n có qu c t ch
vào qu c t ch nư c khác. Như v y, khi
c a a tr . Lu t qu c t ch Australia cũng
ư c ngư i nư c ngoài nh n làm con nuôi,
quy nh: Tr em là ngư i nư c ngoài ư c
tr em có th : v n có qu c t ch Vi t Nam
công dân Australia (c 2 ho c m t trong 2)
(n u cha m nuôi không xin thôi qu c t ch
nh n làm con nuôi và vào th i i m ư c
Vi t Nam); có qu c t ch c a nư c mà cha
nh n làm con nuôi, ang thư ng trú t i
m nuôi là công dân (n u lu t c a nư c mà Australia thì có qu c t ch Australia.
cha m nuôi c a tr em là công dân cho Tóm l i, n u so v i Lu t qu c t ch Vi t
phép); có qu c t ch c a Vi t Nam và có c Nam năm 1998, v m t t ng th , Lu t qu c
qu c t ch c a nư c mà cha m nuôi là công t ch Vi t Nam năm 2008 ã có m t s i u
dân.(6) Rõ ràng dù lu t m i nư c có quy ch nh, b sung h p lí. i v i các quy nh
nh như th nào thì tr em khi ư c nh n v qu c t ch c a tr em, có th kh ng nh:
làm con nuôi cũng không th b rơi vào tình Th nh t, quy n có qu c t ch c a tr em
tr ng không qu c t ch. Vi t Nam hoàn toàn ư c m b o; th hai,
- Trư ng h p v ho c ch ng là công dân nguyên t c huy t th ng luôn ư c ưu tiên áp
Vi t Nam, còn ngư i kia là công dân nư c d ng trong vi c xác nh qu c t ch cho tr
ngoài ã và s ti p t c xu t hi n. Lu t qu c em. Tuy nhiên, t nh ng phân tích trên ây,
t ch Vi t Nam hi n hành m i ch “d li u” theo tác gi bài vi t, trong tương lai v n nên
38 t¹p chÝ luËt häc sè 6/2009
- H−ëng quèc tÞch, mÊt quèc tÞch
cân nh c ti p t c hoàn thi n m t s quy CÁC CĂN C XÁC NH... (ti p theo
nh liên quan n qu c t ch c a tr em trang 59)
Lu t qu c t ch năm 2008 có th áp ng t i 3. Tư c qu c t ch Vi t Nam
a òi h i c a th c ti n./. Tư c qu c t ch là bi n pháp mang tính
ch tài do Nhà nư c áp d ng i v i công
(1). Do xung t pháp lu t v qu c t ch mà hi n nay dân trong m t s trư ng h p c bi t. Lu t
v n có nh ng a tr khi sinh ra có th có nhi u qu c qu c t ch năm 2008 quy nh hai trư ng h p
t ch nhưng v i các quy nh trong pháp lu t qu c t ch
áp d ng ch tài tư c qu c t ch Vi t Nam(21):
hi n hành (k t h p c nguyên t c xác nh qu c t ch
theo huy t th ng và theo nơi sinh), trư ng h p a tr - Công dân Vi t Nam cư trú nư c ngoài
sinh ra b rơi vào tình tr ng không qu c t ch s r t ít có th b tư c qu c t ch Vi t Nam n u có hành
khi x y ra. vi gây phương h i nghiêm tr ng n n n c
(2).Xem: Các i u 15, 16, 17, 18 Lu t qu c t ch Vi t l p dân t c, n s nghi p xây d ng và b o
Nam năm 2008.
v T qu c ho c n uy tín c a Vi t Nam.
(3). a tr trong tình hu ng này cũng s có th có
hai qu c t ch vì pháp lu t c a m t s nư c (B lu t
- Ngư i ã nh p qu c t ch Vi t Nam theo
qu c t ch C ng hòa Pháp, Lu t qu c t ch Vương qu c úng quy nh c a pháp lu t dù cư trú
Thái Lan) quy nh ch c n cha ho c m có qu c t ch trong ho c ngoài lãnh th Vi t Nam cũng có
nư c ó thì con sinh ra cũng có qu c t ch nư c này th b tư c qu c t ch Vi t Nam khi th c hi n
không ph thu c vào nơi sinh. hành vi nêu trên.
(4). T i kho n 2 i u 28 Lu t qu c t ch năm 1998
V i tính ch t là bi n pháp ch tài tư c
ch c p trư ng h p n u ch có cha ho c m
thay i qu c t ch do nh p, thôi ho c tr l i qu c qu c t ch ư c áp d ng h n ch và ph i do
t ch Vi t Nam thì qu c t ch c a con chưa thành Ch t ch nư c quy t nh. Th ng kê c a B
niên ư c xác nh theo s tho thu n b ng văn tư pháp v th c hi n Lu t qu c t ch Vi t
b n c a cha m . Nam cho th y bi n pháp này chưa t ng ư c
(5).Xem: Kho n 2 i u 35 Lu t qu c t ch Vi t Nam
áp d ng trong th c t .(22)
năm 2008 quy nh: “Khi ch cha ho c m ư c
nh p, tr l i ho c thôi qu c t ch Vi t Nam thì con
V t ng th , Lu t qu c t ch năm 2008 ã
chưa thành niên sinh s ng cùng v i ngư i ó cũng có k th a các quy nh c a Lu t qu c t ch năm
qu c t ch Vi t Nam ho c m t qu c t ch Vi t Nam n u 1998 ng th i có s i u ch nh tương i
có s th a thu n b ng văn b n c a cha m . h p lí v các căn c xác nh m t qu c t ch
Trư ng h p cha ho c m ư c nh p, tr l i qu c t ch
Vi t Nam. Tuy nhiên, m t s quy nh v
Vi t Nam thì con chưa thành niên sinh s ng cùng v i
m t qu c t ch Vi t Nam v n c n ư c hoàn
ngư i ó cũng có qu c t ch Vi t Nam, n u cha m
không tho thu n b ng văn b n v vi c gi qu c t ch thi n có th áp ng t i a yêu c u c a
nư c ngoài c a ngư i con” . th c ti n, c bi t là các quy nh v ăng kí
(6). i u này hoàn toàn có th x y ra vì Lu t qu c gi qu c t ch và thay i qu c t ch c a tr
t ch hi n hành c a Vi t Nam quy nh tr em v n có chưa thành niên./.
qu c t ch Vi t Nam khi ư c ngư i nư c ngoài nh n
làm con nuôi, lu t pháp c a nhi u nư c l i quy nh (21).Xem: i u 31 Lu t qu c t ch Vi t Nam năm 2008.
tr em nư c ngoài ư c công dân nư c h nh n làm (22).Xem: Báo cáo c a B tư pháp t ng k t 9 năm
con nuôi thì có qu c t ch c a nư c ó. th c hi n Lu t qu c t ch Vi t Nam năm 1998, tr. 2.
t¹p chÝ luËt häc sè 6/2009 39
nguon tai.lieu . vn
