- Trang Chủ
- Nông - Lâm - Ngư
- Báo cáo Phân tích biến động dân số, lao động và việc làm ở huyện Lập Thạch trong giai đoạn hiện nay
Xem mẫu
- LuËn v¨n
tèt nghiÖp Nguy Ô n M¹nh TiÕn
Lêi nãi Ç u
®
Xu Êt ph¸t ®iÓ m cña Ò n
n kinh
tÕ ViÖt m
na rÊt thÊp, íc l¹ilµ
n ta
m ét níc «ng ©n
® d víitèc é
® t¨ng ©n vµo
d sè lo¹icao nhÊt trªn thÕ giíi.
V× vËy viÖc tËn dông khai th¸c Õt
h c¸c nguån lùc néi µ Æ c
t¹im ® biÖt
lµ nguån lùc con êi îc
ng ® coi h¹t nh © n
lµ cña qu¸ tr×nh ph¸t triÓn Kinh
tÕ X∙ héi. T¹i héi
§¹i ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø IX ®∙ Ø
ch râ: §iÒu
kiÖn tiªn quy Õt Ó
® thóc È y ph¸t triÓn
® sù kinh x∙
tÕ héi cña Êt íc
® n lµ
æ n Þnh n
® d© sè, lao éng yÕu c¬
® lµ tè b¶n nh» m hoµn thµnh c«ng
cuéc C«ng nghiÖp ho¸ HiÖn ®¹i ho¸ ® Êt níc tõng bíc ®i lªn chñ
ngh Ü a héi.
x∙
Trong nh÷ng n¨m qua §¶ng bé, chÝnh quy Ò n vµ nh © n d© n
huy Ö n LËp Th¹ch È y
® m¹nh ph¸t triÓn
kinh tÕ, ©ng
n cao êi
® sèng vËt
chÊt
vµ tinh thÇn cho © n ©n ®¹t îc
nh d vµ ®∙ ® nh÷ng thµnh tùu ®¸ng
kÓ. Tuy nhiªn vÊn ® Ò tån t¹i
lín nhÊt hiÖn nay lµ d ©n sè qu¸ ® «n g,
quy «
m lao ng
®é rÊt
lín,tr×nh êi
®é ng lao éng
® thÊp, Êt
m c©n èi
® lín
c¶ vÒ c¬ cÊu kinh tÕ c¬ cÊu lao ®é ng, søc
vµ chøa lao ® éng trong
lÜnh vùc n«ng nghiÖp ®∙ qu¸ t¶i,
tû lÖ thiÕu viÖc lµm cña ng êi lao
® éng cao ®∙ t¹o ra m ét ¸p lùc rÊt lín tíi
vÊn ® Ò gi¶i quy Õt viÖc lµm
cho êi
ng lao éng
® cña huy Ö n.
Trong thêi gian
thùc tËp ë huy Ö n LËp Th¹ch, tØnh Ü n h
V Phóc,
t«i ®∙ nhËn thÊy vÊn ® Ò biÕn ®é ng d ©n sè, lao ® én g vµ viÖc lµm
® ang m a n g tÝnh thêi sù võa cÊp b¸ch võa l©u dµi cã ¶nh h ëng s©u
s ¾c
tíiqu¸ tr×nh ph¸t triÓn
kinh héi
tÕ x∙ cña huy Ö n. ã
Do ® cÇn thiÕt
vµ sím ph¶i ét m
cã m sù xe xÐt, ®¸nh ét
gi¸ m c¸ch trung thùc Ç y ñ
® ®
vµ khoa häc vÊn ® Ò nãi trªn tõ ã ® a ra c¸c gi¶i
® ph¸p cô thÓ nh» m
ph¸t huy nh÷ng thµnh tùu ®¹t îc
®∙ ® vµ tõng bíc gi¶i quy Õt
nh÷ng vÊn
® Ò tån ® äng nãi trªn ® Ó t¹o ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn kinh x∙ héi ë
tÕ
huy Ö n.
V× vËy ®∙
t«i chän ® Ò tµi: "Ph © n
tÝch biÕn ®éng n
d© sè,
lao ®éng viÖc
vµ lµm huy Ö n
ë LËp Th¹ch trong giai ®o¹n hiÖn
nay" lµm luËn v¨n
tèt nghiÖp cña × n h.
m
Khoa: Kinh lao
tÕ ®éng
vµ d©n sè 1
- LuËn v¨n
tèt nghiÖp Nguy Ô n M¹nh TiÕn
Néi dung cña Ò
® tµi bao m:
gå
Ph Ç n I: C¬ së lý luËn vÒ biÕn ®éng d©n sè, lao ®éng vµ viÖc
lµm.
Ph Ç n
II:Thùc tr¹ng cña
sù biÕn ®éng d©n sè, lao ®éng
vµ viÖc
lµm huy Ö n
ë LËp Th¹ch trong giai ®o¹n
hiÖn nay.
Ph Ç n
III:Gi¶i ph¸p
vÒ ®iÒu Ø n h
ch d©n sè, lao ®éng
vµ t¹o viÖc
lµm cho ng êi lao ®éng ë huy Ö n LËp Th¹ch, tØnh V Ü n h
Phóc.
C¸c ¬ng
ph ph¸p nghiªn Ò
cø ® tµi:
Ph ¬ng ph¸p thu thËp t liÖu, c¸c nghiªn cøu cña huy Ö n cã liªn
quan Õ n Ò
® ® tµi nghiªn cøu.
¬ng
Ph ph¸p ®iÒu tra thèng
kª: §îc ®iÒu tra kh¶o ét x∙
s¸t ë m sè
®¹i diÖn ® Ó thu thËp nh÷ng th«ng tin cÇn thiÕt Ó mih ho¹ cho c¸c
®
nhËn xÐt, ®¸nh
gi¸ thùc tr¹ng.
¬ng
Ph ph¸p to¸n häc thèng
kª: Dùa trªn
c¬ së c¸c
d÷ liÖu ®∙
thu thËp îc, sö
® dông c¸c c«ng thøc to¸n häc, thèng häc
kª cÇn thiÕt
gióp cho viÖc © n
ph tÝch ®¸nh
gi¸ c¸c hiÖn îng nghiªn
t cøu.
¬ng
Ph ph¸p tæng hîp: Th«ng
qua kÕt qu¶ nh÷ng © n
ph tÝch c¸c
hiÖn tîng nghiªn cøu ® Ó tæng hîp kh¸i qu¸t thµnh b¶n chÊt, xu híng
vËn én g
® cña vÊn Ò
® nghiªn cøu.
Khoa: Kinh lao
tÕ ®éng
vµ d©n sè 2
- LuËn v¨n
tèt nghiÖp Nguy Ô n M¹nh TiÕn
PhÇn I
C ¬ lý
së luËn Ò Õ n é n g © n
v bi ® d sè, lao é n g vi Öc m
® vµ lµ
I.C¸c
kh¸i niÖ m b¶n
c¬ vÒ d©n vµ sù
sè biÕn ®éng cña d©n sè
1.Quy « c¬
m vµ cÊu n
d© sè.
1.1.Quy «:
m §îc hiÓu lµ tæng sè ng êi sinh sèng trong m ét l∙nh thæ
nhÊt Þ n h,
® trong ét
m thêi gian
nhÊt Þ n h.
®
1.2. C¬
cÊu d©n sè: Bªn c¹nh nh÷ng Æ c
® ®iÓ m chung cña con êi
ng
lµ cïng chung sèng trong m ét l∙nh thæ, hä l¹i nh÷ng ® Æ c
cã
®iÓ m riªng
cã vÒ giíitÝnh, é
® tuæi.v.v...Do vËy, Ó
® hiÓu biÕt
chi tiÕt h¬n ©n
vÒ d sè, chóng cÇn © n
ta ph chia ©n
d sè thµnh
nh÷ng vÊn Ò
® kh¸c nhau theo ét
m tiªu thøc nµo ®ã. © n
Sù ph
chia c¸c nhã m gäi c¬
lµ cÊu n
d© sè.
¬
C cÊu ©n
d sè theo tuæi: ©y viÖc © n
§ lµ ph chia tæng n
d© sè
cña m ét l∙nh thæ thµnh nh÷ng nhã m d ©n sè cã tuæi ho Æ c kho¶ng
tuæi kh¸c nhau ét
t¹im thêi ®iÓ m
nµo ã.
®
¬ cÊu ©n theo giíi
C d sè tÝnh: Õ u
N chia toµn ©n sè na m
bé d
vµ n
d© sè n÷ th× cã
ta c¬ cÊu n
d© sè theo
giíitÝnh. C¸c Ø
ch tiªu th
êng tû giíitÝnh. Õ u hiÖu Pm Pf
dïng tû ho Æ c sè
lµ lÖ N ký vµ lÇn îtlµ
l
d ©n sè na m vµ d© n sè n÷ th× tû sè giíi
tÝnh (SR) ® îc x¸c ® Þ n h nh
sau:
Pm
SR= 100
x
Pf
C ¬ cÊu d ©n sè theo thµnh thÞ vµ n«ng th«n: Lµ viÖc chia
tæng n
d© sè cña ét
m l∙nh thæ thµnh ©n tró
d sè c ë thµnh thÞ ©n
vµ d
sè tró
c ë n«ng th«n th× ® îc
ta c¬ cÊu n
d© sè theo thµnh thÞ
vµ n«ng
th«n.
Cã rÊt nhiÒu tiªu thøc kh¸c nhau ® Ó ph © n chia tæng d© n sè,
m çi tiªu thøc phôc vô cho m ét lîi
Ých nghiªn cøu kh¸c nhau vµ cã ý
Khoa: Kinh lao
tÕ ®éng
vµ d©n sè 3
- LuËn v¨n
tèt nghiÖp Nguy Ô n M¹nh TiÕn
ngh Ü a v« cïng to lín trong viÖc ph © n tÝch, ®¸nh gi¸ vµ ®iÒu ch Ø n h
qu¸ tr×nh ©n
d sè theo íng
h cã lîicho qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh x∙
tÕ
héi l©u dµi n Þ n h.
vµ æ ®
2. C¸c qu¸ tr×nh d©n sè
Sù tån t¹ivµ ph¸t triÓn cña x∙ héi
loµi ng êi g ¾ n liÒn víi
sù vËn
® éng tù nhiªn vµ héi
x∙ cña con êi.
ng Sù vËn ®é ng ® ã chÝnh lµ qu¸
tr×nh sinh, Õt d ©n.
ch vµ di Nã võa kÕt
lµ qu¶ võa nguyªn © n
lµ nh cña
sù ph¸t triÓn. ã,
Do ® viÖc nghiªn cøu nh» m ng ét
t¸c ®é m c¸ch khoa
cã
häc vµo
sù vËn éng ngh Ü a lín tíisù
® cã ý to ph¸t triÓn cña héi
x∙ loµi
ng êi.
2.1. M ø c
sinh
vµ c¸c thíc
®o ®¸nh ø c
gi¸ m sinh.
ø c
M sinh: Ph¶n ¸nh ø c
m ®é sinh s¶n cña n
d© sè,
nã biÓu thÞ
sè trÎ m sinh sèng m µ m ét phô n÷ cã ® îc trong suèt cuéc ®êi sinh
e
s¶n cña × n h. ø c
m M sinh phô thuéc vµo rÊt nhiÒu c¸c yÕu sinh
tè häc,
tù nhiªn héi
vµ x∙ (Sù sinh sèng sù
lµ kiÖn ø a
® trÎt¸ch khái
c¬ thÓ Ñ
m
vµ dÊu
cã hiÖu cña sèng
sù nh h¬i thë, tim Ë p,
® cuèng rèn rung ng
®é
ho Æ c nh÷ng ®é ng nhiªn
cö tù cña ¾ p
b thÞt.
C¸c thíc o
® c¬ b¶n: Ó
§ ®¸nh ø c
gi¸ m sinh
cã rÊt nhiÒu thíc
®o
kh¸c nhau vµ m çi thíc ® o ® Ò u chøa ® ùn g nh÷ng ®iÓ m riªng biÖt.
u
Sau © y m ét thíc
® lµ sè ®o c¬ b¶n.
+Tû suÊt sinh th« (CB R): BiÓu thÞ sè trÎ m sinh ra trong m ét
e
n¨m víi1000 ©n trung
so d sè b×nh n¨m ®ã.
B
C B R _ 1000
= x
P
Trong ®ã:
B: m
Sè trÎe sinh sèng trong n¨m nghiªn cøu.
_
P : D © n trung
sè b×nh cña n¨m nghiªn cøu.
§ ©y ch Ø lµ ch Ø tiªu "th«" vÒ m ø c sinh bëi lÏ É u sè bao gå m
m
toµn ©n
bé d sè, nh÷ng
c¶ thµnh Ç n ©n
ph d sè kh«ng tha m gia vµo qu¸
tr×nh sinh s¶n : ® µ n
nh «ng, m, êi
trÎe ng giµ hay phô sinh.
n÷ v«
Khoa: Kinh lao
tÕ ®éng
vµ d©n sè 4
- LuËn v¨n
tèt nghiÖp Nguy Ô n M¹nh TiÕn
u ®iÓ m: §©y m ét Ø
lµ ch tiªu qua
träng îc
vµ ® sö dông kh¸ réng
r∙i,d Ô
tÝnh to¸n, cÇn sè
Ýt liÖu, dïng trùc tiÕp Ó
® tÝnh lÖ
tû t¨ng n
d©
sè.
Nh îc ®iÓ m : Kh«ng nh¹y c¶ m ® èi víi nh÷ng thay ® æi nhá cña
møc sinh, chÞu nhiÒu ¶nh hëng cña cÊu tróc theo
giíitÝnh, theo tuæi
cña n
d© sè, © n ø c é
ph bè m ® sinh cña c¸c tuæi trong thêi kú
sinh s¶n
cña phô n÷, t×nh tr¹ng h«n © n.
nh
+
Tû suÊt sinh chung: BiÓu thÞ m
sè trÎe sinh trong ét
ra m n¨m
so ét
víim ngh×n phô
n÷ trong é
® tuæi kh¶
cã n¨ng sinh ®Î.
B
GF R
= 1000
x
W15− 49
Trong ®ã:
G F R:
Tû suÊt sinh chung.
B: m
Sè trÎe sinh trong
ra n¨m.
W15− 49 : Sè îng
l phô
n÷ trung b×nh kh¶
cã n¨ng sing trong
®Î n¨m.
Tû suÊt sinh chung ®∙ m ét ph Ç n nµo lo¹i ® îc ¶nh hëng cña
bá
cÊu tróc tuæi nã
vµ giíi kh«ng
so víi1000 n
d© nãi chung µ Ø
m ch so
víi 1000 phô n÷ trong ® é tuæi cã kh¶ n¨ng sinh s¶n. Tuy nhiªn c¸ch
tÝnh nµy vÉn chÞu ¶nh hëng cña © n ø c
sù ph bè m sinh trong thêi kú
sinh s¶n cña phô n÷, t×nh tr¹ng h«n © n.
nh
+
Tû suÊt sinh Æ c ng
® tr theo tuæi: §èi
víic¸c
®é tuæi kh¸c nhau
,møc
sinh cña
®Î phô
n÷ còng kh¸c nhau.
Do vËy cÇn x¸c Þ n h ø c
® m
sinh theo tõng
®é tuæi cña phô n÷.
C«ng thøc:
BFX
ASF R X
= 1000
x
Wx
Trong ®ã:
ASF R X : Tû
suÊt sinh Æ c ng
® tr cña phô ® é
n÷ ë tuæi X
B FX : Sè trÎ m sinh ra trong m ét n¨m cña nh÷ng phô n÷ ë ® é
e
tuæi X
W X : Sè
phô ® é
n÷ ë tuæi
X trong n¨m.
Khoa: Kinh lao
tÕ ®éng
vµ d©n sè 5
- LuËn v¨n
tèt nghiÖp Nguy Ô n M¹nh TiÕn
§Ó x¸c Þ n h îc S F R
® ® A X cÇn Ö
cã h thèng
sè liÖu chi tiÕt, h¬n
n÷a Æ c m ø c
m dï sinh
ë c¸c
®é tuæi kh¸c nhau kh¸c
lµ nhau, ng èi
nh ®
víi
c¸c
®é tuæi gÇn nhau, ø c
m sinh kh«ng kh¸c nhau nhiÒu.
Do vËy,
trong thùc êi thêng
tÕ ng ta x¸c Þ n h suÊt
® tû sinh Æ c ng
® tr cho tõng
nhã m tuæi. Th êng toµn bé phô n÷ trong ®é tuæi sinh ®Î ® îc chia
thµnh nhã m çi
7 m nhã m tuæi.
5
2.2. M ø c Õt
ch vµ c¸c thíc
®o chñ yÕu
M ø c ch Õt: Ch Õt lµ m ét trong nh÷ng yÕu tè cña qu¸ tr×nh t¸i
s¶n xuÊt ©n
d sè, hiÖn îng nhiªn, kh«ng
lµ t tù thÓ tr¸nh khái èi çi
® víim
con êi. N Õ u
ng lo¹ibá sù biÕn ng
®é c¬ häc, t¨ng nhiªn n
tù d© sè b»ng
hiÖu
sè sinh Õt.
vµ sè ch V× vËy, viÖc t¨ng hay gi¶m
sè sinh Æ c
ho sè
ch Õt ® Ò u lµm thay æi
® quy m «, cÊu vµ
c¬ tèc ® é t¨ng tù nhiªn cña
d ©n sè. §ång thêi trong
qu¸ tr×nh
t¸is¶n xuÊt n
d© sè, c¸c yÕu sinh
tè
vµ Õt èi
ch cã m quan Ö én g
h t¸c ® qua
l¹ilÉn nhau. Sinh nhiÒu
®Î hay
Ýt, a u
m hay tha, sím hay u é n Ò u
m ® cã thÓ lµm t¨ng Æ c
ho gi¶m ø c
m
ch Õt. Ng îc l¹i ø c ch Õt cao hay thÊp sÏ lµm t¨ng ho Æ c gi¶m m ø c
m
sinh.
Ch Ý n h
v× vËy viÖc gi¶m ø c Õt ngh Ü a
m ch lµ vô vµ tr¸ch nhiÖ m
thêng xuyªn cña äi
m níc, m äi
cÊp, äi
m ngµnh, äi ® Þ a ¬ng.
m ph Gi¶ m
m ø c Õt
ch võa ngh Ü a
cã ý kinh tÕ, chÝnh trÞ, x∙
héi © n
vµ nh v¨n s©u
s ¾c.
Ch Õt lµ sù m Êt ®i vÜnh viÔn tÊt c¶ nh÷ng biÓu hiÖn cña sù
sèng m ét
ë thêi ®iÓ m
nµo ã.
®
§ Ó ®¸nh gi¸ ø c ®é ch Õt cÇn dïng c¸c thíc ®o. Cã nhiÒu thíc
m
®o kh¸c nhau. çi
M thíc
®o ph¶n ¸nh ét
m khÝa c¹nh nµy hay khÝa c¹nh
kh¸c cña ô c Ý c h
m ® nghiªn cøu çi
vµ m thíc o
® cã nh÷ng
u ®iÓ m, îc
nh
®iÓ m riªng.
C¸c thíc o
® chñ yÕu:
+
Tû suÊt Õt
ch th« (CD R): BiÓu thÞ êi Õt
sè ng ch trong ét
m n¨m
trong m ét ngµn ng êi d ©n trung b×nh n¨m ®ã ë m ét l∙nh thæ nhÊt
® Þ n h.
C«ng thøc:
Khoa: Kinh lao
tÕ ®éng
vµ d©n sè 6
- LuËn v¨n
tèt nghiÖp Nguy Ô n M¹nh TiÕn
D
C D R _ 1000
= x
P
Trong ®ã:
D: êi Õt
Sè ng ch trong n¨m cña ét
m l∙nh thæ nµo ã.
®
_
P : D © n trung
sè b×nh trong n¨m cña l∙nh thæ ã.
®
u ®iÓ m: §¬n gi¶n, d Ô tÝnh to¸n, x¸c ® Þ n h nã kh«ng cÇn l
îng
th«ng
tin nhiÒu,
vµ phøc t¹p îc
do ®ã nã ® sö dông réng
r∙itrong c¸c ¸n
phÈ m quèc gia
vµ quèc
tÕ nh» m ®¸nh ét
gi¸ m c¸ch tæng qu¸t ø c é
m ®
ch Õt cña d ©n c gi÷a c¸c níc, c¸c thêi kú. Trùc tiÕp tÝnh to¸n tû suÊt
gia t¨ng nhiªn.
tù
Nh îc ®iÓ m: Kh«ng ®¸nh
gi¸ chÝnh x¸c ø c é Õt
m ® ch cña n
d© c,
bëi v× trong chõng m ù c nhÊt ® Þ n h nã phô thuéc kh¸ lín vµo c¬ cÊu
d ©n sè.
Do v©y, khi
so s¸nh suÊt Õt
tû ch th« gi÷a c¸c vïng, Æ c
ho c¸c
thêi kú
kh¸c nhau kh«ng ph¶n ¸nh chÝnh x¸c ø c Õt
m ®é ch cña ©n
d c
v×
sù kh¸c biÖt gi÷a
c¬ cÊu
giíivµ c¬ cÊu tuæi. Ó ¾ c
§ kh phôc êi
ng ta
dông biÖn ph¸p chuÈn ho¸; ®ã lµ viÖc biÕn c¸c tû suÊt ch Õt th« cã
cÊu tróc tuæi
vµ giíikh¸c nhau thµnh c¸c suÊt Õt ¬ng
tû ch t øng cÊu
cã
tróc tuæi
vµ giíigièng nhau Ó s¸nh.
® so
Tû suÊt ch Õt ® Æ c tr theo tuæi (AS D R
ng X ): BiÓu thÞ sè ng êi
ch Õt trong n¨m ë m ét ® é tuæi nµo ® ã so víi 1000 ngh×n ng êi trung
b×nh ® é
ë tuæi ã
® trong n¨m ét
t¹im n¬i nµo ®ã.
C«ng thøc:
DX
AS D R X
= _
PX
Trong ®ã:
AS D R X : Tû
suÊt Õt Æ c ng tuæi
ch ® tr ë X
DX : Sè êi Õt
ng ch trong n¨m ®é
ë tuæi X
_
PX : D © n trung
sè b×nh trong n¨m ®é
ë tuæi X
u ®iÓ m: Ph¶n ¸nh ø c é Õt tõng é
m ® ch ë ® tuæi, so
s¸nh gi÷a c¸c
vïng, c¸c thêi kú µ
m kh«ng chÞu ¶nh hëng cña cÊu tróc tuæi.
Khoa: Kinh lao
tÕ ®éng
vµ d©n sè 7
- LuËn v¨n
tèt nghiÖp Nguy Ô n M¹nh TiÕn
Nh îc ®iÓ m: Ch a ph¶n ¸nh m ø c ch Õt bao chïm cña c¶ d ©n sè,
cÇn nhiÒu liÖu
sè chi tiÕt cho
tÝnh to¸n. § Ó
kh¸c phôc cÇn kÕt hîp
víi
viÖc x¸c ® Þ n h tû suÊt ch Õt th« vµ ch Ø tÝnh tû suÊt ® Æ c tr cho
ng
tõng nhã m tuæi.
+
Tû suÊt Õt m íi1
ch trÎe d tuæi: ©y ch Ø
§ lµ tiªu ® Æ c
biÖt quan
träng trong © n
ph tÝch Õt
vÒ ch cña n
d© sè, bëi ch Ø
v× nã lµ tiªu rÊt
nh¹y m
c¶ nhÊt ®¸nh ø c
gi¸ m ®é ¶nh ëng
h cña tÕ,
y b¶o
vÖ søc khoÎ
trong d© n c. M ø c ® é nµy ¶nh h ëng to lín tíi ø c é ch Õt chung,
cã m ®
®Õn tuæi thä b×nh © n t¸c ® én g
qu vµ cã qua ø c
l¹ivíim sinh.
C«ng thøc:
Do
IM R
= 1000
x
B
Trong ®ã:
IM R:
Tû suÊt Õt
ch cña m tuæi.
trÎe díi1
Do : Sè m Õt tuæi
trÎe ch díi1 trong n¨m.
B: m
Sè trÎe sinh sèng trong cïng n¨m.
2.3. Di
d©n
Kh¸i niÖ m d© n:
di
BiÕn ®é ng d ©n sè nãi chung ® îc chia thµnh hai bé phËn chñ
yÕu t¬ng ® èi riªng biÖt: biÕn ® én g tù nhiªn vµ biÕn ®é ng c¬ häc.
BiÕn én g nhiªn « sù
® tù m t¶ thay æi ©n ¾ n
® d sè g liÒn ®êi,
víi sù ra
tån Êt cña
t¹ivµ m ®i con êi
ng theo thêi gian. u¸
Q tr×nh nµy trong ©n
d
sè häc chñ yÕu th«ng qua c¸c hiÖn tîng sinh vµ ch Õt. Kh¸c víi biÕn
® éng tù nhiªn, biÕn ® én g c¬ häc biÓu thÞ sù thay ® æi d© n sè vÒ
m Æt kh«ng gian, l∙nh thæ. Trong cuéc sèng con êi dêi
ng di bëi nhiÒu
nguyªn © n,
nh víi nhiÒu ô c Ý c h
m ® kh¸c nhau,
víi kho¶ng c¸ch
xa gÇn
kh¸c nhau
vµ vµo nh÷ng thêi ®iÓ m
kh¸c nhau. u¸
Q tr×nh nµy chÞu
t¸c
® éng bëi nhiÒu nh÷ng nh © n tè kinh tÕ, chÝnh trÞ, x∙ héi do vËy nã
mang b¶n chÊt kinh tÕ, chÝnh trÞ, x∙
héi s©u ¾c. ©y
s § chÝnh ® Æ c
lµ
®iÓ m Ê u
m chèt © n
ph biÖt hai
bé phËn biÕn «ng n nªu
® d© sè trªn.
V Ëy di d© n lµ g× ? Cã rÊt nhiÒu ® Þ n h ngh Ü a vÒ di d© n, m çi
®Þnh ngh Ü a xuÊt p¸ht nh÷ng ô c ® Ý c h
tõ m nghiªn cøu kh¸c nhau,
do
Khoa: Kinh lao
tÕ ®éng
vµ d©n sè 8
- LuËn v¨n
tèt nghiÖp Nguy Ô n M¹nh TiÕn
®ã rÊt khã tæng hîp thµnh ét Þ n h
m ® ngh Ü a thèng nhÊt bëi tÝnh phøc
t¹p vµ ® a d¹ng cña hiÖn tîng. Tuy nhiªn hiÖn nay ng êi ta t¹m thèng
nhÊt
víi nhau kh¸i niÖ m d ©n
vÒ di nh» m m
®¶ b¶o
sù thèng nhÊt
vÒ
kh¶o
s¸t,®iÒu tra, can
thiÖp vµo hiÖn îng
t nµy
nh sau:
"Di d ©n lµ hiÖn tîng di chuy Ó n cña ng êi d© n theo l∙nh thæ víi
nh÷ng chuÈn ù c
m vÒ thêi gian
vµ kh«ng gian nhÊt Þ n h
® kÌm theo
sù
thay æi
® n¬i tró"
c
HiÓu d ©n vËy dùa
vÒ di nh lµ vµo ét Æ c
m sè ® ®iÓ m chñ yÕu
sau: Thø nhÊt, con êi chuy Ó n
ng di khái ét Þ a nµo
m ® d ®ã. ¬i vµ
N ®i
n¬i Õ n
® ph¶i îc
® x¸c Þ n h.
® Cã thÓ m ét
lµ vòng l∙nh thæ hay m ét
lµ
® ¬ n vÞ hµnh chÝnh. Thø hai, con ng êi di chuy Ó n bao giê còng cã
m ô c Ý c h,
® tÝnh chÊt c tró tiªu
lµ thøc Ó
® x¸c Þ n h d© n.
® di Thø ba,
kho¶ng thêi gian l¹ibao
ë l©u n¬i
ë míi Ó
® x¸c Þ n h di
® sù chuy Ó n nµo
® ã ph¶i di ©n
cã lµ d hay kh«ng.
© n d ©n:
Ph lo¹idi
+ Theo ®é thêi gian níi c tró cho ph Ð p ph © n biÖt c¸c kiÓu di
d ©n: l©u dµi, t¹m thêi hay chuy Ó n tiÕp. Di d ©n l©u dµi bao gå m c¸c
h×nh thøc thay æi
® n¬i tró
c thêng xuyªn
vµ n¬i lµm viÖc Õ n
® n¬i míi
víi m ô c Ý c h
® sinh sèng l©u dµi. Nh÷ng
thµnh Ç n
ph nµy thêng kh«ng
trë
vÒ quª h¬ng n¬i tró. Di n
c d© t¹m thêi ngô sù
ý thay æi
® n¬i
ë gèc
lµ kh«ng l©u dµi
vµ kh¶ n¨ng quay trë
l¹in¬i ch ¾ c ¾ n.
ë cò lµ ch KiÓu
di d ©n nµy bao gå m nh÷ng h×nh thøc di chuy Ó n n¬i lµm viÖc theo
mïa vô, c«ng
®i t¸c,du lÞch dµi ngµy...Di n
d© chuy Ó n tiÕp © n
ph biÖt
c¸c h×nh thøc d© n m µ kh«ng
di thay ® æi n¬i lµm viÖc. KiÓu d© n
di
nµy c¸c
gîiý ®iÒu tiÕt thÞ êng
tr lao én g.
®
+ Theo kho¶ng c¸ch ng êi ta ph © n biÖt di d© n xa hay gÇn gi÷a
n¬i vµ
®i n¬i Õ n. d ©n
® Di gi÷a c¸c níc gäi di n
lµ d© quèc tÕ; gi÷a c¸c
vïng, c¸c ¬ n
® vÞ hµnh chÝnh trong níc th× gäi di ©n
lµ d néi Þ a.
®
+ Theo tÝnh chÊt chuyªn quy Ò n ng êi ta ph © n biÖt di d ©n hîp
ph¸p hay di d ©n bÊt hîp ph¸p, di d© n tù do hay cã tæ chøc, di d ©n
t×nh nguy Ö n hay bÊt buéc. Tuú thuéc vµo m ø c ® é can thiÖp cña
Khoa: Kinh lao
tÕ ®éng
vµ d©n sè 9
- LuËn v¨n
tèt nghiÖp Nguy Ô n M¹nh TiÕn
chÝnh quy Ò n trung ¬ng hay Þ a ¬ng µ êi ph © n
® ph m ng ta biÖt d© n
di
theo
lo¹inµy hay
lo¹ikh¸c.
C¸c ph ¬ng ph¸p ® o l
êng di d© n: C¸c ph ¬ng ph¸p ® o l
êng cã
thÓ chia lµm
ra hai lo¹i:di ©n
d trùc tiÕp d ©n
vµ di gi¸n tiÕp.
+ ¬ng
Ph ph¸p trùc tiÕp: ¬ng
Lµ ph ph¸p x¸c Þ n h
® quy « d ©n
m di
dùa vµo c¸c cuéc tæng ®iÒu tra d© n sè, thèng kª thuyÒn xuyªn vµ
®iÒu tra chän É u ©n
m vÒ d sè.
+ ¬ng
Ph ph¸p gi¸n tiÕp:
NÕu biÕt quy «
m t¨ng ©n chung
d sè vµ t¨ng nhiªn
tù cña ©n
d sè
th× cã
ta thÓ tÝnh îc
® quy « d ©n
m di thuÇn tuý theo c«ng thøc:
N M ( Pt + + n − Pt ) − ( B − D ) t + n x t
=
Trong ®ã:
N M: d© n
Di thuÇn tuý.
Pt Pt + n æ n g di n c¸c
vµ T sè d© ë thêi ®iÓ m
t vµ t+n
B T æ n g sinh Õt
vµ D: sè vµ ch cña kho¶ng Õ n
t® t+n.
NÕu Ø
ch biÕt lÖ
tû t¨ng ©n
d sè chung lÖ
(r) vµ tû t¨ng nhiªn
tù
cña n
d© sè (NIR). Ta thÓ
cã tÝnh îc lÖ d© n
® tû di thuÇn tuý M R):
(N
N M R
= r NIR
N Õ u ch Ø biÕt h Ö sè sèng (S), d ©n sè ë ®é tuæi x vµo thêi
®iÓ m n é
t,d© sè ë ® tuæi x+n vµo thêi ®iÓ m
t+n. x¸c Þ n h îc
Ta sÏ ® ®
di n
d© thuÇn tuý trong êi
sè ng sèng
ë ®é tuæi "x" thêi ® Ó m Õ n
tõ t®
t+n.
NM x + n = Px + n.t + n − S .Px.t
3. C¸c yÕu ¶nh ëng Õ n
tè h ® qu¸ tr×nh d©n sè
Q uy « ©n
m d sè thêng xuyªn vËn ng
®é theo thêi gian.
Nã cã thÓ
t¨ng Æ c
ho gi¶m tuú theo c¸c chuy Ò n íng
h biÕn ng
®é cña c¸c © n
nh tè
sinh, Õt d© n.
ch vµ di Tøc Õ u ét
lµ, n nh ë m vïng nµo
®ã trong ét
m thêi
®iÓ m x¸c Þ n h
® nµo µ ø c
®ã m m sinh
vµ nhËp cao
c h¬n ø c Õt
m ch vµ
xuÊt th×
c quy « n ë
m d© sè vïng ã
® t¨ng trong thêi gian ã îc ,
® vµ ng l¹i
nã g¶im Õ u ø c
sÏ n nh m sinh
vµ nhËp thÊp
c h¬n ø c Õt
m ch vµ xuÊt
c.
Khoa: Kinh lao
tÕ ®éng
vµ d©n sè 10
- LuËn v¨n
tèt nghiÖp Nguy Ô n M¹nh TiÕn
§Ó hiÓu s©u éng
vÒ t¸c ® cña c¸c yÕu nãi
tè trªn, ta
lÇn îtnghiªn
l cøu
sù én g
t¸c ® cña c¸c yÕu ® Õ n
tè qu¸ tr×nh ©n
d sè.
3.1. ¶nh ëng
h cña yÕu sinh Õ n
tè ® qu¸ tr×nh d©n sè.
ViÖc nghiªn cøu ø c
m sinh chiÕ m
vÞ trÝ trung m
t© trong nghiªn
cøu d ©n sè v× hµng lo¹t
c¸c lý do nh : sinh ®ã ng vai trß thay thÕ vµ
duy tr× Æ t
vÒ m sinh häc cña x∙ héi loµi ng êi, t¨ng d© n sè
phô thuéc
chñ yÕu vµo ø c
m sinh. Êt m ét héi
B kú x∙ nµo còng tån
t¹idùa vµo thay
thÕ thÕ Ö
h nµy b»ng thÕ Ö
h kh¸c th«ng qua sinh ®Î. Õ u
N viÖc thay
thÕ îng
vÒ sè l kh«ng phï hîp ¶nh ëng lín ® Õ n
sÏ h to sù tån
t¹ivµ ph¸t
triÓn cña con êi. Q u¸
ng tr×nh thay thÕ cña ét héi
m x∙ th«ng qua sinh
®Î lµ m ét qu¸ tr×nh rÊt phøc t¹p. Ngo µi c¸c giíi
h¹n vÒ m Æ t sinh häc
th× hµng lo¹t c¸c yÕu vÒ kinh
tè tÕ, héi t«n
x∙ gi¸o, quan niÖ m, ® Þ a
vÞ cña phô Ò u ¶nh
n÷ ® cã hëng
cµ quy Õt Þ n h Õ n ø c
® ® m sinh.
Trong nh÷ng n¨m 1960, ng êi ta nhËn thÊy râ lµ nh © n tè chÞu
tr¸ch nhiÖ m chÝnh trong
sù gia t¨ng n tû sinh. n
d© sè lµ lÖ Do d© sè
tËp trung chñ yÕu vµo c¸c n íc ® ang ph¸t triÓn víi ét ® Æ c ®iÓ m
m
chÝnh cña thêi kú
nµy m ø c é Õt
lµ ® ch gi¶m rÊt nhanh chãng trong khi
tû sinh
lÖ l¹ikh«ng gi¶m ét
m c¸ch ¬ng
t øng dÉn Õ n
®∙ ® quy « ©n
m d
sè cña toµn cÇu t¨ng qu¸ nhanh. ViÖc gia t¨ng d© n sè qu¸ nhanh nh
vËy m èi
lµ ®e do¹ qu¸ tr×nh ph¸t triÓn
kinh vµ héi.
tÕ x∙
3.2. ¶nh ëng
h cña yÕu ch Õt Õ n
tè ® qu¸ tr×nh d©n
sè
HiÖn îng Õt m ét
t ch lµ trong
ba thµnh Ç n
ph cña biÕn ng ©n
®é d
sè.
V× vËy viÖc lµm t¨ng hay gi¶m yÕu nµy
tè còng lµm thay æi
® c¶
quy m «, c¬ cÊu vµ c¶ tíi ø c sinh. T¸c ® éng cña m ø c ch Õt cã hai
m
m Æ t: Võa thay æi
® sù ph¸t triÓn cña ©n
d sè võa thay æi ø c
® m sinh.
Ch Õt nhiÒu dï bÊt cø nguyªn nh © n nµo ® Ò u buéc con ng êi sinh bï
®Ó thay thÕ Êt
sù m m¸t hay gi¶m
sù rñi ro. LÞc
sö ph¸t triÓn ©n
d sè
cho hay
cø sau ét
m cuéc chiÕn tranh ét
l¹icã m cuéc bïng æ n
n d© sè,
dêng ø c
nh m sinh t¨ng lªn ét
m c¸ch chãng Æ t Ó l¹isù Êt
m ® bï m m¸t vÌ
ng êi sau chiÕn tranh
vµ t¹o m ét
ra trµo u
l sau ã. ø c Õt
® M ch cña m
trÎe
nãi chung ø c Õt
vµ m ch cña m
trÎe s¬ sinh nãi riªng cao g ©y m ét
sÏ ra
Khoa: Kinh lao
tÕ ®éng
vµ d©n sè 11
- LuËn v¨n
tèt nghiÖp Nguy Ô n M¹nh TiÕn
t© m "sinh
lý bï", "sinh
dù tr÷" hay
"sinh Ò
® phßng" Ó m
® ®¶ b¶o ssã
con o n g u è n
m m trong thùc tÕ.
3.3 ¶nh ëng
h cña d©n Õ n
di ® biÕn ®éng d©n sè
Ng êi ta thÊy ngay ® îc r»ng di d© n t¸c ® éng trùc tiÕp ® Õ n quy
m « d© n sè. Sù xuÊt c cña m ét bé phËn d© n sè tõ m ét vïng nµo ® ã
lµm cho quy m « d ©n sè cña nã gi¶m ®i, vµ ng îc l¹i sè ng êi nhËp c
,
nhiÒu sÏ lµm cho quy m « d ©n sè t¨ng lªn. Æ t kh¸c sè l
M îng di d ©n
thuÇn tuý cã thÓ kh«ng lín, song n Õ u sè xuÊt vµ nhËp c lín, ch ¾ c
ch ¾ n chÊt l
îng cña d© n sè cã nhiÒu thay ® æi, sù hiÖn diÖn cña
nh÷ng ng êi míi ® Õ n sinh sèng m a n g theo nh÷ng ® Æ c ®iÓ m kh¸c
nh÷ng êi di
ng ®∙ dêi n¬i
®i kh¸c sinh sèng.
C¸c
c¬ cÊu tuæi
vµ giíitÝnh cña n
d© sè cungtx chÞu ¶nh ëng
h
nhiÒu cña di d© n. Tû lÖ giíi
tÝnh gi÷a c¸c ®é tuæi kh¸c nhau trong
d ©n
sè cã nhiÒu êng
tr hîp
cã nh÷ng chªnh lÖch ®∙ng
kÓ do cêng
®é
vµ tÝnh chÊt chän läc cña d© n.
di
Cã thÓ kh ¼ n g ® Þ n h r»ng, sù biÕn ®é ng quy m « d© n sè cña
bÊt quèc
kú gia nµo còng chÞu ¶nh hëng cña
ba yÕu trªn. Nh ng
tè tuú
thuéc vµo c¸c ®iÒu kiÖn kinh tÕ, héi µ t¸c ® én g
x∙ m sù cña c¸c yÕu tè
® èi çi
víim vïng, çi
m quèc gia kh¸c nhau kh¸c
lµ nhau.
II.C¸c
kh¸i niÖ m b¶n
c¬ vÒ lao ®éng viÖc
vµ lµm
1. ét kh¸i niÖ m ph¹ m liªn quan.
M sè vµ trïcã
Ng êi lao ®é ng lµ lùc l
îng vÒ con ng êi vµ ® îc nghiªn cøu díi
nhiÒu khÝa c¹nh. Tríc Õt c¸ch nguån
h víi t lµ cung cÊp søc lao ng
®é
cho héi, bao m
x∙ gå toµn ©n
bé d sè cã thÓ ph¸t triÓn b×nh thêng c¶
vÒ thÓ lùc lÉn trÝ lùc (kh«ng
bÞ khiÕ m khuy Õt,
dÞ tËt m
bÈ sinh).
Nguån lao ® éng víi c¸ch lµ nguån lùc c¸ch m¹ng nhÊt, quan
t
träng nhÊt quy Õt ® Þ n h tíi ph¸t triÓn kinh tÕ, x∙ héi îc hiÓu theo
sù ®
ngh Ü a hÑp h¬n, bao m
gå nhã m ©n trong é
d c ® tuæi lao én g
® cã kh¶
n¨ng lao ng.
®é
Khoa: Kinh lao
tÕ ®éng
vµ d©n sè 12
- LuËn v¨n
tèt nghiÖp Nguy Ô n M¹nh TiÕn
Nguån lao ® éng ® îc m
xe xÐt trªn hai gãc é sè l
® îng vµ chÊt
l
îng.
Sè l
îng nguån lao ® éng ® îc biÓu hiÖn th«ng qua c¸c ch Ø tiªu
nh quy «
m vµ tèc
®é ph¸t triÓn
nguån lao ng
®é
Ch Êt îng
l nguån lao éng ® îc m
® xe xÐt trªn c¸c Æ t:
m Søc khoÎ,
tr×nh é
® v¨n ho¸, tr×nh é
® chuyªn « n,
m n¨ng lùc phÈ m chÊt.
2. ¬ng
Ph ph¸p x¸c Þ n h
® nguån lao ®éng
ViÖc x¸c ®iÞnh quy «, cÊu
m c¬ nguån lao ®é ng ® îc thùc hiÖn
th«ng qua c¸c cuéc tæng ®iÒu tra d ©n sè ho Æ c ®iÒu tra thùc tr¹ng
lao én g
® vµ viÖc lµm hµng n¨m. ¬ng
Ph ph¸p x¸c Þ n h
® còng îc
® quy
® Þ n h thÓ dông
cô vµ ¸p cho tõng thêi kú.
2.1. D © n trong
sè ®é tuæi lao ®éng.
§ Ó cã thÓ sèng vµ ph¸t triÓn, con ng êi ph¶i tiªu dïng m ét l
îng
cña c¶i nhÊt Þ n h díi
® nhiÒu d¹ng nh : l
¬ng thùc, thùc phÈ m, v¶i vãc,
nhµ cöa, ph ¬ng tiÖn th«ng tin liªn l¹c...
nh÷ng t liÖu sinh ho¹t nµy
kh«ng ph¶i quµ
lµ tÆng cña nhiªn µ con êi
tù m ro ng s¸ng t¹o th«ng
ra
qua qu¸ tr×nh lao én g.
® Tuy vËy kh«ng ph¶i toµn n
bé d© sè tha m gia
vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt m µ ch Ø m ét bé phËn cã ® ñ søc khoÎ vµ trÝ
tuÖ m µ th«i.
Kh¶ n¨ng ® ã ch Ø g ¾ n víi ét giíi
m h¹n tuæi nhÊt ® Þ n h,
gäi lµ "®é tuæi lao ® éng". M ét sè n íc quy ® Þ n h "®é tuæi lao ®é ng"
® èi m 15 Õ n
víi na tõ ® 64 tuæi, ét íc
m sè n kh¸c 15 Õ n
l¹itõ ® 59 tuæi,
thË m chÝ 10 Õ n
tõ ® 59 tuæi tuú theo tr×nh
®é ph¸t triÓn
vÒ thÓ lùc
còng
nh trÝ lùc cña êi ©n çi íc
ng d m n vµ nhu cÇu
vÒ lao ng
®é cña íc
n
hä. §èi
víi lao éng
® n÷ giíih¹n trªn é
vÒ ® tuæi lao én g
® thêng ¾ n
ng
h¬n. HiÖn nay
bé luËt Lao éng
® cña íc
n ViÖt m
na ban hµnh n¨m 1994
quy Þ n h
® vÒ "®é tuæi lao én g" m ® ñ Õ n
® na tõ 15 ® 60 tuæi, n÷ ñ
® tõ
15 ® Õ n 55 tuæi. Tuy nhiªn kh«ng ph¶i m äi ng êi trong ®é tuæi lao
® éng Ò u
® tha m gia ho¹t éng
® kinh tÕ. ViÖc quy æi êi
® ng trªn
vµ díi
® é tuæi lao ® éng thµnh ng êi lao ®é ng nh sau: cø hai ng êi trªn tuæi
lao ® én g ® îc tÝnh b»ng m ét ng êi lao ® éng, ba ng êi díi
®é tuæi lao
® éng îc
® tÝnh b»ng ét êi
m ng trong é
® tuæi lao ng.
®é
Khoa: Kinh lao
tÕ ®éng
vµ d©n sè 13
- LuËn v¨n
tèt nghiÖp Nguy Ô n M¹nh TiÕn
2.2. D © n ho¹t
sè ®éng kinh tÕ.
Trong nghiªn cøu nguån lao ng,
®é c¸c thuËt ng÷ sau © y îc
® ® sö
dông theo ngh Ü a ¬ng
t tù: Lùc îng
l lao ng, ©n lµm
®é d sè viÖc
vµ "d©n
sè ho¹t éng
® kinh tÕ" th«ng thêng, êi ph¶i
ng ta chia ©n
d sè thµnh hai
khèi lín: ét khèi lµ nh÷ng ng êi tÝch cùc víi
M c¸c ho¹t ® én g kinh tÕ.
Khuy Õ n nghÞ cña Liªn hîp quèc ®èi
víi c¸c cuéc ®iÒu tra ©n
d sè, hai
bé phËn nµy îc
® t¸ch b¹ch
nh sau: © n ho¹t ® éng
D sè kinh bao m
tÕ gå
tÊt nh÷ng êi
c¶ ng kh«ng © n
ph biÖt giíi,cã
thÓ cung cÊp søc lao én g
®
cho c¸c ho¹t ®é ng s¶n xuÊt ra c¸c hµng ho¸ kinh tÕ ho Æ c c¸c ho¹t
® éng trong lÜnh vùc ho¹t ng n
®é d© sù hop Æ c nh÷ng êi
ng ho¹t éng
®
trong lÜnh vùc vò trang; khi ph © n tÝch sè liÖu, nhã m ng êi lµm viÖc
trong lÜnh vùc
vò trang
cã thÓ t¸ch riªng kh«ng tÝnh vµo "lùc îng
l lao
® éng".
Nh thÕ, lùc îng © n bao m:
l nh sù gå
Nh÷ng ng êi ® ang cã viÖc lµm: Lµ nh÷ng ng êi lµm viÖc trong
kho¶ng thêi gian x¸c ® Þ n h trong cuéc ®iÒu tra, kÓ c¶ lµm viÖc cho
gia × n h ® îc tr¶ c«ng ho Æ c t¹m thêi ngh Ø viÖc do è m ®a u, tai
® n¹n,
tranh chÊp lao én g Æ c
® ho ngh Ø ho Æ c
lÔ ngõng viÖc t¹m thêi do
thêi
tiÕt xÊu,
trôc trÆc d©y truyÒn s¶n xuÊt...
Kh«ng cã viÖc lµm, thÊt nghiÖp: G å m nh÷ng ng êi trong
kho¶ng thêi gian
x¸c Þ n h
® cña cuéc ®iÒu tra kh«ng
cã viÖc lµm.
Nã
còng bao m nh÷ng êi íc
gå c¶ ng tr ®ã kh«ng t×m îc
® viÖc lµm do
v× lý
è m u,
®a tai n¹n t¹m thêi m µ
hä kh«ng
cã tho¶ thuËn b ¾t Ç u
sÏ ® c«ng
viÖc míi ngay sau kho¶ng thêi gian
x¸c Þ n h
® ë trªn, ho Æ c
hä t¹m thêi
ngh Ø Æ c
ho ngh Ø kh«ng
cã thêi h¹n µ
m kh«ng îc
® tr¶ c«ng
ë nh÷ng
n¬i µ
m c¬ héi kiÕ m viÖc lµm rÊt h¹n hÑp. Khèi thÊt nghiÖp còng bao
gå m nh÷ng êi
ng kh«ng
cã viÖc lµm,
cã kh¶ n¨ng lao éng Æ c hä
® m dï
kh«ng tÝch cùc kiÕ m viÖc lµm v× hä tin r»ng kh«ng cã c¬ héi lµm
viÖc nµo ë ® èi
m ra víihä.
2.3. D © n kh«ng
sè ho¹t ®éng kinh tÕ.
Khèi nµy bao m
gå c¸c nhã m sau:
Ng êi lµm viÖc nhµ: Bao gå m nh÷ng ng êi kh«ng ph © n biÖt giíi
tÝnh, kh«ng thuéc d ©n sè ho¹t ® éng kinh tÕ, tha m gia vµo c¸c ho¹t
® éng trong ph¹m gia × n h
vi ® cña chÝnh hä. Ý êi
V dô ng lµm viÖc néi
Khoa: Kinh lao
tÕ ®éng
vµ d©n sè 14
- LuËn v¨n
tèt nghiÖp Nguy Ô n M¹nh TiÕn
trî
ho Æ c tr«ng no m nhµ cöa con c¸i (nh÷ng ng êi ® îc thuª gióp viÖc
nhµ tr¶
cã c«ng th× îc
l¹i® coi cã
lµ ho¹t ®é ng
kinh tÕ).
Häc sinh, sinh viªn: Bao m
gå tÊt äi êi
c¶ m ng kh«ng © n
ph biÖt
giíitÝnh ang
® tha m gia häc tËp thêng xuyªn, kh«ng êng
kÓ tr c«ng
tr
êng
t hay c¸c kho¸ huÊn luyÖn bÊt cÊp
ë kú gi¸o dôc nµo.
êi
Ng hëng
lîitøc, hëng thu nhËp µ
m kh«ng lµm viÖc. Bao m
gå
tÊt nh÷ng êi
c¶ ng kh«ng © n
ph biÖt
giíitÝnh, kh«ng thuéc khèi n
d© sè
ho¹t ng
®é kinh tÕ, ng
nh thu nhËp Ç u , do
do ® t cã tµi s¶n cho thuª, do
tiÒn b¶n quy Ò n hay ph¸t minh s¸ng Õ,
ch tiÒn t¸c gi¶, tiÒn ¬ng
l hu do
c¸c n¨m lµm viÖc íc ã.
tr ®
C¸c ng êi kh¸c: Bao gå m tÊt c¶ nh÷ng ng êi kh¸c kh«ng ph © n
biÖt
giíitÝnh, kh«ng thuéc khèi n
d© sè ho¹t ng
®é kinh ng îc
tÕ nh ® trî
cÊp Æ c îc
ho ® nhËn c¸c kho¶n trîcã
hç tÝnh © n
t nh kh¸c
vµ nh÷ng
ng
êi kh«ng thuéc bÊt ét
kú m diÖn nµo trong c¸c diÖn
kÓ trªn, ch ¼ n g
h¹n
nh m
trÎe kh«ng Æ c
ho cha häc.
®i
2.4. Ng êi
thÊt nghiÖp.
Lµ êi
ng cã tuæi m
n» trong tuæi lao éng,
® cã kh¶ n¨ng lao ng
®é
vµ
cã nhu cÇu lao ng ng
®é nh kh«ng
cã viÖc lµm trong thêi ®iÓ m
x¸c
®Þnh cña cuéc ®iÒu tra.
3. ViÖc lµm.
3.1. ViÖc
lµm, © n
ph lo¹iviÖc lµm.
Nãi ® Õ n viÖc lµm lµ nãi ® Õ n vai trß cña con ng êi trong sù
nghiÖp ph¸t triÓn kinh tÕ x∙ héi. Ó ®¶ m b¶o n ©n g cao chÊt l
§ îng
cuéc sèng, êi
ng lao éng
® ph¶i th«ng qua ho¹t ®é ng s¶n xuÊt, chÝnh
lµ êi
ng lao ng
®é cã viÖc lµm. Tuy vËy kh¸i niÖ m
vÒ viÖc lµm
l¹icã sù
kh¸c nhau, tuú vµo tõng thêi kú,
tõng giai ® o¹n
ph¸t triÓn kinh x∙
tÕ
héi.
Tríc © y
® trong Õ
ch ®é quan liªu bao
cÊp, íc th×
ë n ta viÖc lµm
® îc xe m lµ nh÷ng ho¹t ® éng lao ®é ng trong c¸c xÝ nghiÖp quèc
doanh, c¸c hîp t¸c x∙ vµ c¸c ® ¬ n vÞ kinh tÕ tËp thÓ. Tøc lµ ng êi lao
Khoa: Kinh lao
tÕ ®éng
vµ d©n sè 15
- LuËn v¨n
tèt nghiÖp Nguy Ô n M¹nh TiÕn
® éng ph¶i m
n» trong biªn Õ
ch nhµ íc
n th× míi îc m ng êi
® xe lµ cã viÖc
lµm.
Tuy nhiªn khi níc chuy Ó n æi Õ c¬ Õ
ta ® c¬ ch tõ ch quan
liªu bao
cÊp sang Õ
c¬ ch thÞ êng
tr cã sù ®iÒu tiÕt vµ Þ n h
® híng cña Nhµ níc
th× quan niÖ m viÖc lµm
cã thay æi
® cho phï hîp h¬n Õ
víi c¬ ch míi.
Ng µy nay µ
Nh níc quy Þ n h
ta ® rÊt vÒ
râ viÖc lµm trong
bé luËt Lao
® éng lµ: "ViÖc lµm lµ nh÷ng ho¹t ®é ng cã Ých kh«ng bÞ ph¸p luËt
ng¨n cÊ m vµ ® e m l¹i
thu nhËp cho ng êi lao ® éng". V Ëy, theo quan
niÖ m míi nµy th× tÊt c¸c
c¶ ho¹t ng
®é lao éng
® trong äi
m thµnh Ç n
ph
kinh tÕ, kh«ng
bÞ ph¸p luËt m
cÊ vµ t¹o thu
ra nhËp ho¹t én g ã
tõ ® ®
® îc coi viÖc
lµ lµm.
ViÖc lµm ho¹t ng
lµ ®é t¹o gi¸ trÞ, cña
ra c¶i vËt chÊt Ø
ch th«ng
qua ho¹t ng
®é s¶n xuÊt con êi
ng míi
cã ®iÒu kiÖn m
®¶ b¶o ©ng
vµ n
cao chÊt l
îng cuéc sèng. "Lao ®é ng lµ nguån gèc cña m äi cña c¶i...
lao ng ®iÒu
®é lµ kiÖn
c¬ b¶n Ç u
® tiªn cña
toµn êi
bé ® sèng loµi ng
êi."Ta thÓ
cã thÊy viÖc lµm îc
® thÓ hiÖn
díic¸c d¹ng sau:
ViÖc lµm chÝnh:
Lµ c«ng viÖc µ êi
m ng thùc hiÖn dµnh nhiÒu
thêi gian
nhÊt Æ c thu
ho cã nhËp cao h¬n c¸c c«ng viÖc kh¸c.
ViÖc lµm phô:
Lµ c«ng viÖc µ êi
m ng lao ng
®é dµnh nhiÒu thêi
gian nhÊt sau c«ng viÖc chÝnh.
ViÖc lµm hîp
lý:Lµ c«ng viÖc µ êi
m ng thùc hiÖn nhËn thÊy phï
hîp
víi®iÒu kiÖn
vµ n¨ng lùc cña b¶n th©n.
ViÖc lµm hiÖu qu¶: Lµ c«ng viÖc m µ ®e m l¹i
hiÖu qu¶ cao
nhÊt èi êi
® víing lao éng.
®
Còng c¸ch © n
tõ ph chia
nh vËy, êi ph © n
ng ta chia:
ViÖc lµm Ç y
® ®ñ:
Lµ nh÷ng êi
ng cã viÖc lµm n Þ n h
æ ® vµ sö
dông Õt
h thêi gian
lµm viÖc theo ø c chuÈn
m quy Þ n h cã
® thu nhËo
cao viÖc
tõ lµm ®ã.
ThiÕu viÖc lµm: Bao gå m nh÷ng ng êi cã viÖc lµm bÊp bªnh
(kh«ng æ n ® Þ n h) ho Æ c ®a ng cã viÖc lµm (40 giê trong 5 ngµy trë
lªn) trong tuÇn lÔ tha m gia kh«ng ® Ç y ® ñ thêi gian lµm trong ngµy,
Khoa: Kinh lao
tÕ ®éng
vµ d©n sè 16
- LuËn v¨n
tèt nghiÖp Nguy Ô n M¹nh TiÕn
trong n¨m ëng
vµ h thu nhËp rÊt thÊp kh«ng ñ
® sèng viÖc
tõ lµm
®ã
nh ng kh«ng thÓ kiÕ m îc
® viÖc lµm kh¸c.
Êt
Th nghiÖp:
Bé Lao ng
®é th¬ng binh héi
vµ x∙ quy Þ n h: êi
® ng
thÊt nghiÖp lµ êi ®ñ 15
ng tuæi trë lªn trong nhã m ho¹t ® éng kinh tÕ
m µ trong tuÇn lÔ tr
íc ®iÒu tra kh«ng cã viÖc lµm nh ng cã nhu cÇu
lµm viÖc.
3.2. T¹o
viÖc lµm.
Lao ® éng lµ nguån lùc quan träng ® Ó ph¸t triÓn ® Êt níc. Gi¶i
quy Õt viÖc lµm cho ng êi lao ®é ng võa lµ m ô c tiªu, võa lµ ® éng lùc
ph¸t triÓn. §¶ng
vµ Nhµ níc lu«n
ta lu«n quan m Õ n
t© ® vÊn Ò
® viÖc
lµm cho êi
ng lao éng.
® §¶ng µ íc ®∙ ¼ n g Þ n h
vµ Nh n ta kh ® viÖc gi¶i
quy Õt viÖc lµm cho êi
ng lao ®é ng "Gi¶i quy Õt
viÖc lµm m
vµ ®¶ b¶o
cho äi êi
m ng cã kh¶ n¨ng lao én g Ò u
® ® cã c¬ héi
cã viÖc lµm tr¸ch
lµ
nhiÖ m cña µ
Nh níc, c¸c doanh nghiÖp vµ toµn x∙ héi". Nhµ n íc hµng
n¨m ang
® nç lùc t¹o nh÷ng ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt, hç
trîtµi chÝnh, cho
vay vèn ho Æ c mi Ô n, gi¶m thuÕ vµ ¸p dông c¸c biÖn ph¸p khuy Õ n
khÝch Ó êi
® ng lao ®é ng
cã kh¶ n¨ng gi¶i quy Õt
tù viÖc lµm, Ó
® c¸c
tæ chøc, ® ¬ n vÞ vµ c¸c c¸ nh © n thuéc m äi thµnh ph Ç n kinh tÕ ph¸t
triÓn theo c¶ chiÒu réng vµ chiÒu s©u nh» m t¹o viÖc lµm cho ngµy
cµng nhiÒu êi
ng lao éng viÖc
® cã lµm.
Nh vËy, Ó
® cã viÖc lµm íc Õt
tr h cÇn hai yÕu lµ
tè søc lao éng
®
vµ ®iÒu kiÖn cÇn thÕt Ó
® sö dông søc lao ng,
®é trong ã
® bao m
gå
c¶ yÕu x∙
tè héi. Nh vËy,
viÖc lµm ph¹ m
lµ trïdïng ® Ó Ø
ch tr¹ng th¸i
phï hîp víi søc lao ® éng vµ nh÷ng ®iÒu kiÖn sö dông søc lao ® éng
® ã. Tr¹ng
th¸iphï hîp thÓ hiÖn th«ng qua lÖ
tû chi phÝ ban Ç u
® víichi
phÝ lao ng. u a n Ö lÖ
®é Q h tû nµy phï hîp
víi tr×nh ® é ph¸t triÓn cña
lùc l
îng s¶n xuÊt. Khi tr×nh ®é ® ã thay ® æi th× tû lÖ ® ã còng thay
® æi theo. Ý n h
Ch v× vËy, qu¸ tr×nh t¹o viÖc lµm qu¸
lµ tr×nh t¹o cña
ra
c¶i vËt chÊt.
Cã thÓ «
m pháng quy «
m t¹o viÖc lµm theo ¬ng
ph tr×nh
sau:
Y
= f (C,V,X...)
Khoa: Kinh lao
tÕ ®éng
vµ d©n sè 17
- LuËn v¨n
tèt nghiÖp Nguy Ô n M¹nh TiÕn
Trong ®ã:
Y: îng
Sè l viÖc lµm îc
® t¹o ra.
C: Vèn Ç u .
® t
V: Søc lao éng.
®
X: Þ êng
Th tr tiªu thô
s¶n phÈ m....
Ch ¼ n g h¹n u è n
m t¹o viÖc lµm cho lao én g
® trong lÜnh vùc c«ng
nghiÖp th× cÇn thiÕt ph¶i
bá vèn Ç u
® t x©y dùng nhµ xëng, u a
m m¸y
mãc thiÕt bÞ, c«ng cô, nguyªn vËt liÖu, thuª c«ng © n
nh vµ thÞ êng
tr
cho s¶n phÈ m Ç u vµ
® ra s¶n phÈ m Ç u
® vµo cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt.
Ho Æ c t¹o viÖc lµm trong n«ng nghiÖp cÇn tæ chøc s¶n xuÊt th© m
canh t¨ng vô, s¶n xuÊt th© m canh trång µ u
m vµ lµm c¸c ngµnh ngh Ò
truyÒn thèng khi n«ng nhµn, tÊt nhiªn c¸c ho¹t éng
® nµy còng rÊt cÇn
®Õn vèn, thÞ êng
tr tiªu thô.
III
.Sù cÇn thiÕt ph¶i ®iÒu chØ n h
sù ph¸t triÓn cña d©n sè, lao ®éng tõng
b
íc gi¶i quy Õt
c«ng viÖc
¨n lµm cho êi
ng lao ®éng .
1.
Sù cÇn thiÕt ph¶i ®iÒu Ø n h
ch sù ph¸t triÓn n
d© sè, lao ®éng.
1.1. D © n
sè
Ngay tõ nh÷ng n¨m 60 §¶ng vµ Nh µ níc ta ®∙ quan t© m ® Õ n
vÊn Ò ©n
® d sè. Song
nã cha thùc ® îc
sù coi träng, bëi ø c
v× m ®é gia
t¨ng ©n
d sè ë níc vÉn
ta cßn kh¸ cao cho
tíingµy nay, lÖ
tû nµy hiÖn
nay hµng n¨m kho¶ng 1,8 %/n¨m. uy m « ©n sè lín, tèc ®é gia t¨ng
Q d
d ©n
sè l¹icao trong ®iÒu kiÖn kinh héi
tÕ x∙ cßn chË m
vµ thÊp m
kÐ
® ang ® Æ t ra cho chóng ta nh÷ng vÊn ® Ò kinh tÕ x∙ héi h Õt søc
gay ¾t
g cÇn gi¶i quy Õt íc ¾t
tr m còng
nh l©u dµi ©n
d sè vµ ph¸t triÓn
lµ hai Æ t
m cña vÊn Ò
® vµ cã ¶nh ëng
h qua
l¹is©u ¾c
s víi nhau.
Do
vËy chóng cÇn
ta ph¶i ®iÒu Ø n h
ch sù ph¸t triÓn n
d© sè sao cho phï
hîp
víiyªu cÇu cña ph¸t triÓn hiÖn
sù ë t¹ivµ l©u dµi.
1.2. Nguån
lao ®éng.
T¨ng n
d© sè nhanh ét Æ t
m m lµm dåi dµo thªm nguån © n
nh lùc,
nguån vèn
v« cïng lín vµ
to quý
gi¸ nhÊt cña Êt íc. Song Æ t
® n m kh¸c
Khoa: Kinh lao
tÕ ®éng
vµ d©n sè 18
- LuËn v¨n
tèt nghiÖp Nguy Ô n M¹nh TiÕn
nã l¹i Æ t
® ra hµng lo¹t c¸c
vÊn Ò
® ph¸t triÓn nguån © n
nh lùc tõ b¶o
®¶ m y tÕ, gi¸o dôc, ® µ o t¹o ngh Ò, vµ gi¶i quy Õt c«ng ¨n viÖc lµm,
n ©ng cao ø c
m sèng vËt chÊt
vµ tinh thÇn. © n
D sè gia t¨ng nhanh sÏ
¶nh hëng Õ n
® sù biÕn thiªn cña quy «
m nguån lao éng,
® chÊt îng
l vµ
c¬ cÊu nguån lao ®é ng. Khi d© n sè t¨ng nhanh nguån lao ® éng,
nguån lao éng æ
® b xung ngµy cµng
lín trong khi nguån lao éng
® hiÖn
thêi vÉn cha gi¶i quy Õt h Õt viÖc lµm. V Ò m Æ t chÊt lîng th× sù gia
t¨ng n nãi
d© sè chung
vµ lùc îng
l lao ng
®é nãi riªng lµm chÊt îng
l gi¶m
sót. M Æ c chóng ®∙
dï ta thµnh c«ng trong viÖc xo¸
mï ch÷. Song lÖ
tû
lao ®é ng cã tay ngh Ò, qua ® µ o t¹o cßn rÊt thÊp bÊt hîp lý so víi
vµ
yªu cÇu cña c«ng cuéc C«ng nghiÖp ho¸ HiÖn
®¹i ho¸ Êt
® níc.
2. Sù cÇn thiÕt nghiªn cøu vÊn ® Ò t¹o viÖc lµm cho ng êi lao
®éng.
V Ê n ® Ò t¹o viÖc lµm, thu hót con ng êi tha m gia vµo qu¸ tr×nh
lao ng,
®é ph¸t triÓn
kinh cã m
tÕ tÇ quan träng Æ c
lín,® biÖt ë
lµ nøoc
ta Æ c ng
víi ® tr cña Ò n
n kinh
tÕ chË m ph¸t triÓn. Tuy nhiªn u è n
m t¹o
viÖc lµm thu hót con êi
ng vµo qu¸ tr×nh lao éng
® ph¶i xÐt Õ n
® hµng
lo¹tc¸c
vÊn Ò liªn quan.
® cã
§èi tîng cña t¹o viÖc lµm lµ nh÷ng ng êi thiÕu viÖc lµm, nh÷ng
ng êi thÊt nghiÖp ng nhu
nh cã cÇu lµm viÖc. HiÖn îng
t tån ét
t¹im lùc
l
îng lao én g
® tihÕu viÖc lµm
vµ thÊt nghiÖp lÖ
víitû cao biÓu hiÖn
sù
l∙ng phÝ nguån lùc quan träng nhÊt trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ.
H¬n n÷a thiÕu viÖc lµm
vµ thÊt nghiÖp cßn g©y m ét lùc
ra ¸p lín ®èi
víi sù æ n ® Þ n h chÝnh trÞ vµ tiÕn bé x∙ héi. Trong nh÷ng n¨m gÇn
® © y, khi níc ®a ng
ta tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn
®¹i ho¸ Êt
® n
íc th× viÖc khai th¸c
vµ sö dông
cã hiÖu qu¶ c¸c nguån lùc bªn trong
® îc xe m lµ m ô c tiªu hµng ® Ç u. § Æ c biÖt lµ nguån lùc con ng êi cÇn
t¹o viÖc lµm, thu hót lao éng, ng
® n© cao chÊt îng
l cuéc sèng, gi¶m
tíi
møc thÊp nhÊt lùc îng
l thÊt nghiÖp.
X Ðt Æ t
vÒ m kinh tÕ, thÊt nghiÖp ¾ n Æt ãi
g ch víi® nghÌo.
Tû lÖ
thÊt nghiÖp cao kh«ng nh÷ng g ©y tæn thÊt lín cho n Ò n kinh tÕ m µ
cßn g©y ra nhiÒu khã kh¨n cho cuéc sèng c¸ nh © n ng êi lao ® éng.
Khoa: Kinh lao
tÕ ®éng
vµ d©n sè 19
- LuËn v¨n
tèt nghiÖp Nguy Ô n M¹nh TiÕn
Nh÷ng êi
ng thÊt nghiÖp,
hä kh«ng s¶n xuÊt s¶n
ra phÈ m ng
nh hä vÉn
ph¶i tiªu dïng ét
m nguån lùc nhÊt Þ n h
® cña héi Æ c
x∙ ® biÖt
ë tuæi
tr
ëng thµnh, ø c
m tiªu dïng
thêng
lín h¬n c¸c
®é tuæi kh¸c. §èi íc
víi n ta,
nh÷ng êi
ng thÊt nghiÖp nh÷ng êi
lµ ng kh«ng
cã thu nhËp
vµ sèng nhê
vµo nguån thu nhËp cña ng êi kh¸c trong gia ® × n h. H ¬ n n÷a thêng
nh÷ng êi
ng thÊt nghiÖp nh÷ng êi
lµ ng chñ gia × n h,
® nguån thu nhËp
cña hä cã ¶nh hëng rÊt lín tíi
®êi sèng cña c¸c thµnh viªn trong gia
® × n h, khi ®êi sèng kinh
tÕ cña gia × n h
® khã kh¨n th×
nã l¹i¶nh hëng
® Õ n m äi m Æ t cña ®êi sèng gia ® × n h. § ©y chÝnh lµ nh÷ng nguyªn
nh © n s©u xa, phøc t¹p cña nh÷ng
rèi ren cho héi.
x∙
Trªn gãc ®é qu¶n lý Nh µ níc, hiÖn tîng tån t¹i
thÊt nghiÖp lín
chÝnh chóng kh«ng
lµ ta ph¸t huy Õt
h néi lùc nh÷ng tiÒm n¨ng cïng
v«
to
lín,quý gi¸,s¸ng
t¹o gi¸ trÞ
ra vµ sù ph¸t triÓn
kinh tÕ, tiÕn héi.
bé x∙
ë níc hiÖn
ta nay lÖ
tû thÊt nghiÖp vµo kho¶ng % Õ n %
6 ® 7 lùc îng
l
lao én g vµ chñ yÕu lµ thÊt nghiÖp theo c¬ cÊu (cã ngµnh cÇn lao
®
® éng th× kh«ng cã, ngµnh cÇn lao ng
Ýt ®é th×
l¹ithõa nhiÒu).
§ã lµ
hiÖn îmg Ö
t h thèng µ o
® t¹o kh«ng ¾ n
g víi cÇu
vÒ lao ng
®é trªn thÞ
tr
êng lao ng vÒ îng
®é c¶ sè l vµ chÊt îng
l lao ng, Ç n
®é ph lín sinh viªn
ra êng Ò u
tr ® vÊp ph¶i ét
m khã kh¨n viÖc
®ã lµ lµm. nh÷ng êi
Hä lµ ng
® îc µ o
® t¹o
vµ cã tr×nh é
® chuyªn « n
m nh÷ng o n g
m khi tr
ra êng m
®e
h Õt hiÓu biÕt, tµi n¨ng
cña × n h Ó
m ® phôc Êt íc, phôc
vô ® n vô quª
h
¬ng vµ æ n ® Þ n h cuéc sèng c¸ nh © n, vËy m µ ph Ç n lín trong sè hä
ph¶i nhËp éi © n
ra ® qu thÊt nghiÖp. thÕ,
Nh viÖc Ç u cho
® t gi¸o dôc
cã nªn kh«ng? m
Lµ thÕ nµo Ó
® sö dông
hä cã hiÖu qu¶ nhÊt
c¶ vÒ
sè îng
l lÉn chÊt îng? © u
l C hái nµy kh«ng ph¶i ngµy ét
m ngµy hai µ
m
cã thÓ tr¶ îc. §ã m ét
lêi ® lµ vÊn Ò
® khã kh¨n a n g
m tÝnh phøc t¹p
vµ
thêi sù
®èi c¸c
víitÊt c¶ ngµnh
vµ c¸c cÊp l∙nh ®¹o. m
Do tÇ quan träng
còng nh sù ¶nh hëng lín lao cña vÊn ® Ò viÖc lµm vµ thÊt nghiÖp
nh÷ng n¨m gÇn ® © y §¶ng vµ Nh µ n íc ta ®∙ phèi hîp gi÷a c¸c ngµnh
c¸c cÊp Ó a ph ¬ng kh¶
® ® ra ¸n dÜ nh» m gi¶m Õ n ø c
® m thÊp nhÊt sè
ng êi thÊt nghiÖp ng
nh do tÝnh phøc t¹p cña vÊn Ò
® nªn kÕt qu¶ ®¹t
® îc cßn rÊt nhiÒu h¹n Õ. ¬ng
ch Ch tr×nh trong nh÷ng n¨m ph¶i a
tíilµ ®
Khoa: Kinh lao
tÕ ®éng
vµ d©n sè 20
nguon tai.lieu . vn
