Xem mẫu
- ThS. Bïi ThÞ BÝch Liªn *
Ng y nay, ®iÖn tö v c«ng nghÖ tin häc ® v dông tíi c¸c ph−¬ng tiÖn ®iÖn tö, dï ®ã l fax,
®ang th©m nhËp s©u v hç trî m¹nh mÏ cho telex hay Internet còng ®−îc coi l th−¬ng m¹i
qu¸ tr×nh to n cÇu hãa. Trong lÜnh vùc th−¬ng ®iÖn tö. Tuy nhiªn, c¸c tæ chøc quèc tÕ v c¸c
m¹i, viÖc sö dông c¸c c«ng cô ®iÖn tö v tin n−íc hiÓu th−¬ng m¹i ®iÖn tö theo nghÜa réng
häc cho c¸c giao dÞch ® l m n¶y sinh lÜnh vùc còng ph¶i thõa nhËn r»ng chÝnh Internet míi l
míi mÎ, ®ã l th−¬ng m¹i ®iÖn tö. Tuy míi ra ®éng lùc quan träng nhÊt thóc ®Èy sù ph¸t triÓn
®êi kh«ng l©u nh−ng sù ph¸t triÓn cña th−¬ng cña lo¹i h×nh th−¬ng m¹i míi mÎ n y.
m¹i ®iÖn tö rÊt m¹nh mÏ v tiÒm n¨ng cña nã 2. ViÖt Nam víi th−¬ng m¹i ®iÖn tö
l v« cïng to lín. Nh−ng th−¬ng m¹i ®iÖn tö §èi víi ViÖt Nam, th−¬ng m¹i ®iÖn tö l sù
còng l m n¶y sinh nh÷ng th¸ch thøc v nh÷ng th¸ch thøc cßn lín h¬n ®èi víi c¸c n−íc kh¸c.
vÊn ®Ò phøc t¹p ®èi víi c¸c nÒn kinh tÕ trªn thÕ So víi c¸c n−íc kh¸c trong khu vùc v trªn thÕ
giíi, kÓ c¶ c¸c nÒn kinh tÕ ® ph¸t triÓn, trong giíi, c¬ së h¹ tÇng kÜ thuËt th«ng tin viÔn
®ã cã nh÷ng th¸ch thøc vÒ mÆt ph¸p lÝ. th«ng cña ViÖt Nam kÐm h¬n. H¬n n÷a, c«ng
1. Th−¬ng m¹i ®iÖn tö l g×? cô quan träng hç trî cho sù ph¸t triÓn cña
HiÖn nay, trªn thÕ giíi tån t¹i nhiÒu ®Þnh th−¬ng m¹i ®iÖn tö l hÖ thèng thanh to¸n ®iÖn
nghÜa kh¸c nhau vÒ th−¬ng m¹i ®iÖn tö. tö l¹i ch−a ph¸t triÓn ë ViÖt Nam. VÒ ph−¬ng
Theo nghÜa hÑp, th−¬ng m¹i ®iÖn tö chØ diÖn ph¸p luËt, chóng ta hÇu nh− ch−a cã c¸c
®−îc hiÓu l viÖc sö dông Internet trong c¸c quy ®Þnh vÒ th−¬ng m¹i ®iÖn tö v ngay c¶ c¸c
giao dÞch th−¬ng m¹i quèc tÕ. §ã l c¸c ®Þnh quy ®Þnh vÒ th−¬ng m¹i truyÒn thèng còng vÉn
nghÜa cña Tæ chøc th−¬ng m¹i thÕ giíi (WTO) cßn nhiÒu chç thiÕu, s¬ hë, bÊt cËp.
v Tæ chøc hîp t¸c ph¸t triÓn kinh tÕ cña Liªn Tuy nhiªn, ViÖt Nam ® x¸c ®Þnh øng
hîp quèc. §Þnh nghÜa cña OECD ®−îc coi l dông th−¬ng m¹i ®iÖn tö l tÊt yÕu trong qu¸
ng¾n gän nhÊt, theo ®ã th−¬ng m¹i ®iÖn tö tr×nh héi nhËp ®Ó kh«ng nh÷ng ®Èy nhanh sù
®−îc hiÓu l c¸c giao dÞch th−¬ng m¹i dùa trªn ph¸t triÓn th−¬ng m¹i cña ®Êt n−íc m cßn cã
viÖc truyÒn d÷ liÖu qua c¸c m¹ng truyÒn th«ng thÓ tËn dông ®−îc nh÷ng −u thÕ vèn cã cña
nh− Internet. n−íc nh trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn ®ã. GÇn
Th−¬ng m¹i ®iÖn tö còng cã thÓ ®−îc hiÓu ®©y, chóng ta ® kÝ kÕt hiÖp ®Þnh vÒ x©y dùng
theo nghÜa réng. VÝ dô, theo Uû ban vÒ luËt kh«ng gian ®iÖn tö khu vùc (E-ASEAN) víi
th−¬ng m¹i quèc tÕ cña Liªn hîp quèc c¸c n−íc th nh viªn ASEAN. HiÖp ®Þnh n y l
(UNCITRAL) th× th−¬ng m¹i ®iÖn tö l bÊt cø cam kÕt quan träng trong qu¸ tr×nh héi nhËp
h nh vi th−¬ng m¹i n o ®−îc tiÕn h nh nhê v o khu vùc. Ngo i ra, trong th¸ng 5/2000,
viÖc sö dông th«ng tin d−íi d¹ng c¸c th− d÷ ChÝnh phñ ViÖt Nam còng ® ban h nh NghÞ
liÖu (data messages). Th− d÷ liÖu ®−îc hiÓu l quyÕt sè 07/2000/NQ-CP vÒ ph¸t triÓn c«ng
c¸c th«ng tin ®−îc t¹o lËp, göi hoÆc l−u tr÷ nghÖ phÇn mÒm m¸y tÝnh víi môc tiªu tËn
b»ng ®iÖn tö, c¸p quang hoÆc c¸c ph−¬ng tiÖn dông triÖt ®Ó nh÷ng −u thÕ cña ViÖt Nam cho
t−¬ng tù kh¸c. Th− d÷ liÖu cã thÓ bao gåm trao
®æi d÷ liÖu ®iÖn tö (EDI), th− ®iÖn tö (E-mail), * Gi¶ng viªn Khoa ph¸p luËt kinh tÕ
®iÖn, telex(1). Nh− vËy, theo ®Þnh nghÜa cña Tr−êng ®¹i häc luËt H Néi
UNCITRAL th× bÊt k× giao dÞch n o cã sö
sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña ®Êt n−íc nãi chung,
T¹p chÝ luËt häc - 25
- trong ®ã cã th−¬ng m¹i ®iÖn tö nãi riªng. ®ît khuyÕn m¹i h−íng tíi ng−êi sö dông m¹ng
Víi ®Þnh h−íng ®ã, trong thêi gian qua Internet ®Òu míi chØ l chÝnh s¸ch tiÕp thÞ cña
ViÖt Nam ® cã nh÷ng b−íc ®i ban ®Çu ®Ó øng c¸c c«ng ti ®ang kinh doanh trong lÜnh vùc
dông th−¬ng m¹i ®iÖn tö. M¹ng Internet ® n y.
h×nh th nh v tèc ®é t¨ng tr−ëng thuª bao lªn Thø ba, chóng ta ch−a cã sù lùa chän
tíi 300%/n¨m. Trªn to n quèc ® cã kho¶ng chÝnh thøc cuèi cïng vÒ ph¹m vi cña th−¬ng
h ng ng n trang web cã tÝnh th−¬ng m¹i cña m¹i ®iÖn tö. Nh− trªn ® ®Ò cËp, c¸c tæ chøc
c¸c doanh nghiÖp víi sè l−îng ng−êi truy cËp quèc tÕ ®−a ra nh÷ng ®Þnh nghÜa kh¸c nhau vÒ
ng y c ng gia t¨ng. Mét sè siªu thÞ ¶o ® ®−îc th−¬ng m¹i ®iÖn tö theo c¶ nghÜa hÑp v nghÜa
khai th¸c v cã ho¹t ®éng th−¬ng m¹i thùc sù, réng. §èi víi ViÖt Nam, hiÖn nay chóng ta vÉn
vÝ dô, Cybermail cña VNN, Bluesky cña Siªu cßn ®ang b¨n kho¨n vÒ ph¹m vi cña kh¸i niÖm
thÞ ®iÖn tö m¸y tÝnh H Néi v ThÕ giíi s¸ch n y. Khi ch−a cã ®Þnh nghÜa ph¸p lÝ chÝnh thøc
cña Fahasa th nh phè Hå ChÝ Minh(2). Hai kh¼ng ®Þnh ph¹m vi cña th−¬ng m¹i ®iÖn tö,
c«ng ti chuyªn kinh doanh th−¬ng m¹i ®iÖn tö chóng ta ch−a thÓ giíi h¹n ph¹m vi cña c¸c v¨n
®Çu tiªn ë ViÖt Nam ® ®−îc th nh lËp (Meet b¶n quy ph¹m ph¸p luËt cã liªn quan ®Ó tiÕn
Vietnam.com v Vietnam Think.com) høa hÑn h nh viÖc söa ®æi, bæ sung hay x©y dùng quy
cho mét thÞ tr−êng ®Çy tiÒm n¨ng(3). VÒ phÝa ®Þnh míi cÇn thiÕt v phï hîp.
Nh n−íc, ® cã dù ¸n quèc gia nh»m thóc ®Èy Thø t−, c¸c thiÕt chÕ ph¸p lÝ kh¸c cña ViÖt
th−¬ng m¹i ®iÖn tö ®ang ®−îc Ban th−¬ng m¹i Nam cßn ch−a ph¸t triÓn ®ång bé. C¬ quan n o
®iÖn tö cña Bé th−¬ng m¹i xóc tiÕn. Dù ¸n n y sÏ cã thÈm quyÒn kiÓm tra, x¸c minh tÝnh hîp
bao gåm c¶ viÖc x©y dùng h¹ tÇng c¬ së ph¸p ph¸p cña c¸c ch÷ kÝ ®iÖn tö v c¸c v¨n b¶n,
lÝ cho th−¬ng m¹i ®iÖn tö(4). hîp ®ång ®−îc tho¶ thuËn, kÝ kÕt b»ng ph−¬ng
3. Nh÷ng th¸ch thøc vÒ ph¸p lÝ ®èi víi tiÖn ®iÖn tö? C¸c giao dÞch ®−îc thùc hiÖn trªn
th−¬ng m¹i ®iÖn tö ë ViÖt Nam Internet cã liªn quan tíi c¸c quèc gia kh¸c th×
C¸c giao dÞch th−¬ng m¹i ®iÖn tö diÔn ra c¬ quan thuÕ ViÖt Nam hay c¬ quan thuÕ n−íc
trªn ph¹m vi to n cÇu v víi tèc ®é rÊt nhanh ngo i sÏ ®−îc quyÒn thu thÕ v thu bao nhiªu
chãng. V× vËy, bÊt k× sù cè n o còng cã thÓ th× hîp lÝ? LiÖu c¸c c¬ quan h¶i quan ® cã
dÉn tíi nh÷ng hËu qu¶ tøc thêi v to lín. ChÝnh ®−îc c¬ chÕ cÇn thiÕt ®Ó kiÓm ®Þnh xuÊt nhËp
v× lÝ do ®ã m ®Ó ph¸t triÓn th−¬ng m¹i ®iÖn khÈu ®èi víi c¸c s¶n phÈm phÇn mÒm m¸y tÝnh
tö, bÊt k× quèc gia n o còng quan t©m tr−íc hÕt ch−a? TÊt c¶ nh÷ng c©u hái ®ã cßn ch−a cã lêi
tíi viÖc x©y dùng khung ph¸p luËt. §èi víi gi¶i ®¸p trong hÖ thèng ph¸p luËt ViÖt Nam.
ViÖt Nam, viÖc x©y dùng khung ph¸p luËt cho 3.1. H×nh thøc ®iÖn tö cña hîp ®ång
th−¬ng m¹i ®iÖn tö l¹i c ng khã kh¨n v× nh÷ng C¸c v¨n b¶n, tho¶ thuËn, hîp ®ång ®−îc
lÝ do sau ®©y: lËp v giao dÞch b»ng c¸c ph−¬ng tiÖn ®iÖn tö
Tr−íc hÕt, hÖ thèng ph¸p luËt cña ViÖt (vÝ dô, b»ng th− ®iÖn tö - Email) liÖu cã ®−îc
Nam cßn ch−a æn ®Þnh, thiÕu chÆt chÏ v hiÖu coi l b»ng chøng cã gi¸ trÞ ph¸p lÝ ngang víi
lùc thi h nh ch−a cao. VÝ dô, Bé luËt d©n sù v c¸c v¨n b¶n in trong tè tông kh«ng? §©y l
mét sè v¨n b¶n kh¸c ® cã nh÷ng quy ®Þnh kh¸ mét trong nh÷ng vÊn ®Ò nan gi¶i nhÊt cña ph¸p
chi tiÕt vÒ b¶o vÖ quyÒn t¸c gi¶. Tuy nhiªn, luËt hîp ®ång liªn quan tíi th−¬ng m¹i ®iÖn tö.
trong lÜnh vùc n y vÉn cßn cã nh÷ng vi ph¹m. §iÒu 49 LuËt th−¬ng m¹i quy ®Þnh: “§èi
Thø hai, chÝnh s¸ch v ph¸p luËt t¹o ®iÒu víi c¸c lo¹i hîp ®ång mua b¸n h ng ho¸ m
kiÖn cho sù ph¸t triÓn Internet ë ViÖt Nam cßn ph¸p luËt quy ®Þnh ph¶i ®−îc lËp th nh v¨n
thiÕu. Chóng ta ch−a cã nh÷ng v¨n b¶n quy b¶n th× ph¶i tu©n theo c¸c quy ®Þnh ®ã; ®iÖn
ph¹m ph¸p luËt cô thÓ khuyÕn khÝch v t¹o b¸o, telex, fax, th− ®iÖn tö v c¸c h×nh thøc
®iÒu kiÖn cho sù ph¸t triÓn cña Internet. C¸c th«ng tin ®iÖn tö kh¸c còng ®−îc coi l h×nh
26 - T¹p chÝ luËt häc
- thøc v¨n b¶n”. kÜ thuËt sè cã gi¸ trÞ v hiÖu lùc ph¸p lÝ t−¬ng
Nh− vËy, th− ®iÖn tö v c¸c h×nh thøc ®−¬ng víi ch÷ kÝ viÕt(5).
th«ng tin ®iÖn tö kh¸c ® ®−îc c«ng nhËn l §iÒu 57 LuËt th−¬ng m¹i cho phÐp c¸c bªn
h×nh thøc hîp ph¸p cña hîp ®ång mua b¸n cã thÓ tho¶ thuËn ®Ó söa ®æi, bæ sung chÊm døt
h ng ho¸. Tuy nhiªn, quy ®Þnh n y míi chØ hîp ®ång. Tuy nhiªn, viÖc söa ®æi, bæ sung
dõng l¹i ë møc nguyªn t¾c m chóng ta ch−a hoÆc chÊm døt hîp ®ång th«ng qua trao ®æi
cã bÊt k× h−íng dÉn chi tiÕt n o vÒ c¸c vÊn ®Ò th− ®iÖn tö hoÆc Internet nh− thÕ n o th× hiÖn
cô thÓ nh− thêi ®iÓm ph¸t sinh hiÖu lùc cña nay ph¸p luËt ho n to n ch−a cã quy ®Þnh g×.
hîp ®ång, gi¸ trÞ ph¸p lÝ cña ch÷ kÝ ®iÖn tö, söa Trong tr−êng hîp cã tranh chÊp ph¸t sinh
®æi bæ sung hîp ®ång, gi¸ trÞ chøng cø cña th− tõ hîp ®ång th× liÖu c¸c bªn cã thÓ sö dông hå
®iÖn tö... s¬ ®iÖn tö ®Ó l m chøng cø hay kh«ng? Thùc
NÕu hîp ®ång mua b¸n h ng ho¸ ®−îc kÝ tÕ xÐt xö cña c¸c to ¸n hiÖn nay cho thÊy th−
kÕt ho n to n th«ng qua th− ®iÖn tö hoÆc ®iÖn tö vÉn ch−a ®−îc chÝnh thøc c«ng nhËn l
Internet th× chóng ta sÏ thiÕu c¬ së ph¸p lÝ cô chøng cø cã gi¸ trÞ ph¸p lÝ. ChÝnh thùc tÕ n y
thÓ ®Ó x¸c ®Þnh chÝnh x¸c thêi ®iÓm h×nh th nh ® l m gi¶m ý nghÜa cña quy ®Þnh t¹i §iÒu 49
v ph¸t sinh hiÖu lùc cña hîp ®ång ®ã. Theo LuËt th−¬ng m¹i.
quy ®Þnh t¹i §iÒu 51, nÕu c¸c bªn kh«ng cïng 3.2. ThuÕ ®èi víi th−¬ng m¹i ®iÖn tö
cã mÆt ®Ó kÝ hîp ®ång th× hîp ®ång ®−îc coi l Nãi ®Õn th−¬ng m¹i ®iÖn tö tøc l nãi ®Õn
® kÝ kÕt kÓ tõ thêi ®iÓm bªn ch o h ng nhËn viÖc thùc hiÖn c¸c giao dÞch th−¬ng m¹i ho n
®−îc th«ng b¸o chÊp nhËn to n bé c¸c ®iÒu to n b»ng c¸c ph−¬ng tiÖn ®iÖn tö, viÔn th«ng,
kiÖn ® ghi trong ch o h ng trong thêi h¹n m¹ng Internet. §iÒu n y t¹o ra nh÷ng khã
tr¸ch nhiÖm cña ng−êi ch o h ng. Tuy nhiªn, kh¨n v th¸ch thøc lín cho viÖc kiÓm so¸t v
®iÒu kho¶n n y l kh«ng phï hîp víi m«i thu thuÕ c¸c giao dÞch ®ã. C¸c c¬ chÕ v
tr−êng Internet v× viÖc x¸c ®Þnh thÕ n o l ph−¬ng thøc thu thuÕ th«ng th−êng kh«ng thÓ
“ch o h ng” v “chÊp nhËn ch o h ng” cho ¸p dông ®èi víi th−¬ng m¹i ®iÖn tö.
giao dÞch rÊt khã.
X¸c ®Þnh “c¬ së th−êng tró” cña c¸c c«ng
ViÖc c«ng nhËn gi¸ trÞ ph¸p lÝ cña ch÷ kÝ
®iÖn tö còng l vÊn ®Ò hÕt søc phøc t¹p. Nh÷ng ti tham gia th−¬ng m¹i ®iÖn tö ®Ó thu thuÕ thu
ng−êi th−êng xuyªn sö dông Email hay nhËp doanh nghiÖp lu«n lu«n l vÊn ®Ò nan
Internet ®Òu ® quen thuéc víi thuËt ng÷ “mËt gi¶i. Theo quy ®Þnh cña LuËt thuÕ thu nhËp
khÈu”. §ã chÝnh l d¹ng s¬ khai cña ch÷ kÝ doanh nghiÖp th× ®èi t−îng nép thuÕ bao gåm
®iÖn tö. Trong thÕ giíi th−¬ng m¹i ®iÖn tö, c¸c c¶ c¸c “c¬ së th−êng tró cña c«ng ti n−íc
ch÷ kÝ ®−îc “m ho¸” b»ng nh÷ng con sè hay ngo i ë ViÖt Nam” l c¬ së kinh doanh m
kÝ tù ®Æc biÖt n o ®ã. Theo ®ã, c¸c bªn sÏ “kÝ” th«ng qua c¬ së n y c«ng ti n−íc ngo i tiÕn
v o hîp ®ång b»ng c¸ch ®iÒn c¸c kÝ hiÖu sè h nh mét phÇn hay to n bé ho¹t ®éng kinh
n y v o mét v¨n b¶n ®iÖn tö nhê gâ v o b n doanh cña m×nh t¹i ViÖt Nam mang l¹i thu
phÝm cña m¸y tÝnh. VÊn ®Ò ®Æt ra l nh÷ng
nhËp. NÕu mét c«ng ti n−íc ngo i thùc hiÖn
ch÷ kÝ ®iÖn tö n y sÏ ®−îc c«ng nhËn vÒ mÆt
b¸n s¶n phÈm h ng ho¸, dÞch vô cña m×nh trªn
ph¸p lÝ nh− thÕ n o? §iÒu 51 LuËt th−¬ng m¹i
râ r ng l sÏ kh«ng thÓ ¸p dông ®−îc ®èi víi m¹ng Internet cho c¸c c«ng ti ViÖt Nam mang
tr−êng hîp c¸c ch÷ kÝ ®iÖn tö nh− vËy. ë mét l¹i thu nhËp nh−ng l¹i ho n to n kh«ng cã sù
sè n−íc kh¸c, ng−êi ta ® ban h nh luËt riªng hiÖn diÖn ë ViÖt Nam th× cã ®−îc coi l “c¬ së
vÒ vÊn ®Ò n y. VÝ dô, ®¹o luËt vÒ ch÷ kÝ ®iÖn th−êng tró” ®Ó thu thuÕ hay kh«ng? Thùc tiÔn
tö (E-Sign) do Th−îng viÖn MÜ th«ng qua ng y cña c«ng t¸c qu¶n lÝ thu nép thuÕ ë ViÖt Nam
14/6/2000 ® chÝnh thøc c«ng nhËn r»ng ch÷ kÝ hiÖn nay vÉn ch−a cã c©u tr¶ lêi cho vÊn ®Ò
T¹p chÝ luËt häc - 27
- n y. Liªn quan ®Õn vÊn ®Ò qu¶n lÝ doanh thu ®iÖn tö l b¶o vÖ bÝ mËt c¸ nh©n. Râ r ng, viÖc
®èi víi nh÷ng doanh nghiÖp kinh doanh trªn khai b¸o c¸c th«ng tin vÒ c¸ nh©n l viÖc ph¶i
Internet, c¬ quan thuÕ sÏ rÊt khã x¸c ®Þnh ®−îc l m ®èi víi nh÷ng ng−êi tham gia v o m¹ng
doanh thu n y v× kh«ng cã bÊt k× ho¸ ®¬n hay Internet. Tuy nhiªn, c¸c th«ng tin n y ho n
chøng tõ n o. to n cã thÓ bÞ lîi dông khai th¸c v× môc ®Ých
VÊn ®Ò tr−íc m¾t ®Æt ra ®èi víi chóng ta l xÊu. VÝ dô, c¸c th«ng tin vÒ bÝ mËt kinh doanh
ph¶i nhanh chãng x©y dùng ®−îc gi¶i ph¸p cña doanh nghiÖp hay th«ng tin vÒ t i kho¶n,
hiÖu qu¶ ®Ó cã thÓ thu thuÕ ®èi víi c¸c giao thÎ tÝn dông cña kh¸ch h ng. HiÖn nay, quy
dÞch trªn m¹ng nh»m ®¶m b¶o nguån thu cho ®Þnh cña ph¸p luËt ViÖt Nam vÒ vÊn ®Ò n y
ng©n s¸ch nh n−íc. Bªn c¹nh ®ã, chóng ta cßn kh¸ s¬ l−îc. §iÒu 34 Bé luËt d©n sù vÒ
còng nªn l−u ý chÕ ®é thuÕ ®èi víi th−¬ng m¹i quyÒn ®èi víi bÝ mËt ®êi t− d−êng nh− khã cã
®iÖn tö ph¶i ®−îc duy tr× ë møc ®é phï hîp ®Ó thÓ bao h m c¸c giao dÞch th−¬ng m¹i. Téi sö
tiÕp tôc khuyÕn khÝch sù ph¸t triÓn cña lo¹i dông tr¸i phÐp th«ng tin trªn m¹ng ® ®−îc
h×nh th−¬ng m¹i míi mÎ n y. Nãi c¸ch kh¸c, ®−a v o Bé luËt h×nh sù nh−ng trong thùc tÕ
th−¬ng m¹i ®iÖn tö cã thÓ bÞ ®¸nh thuÕ theo c¸c to ¸n ch−a xÐt xö vô ¸n n o vÒ lo¹i téi
quy ®Þnh cña ph¸p luËt thuÕ hiÖn h nh nh−ng ph¹m n y. §©y còng l mét trong nh÷ng vÊn
c¸c lo¹i thuÕ ®ã sÏ vÉn ph¶i t¹o ra sù −u tiªn ®Ò quan träng m chóng ta ph¶i l−u t©m khi
nhÊt ®Þnh cho th−¬ng m¹i ®iÖn tö so víi x©y dùng v ¸p dông ph¸p luËt vÒ th−¬ng m¹i
th−¬ng m¹i truyÒn thèng. ®iÖn tö.
3.3. B¶o vÖ quyÒn së h÷u trÝ tuÖ 3.5. An to n d÷ liÖu ®iÖn tö
Theo thèng kª cña tæ chøc liªn minh phÇn Trong thÕ giíi th«ng tin ®iÖn tö v Internet
mÒm kinh doanh, ViÖt Nam l mét trong ® cã nh÷ng sù cè kÜ thuËt x¶y ra g©y thiÖt h¹i
nh÷ng n−íc cã tØ lÖ vi ph¹m b¶n quyÒn phÇn to lín nh− c¸c vi rót m¸y tÝnh, bom th−.
mÒm m¸y tÝnh cao nhÊt thÕ giíi. Chóng ta ® Nh÷ng sù cè nh− vËy cã thÓ dÉn tíi c¸c d÷ liÖu
ban h nh c¸c quy ®Þnh vÒ së h÷u trÝ tuÖ (Bé ®−îc l−u tr÷ trong m¸y tÝnh (nh− ng y kÝ kÕt
luËt d©n sù v c¸c v¨n b¶n h−íng dÉn thi h nh) hîp ®ång, gi¸ h ng hãa hay dÞch vô...) bÞ biÕn
nh−ng hiÖu lùc thi h nh cña c¸c v¨n b¶n n y ®æi hay bÞ biÕn mÊt ho n to n. Trong nhiÒu
cßn rÊt yÕu. ViÖc sao chÐp bÊt hîp ph¸p c¸c tr−êng hîp, c¸c “sù cè kÜ thuËt” kiÓu n y l¹i
s¶n phÈm phÇn mÒm m¸y tÝnh vÉn diÔn ra phæ ®−îc g©y ra mét c¸ch cè ý nh»m ph¸ ho¹i hay
biÕn v th−êng xuyªn. C¸c hackers (nh÷ng kÎ g©y khã kh¨n cho c¸c ®èi t¸c hay ®èi thñ c¹nh
“bÎ khãa” m an to n cña c¸c phÇn mÒm m¸y tranh mét c¸ch kh«ng l nh m¹nh. HiÖn nay,
tÝnh) ch−a bao giê bÞ trõng trÞ v× vi ph¹m c¸c Bé luËt h×nh sù ® cã quy ®Þnh vÒ téi t¹o ra v
quy ®Þnh vÒ b¶n quyÒn v së h÷u trÝ tuÖ. NÕu ph¸t t¸n c¸c vi rót m¸y tÝnh nh−ng thiÕt nghÜ
chóng ta kh«ng sím gi¶i quyÕt vÊn ®Ò n y th× viÖc sím ban h nh c¸c quy ®Þnh b¶o vÖ an to n
rÊt cã thÓ nh÷ng th«ng tin néi bé cña c¸c cho d÷ liÖu ®iÖn tö v phßng ngõa kh«ng ®Ó
doanh nghiÖp, c¸c c¬ quan nh n−íc hay thËm c¸c téi ph¹m ®ã x¶y ra còng l hÕt søc cÇn
chÝ c¸c bÝ mËt quèc gia l−u h nh trªn m¹ng thiÕt.
m¸y tÝnh sÏ bÞ truy nhËp, ®¸nh c¾p hay ph¸ 4. Gi¶i ph¸p x©y dùng khung ph¸p luËt
ho¹i nh− ® x¶y ra ë mét sè n−íc kh¸c. vÒ th−¬ng m¹i ®iÖn tö ë ViÖt Nam
3.4. B¶o vÖ bÝ mËt c¸ nh©n Víi nh÷ng th¸ch thøc to lín vÒ mÆt ph¸p
VÊn ®Ò ph¸p lÝ tiÕp theo cña th−¬ng m¹i luËt nãi trªn, ViÖt Nam sÏ l m c¸ch n o ®Ó x©y
28 - T¹p chÝ luËt häc
- dùng ®−îc khung ph¸p luËt vÒ th−¬ng m¹i ®iÖn th−¬ng m¹i ®iÖn tö trªn thÕ giíi? Mét mÆt,
tö? Cã lÏ viÖc tham kh¶o kinh nghiÖm quèc tÕ viÖc ban h nh ngay v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p
v ¸p dông chóng v o ®iÒu kiÖn ViÖt Nam l luËt, vÝ dô nghÞ ®Þnh cña ChÝnh phñ, l rÊt cÇn
c¸ch tiÕp cËn hîp lÝ ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò n y. thiÕt ®Ó ®¸p øng nhu cÇu tr−íc m¾t ph¸t triÓn
HiÖn nay, trªn thÕ giíi cã hai c¸ch tiÕp cËn th−¬ng m¹i ®iÖn tö. Néi dung cña v¨n b¶n n y
ph¶i ®Ò cËp mét sè vÊn ®Ò cÊp b¸ch v chung
chÝnh ®èi víi khung ph¸p luËt vÒ th−¬ng m¹i
nhÊt nh− kh¸i niÖm th−¬ng m¹i ®iÖn tö, chÝnh
®iÖn tö. C¸ch thø nhÊt l x©y dùng v ban h nh
s¸ch th−¬ng m¹i ®iÖn tö cña ChÝnh phñ v
mét hay mét v i ®¹o luËt vÒ c¸c vÊn ®Ò liªn
tr¸ch nhiÖm cña c¸c c¬ quan nh n−íc h÷u
quan ®Õn th−¬ng m¹i ®iÖn tö. C¸ch thø hai l
quan trong viÖc gãp phÇn x©y dùng v ph¸t
söa ®æi, bæ sung tÊt c¶ c¸c v¨n b¶n quy ph¹m
triÓn th−¬ng m¹i ®iÖn tö ë ViÖt Nam. MÆt
ph¸p luËt ®iÒu chØnh c¸c quan hÖ th−¬ng m¹i kh¸c, chóng ta còng cÇn cã c¸ch tiÕp cËn l©u
cho phï hîp víi th−¬ng m¹i ®iÖn tö. Lùa chän d i v tæng thÓ h¬n h−íng tíi viÖc söa ®æi, bæ
c¸ch tiÕp cËn n o sÏ tuú thuéc v o ho n c¶nh sung to n bé c¸c v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt
v ®iÒu kiÖn cô thÓ cña tõng n−íc. ®iÒu chØnh lÜnh vùc th−¬ng m¹i v c¸c lÜnh vùc
Thùc tiÔn cña ViÖt Nam liªn quan tíi viÖc kh¸c cã liªn quan nh− ph¸p luËt hîp ®ång,
lùa chän gi¶i ph¸p x©y dùng khung ph¸p luËt ph¸p luËt vÒ së h÷u trÝ tuÖ, ph¸p luËt thuÕ,
vÒ th−¬ng m¹i ®iÖn tö mang nh÷ng ®Æc tr−ng ph¸p luËt h×nh sù nh− ® nªu ë trªn.
sau ®©y. Thø nhÊt, hÖ thèng ph¸p luËt vÒ Tãm l¹i, th−¬ng m¹i ®iÖn tö l ph−¬ng
th−¬ng m¹i cña chóng ta cßn ch−a ®Çy ®ñ, thøc míi ®Ó tiÕn h nh c¸c ho¹t ®éng th−¬ng
thiÕu chÆt chÏ v hiÖu lùc thi h nh thÊp, cÇn m¹i trªn ph¹m vi to n cÇu. ¸p dông th−¬ng
liªn tôc ®−îc bæ sung, söa ®æi, ngay c¶ khi m¹i ®iÖn tö ® v ®ang l sù lùa chän tÊt yÕu
kh«ng n¶y sinh vÊn ®Ò ho n to n míi mÎ nh− cña nhiÒu quèc gia trªn thÕ giíi trong ®ã cã
th−¬ng m¹i ®iÖn tö. Thø hai, ho¹t ®éng lËp ViÖt Nam. Ph¸t triÓn th−¬ng m¹i ®iÖn tö ®Æt ra
ph¸p cña ViÖt Nam mang ®Æc ®iÓm l ®èi víi nh÷ng th¸ch thøc lín vÒ nhiÒu mÆt, trong ®ã cã
nh÷ng quan hÖ x héi cßn míi mÎ v ch−a ph¸t th¸ch thøc vÒ ph¸p luËt. §Ó tr¸nh khái bÞ tôt
triÓn th× chóng ta ch−a ®iÒu chØnh b»ng luËt hËu so víi nhÞp ®é ph¸t triÓn th−¬ng m¹i
ngay m chØ ban h nh ph¸p lÖnh hoÆc nghÞ chung cña thÕ giíi v ®Ó héi nhËp ng y c ng
®Þnh. LÝ do quan träng cña thùc tÕ n y l ë chç to n diÖn h¬n v o ®êi sèng th−¬ng m¹i quèc
thñ tôc so¹n th¶o v ban h nh ph¸p lÖnh hoÆc tÕ, ViÖt Nam cÇn nhanh chãng x©y dùng c¸c
nghÞ ®Þnh th−êng gi¶n tiÖn h¬n nhiÒu so víi c¬ së h¹ tÇng v ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt, trong ®ã
thñ tôc ban h nh luËt. Thñ tôc ®ã cho phÐp cã viÖc x©y dùng khung ph¸p luËt cho th−¬ng
võa tiÕt kiÖm ®−îc thêi gian so¹n th¶o võa kÞp m¹i ®iÖn tö./.
thêi ®¸p øng ®−îc nh÷ng ®ßi hái cÊp b¸ch cña
cuéc sèng. MÆt kh¸c, c¸c ®¹o luËt nÕu ®−îc (1).Xem: §iÒu 2 LuËt mÉu cña UNCITRAL vÒ th−¬ng
m¹i ®iÖn tö.
ban h nh còng chØ cã thÓ ®−îc thùc thi trong (2).Xem: Thêi b¸o kinh tÕ ViÖt Nam ®iÖn tö, sè 2/2000.
thùc tiÔn sau khi ® cã c¸c v¨n b¶n d−íi luËt (3). Xem: "Th−¬ng m¹i ®iÖn tö cÇn mét khung ph¸p
h−íng dÉn thi h nh. luËt, ViÖt Nam News, sè ra ng y 29/11/2000.
Víi nh÷ng ®Æc ®iÓm nªu trªn cña hÖ thèng (4).Xem: "Mét tØ ®ång cho th−¬ng m¹i ®iÖn tö", Thêi
b¸o kinh tÕ ViÖt Nam, sè 60/2000, tr. 13.
ph¸p luËt v cña ho¹t ®éng lËp ph¸p ë ViÖt (5).Xem: "MÜ chÝnh thøc th«ng qua ®¹o luËt hîp thøc
Nam, nªn ch¨ng chóng ta sÏ ¸p dông c¶ hai ch÷ kÝ kÜ thuËt sè, Thêi b¸o kinh tÕ, sè 78/2000, tr. 13.
c¸ch tiÕp cËn vÒ x©y dùng khung ph¸p luËt
T¹p chÝ luËt häc - 29
nguon tai.lieu . vn