Xem mẫu
- nghiªn cøu - trao ®æi
ThS. §µo LÖ thu *
T h i gian g n ây, các t i ph m xâm h i s quan tâm c a c ng ng qu c t . i u
này ư c minh ch ng b i nh ng s ki n
môi trư ng ã tr thành m t trong
như: trong su t H i ngh l n th tám c a
nh ng tài gây tranh lu n trên di n àn
Liên h p qu c (LHQ) v phòng ng a t i
qu c t . Vi c tìm hi u và ánh giá h th ng
ph m và u tranh v i t i ph m có t ch c
quan i m, quan ni m v các t i ph m v môi
t i Havana, Cuba năm 1990, v n ki m
trư ng là h t s c c n thi t b i chính nh ng
soát ch t ch hơn nh ng ho t ng ph m t i
quan ni m ó ph n ánh nh n th c chính tr ,
có t ch c gây thi t h i cho môi trư ng t
xã h i, pháp lí và khoa h c v lo i t i ph m
nhiên ã ư c ưa ra th o lu n. V i tiêu
này. M t khác, chúng còn giúp cho các qu c
“Vai trò c a lu t hình s trong vi c b o v t
gia ho ch nh chính sách hình s , xây d ng
nhiên và môi trư ng”, Ngh quy t 45/121
và th c hi n pháp lu t hình s v b o v môi
ngày 14 tháng 12 năm 1990 v i s nh t trí
trư ng m t cách kh thi và có hi u qu hơn.
c a i h i ng LHQ ã thúc y các qu c
Vn u tiên c n ư c c p là quan
gia s a i lu t hình s t o ra m t gi i
ni m v vai trò c a lu t hình s trong vi c gi i
pháp có hi u qu i v i nh ng hi m h a môi
quy t các v n môi trư ng. ây chính là i u
trư ng. Thêm m t l n n a, vai trò c a lu t
băn khoăn c a nhi u h c gi qu c t . Câu h i
hình s trong vi c b o v môi trư ng l i ư c
mà h thư ng t ra là: li u lu t hình s có
nh n m nh trong m t lo t các Ngh quy t c a
ph i là m t công c thích h p ngăn ng a
H i ng kinh t và xã h i c a LHQ như:
và h n ch nh ng hành vi gây thi t h i cho
Ngh quy t s 28 năm 1993, Ngh quy t s 15
môi trư ng? (1) Câu h i này có th ư c tr
năm 1994, Ngh quy t s 27 năm 1995.
l i b ng vi c gi i quy t ba v n : Th nh t,
T i châu Âu, văn b n pháp lí u tiên
li u có c n thi t ph i s d ng pháp lu t hình
c p yêu c u ph i ki m soát các hành vi xâm
s b o v môi trư ng? Th hai, n u có thì
h i môi trư ng là Ngh quy t (77) 28 “V s
nó nên ư c s d ng m c nào và trong
óng góp c a lu t hình s i v i vi c b o
hoàn c nh nào? Th ba, trên th c t li u lu t
v môi trư ng”, ư c thông qua t i cu c g p
hình s ã ho t ng như m t công c h u
l n th 275, U ban các b trư ng c a H i
hi u b o v môi trư ng hay chưa? ng châu Âu ngày 28/9/1977. Ngh quy t
Ngày nay, vi c tăng cư ng s d ng pháp này ã ưa ra m t yêu c u kh n thi t v s
lu t hình s b o v môi trư ng di n ra can thi p c a lu t hình s ngăn ng a
khá ph bi n nhi u qu c gia trên th gi i.
Không ch d ng l i ph m vi qu c gia, lu t * Gi ng viên Khoa lu t hình s
hình s v b o v môi trư ng còn nh n ư c Trư ng i h c Lu t Hà N i
54 t¹p chÝ luËt häc sè 1/2006
- nghiªn cøu - trao ®æi
nh ng hành vi phá h y môi trư ng. Sau ó, v “B o v môi trư ng b ng pháp lu t hình
L i nói u c a Công ư c s 172 c a H i s ” ã c nh báo ba v n :
ng châu Âu v “B o v môi trư ng b ng (1) S gia tăng c a các t i ph m v môi
pháp lu t hình s ” ngày 4/11/1998 ã nh n trư ng cũng như nh ng h u qu c a chúng,
m nh: “Lu t hình s óng góp m t vai trò i u ã x y ra vư t ra ngoài biên gi i gi a
quan tr ng trong vi c b o v môi trư ng”. các qu c gia;
Bên c nh ó, hàng lo t các h i th o qu c t (2) Nh ng t i ph m ó ang t ra m i
cũng th o lu n sôi n i v n s d ng pháp e d a to l n i v i môi trư ng và do ó
lu t hình s b o v môi trư ng, trong ó c n kêu g i m t s ph n ng m nh m ;
i n hình là H i th o “Chính sách hình s v (3) Các t i ph m v môi trư ng là v n
b o v thiên nhiên và môi trư ng t i châu c n ư c t p trung i phó b i t t c các
Âu” ư c t ch c t i Lauchhammer ( c), qu c gia thành viên. Chính vì v y, các nư c
t ngày 25 n ngày 29/4/1994 (sau ây g i thành viên c n ph i ng thu n ti n hành
là H i th o Lauchhammer). T i ây, lu t hình nh ng hành ng b o v môi trư ng thông
s ã ư c ánh giá là m t công c không th qua pháp lu t hình s .
thi u trong vi c b o v môi trư ng. Th hai, vi c tăng cư ng s d ng lu t
Nh ng òi h i v vi c tăng cư ng s d ng hình s b o v môi trư ng là do s thi u
pháp lu t hình s b o v môi trư ng nêu hi u qu c a các bi n pháp pháp lí khác i
trên có th ư c lí gi i b i hai nguyên nhân: v i vi c x lí các vi ph m pháp lu t v môi
Th nh t, ó là s gia tăng nhanh chóng trư ng. ây cũng chính là m t trong nh ng
c a các hành vi xâm h i môi trư ng v i nh n nh ã ư c ưa ra t i H i th o
nh ng h u qu nguy hi m trư c m t cũng Lauchhammer, khi m t giáo sư ngư i Nga
như lâu dài. Nh ng hành vi này không ch cho r ng: “Lu t hình s c n ph i ư c áp
phát tri n v m t s lư ng mà còn gây m i d ng i v i nh ng ngư i vi ph m mà trư c
lo ng i c v tính nguy hi m cho xã h i c a ó các ch tài hành chính áp d ng i v i h
ã không có hi u qu ”.(4) Bên c nh ó, U
chúng. Ch ng h n như t i Th y i n, s li u
th ng kê chính th c ã ch ng minh s gia ban châu Âu trong m t ki n ngh cho “Ngh
tăng rõ r t c a các hành vi vi ph m pháp lu t quy t v b o v môi trư ng b ng pháp lu t
v môi trư ng. Trong năm 2000, con s các hình s ” cũng nêu rõ: “b i vì ch có bi n
quy t nh x lí các hành vi xâm h i môi pháp này dư ng như m i hi u qu và
trư ng ã tăng lên t i 278%.(2) Cũng theo thuy t ph c giúp cho lu t môi trư ng
kh o sát c a m t nhà nghiên c u Th y i n, ư c th c thi y . Khi lu t hình s là
ho t ng c a g n m t n a tri u các công ty phương ti n duy nh t b o m cho vi c
c a Th y i n ang b x p vào lo i t o ra th c thi lu t c a C ng ng châu Âu m t
nh ng m i nguy hi m cho môi trư ng.(3) cách hi u qu , các qu c gia thành viên có
Tình tr ng trên dư ng như cũng ang di n ra trách nhi m ph i quy nh các bi n pháp
pháp lí hình s nh m b o v môi trư ng”.(5)
trên toàn châu Âu. Chính vì v y, Quy t nh
khung c a H i ng châu Âu 2003/80/JHA Bàn v m c can thi p c a lu t hình s
t¹p chÝ luËt häc sè 1/2006 55
- nghiªn cøu - trao ®æi
vào lĩnh v c b o v môi trư ng, a s các nguy hi m c a các t i ph m v môi trư ng.
quan i m u nh t trí r ng tuy lu t hình s Lo i ý ki n th nh t cho r ng t i ph m v
ư c ánh giá là bi n pháp không th thi u môi trư ng là lo i t i vi c nh, là nh ng hành
trong u tranh phòng ch ng vi ph m pháp vi nguy hi m không áng k ho c không nên
b xem là t i ph m.(6) Như m t s hi n tư ng
lu t v môi trư ng song cũng không vì th
mà l m d ng nó. i u này ư c th hi n r t xã h i m i khác, t i ph m v môi trư ng
rõ nét trong Ngh quy t (77) 28 v i nh n không ư c m i ngư i ch p nh n như m t
nh: “S d ng pháp lu t hình s trong lĩnh lo i t i ph m th c s . Nh ng quan ni m
ánh giá th p tính nguy hi m cho xã h i c a
v c này ch nên là gi i pháp cu i cùng, khi
các t i ph m v môi trư ng ư c bi n minh
mà các bi n pháp khác không ư c tuân th
b i m t lí do liên quan n y u t n n nhân.
ho c ư c th c hi n m t cách không có hi u
qu ho c hi u qu không áng k ”. Theo ó, Theo ó, t i ph m v môi trư ng ư c xem
lu t hình s nên ư c xem là m t công c h là lo i t i không có n n nhân ho c n n nhân
không rõ ràng.(7) Chính vì quan ni m trên
tr bên c nh lu t hành chính, là công c
phòng ng a i v i c kh năng tái ph m c a nên “s là r t khó khăn i v i m i ngư i
ngư i ph m t i l n ý nh ph m t i c a có th nh n th c v các t i ph m v môi
nh ng công dân khác. Tóm l i, trong m i trư ng theo cùng m t cách suy nghĩ v
quan h v i vi c b o v môi trư ng, lu t hình nh ng lo i t i ph m truy n th ng khác và
s ư c xem là m t công c phòng ng a, th t nguy hi m b i vì i u ó làm cho ngư i
răn e là chính. Do v y, vi c s d ng pháp ta d dàng vi ph m các quy nh c a pháp
lu t v môi trư ng hơn”.(8) ó chính là nh n
lu t hình s ư c cho là nên có gi i h n.
Ngoài nh ng nh n nh v vai trò c a nh c a Korsell - m t nhà nghiên c u Th y
lu t hình s , nh ng v n xoay quanh các i n - trong bài vi t c a mình v ki m soát
t i ph m v môi trư ng cũng nh n ư c s và u tranh ch ng các t i ph m v môi
quan tâm áng k . T quan i m c a H i trư ng. Tác gi này ti p t c minh h a cho
ng châu Âu, s c n thi t ph i t i ph m hoá nh n nh c a mình b ng cách vi n d n
các hành vi xâm h i môi trư ng ã ư c t thông tin t các bài vi t, nghiên c u và báo
ra ngay trong L i nói u c a Công ư c “B o cáo ch ra m t th c t r ng su t t nh ng
v môi trư ng b ng pháp lu t hình s ”: “các năm 70 c a th k 20 cho n nay, t i Th y
i n, các t i ph m v môi trư ng không
vi ph m pháp lu t v môi trư ng ang gây
ư c nhìn nh n m t cách nghiêm túc và r t
ra nh ng h u qu nghiêm tr ng c n ph i b
ít v án ư c ưa ra xét x hình s .(9) Cu i
t i ph m hoá v i nh ng hình ph t thích
áng”. Như v y, òi h i c a H i ng châu cùng tác gi k t lu n v i m t chút hài hư c:
Âu v vi c t i ph m hoá nh ng hành vi xâm “t i ph m v môi trư ng vì v y c n ph i u
h i môi trư ng ã xu t phát t chính tính tranh r t quy t li t n u như m c ích c a nó
nguy hi m cho xã h i c a nh ng hành vi ó. là t ư c m t v trí bình ng v i
nh ng lo i t i ph m truy n th ng khác”.(10)
Tuy nhiên, hi n nay trên th gi i ang
t n t i hai lo i ý ki n trái ngư c nhau v tính Trong khi ó, có nh ng ý ki n ngư c l i
56 t¹p chÝ luËt häc sè 1/2006
- nghiªn cøu - trao ®æi
cho r ng nh ng hành vi gây thi t h i cho môi M t bên có xu hư ng phi t i ph m hoá m t
s t i ph m v môi trư ng, c th là nh ng
trư ng là nguy hi m và c n ph i b x lí b ng
t i ph m mà theo quan ni m truy n th ng là
pháp lu t hình s . Nh ng hành vi này b lên
không có n n nhân. Ngư c l i, xu hư ng kia
án là không ch gây thi t h i cho tài s n mà
mu n t i ph m hoá t t c các lo i hành vi liên
còn gây nguy hi m cho con ngư i cũng như
quan n môi trư ng có th gây ra nh ng thi t
các giá tr khác. Chính vì v y, t i ph m v
h i cho tính m ng, s c kho c a con ngư i và
môi trư ng ã b coi là m t trong nh ng lo i
xâm h i t i nh ng giá tr l n c a c ng ng.
t i ph m “xâm h i t i nh ng giá tr nhân văn
M t cách khách quan hơn, nh ng ý ki n
quan tr ng, do ó có th b xem là m t lo i
phát bi u ư c ưa ra t i H i th o
t i ch ng loài ngư i”.(11) Bên c nh ó, tính
Lauchhammer ng thu n trong vi c nên t i
nguy hi m cho xã h i c a các t i ph m v
ph m hoá nh ng hành vi xâm h i môi trư ng,
môi trư ng cũng ã ư c ưa ra phân tích và
song g i ý: “không ph i m i hành vi vi ph m
ch ng minh, ch ng h n như tác gi Korsell
các tiêu chu n v môi trư ng u nên b x lí
trong nghiên c u c a mình ã vi t:
b ng các ch tài c a lu t hình s ”.(14) Như
Dĩ nhiên các t i ph m v môi trư ng gây
v y, các quan ch c và các nhà khoa h c tham
nh hư ng n cu c s ng c a chúng ta m t
d h i th o này ã th y ư c m i liên h gi a
cách sâu s c. Các loài chim bi n ch t là h u
tính ch t nguy hi m cho xã h i c a hành vi vi
qu c a vi c tràn d u, h i c u ph i s ng
ph m v i v n t i ph m hoá hành vi ó.
trong môi trư ng b ô nhi m, hàng thùng
Qua nh ng phân tích trên có th th y
ch t th i c h i ang ch t ng trong các
hi n nay các t i ph m v môi trư ng ang
khu công nghi p cũ kĩ, l c h u, vi c th i các
ư c nhìn nh n v i m t s i m n i b t sau:
ch t gây ung thư bên ngoài các vư n tr .
Th nh t, ây là nh ng t i ph m ư c coi
Nh ng th m h a này r i s gây ra nh ng tin
là có tính nguy hi m cho xã h i chưa rõ ràng.
t c gây ch n ng, nh ng làn sóng dư lu n
Nói m t cách khác, vi c ch ng minh tính nguy
và d n t i nh ng mưu toan, th o n chính
hi m cho xã h i c a lo i t i ph m này chưa
tr . Chính nh ng i u ó ã t o ra m t b s c thuy t ph c i v i c c ng ng.
m t th t cho t i ph m v môi trư ng v i Th hai, các t i ph m này ư c cho là
nh ng n n nhân d th y hơn.(12) không có n n nhân rõ ràng, c th . Cũng như
Không nh ng th , t i ph m v môi trư ng c i m th nh t, ch ng minh n n nhân c a
còn b yêu c u ưa ra xét x như m t lo i t i các t i ph m v môi trư ng v n ang là v n
ph m qu c t , ch ng h n như quan i m cho gây tranh lu n.
r ng: “nhân lo i nên kêu g i thành l p m t Th ba, h u qu c a các t i ph m v môi
toà án môi trư ng qu c t bên c nh vi c kêu trư ng ư c cho là khó xác nh. V v n
g i toà án hình s qu c t xét x nh ng t i này có tác gi ã nh n nh: “Vi c ánh giá
ph m v môi trư ng nghiêm tr ng”.(13) thi t h i - làm cơ s cho vi c xác nh trách
Như v y, t i th i i m hi n nay, có hai xu nhi m hình s và nh ng bi n pháp kh c
hư ng trái ngư c nhau liên quan n v n ph c h u qu - là h t s c ph c t p b i m t
t i ph m hoá các hành vi xâm h i môi trư ng. th c t là thi t h i gây ra có th ư c tích
t¹p chÝ luËt häc sè 1/2006 57
- nghiªn cøu - trao ®æi
lũy d n (là lo i thi t h i ti m n, d n d n th a nh n r ng rãi nay ã tr nên không còn
n y sinh) và gây ra cho nhi u n n nhân mà phù h p xét t góc c a các m i nguy
m t vài ngư i trong s h th m chí có th hi m gây ra b i các hành vi mang tính t p
không bi t r ng mình ang là n n nhân”.(15) th , ó không có cá nhân nào có th b
ch ng minh là có l i”.(18) Do ó, m t s nhà
Hơn n a, thi t h i do các t i ph m v môi
trư ng gây ra ư c xem là r t a d ng. Chúng l p pháp ưa ý ki n cho r ng nh ng bi n
không ch là thi t h i v tính m ng, v s c pháp pháp lí hình s ch t trên cơ s trách
kho c a con ngư i mà còn là thi t h i cho nhi m cá nhân s là không hi u qu bo
thiên nhiên, c nh quan, môi sinh v.v.. Các t i v môi trư ng kh i nh ng ô nhi m nghiêm
ph m v môi trư ng có th gây ra nh ng h u tr ng gây ra b i các công ti l n. Th m chí
qu r t l n và lâu dài. Chính vì ý th c ư c châu Âu ngư i ta cho r ng chính nh ng công
i u này nên có nhi u ý ki n cho r ng nên ti qu c gia và nh ng t p oàn xuyên qu c
quy nh c trư ng h p tuy chưa có thi t h i gia l i là nh ng ch th y quy n l c th c
c th x y ra song có nguy cơ e d a thi t h i hi n nh ng hành vi gây thi t h i cho môi
nghiêm tr ng s x y ra.(16) trư ng.(19) V y t i sao l i không quy nh
Th tư, các t i ph m v môi trư ng có nh ng ch th ó ph i ch u trách nhi m vì
th ư c th c hi n dư i c hình th c l i c ý nh ng thi t h i nghiêm tr ng mà h gây ra
ho c vô ý. Xét t góc lu t nh, các văn cho môi trư ng? L p lu n này hi n nay ang
b n pháp lu t c a H i ng châu Âu u khá thuy t ph c và ngày càng có nhi u ý
th ng nh t v vi c quy nh c hai hình th c ki n ng h cho xu hư ng quy trách nhi m
l i i v i các t i ph m v môi trư ng. Bên hình s cho pháp nhân bên c nh trách nhi m
c nh ó, trong quan i m l p pháp c a mình, hình s c a cá nhân. V phía H i ng châu
H i ng châu Âu còn g i ý rõ hơn là ch Âu, quan i m v v n này ã th hi n r t
quy nh nh ng t i ph m v môi trư ng v i rõ trong Ngh quy t (77)28 khi ngh các
l i vô ý n u ó là t i ph m nghiêm tr ng.(17) qu c gia thành viên xem xét l i nh ng
Th năm, trách nhi m hình s hay nói nguyên t c c a trách nhi m hình s v i g i ý
cách khác là v n ch th c a các t i ph m nên quy nh trách nhi m hình s c a pháp
v môi trư ng cũng là m t i m gây nhi u nhân (c công và tư) i v i các t i ph m v
chú ý. M t m t, m t s qu c gia trư c nay môi trư ng. Ti p sau ó, Công ư c s 172
v n gi quan i m ch th c a t i ph m ch ã th hi n r t rõ tinh th n này b ng vi c quy
là cá nhân. Lu t hình s c a các nư c này nh trách nhi m hình s c a pháp nhân th c
d a trên cơ s trách nhi m hình s cá nhân hi n các t i ph m v môi trư ng t i i u 9.
v i quan ni m l i là m t ph m trù o c Th sáu, thêm m t v n c n ư c quan
cho nên ch có con ngư i, l i là l i c a cá tâm v các t i ph m v môi trư ng là tính
nhân, do ó trách nhi m hình s ch t ra nghiêm kh c c a hình ph t ư c quy nh.
i v i cá nhân. M t khác, quan ni m v ây cũng là v n gây tranh lu n t i Châu
trách nhi m hình s c a pháp nhân cũng ã Âu. Có nh ng ý ki n cho r ng vì t i ph m v
hình thành và ang t n t i. Có ý ki n nh n môi trư ng không gây ra m t thi t h i tr c
nh: “nguyên t c trách nhi m cá nhân ư c ti p nào cho m t n n nhân c th nào cho
58 t¹p chÝ luËt häc sè 1/2006
- nghiªn cøu - trao ®æi
nên không c n thi t ph i b x lí nghiêm
kh c,(20) trong khi l i có quan i m cho r ng Little Stick: Strategies for Controlling and combating
Environmental Crime”, Journal of Scandinavian
c n có nh ng ch tài nghiêm kh c i v i
Studies in Criminology and Crime Prevention 2001,
lo i t i này.(21) V y hình ph t i v i các t i Vol 2, tr. 127.
ph m v môi trư ng nên nghiêm kh c n (3).Xem: Helena Du Rées, Tài li u ã d n, tr.109.
(4).Xem: Helsinky Institute for Crime Prevention and
m c nào ? Theo quy nh t i i u 6 Công
Control, affiliated with the United Nations (1992),
ư c châu Âu s 172, m t òi h i v hình
Criminal Law and the Environment - Proceedings of
ph t ư c quy nh i v i các t i ph m v the European Seminar held in Lauchhammer, Land
môi trư ng là ph i có s phù h p gi a b n Brandenburg, Germany, 26 - 29 April 1992, Forssa, tr. 187.
ch t nguy hi m c a các t i ph m này v i (5).Xem: European Commission (2004),
Environmental crime, http://www. Europa.eu.int.
mc nghiêm kh c c a hình ph t. Theo ó,
(6).Xem: Helena Du Rées, Tài li u ã d n, tr.118.
các t i ph m v môi trư ng nên b tr ng tr (7).Xem: Lars Emanualsson Korsell, Tài li u ã d n,
thích áng so v i tính ch t và m c nghiêm tr. 127 và 132.
tr ng c a chúng. Bên c nh quan i m v m c (8).Xem: Lars Emanualsson Korsell, Tài li u ã d n, tr. 127.
(9).Xem: Lars Emanualsson Korsell, Tài li u ã d n, tr. 130.
nghiêm kh c c a hình ph t, lo i hình ph t
(10).Xem: Lars Emanualsson Korsell, Tài li u ã d n, tr. 133.
nào nên áp d ng i v i các t i ph m v môi (11).Xem: International society of social defence
trư ng cũng ư c c p. Trong nhi u văn (1991), The movement of Social Defence, the
b n pháp lí c a H i ng châu Âu như Ngh Protection of the environment and Fundamental
Rights, tr.57.
quy t s (77)28, Công ư c s 127... lo i hình
(12).Xem: Lars Emanualsson Korsell, Tài li u ã d n, tr. 133.
ph t i n hình ư c g i ý cho các qu c gia (13).Xem: International society of social defence
thành viên quy nh i v i các t i ph m này (1991), Tài li u ã d n, tr. 60.
(14).Xem: Helsinky Institute for Crime Prevention
là ph t ti n và ph t tù có th i h n.
and Control,... Tài li u ã d n, tr. 88.
Tóm l i, hi n nay các t i ph m v môi
(15).Xem: International society of social defence
trư ng ngày càng nh n ư c nhi u s quan (1991), Tài li u ã d n, tr. 58.
tâm, chú ý. Cho dù còn có nhi u quan i m (16).Xem: International society of social defence
(1991), Tài li u ã d n, tr. 127 và xem “The BT Kemi
khác nhau v lo i t i ph m này t i các qu c
Scandal and the Establishment of the Environmental
gia và các khu v c, m t th c t không th ph Crime Concept” c a tác gi Erland Marald , Journal
nh n là chính ph các nư c cũng như các nhà of Scandinavian Studies in Criminology and Crime
khoa h c ang c g ng phân tích b n ch t, Prevention, Vol 2 (2001), tr.157.
(17).Xem: European Commission (2004), Commission
c i m và khuynh hư ng phát tri n c a
will support Member States in the fight against
chúng tìm ra nh ng gi i pháp phù h p - environmental crime, IP/01/358, .europa.eu.int.
trong ó bao g m c vi c l p pháp hình s - (18).Xem: International society of social defence
(1991), Tài li u ã d n, tr. 128.
cho vi c phòng ng a và u tranh ch ng các
(19).Xem: International society of social defence
t i ph m v môi trư ng./.
(1991), Tài li u ã d n, tr. 58.
(20).Xem: Helena Du Rées, Tài li u ã d n, tr. 118.
(1). Xem: Helena Du Rées, “Can criminal law protect (21).Xem: “The BT Kemi Scandal and the Establishment
the environment?”, Journal of Scandinavian Studies of the Environmental Crime Concept” c a tác gi Erland
in Criminology and Crime Prevention 2001, Vol 2. Marald , Journal of Scandinavian Studies in Criminology
(2).Xem: Lars Emanualsson Korsell, “Big Stick, and Crime Prevention, Vol 2 (2001), tr.157.
t¹p chÝ luËt häc sè 1/2006 59
nguon tai.lieu . vn
