Xem mẫu
- NGÔN NG B N “TUYÊN NGÔN C L P” – M T
HÌNH NH C L P C A TI NG VI T
GS. TS. inh Văn c
1- Cách m ng Tháng Tám thành công ã khai sinh ra m t nư c Vi t Nam c l p. Nư c Vi t
Nam c l p thì ti ng Vi t cũng ư c c l p. c l p là ti ng nói và ch vi t tr thành chính
danh. M nh y r t ơn gi n nhưng l i hoàn toàn không ơn gi n chút nào trong s nghi p
u tranh cho văn hoá c a dân t c Vi t Nam.
Ti ng Vi t “là th c a c i vô cùng lâu i, vô cùng quý báu c a dân t c” (H Chí Minh,
1962), là công c h u hi u trong phát tri n và gi gìn văn hoá Vi t Nam su t chi u dài l ch s .
Nhưng ti ng Vi t, cho n ngày Cách m ng Tháng Tám, m i th t s là th ngôn ng chính
danh. B n “Tuyên ngôn c l p” mà H Ch T ch c ngày 2 tháng Chín năm 1945 là m t
minh ch ng cho i u ti ng ta ã th t s tr thành m t ti ng c l p.
2- Sau c ngàn năm B c thu c, ch Hán ã có m t cương v áng k trong i s ng nư c ta do
các ti p xúc ngôn ng và c chính sách hư ng t i vi c ng hoá văn hoá. M c dù ngư i Vi t
ã có nh ng c g ng t ch cao , mà bi u hi n rõ nh t trong vi c hình thành cách c Hán-
Vi t, th nhưng, ngay c sau th k th mư i, khi nư c ta ã giành c l p, ch Hán v n ư c
coi là chính danh trong giáo d c- ào t o (h th ng khoa c ), trong h th ng văn b n qu n lý
nhà nư c (t Chi u ch và các Châu b n c a nhà vua) và trong sáng tác văn chương (dòng văn
h c ch Hán). Các văn ki n n i ti ng v n n c l p dân t c như bài thơ “Nam Qu c Sơn Hà”
(tương truy n c a Lý thư ng Ki t, hay “Bình Ngô i cáo” (c a Nguy n Trãi),… u ư c
vi t b ng ch Hán. Ph i n “Tuyên Ngôn c L p” (1945) cu H Chí Minh ta m i có m t
văn ki n chính th c u tiên v n n c l p dân t c ư c vi t b ng ti ng Vi t, ch Vi t m t
cách chính danh. Ngôn ng “Tuyên Ngôn c L p” là m t s n ph m p c a ti ng Vi t
chu n m c và hi n i. M t hòn ng c văn hoá qua tay m t th kim hoàn iêu luy n.
3- Ngôn ng “Tuyên ngôn c l p” là ngôn ng chính lu n c a m t áng hùng văn y c m xúc
và c a m t ý chí s t á. Thành công c a ngôn ng trong văn b n này có th nh n th y trên
nhi u phương di n.
Trư c h t nói v ngôn t và văn b n.
“Tuyên ngôn c l p” có ba n i dung c b n. Ba n i dung y ư c tác gi gói g n trong ngôn
t c a l i k t: “ Nư c Vi t Nam có quy n hư ng T do, c l p, và s th t, ã tr thành m t
nư c T do, c l p. Toàn th dân t c Vi t Nam quy t em t t c tinh th n và l c lư ng, tính
m nh và c a c i gi v ng quy n T do, c l p y”.
ây là m t Tuyên b Nhà nư c, m t văn b n Qu c gia chính th c cho nên, theo thông l c a
các chu n m c, ngư i vi t ã ch n dùng ngôn ng lu t pháp ch không ph i ngôn ng hành
chính th hi n. Theo ó, tác gi ã không xu t phát t cái ý ch quan c a riêng mình mà b t
u văn b n b ng vi c nêu lên m t chân lý khách quan, v n ã th y trên chính trư ng qu c t :
“M i ngư i sinh ra u bình ng”,… “T o hoá ã cho h nh ng quy n không th xâm ph m
ư c trong ó có quy n s ng, quy n t do và quy n mưu c u h nh phúc” ch ng minh cái
quy n dân t c t t y u c a Vi t Nam. L i bi u t này cũng làm ta nh ngay n cách nói tương
t trong nh ng tuyên ngôn v Xã T c ngày trư c c a ông cha ta:
“ Nam Qu c sơn hà Nam cư,
Ti t nhiên nh ph n t i Thiên thư”
Hay trong “Bình Ngô i Cáo”:
“ Vi c nhân nghĩa c t yên dân,
- Quân i u ph t trư c lo tr b o”.
Nguy n Trãi
ã là tuyên ngôn thì ph i nói ngay ư c cái chân lý, cái c t lõi. Các phân tích ngôn t tri n
khai ti p theo s bám vào ó mà th hi n các l p lu n.
Ngôn ng văn b n này ư c vi t r t gi n d nhưng t ch c c c ch t ch . Các liên k t lô gích
và liên k t m ch l c làm nòng c t cho vi c tri n khai các l p lu n cơ b n. ó liên t c là m t
chu i c a các l p lu n: L p lu n v quy n dân t c, l p lu n v vi c th c dân Pháp vi ph m các
quy n ó, l p lu n v th i cơ c a v n nư c, l p lu n v quy n và trách nhi m c a dân t c Vi t
Nam, l p lu n v quy t tâm c a chính ph và nhân dân Vi t Nam trong vi c gi gìn quy n c
l p và t do.M t c trưng khác là cùng v i l p lu n ch t ch , l i văn c a Tuyên ngôn h t s c
trang tr ng và l ch s .
4- Trong i ho t ng cách m ng, Bác H ã vi t r t nhi u văn b n b ng ti ng Vi t. Theo
chúng tôi, trong s ó, có năm văn b n i n hình ư c Bác vi t nh ng th i i m khác nhau,
v i nh ng m c ích khác nhau và v i cá tính sáng t o khác nhau và nh ng v i c m xúc khác
nhau. Ph i làm m t phép so so sánh thì s th y rõ c di m c a văn b n này:
a/ Ngôn ng c a tác ph m “ ư ng Kách m nh” (1927) là ngôn ng Vi t i m i, khác v i cái
ngôn ng t chương trư c ó và ương th i, sách nh m s m ph bi n, tuyên truy n, và hu n
luy n cách m ng theo l i m i cho nên ngôn t r t ư c chú ý trong cách di n t sao cho
ngư i dân d hi u, d nh , d thu c, d truy n t. Trong sách, tác gi ã gi i thi u r t tài
nh ng n i dung tri t h c r t quan tr ng c a ch nghĩa Duy v t L ch s k t h p v i th c ti n
c a phong trào công nhân và gi i phóng dân t c thu c a ta. Tác ph m này ã” l p trình”
cho lý lu n cách m ng Vi t nam. B ng m t th ti ng m hi n i, Bác ã khéo gi i thi u
nh ng n i dung kinh i n có trong “Tuyên ngôn c a ng C ng s n” ( Mác & Ăng-ghen,
1848) và “Nhà nư c và Cách m ng” ( Lê-Nin, 1917) v i th c ti n nóng b ng và ư ng hư ng
c a Cách m ng gi i phóng dân t c Vi t Nam.
b/ Ngôn ng c a “Tuyên ngôn c L p” là ngôn ng c a m t văn ki n chính tr l n, hư ng n
m t công chúng l n mà i tư ng ích là “Qu c dân và Th gíơi”. N i dung truy n thông
trong b n b cáo r t l n lao, có ý nghĩa v n m nh c a Qu c gia và Dân t c. D dàng nh n ra là
tác gi ã vi t văn b n trong m t s hào s ng cao , các c m xúc như trào lên ng n bút quanh
hai t c l p và T do. Ngôn ng lu t pháp ư c v n d ng tri t , các phát ngôn y tính
nhân văn và l ch lãm, nhưng không màu mè và gi t o, không lên gân mà r t t nhiên, trung
th c. Quan i m c a ngư i nói khi phát ngôn r t chân thành và tha thi t nhưng cũng r t kiên
nh và cương quy t.
S súc tích c a câu văn và t ng cũng là m t nét n i tr i. Có nh ng n i dung r t l n nhưng
tác gi ch c n gói g n trong m t dòng v i nh ng ng t o n c c ng n, ví d như khi nói v tình
th c a cách m ng ta lúc ó, Tuyên ngôn ã vi t : “Pháp ch y. Nh t hàng. Vua B o i thoái
v . … Chúng ta l y l i t nư c ta t trong tay Nh t ch không ph i trong tay Pháp”. Th là
rõ: i ngo i thì Pháp không có lý do gì tr l i Vi t Nam, i n i thì chính quy n cũ ã h
c . L ch s ã sang trang. M y ngày sau, khi quân ng Minh nh p Vi t thì h ch là khách n
làm nhi m v trong m t t nư c có ch .
c/ Ngôn ng c a “ L i kêu g i Toàn Qu c kháng chi n”(20/12/1946), l i r t khác. ây là m t
văn ki n v i ngôn t c c kỳ ng n g n, xu t hi n trong m t tình th hi m nghèo vào cái lúc
ngày “ Sơn hà nguy bi n”. C t lõi văn b n th hi n tiêu i m: l i th quy t chi n: “ Không!
Chúng ta thà hy sinh t t c ch nh t nh không ch u m t nư c, nh t inh không ch u làm nô
l ”. Bác H ã không dùng văn phong chính lu n nưa mà dùng l i kh u ng nói v i ng
- bào. Ngư i l p lu n rành r t và l p lu n y ã lay ng n áy lòng m i ngư i: “ Chúng ta
mu n hoà bình, chúng ta ã nhân như ng, nhưng càng nhân như ng gi c Pháp càng l n t i vì
chúng quy t tâm cư p nư c ta m t l n n a”…” B t kỳ àn ông, àn bà, b t kỳ ngư i già,
ngư i tr , không phân bi t ng phái, dân t c, tôn giáo. H là ngư i Vi t nam yêu nư c thì
ph i ng lên ánh Pháp c u T Qu c. Ai có súng dùng súng, ai có gươm dùng gươm,không
có súng gươm thì dùng cu c thu ng g y g c,…”. ây là ti ng h ch truy n c a non sông, là
ti ng kèn xung tr n.
d/ Hai mươi năm sau ( 17/7/1966), nư c ta l i ang vào cơn th thách ( “ Xã T c lư ng h i lao
th ch mã” (Tr n Nhân Tông, 1288), phong cách ngôn ng hi u tri u l i ư c Bác H l p l i
trong L i kêu g i “ Không có gì quý hơn c l p, T do”. Trong m t tình hu ng hi m nghèo
còn l n hơn xưa mà t nư c ang ph i i m t, thì “ ti ng Ngư i tha thi t kêu g i b n
phương”, Bác H ã nói v i ng bào:” Hà N i, H i Phòng và m t s thành ph , xí nghi p có
th b tàn phá. Song nhân dân ta quy t không s . Không có gì quý hơn c l p, T do. n
ngày kháng chi n th ng l i chúng ta s xây d ng l i t nư c ta àng hoàng hơn, to p hơn”.
Phong cách kh u ng c a l i tâm s y ã r t thành công khi ưa Ngư i xích l i v i ng bào
và Qu c dân trong gi phút th thách c a l ch s .
e/ Ngôn ng b n Di chúc c a Ngư i l i có l i di n t r t khác. ây là m t văn b n ch a ng
nh ng l i tâm s cá nhân, nh ng nguy n v ng và mong mu n c a m t trư ng lão Qu c gia i
v i nh ng v n l n c a t nư c trư c khi r i kh i cõi bình sinh. Như nh n th c ư c cái t t
y u c a quy lu t cu c s ng, Bác H ã dùng ngôn ng c a m t l i vi t r t bình th n, t tin,
hơn th có ch còn dí d m an i m i ngư i. Tuy là tâm s cá nhân nhưng trong Di chúc Bác
nói t i toàn là chuy n “Qu c gia i s “ th i i m ó và c nh ng tính toán qu c k lâu dài.
Ngôn t c a di chúc r t hi n t , dung d và khiêm t n, không áp t, không m nh l nh rao
gi ng mà khuyên b o chí tình t m t ý chí m nh m , không v thân. Ngôn ng c a Bác ây
cũng toát lên m t tinh th n dân ch , ng tho i qua l i tâm s t t n và khơi g i. Văn b n
ng l i là lòng tin nh ng ư c v ng và c nh ng trăn tr ưu tư c a Bác.
Tr l i v i ngôn t c a b n “Tuyên ngôn c l p”, chúng ta th y l i văn ây là k t tinh m t
th ti ng Vi t r t m i m và hi n i. Cho n n a u th k 20, văn xuôi nư c ta v n còn
vi t nhi u theo l i bi n ng u, t a tót, ăng i do ó cách di n t còn c u kỳ, n ng n và kém
hi u qu . Ngôn ng báo chí Cách m ng trong hai th p k (1925-1945) ã góp ph n tích c c
trong vi c c i cách và hi n i hoá l i vi t ti ng Vi t trên ch Qu c ng mà cái chính là
tuyên truy n v n ng cách m ng. H Chí Minh ã gương m u và i tiên phong trong s phát
tri n này. T báo Thanh Niên (1925) n sách “ ư ng Kách m nh” ( 1927), t báo “Vi t Nam
c L p” (1941) n “ Tuyên ngôn c l p” (1945) ã xu t hi n ngôn ng chính lu n H Chí
Minh b ng ti ng Vi t như m t th ngôn ng c a tương lai. Không ph i ng u nhiên mà sau hơn
sáu mươi năm công b , ngày nay, ngôn ng c a “Tuyên ngôn c l p” v n b o lưu y giá
tr hi n i c a nó mà chưa m t văn b n chính th c nào c a Nhà nư c ta vư t qua ư c. Ngay
c s l a ch n t ng c a tác gi cũng nói lên kh năng t ch tuy t v i c a ngư i vi t. Trong
khi trích d n l i Tuyên ngôn b t h c a nư c M năm 1776, H Ch T ch ã d ch t “ GOD”
thành hai ch “T o hoá” c c hay và thâm thuý. Thay vì d ch “Chúa Tr i” hay “Thư ng ”,
hai ch “T o Hoá” v a g n gũi tâm lý ngư i Vi t, v a th hi n ch ng c a ngư i vi t, v n
theo tri t h c c a Ch nghĩa Duy v t Bi n ch ng.
Nư c Vi t Nam có quy n c l p, ã c l p và quy t gi c l p. ó là t t c nh ng gì
“Tuyên ngôn c l p “ ã nói t i b ng m t th ngôn ng và ch Vi t c l p và b i m t thiên
tài su t i chi n u cho n n c l p dân t c.
TÀI LI U THAM KH O
1. David Nunan (1998), Nxb Giáo d c, Hà N i.
- 2. Lương Văn Hy ( ch biên) (2000), Ngôn t , gi i và nhóm xã h i, t th c ti n ti ng Vi t, Nxb
Khoa h c Xã h i, Hà N i.
3. Michael Schudson, S c m nh truy n thông, Nxb Chính tr Qu c gia, Hà N i.
4. Nguy n Quang (2002), Giao ti p và giao ti p văn hoá, Nxb HQGHN, Hà N i.
5. Steven A. Beebe& Susan J. Beebe (1999), Public Speaking, Nxb HQG TP HCM.
6. Tim Hindle (2004), Ngh thu t thuy t trình, Nxb VHTT, Hà N i.
7. VNU- HCM City (2001), Public Speaking, Nxb VNU HCM.
nguon tai.lieu . vn
