Xem mẫu

  1. MỘT SỐ BIỆN PHÁP NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG BÀI DIỄN GIẢNG TRONG DẠY HỌC GIÁO DỤC HỌC SOME MEASURES TO IMPROVE THE QUALITY OF LECTURES ON PEDAGOGY HUỲNH THỊ THU HẰNG Trường Đại học Sư phạm, Đại học Đà Nẵng TÓM T ẮT Diễn giảng là hình thức tổ chức dạy học cơ bản ở trường đại học. Vì vậy nâng cao chất lượng bài diễn giảng là một trong những con đường quan trọng để nâng cao chất lượng dạy học bộ môn. Trong bài báo này chúng tôï đề cập đến một số vấn đề lý luận về bài diễn giảng ở đại học v à các biện pháp nâng cao chất lượng bài diễn giảng trong dạy học giáo dục học, đó là: phối hợp nhiều hình thức diễn giảng trong sự kết hợp với các hình thức tổ chức dạy học khác; v ận dụng các phương pháp dạy học theo hướng “hoạt động hóa” người học v à tăng cường sử dụng các phương tiện công nghệ thông tin trong bài diễn giảng ABSTRACT Lecturing is a basic form of teaching at universities. Therefore, enhancing the quality of lectures is one of the important ways to enhance the quality of the subject teaching. In this article, we discuss some theoretical issues concerning university lectures and measures to enhance the quality of lectures on pedagogy. These include the combination of various lecturing forms with other teaching modes, applying the teaching methods known as “activation”, which gives the learner an opportunity to activate the knowledge they receive and to increase the use of modern information technology means in our lectures. Chuïng ta âang säúng trong thåìi âaûi cuía sæû buìng näø thäng tin. Caïc nhaì khoa hoüc âaî thäúng kã ràòng, cæï 5-7 nàm læåüng thäng tin khoa hoüc trãn thãú giåïi laûi tàng lãn gáúp âäi. Caïc thäng tin phong phuï vaì âa daûng âaî vaì âang can thiãûp vaìo moüi màût cuía âåìi säúng con ngæåìi. Âãø laìm chuí âæåüc thiãn nhiãn, xaî häüi vaì baín thán mçnh, con ngæåìi phaíi nàõm bàõt âæåüc thäng tin. Âáy laì mäüt váún âãö bæïc xuïc trong cäng taïc giaïo duûc vaì âaìo taûo. Thæûc váûy, thåìi gian hoaût âäüng noïi chung vaì thåìi gian hoüc táûp cuía con ngæåìi laì coï haûn. Chuïng ta khäng thãø tàng thåìi gian hoüc táûp trong ngaìy, khäng thãø keïo daìi thåìi gian hoüc táûp cuía hoüc sinh âãø truyãön âaût thäng tin cho hoü âæåüc. Váún âãö âàût ra laì, cáön phaíi caíi tiãún viãûc daûy hoüc sao cho, trong thåìi gian ngàõn ngæåìi hoüc coï thãø lénh häüi âæåüc nhæîng thäng tin cå baín nháút, thiãút thæûc nháút âãø âaïp æïng âæåüc yãu cáöu cuaí xaî häüi, cuíaì thåìi âaûi; âãø coï khaí nàng tæû hoüc suäút âåìi. Theo xu hæåïng âoï, trong nhæîng nàm qua chuïng täi âaî tçm kiãúm nhiãöu biãûp phaïp âãø náng cao cháút læåüng baìi diãùn giaíng- mäüt hçnh thæïc daûy hoüc cå baín cuía bäü män giaïo duûc hoüc.
  2. 1. Mäüt säú váún âãö lyï luáûn vãö baìi diãùn giaíng giaïo duûc hoüc åí træåìng sæ phaûm 1.1. Diãùn giaíng åí âaûi hoüc Diãùn giaíng åí âaûi hoüc laì hçnh thæïc giaïo viãn trçnh baìy træûc tiãúp mäüt taìi liãûu hoüc táûp, mäüt váún âãö khoa hoüc, mäüt âãö taìi nghiãn cæïu hay mäüt phæång phaïp khoa hoüc naìo âoï theo mäüt hãû thäúng, mäüt trçnh tæû nháút âënh cho âäng âaío sinh viãn [2]. Diãùn giaíng coï nhæîng æu âiãøm ráút cå baín sau: Laì hçnh thæïc kinh tãú nháút âãø truyãön thuû thäng tin; trong thåìi gian ngàõn sinh viãn coï thãø tiãúp nháûn âæåüc hãû thäúng nhæîng chán lyï khoa hoüc måïi; âæåüc tiãún haình theo thåìi khoaï biãøu nghiãm ngàût vaì täön taûi nhæ mäüt thãø hoaìn chènh, hæîu cå maì caïc yãúu täú cáúu truïc cuía noï âæåüc thäúng nháút våïi nhau, nhàòm thæûc hiãûn muûc âêch nhiãûm vuû daûy hoüc nháút âënh Våïi nhæîng æu âiãøm cå baín trãn, diãùn giaíng coï vai troì ráút quan troüng trong quaï trçnh daûy hoüc åí âaûi hoüc: Træåïc hãút diãùn giaíng giæî vai troì âënh hæåïng cho caïc hçnh thæïc täø chæïc daûy hoüc khaïc; giuïp sinh viãn coï thãø tiãúp thu tri thæïc vãö nghãö nghiãûp tæång lai mäüt caïch hãû thäúng trong mäüt khoaíng thåìi gian ngàõn; diãùn giaíng åí âaûi hoüc coìn coï taïc duûng giaïo duûc tæ tæåíng tçnh caím cho hoüc sinh, âàûc biãût laì bäöi dæåîng cho hoü thãú giåïi quan, caïc pháøm cháút âaûo âæïc cuía ngæåìi caïn bäü khoa hoüc.Vç thãú, coï thãø noïi ràòng, diãùn giaíng âæïng åí vë trê haìng âáöu trong hãû thäúng caïc hçnh thæïc täø chæïc daûy hoüc vaì âæåüc coi laì hçnh thæïc täø chæïc daûy hoüc cå baín nháút åí âaûi hoüc.Ngæåìi ta tháúy ràòng, trãn thãú giåïi, åí caïc træåìng âaûi hoüc, âäúi våïi caïc bäü män khoa hoüc xaî häüi, baìi diãùn giaíng chiãúm tæì 50-60% thåìi gian hoüc táûp, coìn âäúi våïi caïc bäü män khoa hoüc- kyî thuáût thç diãùn giaíng chiãúm 40-50% thåìi gian hoüc táûp. 1.2. Diãùn giaíng giaïo duûc hoüc YÏ nghéa, vë trê cuía baìi diãùn giaíng trong daûy hoüc giaïo duûc hoüc: Bäü män giaïo duûc hoüc trong træåìng sæ phaûm coï nhiãûm vuû trang bë cho sinh viãn nhæîng nguyãn tàõc, phæång phaïp cuía cäng taïc giaïo duûc vaì daûy hoüc, nhæîng quan âiãøm cå baín cuía Âaíng Cäüng saín Viãût Nam vãö giaïo duûc. Âoï laì mäüt hãû thäúng tri thæïc lyï luáûn phong phuï vaì træìu tæåüng. Âàûc træng näüi dung män hoüc nhæ váûy âoìi hoíi giaíng viãn phaíi sæí duûng hçnh thæïc täø chæïc daûy hoüc chuí yãúu laì diãùn giaíng måïi coï thãø trçnh baìy mäüt læåüng thäng tin låïn vaì hiãûn âaûi trong thåìi gian ngàõn
  3. nhàòm trang bë cho sinh viãn mäüt hãû thäúng tri thæïc lyï luáûn cå baíní, coï hãû thäúng. Baìi diãùn giaíng giaïo duûc hoüc coìn coï taïc duûng âiãöu khiãøn, vaûch hæåïng cho caïc hçnh thæïc täø chæïc daûy hoüc khaïc nhæ chè âaûo cäng taïc âäüc láûp cuía hoüc sinh, tiãún haình xemina, chè âaûo thæûc haình... Vç váûy, diãùn giaíng laì hçnh thæïc täø chæïc daûy hoüc cå baín, thäng duûng trong quaï trçnh daûy hoüc giaïo duûc hoüc. Tuy nhiãn baìi diãùn giaíng giaïo duûc hoüc coìn mäüt säú nhæåüc âiãøm, âoï laì: Sinh viãn dãù thuû âäüng, tháön kinh dãù mãût moíi vç phaíi táûp trung chuï yï láu khi nghe giaíng viãn trçnh baìy; khoï caï biãût hoaï viãûc daûy hoüc; nãúu khäng kãút håüp våïi caïc hçnh thæïc täø chæïc daûy hoüc khaïc thç diãùn giaíng dãù sa vaìo lyï thuyãút, xa råìi thæûc tãú. Caïc loaûi diãùn giaíng giaïo duûc hoüc: Theo nhiãûm vuû vaì yï nghéa lyï luáûn daûy hoüc ngæåìi ta coï thãøí nãu lãn 2 hçnh thæïc diãùn giaíng [1]. Diãùn giaíng thäng baïo: Giaíng viãn thäng baïo nhæîng tri thæïc coï sàôîn cho sinh viãn vãö mäüt säú váïn âãö måïi meí hoàûc mäüt säú váún âãö coï tênh cháút mä taí. Diãùn giaíng nãu váún âãö: Giaíng viãn trçnh baìy tri thæïc dæåïi daûng nãu váún âãö giuïp sinh viãn têch cæûc suy nghé âãø tiãúp thu, tçm toìi tri thæïc âoï. Ngæåìi ta chia hçnh thæïc diãùn giaíng nãu váún âãö ra 3 loaûi nhoí: Diãùn giaíng trçnh baìy- nãu váún âãö: giaíng viãn trçnh baìy caïc tri thæïc khoa hoüc theo caïc máu thuáùn, trçnh baìy caïc quaï trçnh phaït hiãûn ra caïc tri thæïc âoï Diãùn giaíng lénh häüi- nãu váún âãö: Giaíng viãn cuîng trçnh baìy caïc kiãún thæïc måïi dæåïi daûng caïc váún âãö, caïc máu thuáùn nhæng khäng tæû ruït ra kãút luáûn maì khãu gåüi âãø sinh viãn phaït hiãûn vaì tæû tçm ra kãút luáûn. Diãùn giaíng phäúi håüp trçnh baìy nãu váún âãö våïi lénh häüi nãu váún âãö. 2. Mäüt säú biãûn phaïp náng cao cháút læåüng baìi diãùn giaíng giaïo duûc hoüc Màûc duì coï ráút nhiãöu låüi thãú nhæng do coìn mäüt säú nhæåüc âiãøm nãn âoìi hoíi ngæåìi giaíng viãn phaíi biãút váûn duûng, biãút khàõc phuûc nhæîng haûn chãú, phaït huy nhæîng khaí nàng cuía baìi diãùn giaíng âãøø náng cao hiãûu quaí daûy hoüc män giaïo duûc hoüc. Baìi diãùn giaíng phaíi thæûc sæû laì nhæîng cäng trçnh saïng taûo bàòng låìi cuía caïc giaíng viãn âaûi hoüc. Nãúu baìi diãùn giaíng khäng phaíi laì sæû phaït hiãûn chán lyï måïi thç cuîng phaíi laìm saïng toí caïc
  4. sæû kiãûn, nhæîng váún âãö âaî biãút cuía khoa hoüc nhæng coìn måïi meí âäúïi våïi sinh viãn. Âãø laìm âæåüc âiãöu âoï chuïng täi âaî, âang vaì seî thæûc hiãûn nhæîng biãûn phaïp sau 2.1. Kãút håüp diãùn giaíng thäng baïo våïi diãùn giaíng nãu váún âãö, diãùn giaíng âäüc thoaûi cuía giaíng viãn, våïi âaìm thoaûi giæîa giaíng viãn vaì sinh viãn âãø laìm saïng váún âãö Biãûn phaïp têch cæûc nháút laì giaíng viãn diãùn giaíng theo kiãøu nãu nghëch lyï, phán têch, luáûn chæïng nhæîng váún âãö bao haìm trong máu thuáùn cuía taìi liãûu. Baìi diãùn giaíng thæåìng âæåüc tiãún haình bàòng phæång phaïp thuyãút trçnh. Theo hæåïng ”hoaût âäüng hoaï ” ngæåìi hoüc, chuïng täi âang haûn chãú viãûc sæí duûng phæång phaïp thuyãút trçnh thäng baïo- taïi hiãûn, tàng cæåìng phæång phaïp thuyãút trçnh nãu váún âãö - Årixtic. Âáy laì kiãøu daûy hoüc bàòng caïch giaíi caïc baìi toaïn nháûn thæïc, taûo ra sæû chuyãøn hoaï cuía quaï trçnh nháûn thæïc trong nghiãn cæïu khoa hoüc vaìo täø chæïc quaï trçnh nháûn thæïc trong hoüc táûp.Trong daûy hoüc nãu váún âãö - Årixtic giaíng viãn âæa sinh viãn vaìo tçnh huäúng coï váún âãö räöi giaíi quyãút váún âãö âàût ra, qua âoï sinh viãn nàõm âæåüc tri thæïc måïi, âäöng thåìi nàõm âæåüc phæång phaïp âi tåïi tri thæïc âoï, phaït triãøn tæ duy saïng taûo. Theo hçnh máùu âàût vaì giaíi quyãút váún âãö maì giaíng viãn âaî trçnh baìy, sinh viãn hoüc âæåüc phæång phaïp suy nghé lägic, biãút phaït hiãûn váún âãö, âãö xuáút giaí thuyãút, thaío luáûn, thæûc nghiãûm âãø kiãøm tra caïc giaí thuyãút âaî nãu ra. Biãûn phaïp thæï hai laì diãùn giaíng ngàõt quaîng, næía âäúi thoaûi. Giaíng viãn âang trçnh baìy váún âãö, nhæng tháúy sæû chuï yï cuía hoüc sinh håi láu, coï chiãöu mãût moíi, gàûp âuïng näüi dung váún âãö máúu chäút cáön phaït âäüng laûi tinh tháön hoüc táûp sæû suy nghé cuía hoüc sinh, giaíng viãn âäüüt ngäüt dæìng laûi. Phuït dæìng laûi cäú yï cuía giaíng viãn nhæ laì dáúu hiãûu kêch thêch sæû chuï yï vaì tæ duy cuía hoüc sinh. Sau âoï giaíng viãn laûi tiãúp tuûc trçnh baìy vaì giaíi quyãút caïc váún âãö âoï. Cuîng coï thãø giaíng viãn âàût caïc cáu hoíi quan troüng vaìo thåìi âiãøm âoï räöi dæìng laûi, nhçn qua hoüc sinh mäüt læåüt nhæ chåì âåüi hoü traí låìi. Dæìng laûi mäüt laït, giaíng viãn laûi traí låìi, trçnh baìy tiãúp. Coï khi giaíng viãn nhàõc laûi cáu hoíi mäüt láön næîa räöi måïi diãùn giaíng tiãúp laìm cho sinh viãn hiãøu ràòng tháöy giaïo âang mong âåüi hoü traí låìi hoàûc hæåíng æïng cáu hoíi cuía tháöy. Chênh luïc dæìng laûi âoï cuía giaíng viãn cuîng laì luïc sinh viãn suy nghé kháøn træång nháút. Chàóng haûn, khi trçnh baìy vãö caïc hçnh thæïc täø chæïc daûy hoüc åí træåìng phäø thäng, giaíng viãn coï thãø nãu váún
  5. âãö: ÅÍ træåìng phäø thäng hiãûn nay coï nhæîng hçnh thæïc täø chæïc daûy hoüc naìo? Trong lëch sæí phaït triãøn giaïo duûc qua caïc chãú âäü xaî häüi âaî xuáút hiãûn nhæîng hçnh thæïc täø chæïc daûy hoüc naìo? Xu hæåïng phaït triãøn caïc hçnh thæïc täø chæïc daûy hoüc trong âiãöu kiãûn caïch maûng khoa hoüc kyî thuáût hiãûn nay laì gç? Âãø cho sinh viãn suy nghé mäüt phuït, giaíng viãn tiãúp tuûc trçnh baìy, giaíi quyãút tæìng cáu hoíi trãn bàòng caïch diãùn giaíng nãu lãn quaï trçnh phaït triãøn cuía caïc hçnh thæïc täø chæïc daûy hoüc qua caïc chãú âäü xaî häüüi.Thènh thoaíng giaíng viãn âàût cáu hoíi boí læíng, cáu hoíi tu tæì: Taûi sao laûi xuáút hiãûn hçnh thæïc täø chæïc daûy hoüc naìy? Âiãöu kiãûn xaî häüi naìo âaî âoìi hoíi phaíi xuáút hiãûn hçnh thæïc täø chæïc daûy hoüc âoï trong nhaì træåìng?... Biãûn phaïúp thæï ba laì sæí duûng phäúi håüp caïc phæång phaïp âaìm thoaûi, thaío luáûn, tranh luáûn trong baìi diãùn giaíng. Coï mäüt váún âãö âàût ra: Coï nãn âãø sinh viãn phaït biãøu yï kiãún trong giåì diãùn giaíng khäng? Nhæîng cáu hoíi âoï laì loaûi cáu hoíi gç? Træåïc âáy trong quaï trçnh diãùn giaíng giaïo duûc hoüc êt khiì giaíng viãn âàût cáu hoíi âãø cho sinh viãn traí låìi. Nãúu giaíng viãn coï âàût ra cáu hoíi thç cuîng tæû mçnh traí låìi. Hiãûn nay, âãø kêch thêch tæ duy têch cæûc cuía sinh viãn, âãø âaím baío mäúi liãn hãû ngæåüc tæì ngæåìi nghe âãún ngæåìi giaíng- nháút laì trong diãùn giaíng nãu váún âãö, giaíng viãn coï thãø âàût cáu hoíi “coï váún âãö” âãø sinh viãn traí låìi ngay taûi låïp, tháûm chê cho thaío luáûn ngàõn trong nhoïm nhoí træåïc khi tranh luáûn træåïc låïp. Trong quaï trçnh diãùn giaíng, giaíng viãn coìn coï thãø nãu lãn nhæîng cáu hoíi gåüi váún âãö cho sinh viãn suy nghé, cuäúi giåì hoüc seî quay tråí laûi âaìm thoaûi hay âaìm thoaûi vaìo buäøi diãùn giaíng tiãúp theo. Cáu hoíi âoï coï thãø âæåüc tiãúp tuûc giaíi quyãút trong caïc buäøi thaío luáûn täø, xemina hay tæû âoüc saïch. Tuy nhiãn khäng nãn laûm duûng biãûn phaïp naìy, aính hæåíng tåïi tênh liãn tuûc, chàût cheî, nháút quaïn vaì haìm læåüng thäng tin cao cuía baìi diãùn giaíng.Viãûc kãút håüp âaìm thoaûi trong quaï trçnh diãùn giaíng trãn låïp mäüt buäøi (2,3 tiãút) chè nãn xen keî vaìi láön, mäùi láön khäng quaï 10’. Cáu hoíi âaìm thoaûi laì cáu hoíi nãu váúïn âãö, táûp trung vaìo tri thæïc cå baín, máúu chäút cuía baìi giaíng vaì âæåüc caí giaíng viãn vaì sinh viãn chuáøn bë træåïc. 2.2. Sæí duûng caïc phæång tiãûn cäng nghãû thäng tin laìm tàng sæïc háúp dáùn vaì hiãûûu quaí cuía baìi diãùn giaíng
  6. Chè thë cuía Bäü træåíng Bäü Giaïo duûc- Âaìo taûo säú 29/2001 ngaìyì 30/7/2001 vãö æïng duûng cäng nghãû thäng tin trong ngaình giaïo duûc vaì âaìo taûo giai âoaûn 2001-2005 âaî âãö ra nhiãûm vuû âáøy maûnh æïng duûng cäng nghãû thäng tin nhæ mäüt cäng cuû häù tråü âàõc læûc nháút cho âäøi måïi phæång phaïp daûy hoüc åí táút caí caïc män hoüc. Pháún âáúu âãún nàm 2005 táút caí caïc træåìng âaûi hoüc vaì caïc træåìng phäø thäng åí nåi thuáûn låüi âæåüc näúi maûng Internet, tæì 5-10% säú tiãút daûy åí træåìng phäø thäng coï sæí duûng phæång tiãûn cäng nghãû thäng tin häù tråü bàòng hçnh aính. Nhæîng muûc tiãu trãn hæïa heûn mäüt sæû âäøi måïi nhanh choïng diãûn maûo cuía caïc baìi diãùn giaíng åí âaûi hoüc trong mäüt tæång lai gáön: Âãø minh hoaû näüi dung diãùn giaíng, træåïc âáy giaíng viãn chè coï thãø sæí duûng låìi noïi giaìu hçnh tæåüng vaì gåüi caím, keìm theo nhæîng cæí chè âiãûu bäü diãùn taí näüi tám hoàûc coï thãm bäü tranh giaïo khoa häù tråü. Ngaìy nay coï caí mäüt loaût phæång tiãûn âãø giaíng viãn læûa choün sæí duûng nhæ maïy chiãúu, bàng ghi ám, bàng ghi hçnh, âéa CD... Sæûû phaït triãøn caïc cäng nghãû thäng tin trong træåìng sæ phaûm seî cho pheïp chuïng täi tàng cæåìng viãûc âäøi måïi caïch âaìo taûo nghãö daûy hoüc bàòng viãûc táûp dæåüt cho sinh viãn xæí lyï nhæîng tçnh huäúng sæ phaûm thæåìng gàûp trong træåìng phäø thäng våïi kiãøu daûy hoüc vi mä (micro teaching): duìng camera ghi laûi mäüt âoaûn cuía tiãút daûy hoàûc mäüt säú tiãút daûy räöìi âæa lãn maìn hçnh âoaûn bàng âãø sinh viãn táûp dæåüt phán têch, goïp yï, bäø sung, hoaìn thiãûn... Tuy nhiãn, viãûc æïng duûng cäng nghãû thäng tin vaìo daûy hoüc âang laì nhæîng thaïch thæïc âäúïi våïi âäüüi nguî giaïo viãn åí træåìng sæ phaûm. Chuïng täi âang pháún âáúu trong thåìi gian tåïi coï khaí nàng soaûn baìi diãùn giaíng trãn maïy vi tênh âæåüc näúi maûng, biãút sæí duûng âáöu maïy âa nàng âãø trçnh baìy baìi diãùn giaíng cuía mçnh... 3. Kãút luáûn vaì kiãún nghë Náng cao cháút læåüng baìi diãùn giaíng laì con âæåìng quan troüng âãø náng cao cháút læåüng daûy hoüc män giaïo duûc hoüc åí træåìng sæ phaûm. Muäún váûy cáön sæí duûng noï trong sæû kãút håüp våïi caïc hçnh thæïc täø chæïc daûy hoüc khaïc; sæí duûng phäúi håüp nhiãöu phæång phaïp daûy hoüc khaïc nhau vaì tàng cæåìng sæí duûng caïc phæång tiãûn hiãûn âaûi trong baìi diãùn giaíng. Vç váûy cáön cáúu truïc laûi chæång trçnh, kãú hoaûch, näüi dung daûy hoüc theo hæåïng kãút håüp diãùn giaíng- xemina- thæûc haình; phaíi coï nhæîng âiãöu kiãûn thêch æïng nhæ låïp khäng quaï âäng, coï micrä di âäüng âãø thuáûn låüi cho sæû âäúi thoaûi; xáy dæûng phoìng hoüc bäü män âãø coï
  7. âiãöu kiãûûn trang bë caïc phæång tiãûn daûy hoüc hiãûn âaûi; cáön coï cå chãú khuyãún khêch, âäüng viãn nhæîng giaíng viãn, sinh viãn têch cæûc trong viãûc âäøi måïi caïch daûy vaì caïch hoüc... TÀI LIỆU THAM KHẢO Nguyễn Như An, Phương pháp dạy học giáo dục học, Tập 1, NXB Đại học quốc gia [ 1] Hà Nội, 1996. Đặng Vũ Hoạt, Hà Thị Đức, Lý luận dạy học đại học, Trường Đại học Sư phạm Hà [ 2] Nội, 1995. Trần Bá Hoành, Một số đổi mới gần đây trong phương pháp dạy học ở đại học, Tạp [ 3] chí khoa học số 6, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội, 2001.
nguon tai.lieu . vn