1. Trang Chủ
  2. Báo cáo khoa học
  3. Báo cáo nghiên cứu khoa học: Cấu trúc nghĩa của các phát ngôn tục ngữ nói về các quan hệ trong gia đình người Việt

Báo cáo nghiên cứu khoa học: Cấu trúc nghĩa của các phát ngôn tục ngữ nói về các quan hệ trong gia đình người Việt

Tục ngữ được hình thành từ cuộc sống thực tiễn, trong đời sống sản xuất và đấu tranh của nhân dân, do nhân dân trực tiếp sáng tác; được tách ra từ tác phẩm văn học dân gian hoặc ngược lại; được rút ra tác phẩm văn học bằng con đường dân gian hóa những lời hay ý đẹp hoặc từ sự vay mượn nước ngoài. T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXVII, sè 3B-2008 tr−êng §¹i häc Vinh Sù kh¸c biÖt vÒ giíi tÝnh Trong viÖc sö dông tiÓu tõ t×nh th¸i tiÕng NghÖ TÜnh g¾n víi mét sè hµnh ®éng ng«n ng÷ Ho ng Thuý H (a) Tãm t¾t. Bµ

Thể loại Tài liệu miễn phí Báo cáo khoa học

Số trang 10

Ngày tạo 8/29/2018 9:48:13 PM +00:00

Loại tệp PDF

Kích thước

Tên tệp

Tải Báo cáo nghiên cứu khoa học: Cấu trúc nghĩa của cá... (.pdf)

Xem mẫu

  1. T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXVII, sè 3B-2008 tr−êng §¹i häc Vinh Sù kh¸c biÖt vÒ giíi tÝnh Trong viÖc sö dông tiÓu tõ t×nh th¸i tiÕng NghÖ TÜnh g¾n víi mét sè hµnh ®éng ng«n ng÷ Ho ng Thuý H (a) Tãm t¾t. Bµi b¸o ®Ò cËp ®Õn vÊn ®Ò “Sù kh¸c biÖt vÒ giíi tÝnh trong viÖc sö dông tiÓu tõ t×nh th¸i tiÕng NghÖ TÜnh g¾n víi mét sè hµnh ®éng ng«n ng÷”. Qua kh¶o s¸t b−íc ®Çu chóng t«i nhËn thÊy mét sè kh¸c biÖt sau: nam - n÷ sö dông tiÓu tõ t×nh th¸i víi mét sè hµnh ®éng ng«n ng÷ kh¸c nhau; nam - n÷ sö dông tiÓu tõ t×nh th¸i kh¸c nhau ®èi víi mét hµnh ®éng ng«n ng÷; nam - n÷ sö dông tiÓu tõ t×nh th¸i cã tõ h« gäi ®i kÌm còng kh¸c nhau. ®Õn ng−êi nghe trong ng÷ c¶nh, theo 1. §Æt vÊn ®Ò quan niÖm cña ng÷ dông häc, ®−îc gäi TiÓu tõ t×nh th¸i lµ mét trong lµ mét hµnh ®éng ng«n ng÷ (ch¼ng h¹n: nh÷ng ph−¬ng tiÖn quan träng ®Ó thùc hµnh ®éng hái, ®Ò nghÞ, béc lé c¶m xóc). t¹i ho¸ c©u (cïng víi trËt tõ vµ ng÷ Theo J. L. Austin hµnh ®éng ng«n ng÷ ®iÖu), biÕn néi dung mÖnh ®Ò d−íi d¹ng gåm ba lo¹i lín: hµnh ®éng t¹o lêi (act nguyªn liÖu, tiÒm n¨ng trë thµnh mét locutionary), hµnh ®éng m−în lêi (act ph¸t ng«n cã c«ng dông giao tiÕp trong perlocutionary) vµ hµnh ®éng ë lêi (act t×nh huèng nhÊt ®Þnh, mang ®Õn cho illocutionary). Ng÷ dông häc chñ yÕu c©u nãi phÈm chÊt lµ c«ng cô giao tiÕp, nghiªn cøu c¸c hµnh ®éng ë lêi. Theo O. c«ng cô t−¬ng t¸c x· héi. Tuy vËy, khi Ducrot, hµnh ®éng ë lêi kh¸c hµnh ®éng nghiªn cøu vÒ tiÕng ®Þa ph−¬ng NghÖ t¹o lêi vµ hµnh ®éng m−în lêi ë chç TÜnh, hai c«ng tr×nh nghiªn cøu “Tõ chóng thay ®æi t− c¸ch ph¸p nh©n cña ®iÓn tiÕng ®Þa ph−¬ng NghÖ TÜnh” cña ng−êi ®èi tho¹i. Chóng ®Æt ng−êi nãi vµ hai nhãm t¸c gi¶, cuèn thø nhÊt do t¸c ng−êi nghe vµo nh÷ng nghÜa vô vµ gi¶ NguyÔn Nh· B¶n (chñ biªn) vµ cuèn quyÒn lîi míi so víi t×nh tr¹ng cña hä thø hai do hai t¸c gi¶ ®ång chñ biªn tr−íc khi thùc hiÖn hµnh ®éng ë lêi ®ã. TrÇn H÷u Thung, Th¸i Kim §Ønh ®Òu Do ®ã, nãi c¸c hµnh ®éng ng«n ng÷ ch−a chó träng ®Õn c¸c tiÓu tõ t×nh còng lµ nãi ®Õn hµnh ®éng ë lêi. Sè th¸i. §Æc biÖt tiÓu tõ t×nh th¸i ®−îc l−îng c¸c hµnh ®éng ng«n ng÷ rÊt lín, nam vµ n÷ sö dông còng cã sù kh¸c biÖt chóng t«i ®· chän b¶ng ph©n lo¹i cña J. (thÓ hiÖn trong c¸c hµnh ®éng cô thÓ). R. Searle lµm c¬ së nghiªn cøu, h−íng Bµi viÕt nµy ®i s©u ph©n tÝch biÓu hiÖn tiÕp cËn. C¸c tiÓu tõ t×nh th¸i tiÕng sù kh¸c biÖt ®ã. NghÖ TÜnh cã kh¶ n¨ng xuÊt hiÖn trong 2. Kh¸i niÖm hµnh ®éng ng«n 5 ph¹m trï hµnh ®éng ng«n ng÷. Mçi ng÷ ph¹m trï l¹i gåm nh÷ng nhãm tõ nhá Khi chóng ta nãi n¨ng lµ chóng ta ®Õn lín kh¸c nhau: hµnh ®éng, chóng ta thùc hiÖn mét lo¹i (1) Tr×nh bµy (cßn gäi lµ biÓu hiÖn, hµnh ®éng ®Æc biÖt mµ ph−¬ng tiÖn lµ miªu t¶, x¸c tÝn) gåm c¸c hµnh ®éng ®iÓn h×nh sau: kÓ, th«ng b¸o, gi¶i tr×nh, ngn ng÷. øng víi mét ph¸t ng«n ®−îc giíi thiÖu. thùc hiÖn khi ng−êi nãi nãi ra h−íng NhËn bµi ngµy 28/7/2008. Söa ch÷a xong 20/8/2008. 15
  2. Sù kh¸c biÖt vÒ giíi tÝnh ... ng«n ng÷, TR. 15-24 Ho ng Thuý H a. Hµnh ®éng tr¸ch (2) §iÒu khiÓn gåm c¸c hµnh ®éng ®iÓn h×nh sau: dÆn, cÇu khiÕn, yªu cÇu, Tr¸ch lµ hµnh ®éng ng−êi nãi mêi mäc, rñ rª, mÖnh lÖnh, cÇu mong, th−êng sö dông khi ng−êi nghe cã biÓu khuyªn, hái. hiÖn g× ®ã trong qu¸ khø, theo ng−êi (3) Cam kÕt (−íc kÕt) gåm c¸c hµnh nãi, lµ kh«ng tèt, kh«ng hay ®èi víi ®éng ®iÓn h×nh sau: høa, tho¶ thuËn. m×nh. Theo thèng kª cña chóng t«i cã (4) BiÓu c¶m gåm c¸c hµnh ®éng 10 tiÓu tõ t×nh th¸i xuÊt hiÖn trong ®iÓn h×nh sau: c¶m ¬n, xin lçi, chóc, hµnh ®éng tr¸ch, ®ã lµ: hÇy, hËy, hø, hÖ, chµo, khen ngîi, tiÕc, dù ®Þnh, ®o¸n, na, nµ, n¶, n¹, thª, v¬. −íc, tr¸ch mãc. Sù chªnh lÖch vÒ tÇn sè sö dông (5) Tuyªn bè gåm c¸c hµnh ®éng tiÓu tõ t×nh th¸i trong hµnh ®éng tr¸ch ®iÓn h×nh sau: b¸c bá, tõ chèi gi÷a nam vµ n÷ ®−îc chóng t«i thÓ hiÖn cô thÓ ë b¶ng 1. 3. Sù kh¸c biÖt vÒ giíi tÝnh Qua b¶ng thèng kª, chóng t«i thÊy: trong viÖc sö dông tiÓu tõ t×nh th¸i N÷ giíi sö dông sè l−îng 378/500 g¾n víi mét sè hµnh ®éng ng«n chiÕm tØ lÖ 75,6 %, nam giíi sö dông ng÷. 122/500 chiÕm tØ lÖ 24,4 %. V× vËy cã 3.1. Nam/ n÷ th−êng sö dông tiÓu thÓ kh¼ng ®Þnh ë hµnh ®éng tr¸ch, n÷ tõ t×nh th¸i víi mét sè hµnh ®éng ng«n sö dông tÇn sè tiÓu tõ t×nh th¸i cao h¬n ng÷ kh¸c nhau nam giíi. C¸c tiÓu tõ t×nh th¸i: hÇy, hËy, hø, Khi kh¶o s¸t mét sè hµnh ®éng hÒ, na, nµ, n¶, n¹, thª, v¬ xuÊt hiÖn ng«n ng÷ cã xuÊt hiÖn tiÓu tõ t×nh th¸i, trong hµnh ®éng tr¸ch. Riªng tõ thª ë chóng t«i nhËn thÊy cã mét sè hµnh hµnh ®éng kh¼ng ®Þnh cßn c¸c tiÓu tõ ®éng ng«n ng÷ nam /n÷ th−êng sö dông t×nh th¸i kh¸c ®Òu th−êng nªu d−íi ®i víi TTTT cã sè l−îng kh¸c nhau. §iÓn h×nh lµ: B¶ng 1: TÇn sè xuÊt hiÖn c¸c tiÓu tõ t×nh th¸i (TTTT) trong hµnh ®éng (H§) tr¸ch cña nam/ n÷ TT TTTT Sè luît N÷ Nam Sè l−ît TØ lÖ % Sè l−ît TØ lÖ % 1 50 44 88 06 12 hÇy 2 50 41 82 09 18 hËy 3 50 36 72 14 28 hø 4 50 30 60 20 40 hÖ 5 50 32 64 18 36 na 6 50 31 62 19 38 nµ 7 50 35 70 15 30 n¶ 8 50 32 64 18 36 n¹ 9 50 48 96 2 4 thª 10 50 49 98 1 2 v¬ Tæng 10 500 378 75,6 122 24,4 16
  3. T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXVII, sè 3B-2008 tr−êng §¹i häc Vinh hµnh ®éng hái ®Ó c¨n vÆn ng−êi nghe. h¬n hËy, hÖ. Khi dïng na ng−êi nãi thÓ C¸c tiÓu tõ t×nh th¸i xuÊt hiÖn ë hµnh hiÖn th¸i ®é bùc tøc, khã chÞu nªu ra ®éng tr¸ch ®Òu ®−îc biÓu hiÖn b»ng d−íi d¹ng nh− hái mµ ch¼ng cÇn ®−îc h×nh thøc hái lµ ®Ó tr¸ch khÐo kÝn ®¸o tr¶ lêi: tÕ nhÞ. ViÖc th−êng sö dông 10 tiÓu tõ Tau bá tiÒn ra ®Ó cho bay ch¬i t×nh th¸i ë hµnh ®éng tr¸ch ®· khiÕn bêi ®µn ®óm råi lõa ®i häc thªm ph¶i kh«ng na? n÷ giíi cã thÓ béc lé s¾c th¸i kh«ng hµi lßng ë c¸c møc ®é kh¸c nhau. Tõ nµ ®−îc dïng khi biÓu thÞ ý hên C¸c tõ hÇy, hËy, thª, v¬ ®−îc vai n÷ giËn, l¹nh nh¹t nhÑ nhµng t−¬ng tù sö dông trong tr−êng hîp mèi quan hÖ hÇy, hÖ nh−ng hµm ý bÊt cÇn, muèn tá gi÷a ng−êi nãi vµ ng−êi nghe ®· gÇn gòi râ cho ng−êi nghe biÕt ®Ó hµm ý víi th©n thiÕt. ng−êi nghe r»ng nÕu ng−êi nghe xö sù Dïng hÇy khi cÇn thÓ hiÖn th¸i ®é nh− thÕ sÏ ®¸nh mÊt t×nh c¶m cña tr¸ch mãc, kh«ng b»ng lßng ë møc ®é ng−êi nãi: nhÑ nhµng nhÊt: NÕu mµ anh c¶m thÊy cßn l−u Ai khiÕn mi mÇn ra ri (lµm nh− luyÕn víi ng−êi ta th× nãi víi hä lµ tui thÕ nµy) hÇy? nh−êng cho ®ã nµ! Dïng hËy ®Ó thÓ hiÖn th¸i ®é tr¸ch Tõ n¶ ®−îc dïng khi muèn thÓ hiÖn mãc, kh«ng b»ng lßng ë møc ®é cao h¬n th¸i ®é giËn dçi kh«ng hµi lßng, gièng khi sö dông hÇy, thÊp h¬n hø: víi hËy. MÊy cÊy (c¸i) ®øa ni (nµy) mÇn C¶m thÊy thÝch ch¬i nhëi ch− (lµm) ¨n hay thËt ®ß (®Êy) hËy? ná (ch¬i chø kh«ng) muèn häc nùa (n÷a) th× bá tÐ (lu«n) ®i n¶! Tõ hø ®−îc sö dông ®Ó thÓ hiÖn Tõ n¹ ®−îc dïng khi thÓ hiÖn ý th¸i ®é tr¸ch mãc, giËn gi÷, cã phÇn nµo ®ay nghiÕn, ch× chiÕt ë møc ®é cao, kh«ng hµi lßng, ng−êi nãi nªu ra d−íi kho¶ng c¸ch gi÷a ng−êi nãi vµ ng−êi d¹ng hái mµ kh«ng cÇn tr¶ lêi thÓ hiÖn th¸i ®é giËn d÷, däa n¹t nghiªm kh¾c, nghe khi dïng hø th−êng xa h¬n khi sö c¨ng th¼ng, nÆng nÒ ë møc ®é cao h¬n dông hÇy, hËy: n¶: Mi häc víi hµnh ra røa (nh− §¹ (®·) cho ng−êi ta mµ con thÕ) th× mÇn r¨ng (lµm sao) mµ mäng (mong) ®Ëu ®¹i häc ®−îc hø? tiÕc th× th«i n¹. Tõ thª ®−îc dïng khi muèn bµy tá Tõ hÖ ®−îc sö dông khi biÓu thÞ ý th¸i ®é kh«ng hµi lßng, s©u s¾c, quyÕt kh«ng hµi lßng víi th¸i ®é khã chÞu, ë liÖt, dai d¼ng h¬n n¹: møc ®é b»ng hËy nh−ng cã phÇn tá ra Mi lµ tÖ l¾m thª. l¹nh nh¹t thÓ hiÖn sù giËn dçi cã phÇn mØa mai, chø kh«ng th©n mËt nh− Tõ v¬ ®−îc dïng khi thÓ hiÖn th¸i tr−êng hîp sö dông hËy: ®é rÊt kh«ng b»ng lßng xen lÉn sù lo CÊy con ni (c¸i con nµy) d¹o ni l¾ng, ho¶ng hèt ®ång thêi ng−êi nãi muèn béc b¹ch víi ng−êi nghe th¸i ®é nãi víi n¨ng hay hÖ! C¸c tõ na, nµ, n¶, n¹ ®−îc sö dông ngì ngµng v× kh«ng thÓ tin næi lµ ng−êi nghe l¹i lµm nh− thÕ: trong tr−êng hîp mèi quan hÖ gi÷a Ch− mi mÇn ¨n cÊy kiÓu chi ng−êi nãi vµ ng−êi nghe kh«ng th©n røa (chø mµy lµm ¨n c¸i kiÓu g× thÕ) v¬? t×nh b»ng tr−êng hîp sö dông hÇy, hËy. ViÖc sö dông nhiÒu tiÓu tõ t×nh th¸i Tõ na biÓu thÞ th¸i ®é kh«ng hµi lßng trong hµnh ®éng tr¸ch ë n÷ giíi chøng mét c¸ch trùc tiÕp, râ rµng ë cÊp ®é cao 17
  4. Sù kh¸c biÖt vÒ giíi tÝnh ... ng«n ng÷, TR. 15-24 Ho ng Thuý H tá n÷ giíi khi kh«ng hµi lßng, võa ý, ng−êi nghe vÒ tÝnh chÊt hÖ träng cña th−êng béc lé, gi¶i táa b»ng lêi nãi mét vÊn ®Ò. Sù xuÊt hiÖn c¸c tiÓu tõ t×nh c¸ch cô thÓ chi tiÕt, tinh tÕ. Cßn nam th¸i nµy ®· lµm t¨ng cÊp sù gay g¾t, giíi th−êng gi¶i to¶ b»ng hµnh ®éng c¨ng th¼ng, ¸p ®Æt, Ðp buéc nÆng nÒ cña h¬n lµ lêi nãi. Hä Ýt sö dông tiÓu tõ t×nh lêi nãi thÓ hiÖn th¸i ®é thiÕu t«n träng th¸i trong lêi nãi cña m×nh, nhÊt lµ ë ng−êi nghe, vi ph¹m c¸c chiÕn l−îc lÞch hµnh ®éng tr¸ch. sù. b. Hµnh ®éng mÖnh lÖnh Tõ nµ ®−îc vai nam sö dông thÓ hiÖn tÝnh mÖnh lÖnh Ðp buéc, ¸p ®Æt MÖnh lÖnh lµ hµnh ®éng ®−îc ng−êi quyÒn thÕ ë møc ®é nhÑ nhÊt, trong nãi sö dông khi mong muèn ë ng−êi t×nh huèng sù viÖc mµ ng−êi nãi b¾t nghe thùc hiÖn mét hµnh ®éng cô thÓ, buéc ng−êi nghe kh«ng hÖ träng l¾m: ngay lËp tøc sau khi nãi, hiÖu lùc lµ A: Dõ (b©y giê) c¸c ¶ (chÞ) ra ng−êi nghe ph¶i thùc hiÖn. Hµnh ®éng mµ cÊy ®i nµ! nµy th−êng h−íng ®Õn sù b¾t buéc B: Bµ tui (chóng t«i) biÕt viÖc cña bµ ng−êi nghe ph¶i thùc hiÖn. Cã 4 tiÓu tõ tui råi. Ná khiÕn ªnh (kh«ng cÇn anh) xuÊt hiÖn trong hµnh ®éng mÖnh lÖnh chØ ®¹o m« (®©u)! lµ: nµ, n¶, n¹, tÖ. Tõ n¶ ®−îc vai nam sö dông thÓ Sù chªnh lÖch vÒ tÇn sè sö dông hiÖn tÝnh mÖnh lÖnh Ðp buéc ¸p ®Æt, tiÓu tõ t×nh th¸i trong hµnh ®éng mÖnh quyÒn thÕ ë møc ®é trung b×nh th−êng, lÖnh gi÷a nam vµ n÷ ®−îc chóng t«i thÓ trong t×nh huèng sù viÖc mµ ng−êi nãi hiÖn cô thÓ ë b¶ng thèng kª (xem b¶ng Ðp buéc ng−êi nghe kh¸ hÖ träng: 2). A: NhiÖm vô cña ¶ (chÞ) lµ lo B¶ng thèng kª cho ta thÊy: hµnh chuyÖn chî bóa m©m cç n¶. TÝnh to¸n, ®éng mÖnh lÖnh ®−îc nam giíi sö dông xÕp ®Æt mÇn r¨ng (lµm sao) cho ®¸m cã tiÓu tõ t×nh th¸i víi tÇn sè cao h¬n c−íi thËt hoµnh tr¸ng th× mÇn (lµm). n÷ giíi, chiÕm tØ lÖ 64 % (66/150); trong B: ¥i hêi! Nghe lum nhum (lén xén) khi n÷ giíi chiÕm tØ lÖ 36 % (54/ 150). l¾m ®i th«i! C¸c tiÓu tõ t×nh th¸i nµ, n¶ n¹, tª Tõ n¹ ®−îc sö dông thÓ hiÖn tÝnh xuÊt hiÖn trong hµnh ®éng mÖnh lÖnh ë mÖnh lÖnh Ðp buéc, ¸p ®Æt, quyÒn thÕ ë lêi nãi cña nam giíi mang s¾c th¸i nhÊn cÊp ®é cao m¹nh, sù viÖc mµ ng−êi nãi m¹nh lêi nãi, béc lé th¸i ®é ¸p ®Æt, Ðp buéc ng−êi nghe rÊt hÖ träng: quyÒn thÕ môc ®Ých l−u ý vµ hèi thóc B¶ng 2: TÇn sè xuÊt hiÖn TTTT trong H§ mÖnh lÖnh cña nam/ n÷ TT TTTT Sè l−ît Nam N÷ Sè l−ît TØ lÖ % Sè l−ît TØ lÖ % 1 50 31 62 19 38 nµ 2 50 28 56 22 44 n¶ 3 50 37 74 13 26 n¹ 4 50 33 66 17 34 tÖ Tæng 200 129 64,5 71 35,5 18
  5. T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXVII, sè 3B-2008 tr−êng §¹i häc Vinh A: C¸c c« lo mµ «n thi cho häc Khi xem xÐt ®Æc ®iÓm giíi tÝnh sinh tö tÕ ngay tõ dõ (b©y giê) ®i n¹. trong mét hµnh ®éng ng«n ng÷ sö dông N¨m ni (nay) mµ trËt tèt nghiÖp ®«ng tiÓu tõ t×nh th¸i, chóng t«i nhËn thÊy nh− n¨m ngo¸i lµ cã mµ bèc ruèc! nam/n÷ th−êng sö dông tiÓu tõ t×nh B: Cã bét míi gét nªn hå ch− (chø)! th¸i kh¸c nhau ®èi víi mét hµnh ®éng Häc sinh häc hµnh mÊt gèc tõ d−íi ra ri ng«n ng÷. Cô thÓ ë hµnh ®éng hái: (nh− thÕ nµy) th× nghe kh«ng ®¬n gi¶n a. N÷ giíi sö dông c¸c tõ ha, tÞ m« m« (tÝ nµo ®©u) anh ¹! hÇy, hËy, na, n¶, n¹, tÖ g¾n víi mét Tõ tÖ ®−îc sö dông khi thÓ hiÖn hµnh ®éng ng«n ng÷ nhiÒu h¬n th¸i ®é hèi thóc ®ång thêi béc lé râ th¸i nam giíi ®é kh«ng hµi lßng khi ph¶i sö dông Tõ ha ®−îc n÷ giíi sö dông chiÕm hµnh ®éng mÖnh lÖnh ®èi víi ng−êi tØ lÖ 82 % (41/50 so víi nam giíi). N÷ nghe: giíi sö dông tõ ha trong hµnh ®éng hái A: MÇn ®i tÖ! khi muèn x¸c ®Þnh thªm ®iÒu m×nh B: Çy. ®ang nghi vÊn. Trong t×nh huèng cô HiÖn t−îng nam giíi sö dông tiÓu thÓ ng−êi nãi nhËn ra cã mét sè dÊu tõ t×nh th¸i trong hµnh ®éng mÖnh lÖnh hiÖu nµo ®ã, tuy nhiªn nh÷ng dÊu hiÖu nhiÒu h¬n n÷ giíi chøng tá nam giíi ®ã ch−a ®ñ tin cËy ®Ó ng−êi nãi kh¼ng muèn l−u ý, nhÊn m¹nh hµnh ®éng ®Þnh ý kiÕn cña m×nh nªn n÷ bµy tá mÖnh lÖnh cña m×nh ®Ó h−íng tíi b¾t th¸i ®é ng¹c nhiªn tr−íc sù viÖc ®· buéc, hèi thóc ng−êi nghe ph¶i thùc hoÆc sÏ x¶y ra. Th¸i ®é hái khi sö dông hiÖn mét hµnh ®éng cô thÓ, ngay lËp nha bao giê còng béc lé s¾c th¸i khiªm tøc sau khi nãi. §©y còng lµ mét nÐt næi nh−êng, tõ tèn, mÒm máng, nhÑ nhµng, râ thÓ hiÖn tÝnh c¸ch gia tr−ëng kÎ c¶ th©n mËt. ¶nh h−ëng s©u s¾c cña ý thøc hÖ phong Anh kh«ng ë l¹i ¨n c¬m thËt kiÕn: nam giíi lu«n ®Ò cao vÞ trÝ ®éc t«n ha? cña m×nh vµ nghÜ r»ng ng−êi kh¸c ph¶i Hai tõ hÇy, hËy ®−îc n÷ giíi sö nghe theo vµ tu©n thñ mÖnh lÖnh cña dông trong hµnh ®éng hái thÓ hiÖn th¸i m×nh. ®é th©n mËt ë møc ®é cao. Tõ hÇy N÷ giíi Ýt sö dông tiÓu tõ t×nh th¸i chiÕm tØ lÖ 78 % (39/ 50 so víi nam trong hµnh ®éng mÖnh lÖnh khiÕn hµnh giíi). ®éng mÖnh lÖnh cña n÷ giíi nhÑ nhµng, H×nh nh− mi ch−a ®Õn ®ã khi møc ®é gay g¾t c¨ng th¼ng Ýt h¬n hµnh m« (nµo) c¶ hÇy? ®éng mÖnh lÖnh cña nam giíi. §iÒu nµy Tõ hËy chiÕm tØ lÖ 56 % (28/50 so chøng tá tÝnh c¸ch cña n÷ giíi vèn hiÒn víi nam giíi) nhÊn m¹nh h¬n, thÓ hiÖn hoµ, tÕ nhÞ trong giao tiÕp. sù quan t©m ®Õn ng−êi nghe, t×nh c¶m 4.2. Nam/n÷ sö dông tiÓu tõ t×nh h¬n hÇy. th¸i kh¸c nhau g¾n víi mét hµnh ®éng Nhµ b¹n ë m« (®©u) hËy? ng«n ng÷ 19
  6. Sù kh¸c biÖt vÒ giíi tÝnh ... ng«n ng÷, TR. 15-24 Ho ng Thuý H Tõ na chiÕm tØ lÖ 58 % (145/250 so Cã nªn mua kh«ng tÖ? víi nam giíi), xuÊt hiÖn trong nh÷ng Nh− vËy c¸c tiÓu tõ t×nh th¸i ha, tr−êng hîp sau: hÇy, hËy, na, n¶, n¹, tÖ mµ n÷ giíi sö - ThÓ hiÖn th¸i ®é ngê vùc, kinh dông trong hµnh ®éng hái ®· chuyÓn ng¹c: t¶i cô thÓ, tØ mØ, ®Çy ®ñ, chi tiÕt c¸c Ch¸u vÒ thËt na? biÕn th¸i vi tÕ trong thÕ giíi néi t©m - ThÓ hiÖn th¸i ®é hoµi nghi, ph©n cña hä. v©n, dao ®éng, nöa tin, nöa ngê ®ång b. Nam giíi sö dông c¸c tõ hÒ, thêi lé râ th¸i ®é rÊt kh«ng hµi lßng, cung, hø g¾n víi mét hµnh ®éng thËm chÝ lµ khã chÞu, bùc béi: ng«n ng÷ nhiÒu h¬n n÷ giíi Tau kh«ng cã tªn trong danh Tõ cung chiÕm tØ lÖ 42 % (21/ 50 so s¸ch thËt na? víi n÷ giíi). Khi sö dông cung ng−êi - ThÓ hiÖn th¸i ®é th¾c m¾c, ng¹c nãi thÓ hiÖn th¸i ®é b¨n kho¨n hê nhiªn vµ mØa mai: h÷ng, l¹nh nh¹t. MÇn ra røa mµ mi ná −ng Khi m« (nµo) th× hÊn ®Õn (lµm nh− thÕ mµ mµy kh«ng thÝch) na? cung? - ThÓ hiÖn th¸i ®é ng¹c nhiªn, b¨n Tõ hÒ chiÕm tØ lÖ 48 % (24/50 so víi kho¨n, bÊt ngê tr−íc sù viÖc ®ã: n÷ giíi). Khi sö dông tõ hÒ ng−êi nãi Kh«ng lÑ (lÏ) mi ná (mµy thÓ hiÖn sù quan t©m ®Õn vÊn ®Ò ®Ò cËp kh«ng) ë ®©y nùa (n÷a) na? trong hµnh ®éng hái ë møc ®é võa ph¶i. Tõ n¶ chiÕm tØ lÖ 64 % (32/50 so víi Th¸i ®é cña ng−êi nãi khi sö dông hÒ nam giíi), ®−îc sö dông khi ng−êi nãi kh«ng th©n mËt nh− hÇy. muèn thÓ hiÖn th¸i ®é hèi thóc, khÝch Nhµ th»ng Th¾ng S¬n ë m« lÖ ng−êi nghe h·y tr¶ lêi cµng nhanh (®©u) hÒ? cµng tèt. Tõ hø chiÕm tØ lÖ 48 % (24/50 so víi Hä cß (cã) ®Õn ®Çy ®ñ kh«ng n÷ giíi). Khi sö dông hø ng−êi nãi thÓ anh n¶? hiÖn th¸i ®é b¨n kho¨n, hèi thóc ë møc Tõ n¹ chiÕm tØ lÖ 54% (27/50 so víi ®é cao, cã phÇn c¨ng th¼ng, kh«ng hµi nam giíi) ®−îc sö dông khi ng−êi nãi lßng. muèn thÓ hiÖn t©m tr¹ng b¨n kho¨n, CÊy (c¸i) ¸o cña bè mi (mµy) hå nghi vÒ sù viÖc ë møc ®é cao víi ý ®Ó ë m« (®©u) hø? kh¼ng ®Þnh, nhÊn m¹nh. ViÖc sö dông ba tiÓu tõ t×nh th¸i hÒ, B©y dõ (giê) ph¶i gi¶i quyÕt ra cung, hø thÓ hiÖn sù kh¸c biÖt trong r¨ng (nh− thÕ nµo) ®©y chÞ n¹? Tõ tÖ chiÕm tØ lÖ 74 % (37/50 so víi suy nghÜ gi÷a ng−êi nãi vµ ng−êi nghe, nam giíi) ®−îc sö dông khi ng−êi nãi dù b¸o mét th¸i ®é sÏ kh«ng ®ång muèn thÓ hiÖn t©m tr¹ng b¨n kho¨n, thuËn, kh«ng hµi lßng cña ng−êi nãi vÒ hå nghi ë møc ®é cao nhÊt t−¬ng tù n¹ ®iÒu nãi ®Õn trong lêi nãi cã liªn quan nh−ng cã phÇn kh«ng tin t−ëng l¾m ®Õn ng−êi nghe. Khi sö dông cung vµ vµo ng−êi nghe, còng nh− sù lùa chän hø ng−êi nãi tá th¸i ®é l¹nh nh¹t dÉn cña chÝnh b¶n th©n m×nh. ®Õn sù bÊt ®ång cña ng−êi nghe. V× vËy, 20
  7. T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXVII, sè 3B-2008 tr−êng §¹i häc Vinh nam giíi th−êng sö dông cung, hÒ, hø 60% (54/ 90); hµnh ®éng xin lçi: 59,8% (67/112); hµnh ®éng rñ rª: 59,6% nhiÒu h¬n c¸c tiÓu tõ t×nh th¸i kh¸c, (56/94); hµnh ®éng c¶m ¬n: 59,2% còng thÓ hiÖn tÝnh c¸ch gia tr−ëng kÎ (61/103). Tõ h« gäi ®i kÌm víi tiÓu tõ c¶. t×nh th¸i th−êng xuÊt hiÖn trong ph¸t 4.3. Nam/ n÷ cã sù kh¸c nhau vÒ sö ng«n cña n÷ giíi. VÝ dô: dông tiÓu tõ t×nh th¸i g¾n víi tõ h« gäi Nhí ®i sím sím H»ng nha! Tõ h« gäi lµ kh¸i niÖm chØ toµn bé (hµnh ®éng dÆn dß) nh÷ng ®¬n vÞ tõ vùng ®−îc dïng ®Ó Tau vÒ h©y NghÞ! (hµnh ®éng ng−êi nãi gäi ng−êi giao tiÕp víi m×nh chµo) (ng−êi nghe – ng«i thø hai), nã lµ mét Nam giíi Ýt sö dông hiÖn t−îng tõ bé phËn thuéc tõ x−ng h« - lµ tõ dïng h« gäi ®i kÌm víi tiÓu tõ t×nh th¸i. ë ®Ó tù x−ng (ng«i thø nhÊt), ®Ó gäi ng−êi hµnh ®éng dÆn dß t−¬ng tù vÝ dô , ®èi tho¹i (ng«i thø hai), ®Ó trá ng−êi nam giíi th−êng nãi: §i cho sím n¹! hay sù vËt thø ba (ng«i thø ba). Trong hoÆc: Nhí ph¶i ®Õn cho sím!; ë hµnh 1550 tham tho¹i thuéc 7 hµnh ®éng ®éng chµo t−¬ng tù vÝ dô , nam c¶m ¬n, xin lçi, chóc mõng, cÇu khiÕn, giíi nãi: Tí vÒ ®©y! mêi, rñ rª, dÆn dß chóng t«i ®· thèng kª HiÖn t−îng xuÊt hiÖn tõ h« gäi kÕt ®−îc tÇn sè xuÊt hiÖn cña tõ h« gäi ®i hîp víi tiÓu tõ t×nh th¸i cuèi c©u cã ý kÌm tiÓu tõ t×nh th¸i lµ 697 l−ît. Tuy nghÜa nhÊn m¹nh l−u ý h¬n víi ng−êi vËy cã sù chªnh lÖch vÒ tÇn sè xuÊt hiÖn nghe vÒ lêi nãi mµ ng−êi nãi ®−a ra, cña hiÖn t−îng nµy ë nam giíi vµ n÷ ®ång thêi thÓ hiÖn th¸i ®é quan t©m, giíi. tr©n träng, t×nh c¶m th©n mËt dµnh cho a. N÷ th−êng sö dông tiÓu tõ ng−êi nghe, t¹o cho c©u nãi mÒm m¹i cã t×nh th¸i g¾n víi tõ h« gäi ®i kÌm ®Çu cã ®òa, lÞch sù bµi b¶n. N÷ giíi h¬n nam th−êng sö dông hiÖn t−îng nµy chøng TØ lÖ chªnh lÖch nµy thÓ hiÖn qua tá trong giao tiÕp n÷ giíi NghÖ TÜnh b¶ng thèng kª (xem b¶ng 3). quan t©m, chó träng bµy tá mèi th©n B¶ng thèng kª ®· chøng minh cho mËt, gÇn gòi vµ kh«ng muèn lµm mÊt chóng ta thÊy n÷ giíi th−êng sö dông lßng ng−êi nghe. §ã còng chÝnh lµ ý tiÓu tõ t×nh th¸i g¾n víi tõ h« gäi h¬n thøc vÒ øng xö mang tÝnh lÞch sù cña nam. Víi sè l−îng 697 l−ît xuÊt hiÖn tõ n÷ giíi. h« gäi ®i kÌm tiÓu tõ t×nh th¸i th× n÷ Nam giíi Ýt sö dông tõ h« gäi kÕt giíi sö dông ®Õn 420 l−ît, chiÕm tØ lÖ hîp víi tiÓu tõ t×nh th¸i cuèi c©u chøng 60,3 % (nam giíi 227/ 697 chiÕm tØ lÖ tá hä kh«ng quan t©m tØ mØ ®Õn lêi nãi. 39,7). Trong ®ã, ë hµnh ®éng cÇu khiÕn Môc ®Ých ph¸t ng«n cña hä bao giê còng n÷ giíi sö dông hiÖn t−îng nµy chiÕm tØ chØ chó träng ®Õn träng t©m chñ yÕu ®ã lÖ cao nhÊt: 62 % (44/71); hµnh ®éng lµ nghÜa miªu t¶ cña ph¸t ng«n, cho nªn dÆn dß: 61,3 % (73/119); hµnh ®éng mêi: lêi nãi cña nam giíi th−êng céc lèc, kh« 60,2 %(65/108); hµnh ®éng chóc mõng: khan vµ Ýt lÞch sù. 21
  8. Sù kh¸c biÖt vÒ giíi tÝnh ... ng«n ng÷, TR. 15-24 Ho ng Thuý H B¶ng 3: Giíi tÝnh víi viÖc xuÊt hiÖn tõ h« gäi (THG) ®i kÌm TTTT TT Hµnh ®éng ng«n ng÷ (H§NN) cã sl Nam N÷ THG ®i kÌm TTTT sl % sl % 1 C¶m ¬n 103 42 40,8 61 59,2 2 Xin lçi 112 45 40,2 67 59,8 3 Chóc mõng 90 36 40,0 54 60,0 4 CÇu khiÕn 71 27 38,0 44 62,0 5 Mêi 108 43 39,8 65 60,2 6 Rñ rª 94 38 40,4 56 59,6 7 DÆn dß 119 46 38,7 73 61,3 Tæng 697 697 277 39,7 420 60,3 b. Nam/n÷ cã sù kh¸c nhau vÒ Hµnh ®éng cÇu khiÕn chiÕm tØ lÖ tÇn sè sö dông tõ h« gäi tr−íc vµ 62,2 % (23/37). sau tiÓu tõ t×nh th¸i §−a cho chÞ cÊy (c¸i) b¸t, Khi nghiªn cøu c¸c hµnh ®éng cã Th−¬ng må! xuÊt hiÖn tiÓu tõ t×nh th¸i ®i kÌm víi tõ Hµnh ®éng mêi chiÕm tØ lÖ 67,2 % h« gäi chóng t«i còng ®· nhËn thÊy (41/61). nam vµ n÷ cã biÓu hiÖn kh¸c nhau khi Bùa ni (b÷a nay) ë ¨n c¬m víi sö dông tõ h« gäi xuÊt hiÖn tr−íc vµ nhµ em bùa (b÷a, anh hÇy? sau tiÓu tõ t×nh th¸i. TÇn sè xuÊt hiÖn Hµnh ®éng rñ rª chiÕm tØ lÖ 70,8 % tõ h« gäi tr−íc vµ sau tiÓu tõ t×nh th¸i (34/48). gi÷a nam vµ n÷ cã sù chªnh lÖch kh¸ râ §i xem phim víi tau Hoa må! rÖt (xem b¶ng 4). Hµnh ®éng dÆn dß chiÕm tØ lÖ 73,3 b1. N÷ th−êng sö dông tõ h« gäi % (55/75). tr−íc tiÓu tõ t×nh th¸i ë nhµ nhí ®i ngñ ®óng giê Qua b¶ng 4 chóng t«i nhËn thÊy n÷ TuÊn nha! th−êng sö dông tõ h« gäi tr−íc tiÓu tõ Khi sö dông tõ h« gäi xuÊt hiÖn t×nh th¸i chiÕm tØ lÖ 71,9 % (291/ 405). tr−íc tiÓu tõ t×nh th¸i th× träng t©m ë hµnh ®éng c¶m ¬n chiÕm tØ lÖ ®iÓm nhÊn cña lêi nãi sÏ r¬i vµo tõ h« 72,1% (49/68). gäi, s¾c th¸i ®iÓm nhÊn cña tiÓu tõ t×nh C¶m ¬n Hµ hÊy! th¸i sÏ bÞ gi¶m nhÑ ®i, phÇn nµo cho Hµnh ®éng xin lçi chiÕm tØ lÖ 75,7% thÊy ng−êi nãi quan t©m chó ý ®Õn (53/70). ng−êi nghe nhiÒu h¬n lµ néi dung mµ Xin lçi mi n¹! m×nh ®Ò cËp. §¸ng chó ý nhÊt lµ lêi cÇu Hµnh ®éng chóc mõng chiÕm tØ lÖ khiÕn xuÊt hiÖn tõ h« gäi tr−íc thÓ hiÖn 78,3 % (36/46). sù n¨n nØ, tha thiÕt h¬n. §Æc biÖt lµ Anh Th¾ng nÇy (nµy), em chóc trong nh÷ng tr−êng hîp sö dông må, n¹ mõng anh nha! thªm tõ h« gäi tr−íc ®· lµm gi¶m bít 22
  9. T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXVII, sè 3B-2008 tr−êng §¹i häc Vinh B¶ng 4: Giíi tÝnh víi sù xuÊt hiÖn THG ®i kÌm TTTT TT H§NN cã XuÊt hiÖn tr−íc XuÊt hiÖn sau c¸c c¸ch sl Nam N÷ sl Nam N÷ thøc sl % sl % sl % sl % 1 C¶m ¬n 68 19 27,9 49 72,1 35 16 45,7 19 54,3 2 Xin lçi 70 17 24,3 53 75,7 42 19 45,2 23 54,8 3 Chóc mõng 46 10 21,7 36 78,3 44 22 50,0 22 50,0 4 CÇu khiÕn 37 14 37,8 23 62,2 34 17 50,0 17 50,0 5 Mêi 61 20 32,8 41 67,2 47 24 51,1 23 48,9 6 Rñ rª 48 14 29,2 34 70,8 46 22 47,8 24 52,2 7 DÆn dß 75 20 26,7 55 73,3 44 19 43,2 25 56,8 Tæng 7 405 114 28,1 291 71,9 292 139 47,6 153 51,4 tÝnh ¸p ®Æt, trÞch th−îng thÓ hiÖn sù Sù xuÊt hiÖn tõ h« gäi sau tiÓu tõ t«n träng ng−êi nghe h¬n. Cho nªn viÖc t×nh th¸i khiÕn träng t©m ®iÓm nhÊn n÷ giíi th−êng sö dông c¸ch thøc xuÊt g©y sù chó ý sÏ r¬i vµo tiÓu tõ t×nh th¸i hiÖn tõ h« gäi tr−íc tiÓu tõ t×nh th¸i mµ kh«ng ph¶i lµ tõ h« gäi, cßn khi trong c¸c hµnh ®éng ng«n ng÷ chøng tá ng−êi nãi sö dông tiÓu tõ t×nh th¸i hä lu«n ý thøc ®Õn viÖc thÓ hiÖn sù tr−íc tõ h« gäi, ng−êi nãi chó ý ®Õn néi quan t©m, chó träng ®Õn ng−êi nghe, dung lêi nãi. V× thÕ, viÖc nam giíi lu«n muèn qua giao tiÕp lµm ng−êi th−êng sö dông tõ h« gäi sau tiÓu tõ nghe kh«ng phËt ý. t×nh th¸i lµ môc ®Ých khiÕn ng−êi nghe b2. Nam th−êng sö dông tõ h« chó ý ®Õn néi dung lêi nãi. 4. Tãm l¹i, gi÷a nam giíi vµ n÷ giíi gäi sau tiÓu tõ t×nh th¸i ë NghÖ TÜnh cã sù kh¸c biÖt trong sö Còng qua b¶ng 4, chóng t«i nhËn dông tiÓu tõ t×nh th¸i g¾n víi mét sè thÊy nam th−êng sö dông tõ h« gäi sau hµnh ®éng ng«n ng÷: tiÓu tõ t×nh th¸i chiÕm tØ lÖ 48,6% Nam/ n÷ NghÖ TÜnh th−êng sö (142/292) cßn n÷ giíi chØ sö dông víi tØ dông tiÓu tõ t×nh th¸i víi mét sè hµnh lÖ 28,1% (114/405). §Æc biÖt cã mét sè ®éng ng«n ng÷ kh¸c nhau (hái, mÖnh hµnh ®éng ng«n ng÷ c¸ch thøc nµy ®−îc lÖnh, cÇu khiÕn…. nam giíi sö dông tØ lÖ cao h¬n hoÆc Nam/n÷ th−êng sö dông tiÓu tõ tu¬ng ®−¬ng víi n÷ giíi. t×nh th¸i kh¸c nhau ®èi víi mét hµnh Hµnh ®éng mêi chiÕm tØ lÖ 51,1 % ®éng ng«n ng÷. (23/47): Nam/n÷ sö dông tiÓu tõ t×nh th¸i V« nhµ chó ch¬i h©y b¸c! g¾n víi tõ h« gäi ®i kÌm còng cã sù Hµnh ®éng chóc chiÕm tØ lÖ 50,0% kh¸c nhau. §iÒu nµy nãi lªn, nam giíi (22/44): vµ n÷ giíi NghÖ TÜnh cã nh÷ng thãi Chóc mau kháe h©y em! quen, së thÝch vµ c¸ tÝnh sö dông ng«n Hµnh ®éng cÇu khiÕn chiÕm tØ lÖ ng÷ rÊt kh¸c nhau, t¹o nªn phong c¸ch 50,0 % (17/34): ng«n ng÷ cña mçi giíi. Mua cho em víi nha anh! 23
  10. Sù kh¸c biÖt vÒ giíi tÝnh ... ng«n ng÷, TR. 15-24 Ho ng Thuý H T i liÖu tham kh¶o [1] Austin J. L, How to do things with words, Cambridge (MASS), 1962. [2] Lª §«ng, NguyÔn V¨n HiÖp, Kh¸i niÖm t×nh th¸i trong ng«n ng÷ häc, Ng«n ng÷, sè 7 / 2003 (tr. 17-27), sè 8 / 2003 (tr.56-66). [3] §ç H÷u Ch©u, Ng÷ ph¸p chøc n¨ng d−íi ¸nh s¸ng cña dông häc hiÖn nay, Ng«n ng÷, sè1,2 /1992. [4] Hoµng ThÞ Ch©u, Ph−¬ng ng÷ häc tiÕng ViÖt, §¹i häc Quèc gia, Hµ Néi, 2004. [5] NguyÔn V¨n Khang, Ng«n ng÷ häc x· héi. Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n, NXB Khoa häc x· héi, 1999. [6] §ç ThÞ Kim Liªn, Gi¸o tr×nh ng÷ dông häc, §¹i häc Quèc gia, Hµ Néi, 2005. [7] Searle J. R. Speech acts, Cambridge at the University Press, 1969. Summary The sex difference in using modal particles of NghÖ tÜnh dialect relating to some speech acts The paper mentioned the topic “The sex difference in using modal particles of NghÖ TÜnh dialect relating to some speech acts”. The result showed that: male and female use modal particles with some different speech acts; male and female use different modal particles with the some speech acts, male and female use modal particles containing personal pronouns differently. (a) NCS chuyªn ng nh lý luËn ng«n ng÷, Tr−êng §¹i häc Vinh. 24
nguon tai.lieu . vn
Thạc sĩ - Tiến sĩ - Cao học Công nghệ thông tin Kinh tế - Thương mại Tài chính - Ngân hàng Kiến trúc - Xây dựng Điện-Điện tử-Viễn thông Cơ khí - Chế tạo máy Công nghệ - Môi trường Báo cáo khoa học Quản trị kinh doanh Khoa học xã hội Khoa học tự nhiên Nông - Lâm - Ngư Y khoa - Dược