Xem mẫu
- T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXVI, sè 2b-2007
§¹i häc Vinh
C¸i t«i tr÷ t×nh trong th¬ NguyÔn Quang ThiÒu
NguyÔn ThÞ HiÒn
(a)
Tãm t¾t. Bµi b¸o ®i s©u kh¸m ph¸ c¸i t«i tr÷ t×nh trong th¬ NguyÔn Quang ThiÒu,
mét trong nh÷ng c©y bót cã ®ãng gãp quan träng vµo c«ng cuéc c¸ch t©n th¬ ViÖt Nam
®−¬ng ®¹i. C¸i t«i tr÷ t×nh trong th¬ NguyÔn Quang ThiÒu cã nhiÒu biÓu hiÖn míi mÎ,
®ã lµ c¸i t«i cña nh÷ng ®èi cùc, c¸i t«i cña kh¸t väng kiÕm t×m. Hµnh tr×nh n¨m tËp th¬
cña NguyÔn Quang ThiÒu lµ hµnh tr×nh võa vËt v· võa h¹nh phóc, võa ®au ®ín võa
®am mª cña c¸i t«i ®i t×m kiÕm nh÷ng gi¸ trÞ tinh thÇn ch©n chÝnh.
NhËt. N¨m 1997, NguyÔn Quang ThiÒu
N guyÔn Quang ThiÒu sinh n¨m
®−îc c¸c nhµ xuÊt b¶n ë Mü chän dÞch
1957 t¹i lµng Chïa ven bê s«ng
c¶ th¬ vµ v¨n. TËp th¬ Sù mÊt ngñ
§¸y, thuéc ®Þa phËn tØnh Hµ T©y. Ng«i
cña löa vµ Nh÷ng ng−êi ®µn bµ
lµng ©m u víi nh÷ng c©u chuyÖn thÇn
g¸nh n−íc s«ng ®−îc dÞch c«ng phu vµ
tiªn ma quû h− h− thùc thùc Êy ®· ¸m
®¨ng t¶i trªn hÇu hÕt c¸c t¹p chÝ, b¸o
¶nh t©m trÝ “cËu bÐ lµng Chïa”. Dßng
v¨n häc (kho¶ng 20 tê) cã uy tÝn trªn
s«ng §¸y ch¶y thao thiÕt qua bao n¨m
toµn n−íc Mü, sau ®ã ®−îc in trong b¶n
th¸ng ®· nu«i d−ìng t©m hån thi sÜ, lµ
song ng÷ The Women carry water
®iÓm tùa tinh thÇn ®Ó thi sÜ t×m vÒ sau
(Nh÷ng ng−êi ®µn bµ g¸nh n−íc
bao b−¬n b¶ gian nan. NguyÔn Quang
s«ng) t¹i nhµ xuÊt b¶n B¸o chÝ
ThiÒu cã mét ®iÓm m¹nh lµ t©m hån ®a
Masschusetts and Amherst - Hoa Kú.
c¶m ¸ ®«ng kÕt hîp víi ãc ph©n tÝch s¾c
Ngoµi ra anh cßn ®−îc biÕt ®Õn víi t−
s¶o cña ph−¬ng T©y. Anh cã mét thêi
c¸ch lµ mét nhµ b¸o, mét häa sÜ kh«ng
gian häc tËp t¹i n−íc ngoµi, vèn ngo¹i
chuyªn… Thµnh c«ng ë nhiÒu lÜnh vùc
ng÷ th«ng th¹o gióp anh cã c¬ héi tiÕp
nh−ng th¬ ca vÉn lµ niÒm ®am mª
xóc víi v¨n ho¸, v¨n häc nhiÒu n−íc
m·nh liÖt nhÊt cña anh. Anh ®· cã lÇn
trªn thÕ giíi. Vèn sèng phong phó, häc
t©m sù r»ng ngay c¶ viÖc vÏ tranh còng
vÊn uyªn th©m, giao l−u v¨n ho¸ réng
chÝnh lµ mét c¸ch ®Ó anh biÓu ®¹t cho
vµ néi lùc, b¶n lÜnh s¸ng t¹o cña mét
mét ý t−ëng b»ng mµu s¾c, ®−êng nÐt
nghÖ sÜ gióp NguyÔn Quang ThiÒu t×m
mµ anh khã cã thÓ diÔn ®¹t trän vÑn
®Õn mét h−íng c¸ch t©n th¬ ®¸ng chó ý.
b»ng ng«n tõ. Còng chÝnh ë lÜnh vùc
Ngoµi gi¶i th−ëng Héi nhµ v¨n ViÖt
th¬, NguyÔn Quang ThiÒu ®· trë thµnh
Nam n¨m 1993, NguyÔn Quang ThiÒu
t©m ®iÓm cho mét cuéc tranh luËn kÐo
cßn giµnh ®−îc rÊt nhiÒu gi¶i th−ëng
dµi.
v¨n häc trong n−íc ë mäi thÓ lo¹i: tiÓu
thuyÕt, th¬, kÞch b¶n phim, truyÖn NguyÔn Quang ThiÒu b¾t ®Çu lµm
ng¾n, s¸ch thiÕu nhi… TruyÖn ng¾n th¬ tõ ®Çu thËp niªn 80 vµ sím thµnh
NguyÔn Quang ThiÒu còng ®−îc dÞch ra
c«ng. N¨m 1983- 1984, anh ®¹t gi¶i ba
nhiÕu thø tiÕng. §Æc biÖt lµ t¸c phÈm
cuéc thi th¬ cña T¹p chÝ v¨n nghÖ qu©n
BÇy chim ch×a v«i ®−îc chän lµm mét
®éi, n¨m 1989 ®¹t gi¶i th−ëng th¬ hay
chuyªn ®Ò trong mét tr−êng §¹i häc ë
NhËn bµi ngµy 16/4/2007. Söa ch÷a xong 08/6/2007.
13
- T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXVI, sè 2b-2007
§¹i häc Vinh
®ang nç lùc thùc hiÖn mét bµi to¸n khã.
còng cña T¹p chÝ Êy. TËp th¬ Ng«i nhµ
17 tuæi cña anh xuÊt b¶n n¨m 1990 vµ Anh cè t×m c¸ch dung hîp hai yªu cÇu:
n¨m 1991 lät vµo vßng b×nh chän 5 t¸c võa v−ît khái truyÒn thèng võa biÕt kÕ
phÈm hay nhÊt trong n¨m. NghÜa lµ thõa nh÷ng gi¸ trÞ mü häc truyÒn thèng
nÕu tiÕp tôc ®i theo con ®−êng Êy, ®ang cßn cã t¸c dông trong ®êi sèng
NguyÔn Quang ThiÒu sÏ vÉn cã mét vÞ hiÖn ®¹i ®Ó x©y dùng nªn nh÷ng gi¸ trÞ
trÝ yªn æn trªn thi ®µn. Nh−ng ng−êi míi. Anh bÒn bØ t¹o lËp nh÷ng gi¸ trÞ
nghÖ sÜ Êy ®· dòng c¶m b−íc “l¹c nhÞp” mang tÝnh bÒn v÷ng cho th¬ ca. M−în
ra khái dµn ®ång ca, chÊp nhËn m¹o c¸ch nãi cña mét nhµ phª b×nh th×
hiÓm ®Ó ®i mét con ®−êng míi. Trong NguyÔn Quang ThiÒu ®· chän cho m×nh
tiÕn tr×nh th¬ sau 75, NguyÔn Quang con ®−êng thø ba, anh kh«ng phñ nhËn
ThiÒu cã ®ãng gãp thùc sù. TËp th¬ Sù
truyÒn thèng mét c¸ch cùc ®oan vµ
mÊt ngñ cña löa ®Ò xuÊt mét quan
còng kh«ng b¶o tr× truyÒn thèng mét
niÖm míi mÎ vÒ th¬. Anh ®· tho¸t ra
c¸ch cè chÊp. NguyÔn Quang ThiÒu ®·
khái lèi mßn cña nh÷ng c¶m xóc ®¬n
lùa chän mét h−íng ®i theo c¸ch mµ
®iÖu, lèi viÕt khu«n s¸o ®Ó cã mét c¸ch
ng−êi thÇy tinh thÇn vÜ ®¹i cña anh-
nh×n míi vÒ hiÖn thùc. Cµng viÕt, con
Brodsky- ®· chän. Anh viÕt nh÷ng bµi
®−êng Êy cµng râ rµng h¬n. NguyÔn
th¬ vÒ con ng−êi, cho con ng−êi, kh«ng
Quang ThiÒu còng cã nhiÒu c¸ch t©n vÒ
cÇn lùa chän tû mÈn h×nh thøc nµo,
h×nh thøc nh−ng anh kh«ng lÊy h×nh
tr−êng ph¸i nµo. Cø viÕt, viÕt vÒ tÊt c¶,
thøc lµm cøu c¸nh. Víi thi sü, mäi h×nh
h¹nh phóc lÉn khæ ®au, l−¬ng thiÖn lÉn
thøc th¬ ®Òu ®Ó chuyÓn t¶i nh÷ng ý
téi ¸c, xÊu xa lÉn ®Ñp ®Ï, lÇm than lÉn
t−ëng nhÊt ®Þnh. ChÝnh sù ®æi míi vÒ
s−íng vui, tuyÖt väng lÉn hy väng, tµn
c¶m xóc ®· kÐo theo sù ®æi míi vÒ h×nh
tôi lÉn t¸i sinh. Ng«n ng÷ còng tù
thøc biÓu hiÖn. Mét sè nhµ th¬ trÎ c«ng
nhËn r»ng ngßi löa s¸ng t¹o mµ nhiªn n¶y sinh tõ chÝnh ®êi sèng Êy mµ
NguyÔn Quang ThiÒu ch©m lªn tõ Sù kh«ng cÇn mµu mÌ, gi¶ t¹o. Tõ nh÷ng
mÊt ngñ cña löa ®· kÝch thÝch hä t×m g× rÊt thùc cña ®êi sèng, nhµ th¬ gîi ra
tßi, ®æi míi. Tuy r»ng cuéc tranh luËn ý nghÜa ®Ých thùc cña cuéc sèng, cña
vÒ NguyÔn Quang ThiÒu cßn ngæn nh÷ng gi¸ trÞ vÜnh h»ng. C¸i t«i tr÷
ngang nh÷ng khen chª song Ýt nhÊt nã t×nh cña NguyÔn Quang ThiÒu, bëi thÕ,
còng lµm cho ng−êi cÇm bót cã tr¸ch ®−îc cÊy trång tõ chÝnh ®êi sèng hiÖn
nhiÖm víi nghÒ ý thøc ®−îc r»ng hä ®¹i nµy.
kh«ng thÓ viÕt nh− cò ®−îc n÷a.
C¸i t«i tr÷ t×nh cña thi sÜ ®· tr¶i
Nç lùc x¸c lËp c¸i t«i cña c¸c nhµ qua kh¸ nhiÒu xung ®éng tinh thÇn
th¬ trÎ hiÖn nay lµ biÓu hiÖn cña sù ý mang dÊu vÕt cña thêi ®¹i. Khi gi· tõ
thøc ngµy cµng m¹nh mÏ vÒ c¸ tÝnh “ng«i nhµ 17 tuæi” cña nh÷ng håi øc, kû
s¸ng t¹o. Mét sè c©y bót trÎ x¸c lËp c¸i niÖm, c¸i t«i xóc c¶m, c¸i t«i ký øc cña
t«i c¸ nh©n b»ng c¸ch chèi bá céng nhµ th¬ ®· th©m nhËp vµ hãa th©n vµo
®ång, lËt ®æ mäi gi¸ trÞ truyÒn thèng. thùc t¹i. Nh−ng råi còng chÝnh c¸i t«i
ChÝnh ®iÒu nµy ®· t¹o nªn c¶ mÆt tÝch Êy l¹i ch¸n ng¸n c¸i gäi lµ v¨n minh vËt
chÊt cña ®êi sèng hiÖn ®¹i, nhËn ra
cùc lÉn mÆt tiªu cùc. NguyÔn Quang
r»ng ®êi sèng vËt chÊt trÇn trôi ®· bãp
ThiÒu lµ mét trong sè Ýt nh÷ng nhµ th¬
14
- T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXVI, sè 2b-2007
§¹i häc Vinh
®¶o bëi mu«n vµn nh÷ng gi¸ trÞ vËt
mÐo nh÷ng gi¸ trÞ tinh thÇn thuÇn
khiÕt nªn kh«ng muèn chÊp nhËn thùc chÊt thùc dông kh¸c. §ã lµ thÕ giíi ¶o
t¹i th« r¸p n÷a mµ khao kh¸t trë l¹i t−ëng, mª lÇm, vËt chÊt ngù trÞ, m¸y
nh÷ng gi¸ trÞ nguyªn s¬ cña t©m hån mãc tiÖn nghi ngù trÞ. Con ng−êi bÞ t−íc
con ng−êi. ®i nhiÒu gi¸ trÞ tinh thÇn. H×nh ¶nh thi
sÜ ®−îc Èn dô trong mét c©u th¬ ®au
Râ rµng cã mét qu¸ tr×nh m©u
xãt: “Vµ c¸ thiªng l¹i quay mÆt khãc.
thuÉn, phñ ®Þnh vµ biÕn ®æi kh«ng
Tr−íc nh÷ng l−ìi c©u ng¬ ng¸c lé måi”.
ngõng cña c¸i t«i tr÷ t×nh NguyÔn
Con c¸ thiªng (bèng b¹c, bèng vµng,
Quang ThiÒu. §Æc biÖt h¬n, c¸i t«i Êy
®· biÕt t¹o nªn hiÖn thùc míi, nu«i bèng ®en næi gi÷a dßng s«ng §¸y) ®· sî
d−ìng hiÖn thùc ®ã b»ng nh÷ng gi¸ trÞ h·i vµ trèn ch¹y ®êi sèng trÇn tôc Êy.
tinh thÇn míi t×m kiÕm ®−îc. Hµnh Nh÷ng ng−êi ®µn bµ g¸nh n−íc
tr×nh cña n¨m tËp th¬ lµ hµnh tr×nh s«ng vÏ ra mét cuéc trèn ch¹y khái thÕ
võa vËt v· võa h¹nh phóc, võa ®au ®ín giíi “bÞ bÖnh ®iªn ¸nh s¸ng”, trèn ch¹y
võa ®am mª cña c¸i t«i ®i t×m kiÕm khái ®å vËt, khái nh÷ng “¶o gi¸c ®ª
nh÷ng gi¸ trÞ tinh thÇn ch©n chÝnh… hÌn”. Nh−ng sù bña v©y cña chÝnh ®êi
sèng Êy ®· khiÕn cho thi sÜ võa ph¶i
1. C¸i t«i cña nh÷ng ®èi cùc
chÊp nhËn võa muèn chèi bá. Bµi th¬
Trong ®êi sèng hiÖn ®¹i, thi sÜ lµ
Tªn gäi ®· chØ ®óng tr¹ng th¸i nµy:
ng−êi ph¶i tr¨n trë víi mu«n mÆt phøc
Hä kh«ng cßn con ®−êng nµo ngoµi
t¹p, m©u thuÉn trong cuéc sèng. Víi hä
con ®−êng ph¶i ®Õn
th¬ lµ cuéc tra vÊn ®Çy khæ së vÒ ý
§Ó gäi chÝnh tªn m×nh, gäi chÝnh
nghÜa nh©n sinh, lµ cuéc t×m kiÕm miÖt
nçi ®au.
mµi b¶n lai diÖn môc cña chÝnh m×nh.
Gi»ng xÐ dai d¼ng, quyÕt liÖt gi÷a bãng Nh−ng råi:
tèi vµ ¸nh s¸ng, hiÖn thùc vµ −íc m¬, ý Hä kh«ng cßn con ®−êng nµo lµ
thøc vµ v« thøc, c¸i h÷u h¹n cña c¸ ch¹y trèn n¬i hä ph¶i ®Õn
nh©n vµ v« h¹n cña cuéc ®êi… c¸i t«i Nh÷ng ®å gç trong phßng chÕt
trong th¬ hiÖn ®¹i kh«ng thuÇn nhÊt ®øng bëi tªn c©y.
mµ th−êng dung chøa nh÷ng yÕu tè ®èi
lËp nhau. C¸i t«i tr÷ t×nh trong th¬ Dïng d»ng gi÷a sù lùa chän ®Çy bi
NguyÔn Quang ThiÒu tr−íc hÕt lµ c¸i kÞch “ph¶i ®Õn” vµ “ch¹y trèn” khái thùc
t«i cña nh÷ng ®èi cùc, nã n»m ch«ng t¹i ®ang sèng, c¸i t«i Êy lu«n mang
chªnh trªn ®−êng biªn cña “tuyÖt väng trong m×nh nh÷ng “s¸m hèi”, day døt.
cuèi cïng, hy väng ®Çu tiªn” Cuéc sèng trong th¬ anh lµ mét hiÖn
thùc chÊt chång nh÷ng mÊt m¸t, bÊt
Gi· tõ nh÷ng c¸m dç cña tuæi th¬,
h¹nh, ®æ vì. Gi÷a ngæn ngang ®êi sèng
c¸i t«i h−íng vÒ thùc t¹i cña NguyÔn
®ã, thi sÜ b¨n kho¨n m·i víi c©u hái ®i
Quang ThiÒu r¬i vµo bi kÞch. C¸i thùc
vÒ ®©u: “Cha ¬i cha ®−a con vÒ ®©u?”
t¹i m¹nh mÏ, trÇn trôi, hõng hùc søc
lÆp l¹i nhiÒu lÇn trong Con bèng ®en
sèng trong Sù mÊt ngñ cña löa
®Î trøng lµ c©u hái ®Çy nhøc nhèi cña
nhanh chãng bÞ ®æ vì, bÞ biÕn d¹ng, nøt mét t©m hån ®· chøng kiÕn tÊt c¶ sù ®æ
r¹n trong Nh÷ng ng−êi ®µn bµ g¸nh vì cña thiªn nhiªn vµ con ng−êi. Bi kÞch
n−íc s«ng, c¸i t«i bÞ dån nghÑt, bÞ ¸p chÊp nhËn- chèi bá nµy t¹o nªn kiÓu
15
- T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXVI, sè 2b-2007
§¹i häc Vinh
h×nh ¶nh cÆp ®«i. ë ®ã cã sù trèn ch¹y, víi quª h−¬ng, víi nguån céi, víi thiªn
sù ra ®i :“ Hä trèn ch¹y kh«ng nguyÒn nhiªn, cá c©y. Kh«ng mét h×nh ¶nh nµo
rña, kh«ng tuyªn bè, kh«ng ho¶ng hèt”, cña tù nhiªn mµ kh«ng mang mét dÊu
vÕt t×nh c¶m, tinh thÇn cña nhµ th¬:
“trong giÊc ngñ ®ªm ®ªm, chóng ta ch¹y
trèn khái ng«i nhµ…” vµ lóc kh¸c l¹i lµ T«i Êp c¸t vµo mÆt
sù trë vÒ, t×m kiÕm: “T«i vµ em ch¹y vÒ
T«i khãc
tõ c¸nh ®ång xa l¹. Qua nh÷ng c¸nh
C¸t tõ mÆt t«i ch¶y xuèng rßng
®ång cá bÇn bËt run lªn”, “ T«i trë l¹i
rßng
v−ên hoang n¬i t«i ®· bá ®i’’, “T«i trèn
hay:
lo ©u vÒ l¹i c¸nh ®ång”. Ra ®i råi l¹i t×m
Nh÷ng ngän tãc em ®æ xuèng ngùc
vÒ, kh−íc tõ råi laÞ chÊp nhËn… ®ã
anh
chÝnh lµ bi kÞch cña con ng−êi thêi hiÖn
Nh− rÔ c©y bß buån trong sái ®¸
®¹i, muèn bøt ra khái ®å thÞ cña ®êi
sèng mµ kh«ng thÓ nµo bøt ra næi: C¸i t«i Êy b¸m lÊy cuéc sèng, t×m
… Trong giÊc ngñ ®ªm ®ªm, chóng kiÕm vÎ ®Ñp diÖu kú trong nh÷ng g×
ta th©n thuéc nhÊt. Ta b¾t gÆp trong th¬
Ch¹y trèn khái ng«i nhµ, ®i m·i anh h×nh ¶nh mét con ng−êi lu«n khao
trªn c¸nh ®ång hoa vµng kh¸t t×m kiÕm gi¸ trÞ cho ®êi sèng. Song
dï th¬ anh cã ngËp trµn h×nh ¶nh yªu
Nh−ng danh phËn cña kiÕp ng−êi
th−¬ng vÉn hÐ lé mét c¸i t«i c« ®¬n
chóng ta ®ang sèng
kh«n cïng. Cµng ®i xa h¬n trªn hµnh
L¹i nÐm chóng ta trë l¹i ®iÓm ban
tr×nh c¸i t«i Êy cµng c« ®¬n. §ã lµ nçi c«
®Çu
®¬n cña con ng−êi kh«ng t×m kiÕm ®−îc
(§å thÞ cña ®êi sèng) tri ©m (LÔ t¹), c« ®¬n trong nh÷ng nç
lùc tinh thÇn cña m×nh (Bµi ca nh÷ng
Trong mét bµi pháng vÊn, thi sÜ
con chim ®ªm), c« ®¬n trong mét ®¸m
t©m sù r»ng: “T«i mang nçi tuyÖt väng
®«ng ng«ng cuång “lóc nhóc nh÷ng
vÒ con ng−êi (trong ®ã cã t«i). TÊt c¶
tham väng” (Nh©n chøng cña mét
nh÷ng g× lµm chóng ta ®au ®ín vµ trë
c¸i chÕt). Cuéc sèng hiÖn t¹i khiÕn lý
nªn suy ®åi l¹i chÝnh lµ c«ng viÖc cña
trÝ con ng−êi mÖt mái vµ t×nh c¶m con
chóng ta, nh÷ng g× chóng ta lµm víi tÊt
ng−êi kh« kiÖt, c»n cçi. Con ng−êi tù
c¶ søc lùc vµ t©m trÝ… ch−a bao giê
lµm hao tæn ®êi sèng tinh thÇn cña
chóng ta l¹i sî h·i chÝnh chóng ta nh−
m×nh mµ kh«ng thÓ dõng l¹i ®−îc, tõ ®ã
vËy”. Con ng−êi hiÖn ®¹i ®· t¹o ra tÊt
t¹o nªn kho¶ng trèng v¾ng v« cïng lín.
c¶ vËt chÊt, tiÖn nghi vµ nh÷ng quan
Nh÷ng h×nh ¶nh trong th¬ NguyÔn
hÖ, gi¸ trÞ vËt chÊt nh−ng råi chÝnh hä
Quang ThiÒu líp líp chång lªn nhau,
l¹i nghÑt thë trong ®ã, l¹i muèn trèn
chËt cøng, bøc bèi nh− ®æ lÊp ®Çy
ch¹y khái nã. C¸c “cÆp ®«i ®èi nghÞch”
kho¶ng trèng v« biªn ®ã. §iÒu nµy ®Æt
trong th¬ NguyÔn Quang ThiÒu cßn thÓ
nhµ th¬ tr−íc mét thö th¸ch kh¾c
hiÖn ë t×nh yªu– c« ®¬n, nç lùc- bÊt lùc,
nghiÖt: hoÆc ®êi sèng c¨ng th¼ng, dån
tuyÖt väng- hy väng… C¸i t«i tr÷ t×nh
Ðp sÏ ®Ì n¸t hoÆc c¸i trèng v¾ng kia sÏ
Êy trµn ®Çy t×nh yªu cuéc sèng. Nh÷ng
x©m chiÕm t©m hån. Vµ cã lÏ chÝnh
h×nh ¶nh thiªn nhiªn vµ ®êi sèng ngån
niÒm tin trong s¸ng vµo viÖc gia t¨ng
ngén, µo ¹t. §ã kh«ng chØ lµ t×nh yªu
“mËt ®é ®êi sèng” th× cã thÓ lÊp ®i ®−îc
løa ®«i mµ cßn lµ t×nh yªu víi gia ®×nh,
16
- T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXVI, sè 2b-2007
§¹i häc Vinh
kho¶ng trèng v¾ng ®· gióp nhµ th¬ trô g¸nh nÆng h¬n nhiÒu lÇn n÷a lµ linh
v÷ng. Tuy nhiªn, kho¶ng trèng v¾ng Êy hån. H×nh ¶nh ng−êi ®µn bµ sèng trong
trong ®êi sèng hiÖn ®¹i vÉn ngµy cµng sù gi»ng co gi÷a hai ®èi cùc Êy lµ t−îng
gia t¨ng víi c−êng ®é m¹nh h¬n. Bëi tr−ng cho bi kÞch cña con ng−êi trªn thÕ
vËy con ng−êi hiÖn ®¹i sÏ vÉn ph¶i gian. Th©n x¸c ng−êi ®µn bµ Êy lµ nhµ
kh«ng ngõng nç lùc. NÕu mét ngµy nµo tï giam cÇm “Nh÷ng con chim xanh cña
®ã sù nç lùc kh«ng cßn, chØ cßn l¹i sù t©m hån”. “Mçi s¸ng mai nµng thøc dËy
bÊt lùc trong cÆp quan hÖ ®èi nghÞch Êy ban mai trong suèt... Nh÷ng con chim
th× c¸i t«i Êy sÏ hoµn toµn sôp ®æ. xanh cña t©m hån nµng ®Ëp c¸nh
kh«ng ngõng nghØ. T×m lèi tho¸t ra khái
Nh÷ng ®èi cùc t¹o nªn biÓu t−îng
th©n x¸c cña nµng”. Trong con ng−êi
mang tÝnh hai mÆt trong th¬ NguyÔn
nµng cã bãng tèi cña x¸c thÞt vµ ¸nh
Quang ThiÒu. Dßng s«ng, c¸nh ®ång
s¸ng cña t©m hån. Bãng tèi vµ ¸nh s¸ng
võa lµ n¬i g¸nh chÞu ®æ vì, mÊt m¸t l¹i
Êy lu«n lu«n t×m c¸ch ®Ó huû diÖt nhau
võa yªn ¶, bao dung, lµ n¬i trë vÒ sau
“T©m hån nµng táa h−¬ng, th©n x¸c
chÆng hµnh tr×nh gian nan cña kiÕp
nµng rØ m¸u” nh−ng c¶ hai ®èi cùc Êy sÏ
ng−êi. Trong th¬ NguyÔn Quang ThiÒu
vÉn lu«n tån t¹i. Vµ con ng−êi vÉn lu«n
võa ngæn ngang téi lçi, dung tôc, xÊu
ph¶i nç lùc ®Ó tranh ®Êu víi chÝnh
xa, mÊt m¸t, võa ¾p ®Çy nh÷ng ¸nh
m×nh, chØ khi nµo con ng−êi cßn biÕt
s¸ng, hy väng, tèt lµnh. §ã lµ n¬i võa
day døt, cßn “t×m c¸ch bay lªn” th× lóc
cã“Nh÷ng b×nh minh m−a tèi t¨m”, võa
Êy nã míi cßn ®ang sèng. Thiªn tµi
cã “Nh÷ng hoµng h«n n¾ng rùc rì” …
Baudelaire ®· c¶nh b¸o r»ng, khi con
vµ c¸i t«i thi sü ch«ng chªnh gi÷a hy
ng−êi ®¸nh mÊt khao kh¸t th−îng ®Õ,
väng vµ tuyÖt väng, h¹nh phóc vµ ®¾ng
bu«ng láng x¸c thÞt th× con ng−êi sÏ tù
cay.
tµn ph¸ vµ thèi r÷a trªn ®êi sèng cña
Bi kÞch cña c¸i t«i tr÷ t×nh Êy cßn chÝnh hä. Cßn Tuitschev th× bi phÉn:
®−îc biÓu hiÖn ë mét ph−¬ng diÖn kh¸c, thêi nay kh«ng ph¶i x¸c thÞt mµ tinh
®ã lµ sù ®èi lËp, gi»ng xÐ gi÷a tinh thÇn thÇn thèi r÷a. NguyÔn Quang ThiÒu ®·
vµ thÓ x¸c cña con ng−êi. Trong bµi th¬ nç lùc ®Ó gi÷ ®−îc vÎ ®Ñp cña t©m hån,
gÇn ®©y nhÊt cña anh, NguyÔn Quang ®Ó Ýt nhÊt con ng−êi kh«ng bÞ tan r÷a.
ThiÒu ®· m−în h×nh ¶nh ng−êi ®µn bµ Th¬ cña anh bëi vËy lu«n lµ tiÕng nãi
®Ó diÔn t¶ bi kÞch nµy: cña c¸i t«i khao kh¸t h−íng ®Õn c¸i ®Ñp
… Sau nh÷ng gi©y phót ®¾m mª trong c¶ nh÷ng g× th« s¬, b×nh dÞ nhÊt.
th©n x¸c m×nh, nµng rªn rØ than khãc
Nh− vËy, bi kÞch tinh thÇn lµ mét
Con quû trong ta nh¶y móa, thiªn biÓu hiÖn tù ý thøc cña c¸i t«i tr÷ t×nh.
thÇn trong ta ®au khæ Kh«ng ph¶i nhµ th¬ nµo còng mang bi
Nµng ch¹y quay cuång trªn mÆt kÞch Êy. Trong v« vµn nh÷ng biÓu hiÖn
®Êt ®Ó t×m c¸ch bay lªn phong phó cña cuéc sèng, c¸c nhµ th¬
th−êng chØ xo¸y vµo mét ®iÓm träng
Nh−ng ®êi sèng thÕ gian nµy lµ tr¸i
t©m vµ bÞ hót lu«n vµo dßng xo¸y Êy.
nói ®Ì nÆng t©m hån nµng
Nh÷ng ®èi cùc trong th¬ NguyÔn Quang
(Bµi h¸t vÒ mét ng−êi ®µn bµ)
ThiÒu Èn chøa chiÒu s©u cña nh÷ng mèi
quan hÖ mang tÝnh triÕt häc. Trong ®êi
Mét con ng−êi khi ®−îc sinh ra ®Òu
sèng cña con ng−êi lu«n cã nh÷ng mÆt
mang g¸nh nÆng cña th©n x¸c vµ mét
17
- T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXVI, sè 2b-2007
§¹i häc Vinh
m©u thuÉn vµ chóng lu«n tù ®Êu tranh trong t©m hån con ng−êi. Trong tuyÓn
®Ó tån t¹i vµ ph¸t triÓn - ®ã chÝnh lµ tËp dÞch N¨m nhµ th¬ Hµn Quèc,
phÐp biÖn chøng cña ®êi sèng, cña t©m NguyÔn Quang ThiÒu còng ®· tõng b¾t
hån. Kh«ng thÓ phñ nhËn hiÖn tr¹ng cã gÆp mét ý t−ëng s©u s¾c. Mét nhµ th¬
qu¸ nhiÒu ng−êi v× m¶i miÕt lao theo sù Hµn Quèc trong sè nµy ®· viÕt mét bµi
c¸m dç cña ®êi sèng vËt chÊt mµ ®¸nh th¬ nãi vÒ con ng−êi thêi hiÖn ®¹i chØ
mÊt ®i ý thøc vÒ ®êi sèng tinh thÇn. Cè biÕt lao vµo kiÕm t×m nh÷ng nhu cÇu
vïng vÉy v−ît tho¸t khái tr¹ng th¸i mª vËt chÊt cho m×nh. Vµ hä tõ bá “nh÷ng
lÇm, ngé nhËn Êy, cã nh÷ng thi sÜ b»ng ý nghÜ bay lªn”. V× thÕ, th©n thÓ hä b¾t
trùc gi¸c nh¹y bÐn vµ ý thøc ph¶n tØnh ®Çu mäc ra nh÷ng chiÕc v¶y gièng
th−êng trùc, ®· cÊt lªn tiÕng kªu ®au nh÷ng chiÕc v¶y cña loµi bß s¸t. §ã lµ
xãt, lo ©u vÒ sù mÊt m¸t lín trong ®êi lêi c¶nh b¸o vÒ mét nguy c¬ chung cña
sèng tinh thÇn, ®· tra vÊn m×nh vµ cuéc con ng−êi thêi hiÖn ®¹i. Cã thÓ gäi
®êi trong nçi c« ®¬n, tuyÖt väng. nh÷ng kh¸t väng kiÕm t×m trong th¬
NguyÔn Quang ThiÒu lµ “nh÷ng ý nghÜ
2. C¸i t«i kh¸t väng kiÕm t×m
bay lªn” cña mét thi sÜ lu«n trë tr¨n vÒ
§èi diÖn víi thùc t¹i trÇn trôi, c¸i lÏ sèng.
t«i thi sü ®øng tr−íc hai kh¶ n¨ng: hoÆc
Cã thÓ thÊy c¸i t«i tr÷ t×nh NguyÔn
anh ta sÏ bÞ cuèn vµo dßng th¸c cña ®êi
Quang ThiÒu khao kh¸t kiÕm t×m c¸i
sèng vµ ngµy cµng lón s©u vµ tuyÖt
®Ñp trong c¶ sù dung tôc lÉn sù linh
väng, hoÆc anh ta sÏ ph¶i t×m c¸ch bay
thiªng. ë bµi ChuyÓn ®éng nhµ th¬ ®·
lªn, tho¸t khái bê vùc Êy. Trong truyÖn
ngîi ca vÎ ®Ñp cña sù chuyÓn ®éng, dï
ng¾n BÇy chim ch×a v«i- mét t¸c
sù chuyÓn ®éng Êy chËm ch¹p vµ nhíp
phÈm ®−îc dÞch ra nhiÒu thø tiÕng vµ
rÊt ®−îc yªu thÝch ë n−íc ngoµi - nhóa. Víi bµi th¬ C¸i ®Ñp, c¸i ®Ñp ®−îc
NguyÔn Quang ThiÒu ®· kh¸m ph¸ ra miªu t¶ trong c¶nh huèng hÕt søc th«
mét ®iÒu kú diÖu cña ®êi sèng. C©u s¬, mét ng−êi ®µn bµ víi khu«n mÆt ®Ñp
chuyÖn ghi l¹i c¶nh t−îng mét ®ªm ngåi trªn chiÕc xe bß gi÷a con ®−êng rÐt
m−a lò, cã mét bÇy chim non ®Ëp c¸nh buèt… Bµi C¬n mª cã mét c©u th¬ g©y
suèt ®ªm trªn doi c¸t gi÷a s«ng. Trong ra nhiÒu tranh c·i: “ Con chã liÕm m·i,
c¬n m−a lín, n−íc s«ng cø d©ng lªn vµ
liÕm m·i trªn ngùc anh, l−ìi nã nh−
nuèt dÇn doi c¸t. Kho¶nh kh¾c dßng
ngän löa nhá mang c¸i Êm cña h¬i
n−íc lò cuèn tr«i ®i tÊt c¶ còng lµ lóc
n−íc. Sù dÞu dµng cña chã lµm anh bËt
bÇy chim non ®Ëp c¸nh mét nhÞp quyÕt
khãc…” TrÇn M¹nh H¶o ®· phª ph¸n
®Þnh vµ bay lªn ®−îc. §Êy lµ phót th¨ng
rÊt kÞch liÖt h×nh ¶nh nµy, xem ®ã lµ
hoa cña ®êi sèng. Råi ban mai trµn
thø th¬ phi th¬, th¬ ph¶n th¬. Nh−ng
ngËp thÕ gian, cã hai ®øa trÎ suèt ®ªm
nÕu ®äc c¶ bµi, chóng ta sÏ kh¸m ph¸
t×m c¸ch cøu bÇy chim non ®· chøng
ra ý nghÜa Èn ch×m trong ®ã. Gi÷a c¶nh
kiÕn c¶nh t−îng kú vÜ Êy. Trong thêi
chiÕn tranh, chÐm giÕt, tµn b¹o ”sù dÞu
hiÖn ®¹i, khoa häc cã thÓ gióp con ng−êi
dµng”, “h¬i Êm” cña mét con chã, mét
bay lªn c¸c v× sao nh−ng ®ã chñ yÕu lµ
sinh vËt sèng còng cã kh¶ n¨ng ®¸nh
søc m¹nh cña vËt chÊt. Sù bay lªn cña
thøc tÝnh thiÖn trong con ng−êi. Thï
t©m hån cßn kú diÖu h¬n thÕ. ChÝnh thi
sü ®· ph¸t hiÖn ra søc m¹nh tiÒm Èn hËn sÏ n¶y sinh thï hËn, chØ cã t×nh
18
- T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXVI, sè 2b-2007
§¹i häc Vinh
th−¬ng míi gîi ®−îc t×nh th−¬ng. Bëi Vµ tÊt c¶ nh÷ng vÖt cá ®ang rung
thÕ nªn kÕt thóc bµi th¬, t¸c gi¶ viÕt: lªn tiÕng hÝ gäi hån
Con chã liÕm m·i, liÕm m·i (Gäi hån)
LiÕm m·i, liÕm m·i, liÕm m·i - ThÕ giíi n−íc më ra c¸nh cöa
mÒm vµ nÆng
§ã chÝnh lµ mét mong muèn h−íng
Sao ta quú xuèng ®«i bê, xin lçi
thiÖn, kh¬i gîi tÝnh thiÖn trong con
nh÷ng vÇng m©y
ng−êi. Tõ ý nghÜa nµy cã thÓ thÊy dï
(Dßng s«ng)
trong mét h×nh ¶nh hÕt søc trÇn tôc,
th« s¬, nhµ th¬ còng cã thÓ kh¸m ph¸, - D−íi nh÷ng l¸ cê, thæ d©n cña
ph¸t hiÖn ra vÎ ®Ñp ®ang Èn dÊu. “Hä m¸u quú l¹y vµ cÇu nguyÖn
lÆng lÏ ®i nh− ®éi qu©n thÊt trËn…
(Th¸nh ca tÜnh lÆng)
Nh÷ng tÊm ¸o r¸ch sÆc mïi bïn ph¬i
Tr−íc cá c©y, m©y trêi, s«ng
trong lßng dËm nh− cê ngµy viÖc lµng
n−íc, ruéng ®ång, thi sÜ lu«n bµy tá mét
gi· ®¸m. V¶y c¸ b¸m trªn ¸o hä lÊp
sù ng−ìng väng. Nh÷ng hµnh ®éng
l¸nh nh÷ng tÊm hu©n ch−¬ng”. Sù liªn
mang tÝnh lÔ nghi Êy thÓ hiÖn quan
t−ëng bÊt ngê, t¸o b¹o, cã vÎ nh− m©u
niÖm cña nhµ th¬ vÒ thÕ giíi. Thñ ph¸p
thuÉn, phi lý nh−ng xÐt ®Õn cïng còng
lµ mét sù kh¸m ph¸ cã lÝ vµ thó vÞ. huyÒn tho¹i ho¸, linh thiªng ho¸ ®· t¹o
ra mét thÕ giíi võa l¹ võa quen, võa
§äc th¬ NguyÔn Quang ThiÒu, ®éc
th©n thuéc võa thÇn bÝ xa x«i. Con c¸
gi¶ kh«ng chØ bÞ ¸m ¶nh bëi mét thÕ giíi
thiªng, rïa thiªng, con chim ®ªm, bãng
dung tôc mµ cßn ®−îc sèng trong mét
c©y, ®Ønh ®åi, ng«i sao… lµ nh÷ng biÓu
kh«ng khÝ rÊt ®çi linh thiªng. Anh gîi
t−îng cho tÝn niÖm, ®iÒu thiªng. Nh÷ng
cho ng−êi ®äc nh÷ng ¸m ¶nh t©m linh,
h×nh ¶nh Êy ®· «m chøa trong nã bao
hÐ më mét c¸nh cöa ®i vµo thÕ giíi bÝ
huyÒn tho¹i vÒ ®êi sèng t©m linh cña
Èn, k× diÖu:
d©n téc ViÖt ngµn ®êi. Nhµ th¬, trong
T«i khÐp ®«i c¸nh x¸c x¬ tr−íc ngµy
nh÷ng “®iÒu thiªng” Êy, ®· ®¸nh thøc
cóng giç
phÇn Èn khuÊt, s©u kÝn n¬i t©m linh
Ng¾m nh÷ng dßng s«ng s¸p nÕn
con ng−êi. Thñ ph¸p nµy anh còng ®·
ch¶y chan hoµ
sö dông rÊt ®¾c ®Þa trong m¶ng v¨n
Tæ tiªn gi¬ lªn trêi xanh chøng xu«i. §Æc biÖt, mét trong nh÷ng h×nh
minh th− b»ng ®¸ ¶nh Ên t−îng l¹ lïng nhÊt, ®Ëp vµo trùc
c¶m cña ng−êi ®äc m¹nh nhÊt lµ “c©y
Cæ x−a hoang hoang trªn mçi c¸nh
¸nh s¸ng”. Sau cuéc trèn ch¹y nh÷ng
chuån chuån ...
dôc väng cña ®êi sèng vËt chÊt, sau cuéc
Nh÷ng cö chØ, hµnh ®éng cña c¸i t×m kiÕm, truy lïng b¶n ng·, sau c¬n
t«i tr÷ t×nh Êy d−êng nh− ®Òu ®−îc phæ thiÕp ngñ cña ®êi sèng, con ng−êi nh−
vµo mét c¶m thøc t«n gi¸o, ®−îc linh chît bõng tØnh vµ h−íng ®Õn c©y ¸nh
thiªng ho¸: s¸ng vÜnh h»ng. §ã chÝnh lµ Thiªn
- Cç xe tang chë c¸i chÕt cña mµu ®−êng, lµ NiÕt bµn, lµ cuéc sèng, lµ sù
xanh víi hai c¸nh mòi lªn c¬n sèt r¸t héi tô cña vÎ ®Ñp tinh khiÕt nhÊt.
báng Kh«ng cã nh÷ng tÝn niÖm, ®iÒu thiªng
19
- T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXVI, sè 2b-2007
§¹i häc Vinh
Êy, con ng−êi sÏ r¬i vµo vùc th¼m tuyÖt tõ c¸i chÕt. §êi sèng trÇn tôc cña con
ng−êi cã thÓ mÊt ®i nh−ng søc sèng cña
väng, sÏ ngËp ngôa trong vËt chÊt dung
t©m hån con ng−êi lµ miªn viÔn. Sù
tôc. H−íng ®Õn ®iÒu thiªng còng chÝnh
phôc sinh cña thÕ giíi th−êng g¾n liÒn
lµ mét nhÞp ®Ëp c¸nh bay lªn cña t©m
víi h×nh ¶nh trÎ th¬. Trong ®èng hoang
hån thi sÜ.
tµn ®æ n¸t, t©m hån th¸nh thiÖn cña
C¸i t«i khao kh¸t kiÕm t×m trong nh÷ng ®øa trÎ ®· ®−îc c¸c thiªn thÇn
th¬ NguyÔn Quang ThiÒu còng h−íng b¶o vÖ “tõ phÝa c¸c ng«i sao c¸c thiªn
®Õn hiÖn thùc míi- ®êi sèng míi- ®ã lµ thÇn bay vÒ ®Ëu trªn g−¬ng mÆt nh÷ng
®êi sèng trong c¸i chÕt hay sù t¸i sinh ®øa trΔ. Nh÷ng ®øa trÎ Êy lµ hiÖn th©n
tõ hiÖn thùc lôi tµn. NguyÔn Quang cña sù sèng d−íi vßm trêi bÊt diÖt:
ThiÒu lµ mét trong sè Ýt ái c¸c nhµ th¬
Trong hoang tµn cña nh÷ng l¨ng
ViÖt Nam ®−¬ng ®¹i suy ngÉm s©u s¾c
tÈm mét bÇy trÎ ïa vµo
vÒ lÏ tö sinh trong câi ®êi v« l−îng.
Víi g−¬ng mÆt kh«ng dÊu vÕt g×
Theo triÕt lý nhµ PhËt, ®êi ng−êi ph¶i
cña thêi ®¹i suy tµn
tr¶i qua: sinh, l·o, bÖnh, tö. Sinh– tö,
Chóng ®uæi nhau, n« ®ïa, c−êi
mét sù khëi ®Çu vµ mét sù kÕt thóc lµ
vang vµ h¸t
hai mÆt cña mét vÊn ®Ò mµ nghÖ sÜ x−a
nay vÉn th−êng tr¨n trë. NguyÔn D−íi bÇu trêi lín lao ngËp ¸nh
Quang ThiÒu vèn dÜ ®a ®oan ®a sù, cø s¸ng vÜnh h»ng.
muèn «m hÕt th¶y cuéc sèng vµo m×nh
Khæ th¬ gîi nh¾c ®Õn mét tø th¬
vµ lÝ gi¶i cho thÊu triÖt, c¹n cïng vÒ lÏ
trong bµi M©y bay qua cña J. Brodsky.
nh©n sinh. ë NhÞp ®iÖu ch©u thæ
Khi cuéc sèng ®ang dÇn tµn lôi “Chóng
míi, nhµ th¬ ®· dùng lªn mét ®êi sèng
ta mang trong m×nh c¸i chÕt cña chóng
míi tõ c¸i chÕt. Tõ nghi lÔ trong mét
ta, m©y chÊt ®Çy tiÕng nãi vµ t×nh yªu
®¸m tang, tÊt c¶ linh hån ng−êi, linh
gi÷a nh÷ng cµnh l¸ ®en” th× lóc Êy vang
hån ®å vËt… ®−îc thøc dËy. ThÕ giíi trë
lªn tiÕng h¸t trÎ em. Mét ®iÖp khóc
thµnh “hoµ ©m cña nh÷ng ®a bµo”, tÊt
®−îc l¸y ®i l¸y l¹i “B¹n cã nghe, b¹n cã
c¶ ®Òu mang mét h¬i thë míi. Vµ c¸i
nghe ch¨ng trong nh÷ng lïm c©y tiÕng
chÕt kh«ng ph¶i lµ h− v« mµ lµ sù gieo
h¸t trÎ em”, “m©y bay qua …”. TiÕng
cÊy mét sø mÖnh míi, sø mÖnh thiªng
h¸t ca ngîi thÕ gian cña nh÷ng ®øa trÎ
liªng: “Thæ ng÷ gieo tõ bµn tay Ng−êi
®· cøu rçi thÕ giíi nµy:
N«ng D©n Giµ vµo bµn tay CËu BÐ. CËu
… M©y bay qua phÝa trªn nh÷ng
BÐ chÇm chËm më v−¬ng quèc cña m×nh
lïm c©y
vµ chÇm chËm khÐp vµo”. Tõ c¸i chÕt ®ã
§©u ®©y suèi n−íc ch¹y trèn, chØ
“tu«n ch¶y mét dßng s«ng”, “mäc lªn
cÇn h¸t vµ chØ cÇn khãc däc theo nh÷ng
nh÷ng qu¶ ®åi”, “më ra mét con
vßng rµo mïa thu
®−êng”… TÊt c¶ d−êng nh− l¹i t¸i sinh.
ChØ cÇn lóc nµo còng nh×n lªn cao
Trong Con bèng ®en ®Î trøng, Bµi ca
h¬n, nøc në kh«ng th«i, chØ cÇn lµ mét
nh÷ng con chim ®ªm vµ ®Æc biÖt lµ
trÎ em cña ®ªm…
Nh©n chøng cña mét c¸i chÕt nhµ
… PhÝa trªn chóng ta, mét c¸i bãng
th¬ ®· ®Èy tÊt c¶ sù vËt, ®êi sèng ®Õn bê
l−ít qua vµ tan biÕn
vùc tµn lôi, huû diÖt ®Ó cuèi cïng kh¸m
ph¸ mét kh¶ n¨ng k× diÖu: sù phôc sinh ChØ cÇn h¸t vµ chØ cÇn khãc, chØ
20
- T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXVI, sè 2b-2007
§¹i häc Vinh
cÇn sèng. Thay lêi nguyÖn cÇu lµ bµi th¬
béc lé kh¸ râ quan niÖm vÒ c¸i chÕt cña
(M©y bay qua)
nhµ th¬. Cã qu¸ Ýt ng−êi trong chóng ta
Bøc th«ng ®iÖp cuèi cïng “ChØ cÇn chÊp nhËn c¸i chÕt vµ t×m kiÕm vÎ ®Ñp
h¸t, chØ cÇn khãc, chØ cÇn sèng”- Sù
tõ c¸i chÕt, tõ sù tµn lôi ®ã:
sèng trªn thÕ gian nµy lµ bÊt tö bëi ®êi
Vµ qu¸ Ýt ng−êi trong chóng ta
sèng tinh thÇn cña con ng−êi vÉn cßn
Sau chÐn trµ buæi tèi
thæn thøc trong tiÕng khãc, tiÕng h¸t
trÎ th¬. Trong mét t¸c phÈm kh¸c cã Ng¶ l−ng lªn trµng kØ
tùa ®Ò lµ Khóc bi th−¬ng cho John Nghe b¶n ®iÕu v¨n viÕt cho m×nh
Donne, Brodsky còng nªu mét quan
Vang lªn víi mét giäng trÇm
niÖm míi mÎ vÒ c¸i chÕt, c¸i chÕt nh−
Trong buæi tèi mïa thu tuyÖt ®Ñp
mét giÊc ngñ “gièng nh− chim, «ng ngñ
Vµ lóc ®ã ë bªn ngoµi cöa sæ
trong tæ chim cña m×nh” vµ tÊt c¶ mäi
sù vËt quanh «ng ®Òu ngñ say… Nh−ng Khu v−ên giµn dôa tr¨ng
khóc bi th−¬ng Êy còng gîi lªn cho
Hä ®· nh×n thÊy vÎ ®Ñp diÖu k×
chóng ta mét nçi c« ®¬n khñng khiÕp,
Trong nh÷ng g× lu«n ®e do¹
mét nçi tuyÖt väng cïng cùc cña con
ng−êi kh¸c
ng−êi. Con ng−êi ®· gi· tõ cuéc ®êi mµ
linh hån vÉn cßn thao thøc, trë tr¨n, H−íng ®Õn nh÷ng vÊn ®Ò mu«n
®au ®ín… May thay, cuèi cïng, mét thuë cña con ng−êi, c¸i t«i tr÷ t×nh thi
ng«i sao ®· mäc lªn vµ canh g¸c cho sù sÜ dåi dµo c¶m høng triÕt luËn. §©y
ng¬i nghØ cña con ng−êi vÜ ®¹i. §©y lµ còng lµ mét biÕn chuyÓn quan träng
mét bµi th¬ chøa ®ùng nhiÒu suy ngÉm trong sù vËn ®éng, ph¸t triÓn cña th¬
vµ xóc c¶m cña thiªn tµi Brodsky. NguyÔn Quang ThiÒu: tõ c¸i t«i tr÷ t×nh
c¶m xóc chuyÓn sang c¸i t«i triÕt lÝ. Sù
Thêi gian gÇn ®©y, NguyÔn Quang
thay ®æi ë ph−¬ng diÖn nµy sÏ dÉn ®Õn
ThiÒu vÉn tiÕp tôc m¹ch suy ngÉm vÒ lÏ
sù thay ®æi h×nh thøc biÓu hiÖn.
sinh tö. Trong bµi tr¶ lêi pháng vÊn,
anh t©m sù: “… c¸i chÕt kh«ng ph¶i lµ Trong sè nh÷ng ng−êi b¹n th¬ gÇn
c¸i chÕt n÷a mµ nã lµ mét ®êi sèng víi gòi th× NguyÔn QuyÕn lµ ng−êi chÞu
h×nh thøc míi. T«i quan niÖm ®êi sèng ¶nh h−ëng cña NguyÔn Quang ThiÒu râ
lµ hiÖn t¹i (h«m nay) vµ c¸i chÕt lµ nÐt nhÊt. §äc th¬ cña hä, chóng ta nhËn
t−¬ng lai (ngµy mai). Vµ chóng ta nh×n ra mét kh¸t väng m·nh liÖt h−íng ®Õn
nhËn c¸i chÕt nh− lµ mét ban mai ®Õn mét thÕ giíi hoµn h¶o. Ngay c¶ khi ®au
víi thÕ gian nµy”. Anh t×m kiÕm sù sèng ®ín vµ tuyÖt väng, con ng−êi vÉn khao
ngay c¶ trong sù vËt ®· chÕt. Bµi kh¸t h−íng ®Õn nh÷ng gi¸ trÞ tinh thÇn
Nh÷ng con c¸ −íp cã ®o¹n: tuyÖt ®èi. Trong tr−êng ca s¾p söa xuÊt
… VÉn mang theo nh÷ng buång b¶n, NguyÔn Quang ThiÒu ®· béc lé râ
trøng lín kh¸t väng nµy. C©u hái nhøc nhèi ®Æt
VÉn chuÈn bÞ në ra nh÷ng con c¸ ra ë ®ã lµ liÖu cã mét thiªn ®−êng hay
Trong ®êi sèng cña c¸i chÕt. kh«ng? LiÖu cã mét thÕ giíi hoµn h¶o
21
- T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXVI, sè 2b-2007
§¹i häc Vinh
kh«ng cã ®ãi kh¸t, buån phiÒn, bÖnh ChÝnh kh¸t väng kiÕm t×m ®· th«i
tËt, chÐm giÕt, läc lõa vµ tÊt c¶ hoµ thóc nhµ th¬ hµnh ®éng, hµnh ®éng liªn
tôc vµ bÒn bØ. C¸i t«i trong th¬ anh vËn
®ång trong ¸nh s¸ng vÜnh h»ng? “Theo
®éng kh«ng ngõng. H×nh ¶nh con bß
linh c¶m cña mét nhµ th¬, t«i biÕt r»ng
b−íc ®i, cµy xíi vµ biÕn mÊt trªn c¸nh
n¬i ®ã mçi HiÖn thÓ trän vÑn nµy l¹i
®ång kh«ng hÒ kªu than lµ mét Èn dô
chan chøa mét HiÖn thÓ trän vÑn kh¸c.
cho chÝnh c¸i t«i tr÷ t×nh Êy. CÇn ph¶i
Mµ sù chan chøa hµi hoµ trong nhau Êy
l¹i kh«ng lµm mÊt ®i nh÷ng ®Æc tÝnh hµnh ®éng, ph¶i lµm mét ®iÒu g× ®ã cho
cña nhau”. Cã lÏ, ®ã chØ lµ kh¸t väng cuéc sèng nµy. §ã lµ mét trong nh÷ng
®Ñp, nh−ng nÕu kh«ng ®−îc nu«i d−ìng mÆt tÝch cùc nhÊt cña c¸i t«i tr÷ t×nh
b»ng kh¸t väng, c¸i t«i Êy sÏ sôp ®æ. NguyÔn Quang ThiÒu.
T i liÖu tham kh¶o
[1] NguyÔn §¨ng §iÖp, N−íc, löa, nh÷ng c¸nh ®ång vµ dßng s«ng, T¹p chÝ Nhµ v¨n
sè 2, 2000.
[2] Quúnh Nhi, NguyÔn Quang ThiÒu - N¬i con sãng tr¨ng ®ang vËt v·, B¸o ThÓ
thao v¨n hãa, sè 23/1998.
[3] Lª L−u Oanh, Th¬ tr÷ t×nh 1975 - 1990, NXB §¹i häc Quèc gia Hµ Néi, 1998.
[4] NguyÔn Quang ThiÒu, VÎ ®Ñp míi cña th¬ hiÖn ®¹i, B¸o Gi¸o dôc vµ Thêi ®¹i
Chñ nhËt, sè 1, 2003.
Summary
The lyrical ego in nguyen quang thieu’S poems
The paper studied the lyrical ego in Nguyen Quang Thieu’s poem. He is one the
writers who has made important contribution to the innovation process of modern
Vietnam poetry. The lyrical ego in Nguyen Quang Thieu poem expresses fresh
features including the ego of contrasts and the ego of study inspiration. Five volume
of Nguyen Quang Thieu’s collections are the way that is full of sorrow and happiness
in addtition to pain and passion aiming at searching for true spiritual values.
(a) Khoa ng÷ v¨n, tr−êng ®¹i häc vinh.
22
nguon tai.lieu . vn
