Xem mẫu
- Nghiªn cøu - trao ®æi
(1)
Ths. NguyÔn thanh t©m *
Quymn các quy n iclàa kháinhân,mt pr th , baoa
g
con ngư
cá
ni ng,
c
ho t ng kinh t , văn hoá, xã h i; giao d ch
dân s ; tư cách cá nhân trư c pháp lu t;
nhóm ngư i, c ng ng ngư i trong xã h i. chăm sóc s c kho ; qu c t ch (c a b n thân
Trong ó, v i nh ng c trưng v gi i tính, và con cái).
ph n là m t trong nh ng nhóm ngư i d b nư c ta, k t khi giành ư c c l p
t n thương nh t, c n ph i ư c quan tâm, b o năm 1945, m i ch trương, ư ng l i, chính
v m t cách c bi t. Tuy nhiên, h u h t sách c a ng và pháp lu t c a Nhà nư c
các xã h i trên th gi i, ph n thư ng không u nh m m c tiêu b o v quy n con ngư i,
nh n ư c s quan tâm, b o v thích áng trong ó c bi t coi tr ng quy n c a ph n .
c a xã h i, th m chí b phân bi t i x , b Tính n th i i m hi n nay, Vi t Nam ã là
ngư c ãi. T u th k XX n nay, Liên thành viên c a hơn 30 i u ư c qu c t v
h p qu c và các t ch c qu c t khác ã ban quy n con ngư i, trong ó có nh ng i u ư c
hành nhi u i u ư c qu c t nh m b o v v quy n con ngư i c a ph n . i u ó th
quy n c a ph n . Trong ó, n i b t nh t là hi n cam k t m nh m c a ng và Nhà
Công ư c v xoá b t t c các hình th c phân nư c ta trư c c ng ng qu c t trên lĩnh v c
bi t i x v i ph n năm 1979 (vi t t t là này. Hi n nay, h th ng pháp lu t Vi t Nam
CEDAW). ã cơ b n m b o quy n c a ph n .
M c ích c a CEDAW là nh m trao cho Ph n là m t n a th gi i. S óng góp
ph n nh ng quy n con ngư i ã ư c pháp c a ph n v i h nh phúc gia ình và s phát
lu t qu c t th a nh n nhưng h không ư c tri n c a xã h i là r t l n lao. Pháp lu t nư c
hư ng trên th c t b i s phân bi t i x ta, trên m i lĩnh v c, luôn b o v quy n bình
v i ph n . Công ư c gi i quy t v n b t ng c a ph n v i nam gi i và ã có các
bình ng gi i theo hư ng: Không ch ưa ra quy nh c th nh m xoá b m i hình th c
nh ng quy ph m chung, áp d ng cho c nam phân bi t i x v i ph n .
và n mà còn xây d ng nh ng quy ph m i u 63 Hi n pháp năm 1992 ã th
riêng, có tính ch t ưu tiên, ch áp d ng cho hi n y ba nguyên t c c a CEDAW:
ph n , nh m t ư c m c tiêu bình ng Nguyên t c bình ng nam n , nguyên t c
v quy n và cơ h i gi a nam và n . ng không phân bi t i x i v i ph n và
th i, Công ư c nêu rõ nh ng lĩnh v c chính nguyên t c trách nhi m qu c gia. Bên c nh
c n t p trung xoá b s phân bi t i x v i
ph n . ó là: Giáo d c ào t o; quan h hôn * Gi ng viên Khoa lu t qu c t
nhân - gia ình; ho t ng chính tr - xã h i; Trư ng i h c lu t Hà N i
68 T¹p chÝ luËt häc - §Æc san phô n÷
- Nghiªn cøu - trao ®æi
ó, i u 40 quy nh trách nhi m c a Nhà - Năm 1995: B lu t lao ng có m t
nư c, xã h i, gia ình và công dân trong vi c chương riêng v lao ng n .
b o v , chăm sóc bà m và tr em. Các i u - Năm 1995: Vi t Nam kí Cương lĩnh
64, 65, 66 quy nh v các v n hôn nhân - hành ng qu c t vì s ti n b c a ph n
gia ình. ây chính là cơ s pháp lí quan t i H i ngh B c Kinh.
tr ng c a vi c ban hành hàng lo t các văn ng th i, trong su t nh ng năm qua,
b n pháp lu t b o v quy n c a ph n , như: nư c ta ã th c hi n các Chương trình hành
B lu t dân s , Lu t hôn nhân và gia ình, ng qu c gia vì s ti n b c a Ph n .
B lu t hình s v.v. Nh ng quy nh trên v a 2. Quy n bình ng c a ph n trong
th hi n ư c n i dung các i u ư c qu c t lĩnh v c pháp lu t dân s , hôn nhân và gia
v ph n , v a th hi n ư c nét riêng bi t ình
phù h p v i truy n th ng văn hoá c a dân t c Pháp lu t quy nh nhi u i u kho n liên
ta. quan n quy n c a công dân, không phân
1. Nh ng m c quan tr ng c a vi c th c bi t công dân nam hay công dân n . i u 52
hi n quy n ph n Vi t Nam Hi n pháp năm 1992 kh ng nh: “M i công
- Năm 1930: Thành l p H i gi i phóng dân u bình ng trư c pháp lu t”. Bên
ph n (ti n thân c a H i liên hi p ph n Vi t c nh ó, B lu t dân s năm 1995 quy nh
Nam). rõ nguyên t c bình ng trong quan h dân s
- Năm 1946: Hi n pháp l n th nh t và các ( i u 8), bình ng v quy n nhân thân,
b n Hi n pháp ti p theo liên t c kh ng nh quy n s d ng t, quy n s h u tài s n h p
quy n bình ng nam n trên m i lĩnh v c. pháp c a cá nhân, quy n bình ng c a v
- Năm 1960: Lu t hôn nhân và gia ình ch ng trong vi c ng tên trên các gi y t
u tiên ư c ban hành, quy nh ch hôn ăng kí quy n s h u tài s n, quy n th a k
nhân m t v m t ch ng, nam n bình ng và l i th a k , quy n t do sáng t o.
trong gia ình. Không ch ưa ra nh ng quy nh chung
- Năm 1982: Vi t Nam phê chu n CEDAW. áp d ng cho c nam và n , pháp lu t nư c ta
- Năm 1985: B lu t hình s u tiên còn quy nh nhi u i u kho n tr c ti p b o
ư c ban hành, quy nh m i hình th c vi v quy n c a ph n . Nhà nư c b o h hôn
ph m quy n c a ph n u b tr ng ph t. nhân và gia ình, hôn nhân theo nguyên t c
- Năm 1988: Quy t nh s 163/H BT yêu t nguy n, ti n b , m t v m t ch ng, v
c u các cơ quan quy n l c nhà nư c t o i u ch ng bình ng (Hi n pháp, B lu t dân s ,
ki n cho H i liên hi p ph n tham gia qu n lí Lu t hôn nhân và gia ình). Lu t hôn nhân và
các v n xã h i liên quan n ph n . gia ình quy nh Nhà nư c, xã h i và gia
- Năm 1993: Ngh quy t 04 c a B chính ình có trách nhi m b o v ph n , tr em,
tr ra m c tiêu nâng cao i s ng v t ch t, giúp các bà m th c hi n t t ch c năng
tinh th n và c ng c v trí xã h i c a ph n . cao quý c a ngư i m ( i u 2); quy n l a
- Năm 1994: Ch th 37 c a Ban bí thư trung ch n nơi cư trú c a v ch ng m t cách bình
ương ra m c tiêu ít nh t có 20% v trí trong ng ( i u 20); và ngư i ch ng không có
các cơ quan ng, Chính ph là ph n . quy n yêu c u xin li hôn khi ngư i v ang
T¹p chÝ luËt häc - §Æc san phô n÷ 69
- Nghiªn cøu - trao ®æi
có thai ho c ang nuôi con dư i 12 tháng nhi m hình s i v i hành vi ph m t i ó.
tu i ( i u 85). Khi li hôn, tài s n chung c a Cũng theo quy nh c a B lu t hình s , các t i
v ch ng ư c phân chia theo nguyên t c như t i hi p dâm, t i cư ng dâm, t i cư ng
bình ng ( i u 95). Ngoài ra, v ch ng bình dâm v i tr em, t i mua bán ph n , bóc l t
ng v quy n và trách nhi m i v i con cái ph n làm m i dâm u ư c quy nh v i
( i u 34). Trong trư ng h p li hôn, b và m các m c hình ph t cao nh m tr ng tr thích
v n có trách nhi m như nhau i v i con áng nh ng k ph m t i i v i ph n .
chung, không ph thu c vào vi c a con Pháp lu t hình s quy nh m t s bi n
s ng v i ai ( i u 92, 94). pháp c bi t nh m b o v quy n bình ng
V i các quy nh nêu trên, pháp lu t gi i, ch ng h n như ph n ph m t i ư c
nư c ta ã m b o quy n bình ng nam n giam riêng, ư c c p thêm ti n mua
trong các quan h dân s , hôn nhân - gia nh ng dùng c n thi t cho v sinh ph n .
ình, không có b t c s phân bi t i x nào B lu t hình s quy nh khi xét x
ho c ph nh n các quy n c a ph n . không áp d ng hình ph t t hình ho c thi
3. Quy n bình ng c a ph n trong hành án t hình i v i ph n có thai ho c
lĩnh v c pháp lu t hành chính ang nuôi con dư i 36 tháng tu i khi ph m
Pháp l nh x lí vi ph m hành chính quy t i, quy nh ph n ph m t i khi có thai là
nh ph n bình ng v i nam gi i trong m t trong nh ng tình ti t gi m nh trách
vi c áp d ng các bi n pháp x lí hành chính. nhi m hình s (kho n 1 i u 46).
Pháp lu t hành chính có các quy nh chung Bên c nh ó, B lu t hình s còn quy
v các ương s , không phân bi t nam n . nh v các t i ph m xâm ph m ch hôn
i v i hành vi vi ph m pháp lu t hành nhân và gia ình, v i m c hình ph t không
chính c a ngư i vi ph m là ph n có thai, phân bi t nam n .
Pháp l nh quy nh ó là tình ti t gi m nh 5. Quy n bình ng c a ph n trong
trách nhi m hành chính (kho n 3 i u 7). lĩnh v c pháp lu t kinh t , lao ng
i u ó th hi n s quan tâm c bi t dành V quy n t do kinh doanh, pháp lu t
cho ph n . Vi t Nam không có quy nh phân bi t i
4. Quy n bình ng c a ph n trong x nam n trong kinh doanh, trong vi c
lĩnh v c pháp lu t hình s thành l p và qu n lí doanh nghi p, th c hi n
Trong B lu t hình s và B lu t t t ng quy n kh i ki n v án lao ng, kinh t , vay
hình s , không có i u kho n nào mang tính ti n ngân hàng, th ch p tài s n v.v..
phân bi t i x v i ph n . Các văn b n V vi c làm, B lu t lao ng kh ng nh
pháp lu t này ghi nh n nguyên t c bình ng Vi t Nam không có s phân bi t i x
gi a nh ng ngư i ph m t i, b t k nam hay gi a ph n và nam gi i v quy n ư c làm
n ( i u 3 B lu t hình s , i u 4 B lu t t vi c ( i u 5), v cơ h i có vi c làm, k c
t ng hình s ). vi c áp d ng các tiêu chu n như nhau khi
T i i m h kho n 1 B lu t hình s quy tuy n d ng vào làm vi c ( i u 13, 109, 110,
nh các hành vi ph m t i i v i ph n có 111). ng th i, các văn b n pháp lu t u
thai là m t trong nh ng tình ti t tăng n ng trách kh ng nh ph n và nam gi i u ư c tr
70 T¹p chÝ luËt häc - §Æc san phô n÷
- Nghiªn cøu - trao ®æi
ti n thù lao ngang nhau trong nh ng công nhưng trên th c t , các bi n pháp k ho ch
vi c có giá tr như nhau ( i u 11). hoá gia ình, gi m t l phát tri n dân s v n
Ngoài ra, quy n bình ng c a ph n t p trung vào i tư ng n . Hi n nay, vi c
v i nam gi i trong lĩnh v c pháp lu t v kinh khuy n khích nam gi i tham gia th c hi n
t , lao ng còn ư c th hi n các quy nh các bi n pháp k ho ch hoá gia ình ang
t o i u ki n thu n l i cho ph n kh c ph c ư c chú tr ng. i u ó th hi n s công
s khác bi t t nhiên so v i nam gi i, ch ng b ng, bình ng gi a ph n và nam gi i
h n như: T o i u ki n thu n l i c bi t cho trong v n chăm sóc s c kho . Các quy n
ngư i lao ng n khi thai s n; b o hi m xã c a ph n ư c khám b nh, ch a b nh ph
h i i v i lao ng n ; trách nhi m c a Nhà khoa và phá thai theo nguy n v ng ã ư c
nư c và c a ngư i s d ng lao ng trong quy nh trong i u 44 Lu t b o v và chăm
vi c m b o quy n làm vi c c a ph n . sóc s c kho nhân dân.
6. Quy n bình ng c a ph n trong Ph n nư c ta ư c b o m nguyên t c
lĩnh v c văn hoá bình ng gi i trong các l i ích phát sinh t
Nhà nư c và xã h i t o i u ki n cho ph gia ình và không có b t kì quy nh nào th
n nâng cao trình m i m t, t o i u ki n cho hi n s phân bi t i x gi a nam và n
ph n s n xu t, công tác, h c t p, ch a b nh, trong th hư ng các phúc l i phát sinh t xã
ngh ngơi và làm tròn b n ph n c a ngư i m . h i. Nhà nư c và xã h i có trách nhi m b o
Quy n h c t p, nâng cao trình v m i v và giúp các bà m th c hi n t t ch c
m t c a ph n ư c ghi nh n trong nhi u năng cao quý c a mình. Pháp lu t quy nh
văn b n pháp lu t như: Hi n pháp, Lu t b o cho ngư i ph n ư c hư ng các tr c p
v , chăm sóc và giáo d c tr em; Lu t ph mang tính c thù ph thu c vào thiên ch c
c p giáo d c ti u h c; Lu t hôn nhân và gia làm m c a ngư i ph n như: Ch ngh
ình; Lu t giáo d c v.v.. i u này hoàn toàn chăm sóc con m, ch tr c p thai s n.
phù h p v i òi h i c a i u 10 CEDAW. Ngư i lao ng n có quy n hư ng ch
Ngoài ra, pháp lu t còn m b o quy n thai s n, có quy n ngh trư c và sau khi sinh
nghiên c u khoa h c, phát minh, sáng ch , mà v n hư ng lương, ph c p theo quy nh
sáng t o văn h c, ngh thu t c a ph n và c a pháp lu t.
quy n ư c tham gia vào các ho t ng khác Ngư i ph n còn có quy n ư c b o v
c a i s ng văn hoá c a ph n danh d , nhân ph m. Nư c ta ã có h th ng
7. Quy n bình ng c a ph n trong pháp lu t tương i hoàn ch nh nh m áp
lĩnh v c xã h i ng các yêu c u v căn c pháp lí cho cu c
Trong lĩnh v c xã h i, ngư i ph n có u tranh phòng ch ng t n n buôn bán và
quy n ư c hư ng ch b o v s c kho và bóc l t ph n làm ngh m i dâm. Tuy nhiên,
k ho ch hóa gia ình. V n s c kh e c a trong giai o n hi n nay, cùng v i n n kinh
ngư i ph n g n li n v i v n sinh và t th trư ng và s giao lưu qu c t ngày
k ho ch hoá gia ình. M c dù ã có nhi u càng ư c m r ng, nh ng t n n xã h i như
bi n pháp tránh thai dành cho nam gi i buôn bán ph n , tr em, ma tuý, m i dâm
T¹p chÝ luËt häc - §Æc san phô n÷ 71
- Nghiªn cøu - trao ®æi
ang có chi u hư ng gia tăng. Vì v y, c n nơi: Trong gia ình, ngoài xã h i, nơi làm
ph i ti p t c hoàn thi n h th ng pháp lu t và vi c v.v. dư i r t nhi u hình th c, k c trong
c bi t là các văn b n pháp lu t v hành pháp lu t. m t s nư c châu Phi, ph n l n
chính, nh m b o v quy n c a ph n . ph n không có thu nh p riêng và mù ch
Như v y, Nhà nư c ta luôn luôn dành cho ng th i pháp lu t quy nh ph n không
ngư i ph n m i quan tâm c bi t, t o i u ư c vui chơi gi i trí m t s câu l c b ,
ki n thu n l i cho ph n , giúp h có nhi u ph n m tài kho n ngân hàng ho c vay ti n
cơ h i bình ng v i nam gi i trên t t c các ngân hàng ph i có ch kí c a ngư i ch ng,
lĩnh v c c a i s ng xã h i. Tuy nhiên, trên trong quan h lao ng ph n ư c tr
phương di n lu t qu c t , khái ni m “quy n lương th p hơn nam gi i v.v.. Ph n luôn
con ngư i” nói chung và v n quy n con ph i ch u m t a v th p kém hơn so v i àn
ngư i c a ph n nói riêng không ph i là vô ông, ch vì h là ph n . Nhi u nghiên c u ã
h n. Vi c th hư ng các quy n con ngư i ch ra nguyên nhân sâu xa c a tình tr ng này
còn ph thu c và có th b h n ch b i hai là nh ng nh ki n v vai trò gi i trong
y u t : Th nh t là m b o l i ích công phong t c, t p quán, truy n th ng văn hoá
c ng và l i ích c a cá nhân khác; th hai là c a các dân t c.
trình phát tri n kinh t - xã h i, phong t c Tuy nhiên, c n th y rõ r ng trên th c t ,
t p quán c a các qu c gia. Pháp lu t Vi t vi c th c thi quy n ph n nư c ta chưa
Nam cũng th hi n nh ng v n mang tính th t s tương x ng v i a v pháp lí c a
nguyên t c nói trên. ngư i ph n ư c xác nh trong các quy
Có th nói r ng quy n bình ng nam n nh c a pháp lu t. Ph n nhi u nơi, nh t
Vi t Nam ư c th a nh n khá s m. Hi n là nông thôn và mi n núi, v n ang ph i
pháp và các văn b n pháp lu t Vi t Nam ã ch u nhi u thi t thòi trong cu c s ng. Do nh
ghi nh n y nh ng quy n cơ b n, ph hư ng khá sâu s c nh ng tư tư ng, phong t c
bi n c a ngư i ph n . Nh ng quy nh ó t p quán l c h u t th i phong ki n trong i
ã kh ng nh a v pháp lí c a ph n ngày s ng xã h i Vi t Nam hi n nay, trong ó có
càng ư c m r ng trong t t c các lĩnh v c nh ng quan ni m cũ v thân ph n, v trí c a
c a i s ng xã h i Vi t Nam. Có th nói, có ngư i ph n trong gia ình, xã h i, d n n
s ti n b r t l n trong pháp lu t nư c ta v nh ng vi ph m, th m chí r t nghiêm tr ng,
quy n con ngư i c a ph n . N u so sánh quy n c a ph n . Chính vì v y, vi c nghiên
ph m vi qu c t , t thu xa xưa và ngay c u, xây d ng và ngày càng hoàn thi n pháp
trong th i i m hi n nay, trong xã h i loài lu t cũng như vi c th c thi pháp lu t nh m
ngoài v n t n t i ba hình th c b t bình ng b o m quy n con ngư i, trong ó có quy n
ch y u mà Mác và Ăng-ghen ã t ng xác c a ph n , là r t c n thi t và là chính sách ưu
nh, ó là b t bình ng v ch ng t c, giai tiên c a ng và Nhà nư c ta./.
c p và gi i. Xét riêng v b t bình ng gi i,
h u h t các xã h i trên th gi i, s phân (1) . Bài vi t có tham kh o sách "Quy n c a ph n và
tr em trong các văn b n pháp lí qu c t và pháp lu t
bi t i x v i ph n th hi n kh p m i Vi t Nam", Nxb. Chính tr qu c gia, 2003.
72 T¹p chÝ luËt häc - §Æc san phô n÷
nguon tai.lieu . vn
