Xem mẫu
- Thùc tiÔn sö dông luËt so s¸nh trong ho¹t ®éng lËp ph¸p t¹i ViÖt Nam
TS. NguyÔn V¨n TuyÕn *
V i b dày l ch s hình thành và phát u s d ng nh ng kĩ năng m i m c a lu t
tri n c a mình, lu t so sánh có nh ng so sánh tìm ra con ư ng phát tri n thích
nh hư ng m nh m n quá trình phát tri n h p cho n n pháp ch Vi t Nam. V i các l i
c a các h th ng pháp lu t trên th gi i. th s n có c a mình, lu t so sánh không ch
Vi t Nam, lu t so sánh cũng óng vai trò là phương ti n h u ích các h c gi
quan tr ng trong quá trình xây d ng pháp nghiên c u pháp lu t nư c ngoài, mà còn là
lu t nói chung và pháp lu t ngân hàng nói c m nang h u d ng c a các nhà so n lu t
riêng. Bài vi t này xin c p nh ng ng trong vi c xây d ng pháp lu t nói chung và
d ng ch y u c a lu t so sánh trong quá pháp lu t ngân hàng nói riêng.
trình xây d ng pháp lu t ngân hàng Vi t Th hai, lu t so sánh cho ta th y nh ng
Nam - lĩnh v c pháp lu t ư c xem là ch u nguyên nhân và cơ s d n n s tương ng
nhi u nh hư ng nh t c a xu hư ng t do hay khác bi t gi a pháp lu t ngân hàng Vi t
hoá và h i nh p qu c t hi n nay. Nam so v i pháp lu t ngân hàng c a các qu c
gia khác trên th gi i. ây có l là vai trò
1. Vai trò c a lu t so sánh i v i quá
quan tr ng nh t c a lu t so sánh trong “ a
trình xây d ng pháp lu t ngân hàng
h t” xã h i h c pháp lu t vì thông qua vi c
Vi t Nam
i v i Vi t Nam, vai trò c a lu t so nghiên c u các căn nguyên d n n s tương
sánh trong lĩnh v c l p pháp nói chung và ng hay khác bi t gi a các trư ng phái pháp
trong lĩnh v c xây d ng pháp lu t ngân hàng lu t, chúng ta m i có d p tìm hi u sâu hơn v
nói riêng ư c th hi n nh ng i m sau: l ch s văn minh nhân lo i, v s a d ng hoá
Th nh t, lu t so sánh cho th y s tương c a các n n kinh t , các th ch chính tr và
ng và khác bi t gi a pháp lu t ngân hàng các n n văn hoá khác nhau trên th gi i, v i
Vi t Nam v i pháp lu t ngân hàng c a các tính cách là nh ng y u t ch y u t o nên s
qu c gia khác trên th gi i và pháp lu t khác bi t gi a các h th ng pháp lu t qu c
ngân hàng qu c t . Trong quá trình chuy n gia cũng như gi a các dòng h pháp lu t
i t n n kinh t k ho ch hóa t p trung ương i. Vi c th a nh n s t n t i khách
sang n n kinh t th trư ng, trư c s c ép c a quan c a các dòng h pháp lu t, các h
vi c xây d ng và hoàn thi n h th ng pháp th ng pháp lu t qu c gia v i nh ng nét c
lí cho phù h p v i i u ki n n n kinh t th thù riêng cho th y r ng vi c nh p kh u m t
trư ng, các nhà so n lu t Vi t Nam bu c cách nguyên xi, máy móc các quy nh pháp
ph i ti p c n nhi u hơn v i pháp lu t nư c
ngoài ( c bi t là pháp lu t c a các nư c có * Gi ng viên Khoa pháp lu t kinh t
n n kinh t th trư ng phát tri n) và bư c Trư ng i h c Lu t Hà N i
58 T¹p chÝ luËt häc sè 4/2007
- Thùc tiÔn sö dông luËt so s¸nh trong ho¹t ®éng lËp ph¸p t¹i ViÖt Nam
lu t c a nư c khác vào hoàn c nh c a nư c v i pháp lu t qu c t . Kĩ thu t so sánh lu t
mình là i u nên cân nh c và c n ư c ư c các nhà so n th o pháp lu t s d ng như
nghiên c u kĩ trư c khi th c hi n. m t phương ti n trong quá trình xây d ng
D a trên vi c ánh giá nh ng nguyên pháp lu t qu c gia, nh m áp ng nhu c u
nhân và cơ s d n n s tương ng và khác hài hoà và th ng nh t hoá pháp lu t qu c gia
bi t gi a pháp lu t ngân hàng c a các qu c v i pháp lu t qu c t . Trong b i c nh Vi t
gia, có l n i dung quan tr ng nh t c a vi c Nam ã chính th c tr thành thành viên c a
ng d ng lu t so sánh trong lĩnh v c xây d ng T ch c thương m i th gi i (WTO) và chính
pháp lu t ngân hàng chính là tìm ki m nh ng th c tham gia vào sân chơi toàn c u, vi c tìm
quy nh h p lí trong pháp lu t ngân hàng hi u pháp lu t nư c ngoài và pháp lu t qu c t
c a các nư c cũng như pháp lu t ngân hàng cũng như n m v ng các t p quán, thông l
qu c t , t ó xây d ng và hoàn thi n pháp qu c t trong lĩnh v c ngân hàng hành x
lu t ngân hàng Vi t Nam theo hư ng ti m h p lí là yêu c u b c thi t. Nhu c u này
c n v i chu n m c tiên ti n c a pháp lu t dư ng như ch có th áp ng t t nh t thông
ngân hàng các nư c phát tri n, phù h p v i qua con ư ng ng d ng lu t so sánh.
thông l qu c t v ho t ng ngân hàng. 2. Nh ng yêu c u cơ b n t ra trong
Th ba, lu t so sánh trang b cho nh ng quá trình s d ng lu t so sánh vào vi c xây
ngư i so n lu t cách tư duy m i v m t n n d ng và hoàn thi n pháp lu t ngân hàng
pháp ch hi n i và c kĩ thu t l p pháp tiên Hi n nhiên, mu n ng d ng lu t so sánh
ti n. Tư duy và kĩ thu t này c n ư c ng vào vi c xây d ng pháp lu t nói chung và
d ng trong lĩnh v c xây d ng pháp lu t ngân pháp lu t ngân hàng nói riêng thì trư c h t c n
hàng nư c ta mà k t qu ph i là s ti p xác nh nh ng yêu c u cơ b n t ra i v i
nh n có ch n l c các quy t c pháp lí ti n b ho t ng này. T ó, ngư i so n lu t s tìm
c a pháp lu t nư c ngoài. Ch ng h n, quy ra ư c mô hình lí tư ng, thích h p cho vi c
nh v mô hình t ch c và cơ ch ho t ng xây d ng và hoàn thi n pháp lu t ngân hàng
c a ngân hàng trung ương, v các lo i hình t theo hư ng m b o s hài hòa, th ng nh t
ch c tín d ng và cơ ch ho t ng kinh và tương thích v i pháp lu t ngân hàng c a
doanh c a chúng trong n n kinh t th trư ng. các nư c và pháp lu t ngân hàng qu c t .
Th c t cho th y, h u h t các quy nh cơ Th c ti n ho t ng xây d ng pháp lu t
b n c a pháp lu t ngân hàng Vi t Nam hi n ngân hàng cho th y có ư c s thành
nay có ngu n g c t pháp lu t ngân hàng công trong quá trình s d ng lu t so sánh
m t s nư c theo truy n th ng án l cũng vào vi c xây d ng và hoàn thi n pháp lu t
như m t s nư c theo truy n th ng lu t thành ngân hàng, ngư i so n lu t c n lưu ý các
văn trong ó có Trung Qu c. yêu c u cơ b n sau ây:
Th tư, vai trò c a lu t so sánh i v i M t là, c n so sánh các quy nh pháp lí
quá trình l p pháp ngân hàng còn ư c th v ngân hàng trung ương trong pháp lu t
hi n ch nó giúp cho các lu t gia trong nư c ngân hàng c a các nư c, trong ó chú tr ng
làm cho pháp lu t c a nư c mình tương thích n nhóm nư c phát tri n và nhóm nư c có
T¹p chÝ luËt häc sè 4/2007 59
- Thùc tiÔn sö dông luËt so s¸nh trong ho¹t ®éng lËp ph¸p t¹i ViÖt Nam
hoàn c nh, i u ki n tương ng v i Vi t nh ng hình th c ho t ng kinh doanh ch
Nam. Nh ng quy nh này thư ng ư c th y u c a nó; cơ ch b o v quy n l i c a
hi n trong m t o lu t riêng v ngân hàng ngư i g i ti n trong quan h nh n ti n g i và
trung ương c a các qu c gia, v i n i dung cơ ch b o v quy n l i c a t ch c tín d ng
quy nh v mô hình t ch c, cách th c trong quan h c p tín d ng v i khách hàng
qu n lí và i u hành cũng như cơ ch ho t vay… Vi c so sánh pháp lu t c n m b o
ng c a ngân hàng trung ương. Vi c so tính toàn di n (so sánh gi a các h th ng
sánh các quy nh này không ngoài m c pháp lu t i n hình trên th gi i) nh m có
ích tìm ra nh ng i m tương ng và khác ư c nh ng k t lu n khách quan v b n ch t
bi t v a v pháp lí c a ngân hàng trung c a các mô hình pháp lu t ng th i ph i lưu
ương trong các h th ng pháp lu t trên th ý n tính c thù c a pháp lu t ngân hàng
gi i, lí gi i căn nguyên c a s tương ng các nư c ang phát tri n và nhóm nư c có
và khác bi t ó cũng như làm rõ ưu i m và i u ki n, hoàn c nh kinh t - chính tr - xã
như c i m c a m i mô hình ngân hàng h i tương ng v i Vi t Nam.
trung ương trên th gi i. Công vi c này s 3. Các ng d ng ch y u c a lu t so
t o ti n thu n l i cho vi c ng d ng lu t sánh trong quá trình xây d ng pháp lu t
so sánh trong quá trình xây d ng và hoàn ngân hàng Vi t Nam
thi n pháp lu t ngân hàng Vi t Nam, c Trong vòng kho ng hơn 10 năm tr l i
bi t là trong vi c thi t k a v pháp lí c a ây, pháp lu t ngân hàng Vi t Nam ã có
ngân hàng trung ương sao cho phù h p v i nh ng bư c ti n dài r t áng k . B ng
hoàn c nh c a m t nư c ang trong quá ch ng cho nh n nh này là s ra i c a hai
trình chuy n i n n kinh t t cơ ch k pháp l nh ngân hàng và g n ây là hai o
ho ch hoá t p trung sang cơ ch th trư ng. lu t v ngân hàng. Dù không ư c chính
Th hai, so sánh các quy nh pháp lí v th c tuyên b nhưng không th ph nh n vai
t ch c tín d ng (các nh ch tài chính trung trò c a lu t so sánh i v i ti n trình xây
gian) trong pháp lu t ngân hàng c a các d ng pháp lu t ngân hàng Vi t Nam trong
nư c. ây là m t n i dung cơ b n trong c u th i gian qua.
trúc lu t ngân hàng b t kì qu c gia nào trên Th t v y, trư c năm 1990, v cơ b n h
th gi i, b i l ho t ng ngân hàng luôn th ng ngân hàng Vi t Nam t n t i theo mô
ư c xem là v n tr ng tâm trong ph m vi hình m t c p, g n v i nh ng c trưng c a
i u ch nh c a lu t ngân hàng. Tuỳ thu c vào n n kinh t k ho ch hóa. Theo mô hình
m c tiêu ng d ng c a lu t so sánh, vi c so này, Ngân hàng nhà nư c Vi t Nam là pháp
sánh pháp lu t ngân hàng có th t p trung nhân duy nh t ho t ng trong lĩnh v c
vào các v n cơ b n như: Xác nh gi i h n ngân hàng, v a v i tư cách là cơ quan qu n
và cách th c can thi p c a nhà nư c i v i lí nhà nư c v ngân hàng, v a ti n hành các
ho t ng kinh doanh c a các t ch c tín ho t ng c a ngân hàng trung ương trên
d ng trong i u ki n c a n n kinh t th lãnh th Vi t Nam ng th i cũng kiêm
trư ng; các lo i hình t ch c tín d ng và luôn ch c năng c a m t ngân hàng thương
60 T¹p chÝ luËt häc sè 4/2007
- Thùc tiÔn sö dông luËt so s¸nh trong ho¹t ®éng lËp ph¸p t¹i ViÖt Nam
m i, t c là huy ng v n và cho vay i v i gian. Trên th c t , h th ng này ư c thi t
khu v c kinh t qu c doanh và khu v c kinh l p d a vào vi c ti p thu kinh nghi m i u
t t p th . Mô hình này không có s tách ch nh c a pháp lu t nư c ngoài trong lĩnh
b ch rõ ràng gi a ch c năng qu n lí nhà v c ngân hàng. Trong quá trình so n th o các
nư c v ngân hàng c a ngân hàng nhà nư c pháp l nh và các o lu t v ngân hàng,
v i ch c năng kinh doanh ngân hàng c a nhi u tài li u pháp lu t nư c ngoài ã ư c
ngân hàng thương m i. Vì v y, Ngân hàng thu th p và d ch sang ti ng Vi t thu n ti n
Nhà nư c Vi t Nam trong giai o n này cho vi c tìm hi u, nghiên c u, so sánh và i
không ho t ng theo úng nghĩa c a m t chi u, v i m c tiêu h c h i và v n d ng cho
ngân hàng trung ương, cũng không th c s phù h p v i hoàn c nh c a Vi t Nam.
là m t ngân hàng thương m i v i ch c năng D a vào các k t qu so sánh lu t, nhi u
kinh doanh ngân hàng chuyên nghi p. quy nh c a pháp lu t nư c ngoài ã ư c
K t khi n n kinh t Vi t Nam chính du nh p vào Vi t Nam và ư c th hi n rõ
th c ư c chuy n i theo hư ng th trư ng nét trong hai pháp l nh v ngân hàng ban
có s i u ti t c a Nhà nư c, vi c tìm hi u, hành năm 1990, c bi t là hai o lu t v
h c h i và ti p thu kinh nghi m l p pháp c a ngân hàng ban hành năm 1997 (bao g m
nư c ngoài trong nhi u lĩnh v c nói chung và Lu t ngân hàng nhà nư c và Lu t các t
trong lĩnh v c ngân hàng nói riêng ã d n t i ch c tín d ng). ánh giá khái quát, có th
h qu là s ra i c a hai pháp l nh v ngân hình dung vi c ng d ng lu t so sánh trong
hàng (bao g m Pháp l nh ngân hàng nhà quá trình xây d ng và hoàn thi n pháp lu t
nư c và Pháp l nh ngân hàng, h p tác xã tín ngân hàng Vi t Nam ư c th hi n trên
d ng và công ti tài chính). ây chính là k t nh ng khía c nh ch y u sau ây:
qu ban u c a vi c ng d ng lu t so sánh - V a v pháp lí c a ngân hàng trung ương
trong lĩnh v c xây d ng pháp lu t ngân hàng Trên th gi i, ngoài m t s nư c quy
Vi t Nam. V i cơ s pháp lí u tiên là hai nh ngân hàng trung ương là cơ quan c
pháp l nh v ngân hàng và g n ây nh t là l p v i chính ph và ch tr c thu c qu c h i
hai o lu t ngân hàng, h th ng ngân hàng như Hoa Kì, c, Hungary, Úc… thì các o
Vi t Nam ã có nh ng thay i r t cơ b n v lu t v ngân hàng trung ương c a m t s
t ch c và ho t ng, so v i giai o n trư c nư c khác như Trung Qu c, ài Loan, Hàn
Qu c, Uzbekistan…(1) l i quy nh ngân
ó. D a trên n n t ng pháp lí tr c ti p là các
văn b n quy ph m pháp lu t này, h th ng hàng trung ương là cơ quan c a chính ph và
ngân hàng hai c p Vi t Nam ã chính th c thu c s h u c a nhà nư c. Ch ng h n, Lu t
ư c hình thành, bao g m hai b ph n là v Ngân hàng nhân dân Trung Qu c quy
ngân hàng trung ương và ngân hàng trung nh: “Ngân hàng nhân dân Trung Qu c là
gian, v i s phân tách r ch ròi gi a ch c ngân hàng trung ương c a nư c C ng hòa
năng “ngân hàng trung ương” c a ngân hàng nhân dân Trung Hoa. Dư i s lãnh o c a
Nhà nư c Vi t Nam v i ch c năng “kinh Qu c v vi n, Ngân hàng nhân dân Trung
doanh ngân hàng” c a các ngân hàng trung Qu c thi t l p và th c thi chính sách ti n t ,
T¹p chÝ luËt häc sè 4/2007 61
- Thùc tiÔn sö dông luËt so s¸nh trong ho¹t ®éng lËp ph¸p t¹i ViÖt Nam
di n, s giao d ch t i các nơi khác trong
th c hi n thanh tra và ki m soát toàn b
ho t ng ngân hàng” ( i u 2); “Toàn b nư c và nư c ngoài. c bi t, ngân
hàng trung ương các nư c thư ng t n t i
v n c a Ngân hàng nhân dân Trung Qu c
m t cơ quan gi vai trò c bi t, g i là h i
do nhà nư c c p và thu c s h u c a nhà
nư c” ( i u 18). Ngoài ra, nh ng quy nh ng ti n t (Hàn Qu c), h i ng chính
t i các i u 5, 6, 7, 49 c a o lu t v Ngân sách ti n t (Trung Qu c, Pháp), h i ng
hàng Hàn Qu c cũng ng ý r ng cơ quan chính sách (Nh t B n), h i ng các giám
này tr c thu c chính ph Hàn Qu c và c ( ài Loan) ho c h i ng tư v n chính
sách ti n t (Hoa Kì)(4)… Cơ quan này có
thu c s h u nhà nư c.
D a trên k t qu so sánh i chi u mô th ư c thi t k n m trong cơ c u t ch c
hình ngân hàng trung ương theo pháp lu t c a ngân hàng trung ương (ví d Pháp)
c a m t s nư c có hoàn c nh tương ng ho c là m t cơ quan c l p ngoài b máy
v i Vi t Nam (ví d : Trung Qu c, ài Loan, t ch c c a ngân hàng trung ương (ví d
Trung Qu c, Hàn Qu c…).(5) Trong quá
Hàn Qu c, Uzbekistan) và xem xét hoàn
c nh c th c a Vi t Nam, các nhà so n lu t trình so n th o hai pháp l nh ngân hàng và
ã quy t nh l a ch n mô hình ngân hàng g n ây là hai o lu t ngân hàng, h u h t
trung ương tr c thu c chính ph và do nhà các quy nh nêu trên v mô hình t ch c
nư c s h u. S l a ch n này ư c th hi n c a ngân hàng trung ương các nư c ã
t i i u 1 Pháp l nh Ngân hàng nhà nư c ư c các nhà so n lu t nghiên c u, so sánh
Vi t Nam và sau ó ư c quy nh trong và tìm cách ưa vào pháp lu t Vi t Nam,
i u 1 Lu t ngân hàng nhà nư c Vi t xu t phát t s tương ng v i u ki n
Nam.(2) ây là ví d i n hình v vi c s kinh t , chính tr , văn hóa, xã h i gi a Vi t
d ng k t qu so sánh lu t vào quá trình xây Nam v i m t s nư c khác trong khu v c
d ng pháp lu t ngân hàng Vi t Nam trong châu Á. S du nh p các quy nh này v cơ
i u ki n phát tri n n n kinh t th trư ng. c u t ch c c a ngân hàng trung ương trong
- V cơ c u t ch c c a ngân hàng trung ương quá trình xây d ng pháp lu t ngân hàng
Vi c thi t k mô hình t ch c c a ngân Vi t Nam ã có nh ng thay i theo th i
hàng trung ương như th nào là v n rt gian, ư c th hi n t i các i u 4, 5 Pháp
ư c quan tâm các nư c. Theo thông l , l nh Ngân hàng nhà nư c và sau này là i u
4 Lu t Ngân hàng nhà nư c Vi t Nam.(6)
h u h t các nư c u thi t k ngân hàng
trung ương ph ng theo mô hình t ch c c a - V m c tiêu ho t ng c a ngân hàng
m t doanh nghi p, dù r ng trong l ch s , nó trung ương
luôn t n t i như là m t nh ch h n h p Theo các o lu t v ngân hàng trung
c a hai tính ch t: Doanh nghi p và chính ương c a các nư c, cơ quan c bi t này
quy n.(3) Theo mô hình này, cơ c u t ch c ư c thành l p và ho t ng vì m c tiêu
c a ngân hàng trung ương bao g m cơ quan th c hi n chính sách ti n t qu c gia, n
qu n tr , cơ quan i u hành t i tr s chính nh giá tr ng ti n trong nư c và ki m
và có h th ng chi nhánh, văn phòng i soát ho t ng c a h th ng ngân hàng trong
62 T¹p chÝ luËt häc sè 4/2007
- Thùc tiÔn sö dông luËt so s¸nh trong ho¹t ®éng lËp ph¸p t¹i ViÖt Nam
n n kinh t . Ví d : Trong khi Lu t ngân và cung ng các d ch v ngân hàng i v i
hàng Liên bang c quy nh nhi m v c a h th ng t ch c tín d ng và chính ph ;
Ngân hàng Liên bang c là: “ i u ti t nghi p v mua bán ngo i h i và qu n lí d tr
ngo i h i vì m c tiêu chính sách ti n t qu c
ho t ng lưu thông ti n t và cung ng tín
gia. Trên th c t , các ho t ng nghi p v này
d ng cho n n kinh t v i m c ích n nh
ti n t trong i n i và i ngo i…” (Ti t 3) cũng ư c quy nh tương t trong pháp lu t
thì Lu t Ngân hàng nhân dân Trung Hoa l i ngân hàng Vi t Nam. ó là m t trong nh ng
quy nh: “M c tiêu c a chính sách ti n t b ng ch ng sinh ng ch ng minh quá trình
h i nh p nhanh chóng c a pháp lu t ngân
là duy trì s n nh giá tr ng ti n và
thúc y tăng trư ng kinh t ” ( i u 3). Còn hàng Vi t Nam v i pháp lu t ngân hàng c a
o lu t Ngân hàng Hàn Qu c thì quy nh nư c ngoài và pháp lu t ngân hàng qu c t ,
d a trên các k t qu so sánh lu t.
“M c tiêu hàng u c a Ngân hàng Hàn
- V a v pháp lí c a các t ch c tín d ng
Qu c là: 1) Duy trì s n nh giá tr c a
Vi c ti p thu kinh nghi m i u ch nh
ng ti n ph c v cho s phát tri n kinh
pháp lu t c a nư c ngoài luôn ư c xem là
t c a qu c gia, và 2) Thúc y ti n trình
nhu c u c n thi t i v i m i quá trình xây
phát tri n kinh t và ti p t c s d ng m t
d ng và hoàn thi n pháp lu t. K t khi kh i
cách h u hi u các tài nguyên c a qu c gia
ng quá trình chuy n i n n kinh t theo
thông qua ho t ng an toàn và th c hi n
hư ng th trư ng, các ho t ng so sánh lu t
ch c năng c a h th ng tín d ng và ngân
hàng qu c gia” ( i u 3). trong lĩnh v c ngân hàng ã chính th c
Xu t phát t nh n th c cho r ng các ư c ti n hành t i Vi t Nam. M t trong
m c tiêu nêu trên là quy nh chung trong nh ng thành qu c a quá trình này chính là
pháp lu t ngân hàng c a các nư c, các nhà s khái quát hóa v các mô hình ngân hàng
làm lu t Vi t Nam ã l a ch n gi i pháp a năng theo ki u c, ki u Anh hay ki u
(8)
xây d ng nh ng quy nh tương t v m c Nh t B n và Hoa Kì. K t qu này là cơ s
tiêu ho t ng c a Ngân hàng nhà nư c Vi t khoa h c các nhà làm lu t Vi t Nam l a
Nam cho phù h p v i thông l qu c t . M c ch n m t mô hình thích h p v a v pháp
tiêu này bư c u ư c ghi nh n trong i u lí c a các t ch c tín d ng ho t ng t i
1 Pháp l nh ngân hàng nhà nư c và sau ó Vi t Nam. Theo các quy nh hi n hành c a
ư c quy nh rõ ràng hơn t i kho n 2 i u Lu t các t ch c tín d ng, a v pháp lí c a
1 Lu t Ngân hàng nhà nư c.(7) t ch c tín d ng t i Vi t Nam ư c thi t k
- V ho t ng nghi p v c a ngân hàng theo hư ng k t h p gi a mô hình ngân hàng
a năng theo ki u Anh và ki u c. Nh ng
trung ương
Có th d dàng nh n th y h u h t các quy nh này cho phép m i lo i hình t ch c
ngân hàng trung ương các nư c u th c tín d ng ư c quy n th c hi n các ho t
hi n nh ng ho t ng nghi p v gi ng nhau, ng ngân hàng trong m t ph m vi nh t nh,
ó là nghi p v phát hành ti n và qu n lí, tùy thu c vào b n ch t c a t ch c tín d ng
i u ti t lưu thông ti n t ; nghi p v tín d ng ó là ngân hàng hay không ph i ngân hàng.
T¹p chÝ luËt häc sè 4/2007 63
- Thùc tiÔn sö dông luËt so s¸nh trong ho¹t ®éng lËp ph¸p t¹i ViÖt Nam
Ngoài ra, các t ch c tín d ng này cũng ư c tài chính và ngân hàng năm 1989 - o Lu t
u).(9)
phép góp c ph n vào các doanh nghi p khác 372 c a Malaysia (kho n 2 ph n m
b ng v n t có c a mình v i m t gi i h n Tương t như lu t ngân hàng c a các
nh t nh; ư c phép tham gia vào các ho t nư c, nh ng ho t ng chuyên nghi p này
ng trong lĩnh v c ch ng khoán, b o hi m cũng ư c ghi nh n khá y trong Lu t
thông qua vi c thành l p các công ti con tr c các t ch c tín d ng c a Vi t Nam.(10) Nh ng
thu c có tư cách pháp nhân. ây chính là s quy nh này ư c xây d ng t ý tư ng du
ti p nh n có ch ích các mô hình ngân hàng nh p ho c vay mư n các quy nh tiên ti n
a năng theo pháp lu t c a nư c ngoài vào c a nư c ngoài, nh t là các nư c phát tri n
hoàn c nh c th c a Vi t Nam. Th c ti n như c, Pháp, Hoa Kì, Nh t B n ho c các
cho th y s ti p nh n các mô hình này t ra nư c có i u ki n, hoàn c nh tương t Vi t
khá thích h p v i xu hư ng phát tri n lâu dài Nam như Trung Qu c, ài Loan, Malaysia…(11)
c a h th ng ngân hàng trong n n kinh t th Tóm l i, trong g n hai th p k xây d ng
trư ng Vi t Nam. và hoàn thi n pháp lu t ngân hàng Vi t Nam,
- V t ch c và ho t ng c a các t
nhi u quy nh pháp lu t tiên ti n c a nư c
ch c tín d ng
ngoài ã ư c du nh p vào Vi t Nam nh
Ngoài các quy nh v vi c c p, thu h i
vi c s d ng h u hi u lu t so sánh. Ngoài
gi y phép ho t ng ngân hàng và nh ng vi c ti p thu có ch n l c các quy nh h p lí
quy nh v cơ c u t ch c nói chung c a c a pháp lu t nư c ngoài, pháp lu t ngân
m t t ch c tín d ng, lu t ngân hàng c a các hàng Vi t Nam cũng th a nh n s t n t i có
nư c u tìm cách quy nh rõ các ho t tính cách t m th i c a m t s quy nh c
ng ngân hàng chuyên nghi p mà m t t thù trong giai o n n n kinh t chuy n i,
ch c tín d ng ư c phép th c hi n. Các ch ng h n như vi c duy trì vai trò ch o
ho t ng này bao g m vi c huy ng v n c a các ngân hàng thương m i nhà nư c
dư i các hình th c nh n ti n g i kí thác t trong m t giai o n nh t nh; quy nh ch c
công chúng, phát hành các gi y t có giá năng qu n lí nhà nư c c a Ngân hàng nhà
trong nư c ho c nư c ngoài, nh n các nư c Vi t Nam i v i h th ng ngân hàng...
kho n tín d ng ng n h n t ngân hàng trung Sau g n hai mươi năm xây d ng các
ương và s d ng các ngu n v n huy ng thi t ch và khung kh pháp lí cho m t n n
này c p tín d ng cho khách hàng ng kinh t th trư ng t n n t ng c a m t n n
th i cung ng các d ch v thanh toán cho kinh t k ho ch hóa t p trung cao , pháp
khách hàng vì m c tiêu l i nhu n. Có th d lu t ngân hàng Vi t Nam dù chưa ư c hoàn
dàng tìm th y nh ng quy nh này trong thi n nhưng s th a nh n các nguyên t c
Lu t ngân hàng thương m i Trung Qu c c a th trư ng trong vi c thi t k các quy
( i u 2 và i u 3); Lu t v ngành tín d ng nh v mô hình t ch c và ho t ng
c (Kho n 1 Ti t 1); Lu t ngân hàng Ba nghi p v c a ngân hàng trung ương cũng
Lan năm 1989 ( i u 11.1); Lu t các t ch c như các nh ch tài chính trung gian Vi t
64 T¹p chÝ luËt häc sè 4/2007
- Thùc tiÔn sö dông luËt so s¸nh trong ho¹t ®éng lËp ph¸p t¹i ViÖt Nam
Nam, có th xem như là m t bư c ti n l n
c a Ngân hàng nhà nư c Vi t Nam (quy nh này
trong tư duy pháp lí c a các nhà so n lu t.
ư c xây d ng d a trên vi c ti p nh n mô hình t
i u này ph n ánh rõ nét k t qu ng d ng
ch c c a Ngân hàng trung ương Trung Qu c, Hàn
lu t so sánh vào lĩnh v c xây d ng pháp lu t Qu c và m t s nư c khác châu Á).
ngân hàng nư c ta trong hơn th p k v a (7). i u 1 Pháp l nh ngân hàng nhà nư c ch ghi
nh n m c tiêu chính trong ho t ng c a Ngân hàng
qua. Nh ng thành t u này s là ti n thu n
nhà nư c Vi t Nam là “ n nh giá tr ng ti n”.
l i cho vi c ti p t c ng d ng lu t so sánh
Còn kho n 2 i u 1 Lu t ngân hàng nhà nư c l i có
vào quá trình hoàn thi n pháp lu t ngân nh ng quy nh m r ng và rõ ràng hơn: “Ho t ng
hàng Vi t Nam trong th i gian t i./. c a ngân hàng nhà nư c nh m n nh giá tr ng
ti n, góp ph n b o m an toàn ho t ng ngân hàng
và h th ng các t ch c tín d ng, thúc y phát tri n
(1).Xem: Ngân hàng nhà nư c Vi t Nam, Lu t ngân
kinh t - xã h i theo nh hư ng xã h i ch nghĩa”.
hàng trung ương m t s nư c (tài li u h i th o), Hà
(8). Theo mô hình ngân hàng a năng ki u c, các
N i 1996.
ngân hàng thương m i ư c phép cung ng toàn b
(2).Xem: i u 1 Pháp l nh ngân hàng nhà nư c Vi t Nam
các d ch v ngân hàng, ch ng khoán và b o hi m,
và i u 1 Lu t ngân hàng nhà nư c Vi t Nam.
th m chí còn ư c phép s h u c ph n trong các
(3).Xem: Lê Vinh Danh, “Ti n và ho t ng ngân
doanh nghi p khác. i v i mô hình ngân hàng a
hàng”, Nxb. Chính tr qu c gia, Hà N i năm 1997, tr. 81.
năng theo ki u Anh, ngoài vi c cung ng các d ch v
(4).Xem: Ngân hàng nhà nư c Vi t Nam, Lu t ngân
ngân hàng, các ngân hàng thương m i cũng tham gia
hàng trung ương m t s nư c (tài li u h i th o), Hà
vào lĩnh v c ch ng khoán nhưng ph i thông qua các
N i 1996.
công ti con có tư cách pháp nhân ng th i, các ngân
(5).Xem: - Lê Vinh Danh, “Ti n và ho t ng ngân
hàng này cũng ít n m gi c ph n t i các doanh
hàng”, Nxb. Chính tr qu c gia, Hà N i năm 1997, tr.
nghi p thương m i khác và h u như không có s k t
90, 91, 92, 93, 94, 95.
h p gi a ho t ng ngân hàng v i ho t ng b o
- Ngân hàng nhà nư c Vi t Nam, Lu t ngân
hi m. Còn i v i mô hình ngân hàng a năng theo
hàng trung ương m t s nư c (tài li u h i th o), Hà
ki u Nh t B n và Hoa Kì, i m khác bi t l n nh t so
N i 1996.
v i hai mô hình kia chính là s tách b ch rõ ràng
(6). Theo quy nh trư c â y c a Pháp l nh ngân
gi a hai ngành công nghi p ngân hàng và công
hàng nhà nư c, cơ quan tư v n cho Chính ph v
nghi p ch ng khoán, cùng v i kh năng n m gi h n
chính sách ti n t Vi t Nam chính là H i ng
ch ho c b c m n m gi các c ph n trong các
qu n tr , ư c thi t k n m trong b máy t ch c c a
doanh nghi p thương m i. Tuy nhiên, g n ây s
Ngân hàng nhà nư c Vi t Nam, v i tư cách là cơ
khác bi t này ang có xu hư ng m nh t d n b i s
quan gi quy n qu n tr ngân hàng nhà nư c (quy
hài hòa hóa và th ng nh t hóa gi a các h th ng pháp
nh này có l ư c du nh p t mô hình Ngân hàng
lu t trên th gi i trong b i c nh toàn c u hóa. Ngu n:
trung ương c a Ba Lan, Hungari, Malaysia…). Tuy
Ngân hàng nhà nư c Vi t Nam, tài li u tham kh o
nhiên, khi so n th o Lu t ngân hàng nhà nư c, nhà
mô hình ngân hàng t i các nư c phát tri n.
làm lu t ã có nh ng thay i quan tr ng v cơ quan
(9).Xem: Ngân hàng nhà nư c Vi t Nam, Lu t ngân
này trên cơ s tham kh o kinh nghi m i u ch nh
hàng thương m i và các t ch c tín d ng m t s
pháp lu t c a nư c ngoài cho phù h p v i ti n trình
nư c”, (tài li u h i th o), Hà N i 1996.
phát tri n c a n n kinh t Vi t Nam. Theo quy nh
(10).Xem: Lu t các t ch c tín d ng năm 1997 ( ã
t i i u 4 Lu t ngân hàng nhà nư c, vi c qu n tr
ư c s a i, b sung m t s i u năm 2004).
ngân hàng nhà nư c ư c chuy n sang cho Th ng
(11).Xem: Ngân hàng nhà nư c Vi t Nam, Lu t ngân
c và nhi m v tư v n cho Chính ph v chính sách
hàng thương m i và các t ch c tín d ng m t s
ti n t ư c chuy n giao cho H i ng tư v n chính
nư c”, (tài li u h i th o), Hà N i 1996.
sách ti n t , ư c thi t k c l p v i b máy t ch c
T¹p chÝ luËt häc sè 4/2007 65
nguon tai.lieu . vn