Xem mẫu
- Thùc tiÔn sö dông luËt so s¸nh trong ho¹t ®éng lËp ph¸p t¹i ViÖt Nam
TS. NguyÔn ViÕt tý *
công ti bao g m: Công ti h p danh (Société
1. M t s nét khái quát pháp lu t v
en participation), công ti c ph n (Société
doanh nghi p c a m t s nư c trên th gi i
Anonyme) và công ti trách nhi m h u h n
1.1. Pháp lu t v doanh nghi p c a
(Société à responsabilité limitée). Trong ó
C ng hòa Pháp và C ng hoà liên bang c
công ti h p danh là lo i hình công ti i
Theo pháp lu t C ng hòa Pháp và C ng
nhân, công ti h p danh có hai lo i là công ti
c, doanh nghi p ư c chia
hòa liên bang
h p danh thông thư ng và công ti h p danh
thành hai nhóm cơ b n là doanh nghi p cá
h u h n; công ti c ph n là lo i i n hình
nhân và công ti.
c a công ti i v n.(2)
Doanh nghi p cá nhân (Enterprise
Bên c nh ó, Pháp còn t n t i ph
individuelle) là lo i doanh nghi p ư c u
bi n m t lo i hình công ti, ó là công ti
tư và qu n lí b i m t cá nhân duy nh t.
trách nhi m h u h n. Công ti trách nhi m
Thông thư ng doanh nghi p cá nhân ph i
h u h n là mô hình t ch c kinh doanh
ư c ăng kí tư cách thương gia (merchant)
ư c t o ra b i quá trình l p pháp.
vào danh b thương m i t i tòa án thương
Tương t như pháp lu t C ng hòa Pháp,
m i. Doanh nghi p cá nhân có nh ng c
c cũng phân
pháp lu t C ng hòa liên bang
i m như: 1) Doanh nghi p cá nhân không
chia công ti thành công ti i nhân và công ti
c n có i u l ; cá nhân ch doanh nghi p có
i v n. Công ti i nhân g m hai lo i cơ
quy n quy t nh cơ c u t ch c c a doanh
b n là: Công ti h p danh và công ti h p v n
nghi p; 2) V n kinh doanh thu c quy n s
ơn gi n.(3) Công ti i v n g m: Công ti
h u c a m t cá nhân duy nh t; 3) Cá nhân
trách nhi m h u h n và công ti c ph n.(4)
ch doanh nghi p là ch th trong các quan
Theo pháp lu t C ng hòa liên bang c,
h pháp lu t; không có s tách b ch v m t
nh ng v n chung v doanh nghi p
pháp lí gi a tư cách cá nhân ch doanh
nghi p và tư cách doanh nghi p cá nhân.(1) (thương nhân) ư c quy nh trong B lu t
dân s và B lu t thương m i. B lu t
Công ti theo h th ng pháp lu t Pháp -
thương m i quy nh c th v các v n t
c ư c chia thành r t nhi u lo i khác
ch c và ho t ng c a công ti h p danh,
nhau nhưng n u căn c vào tính ch t c a s
liên k t trong công ti, có th chia thành hai
nhóm là công ti i nhân và công ti i v n. * Gi ng viên chính Khoa pháp lu t kinh t
Trư ng i h c Lu t Hà N i
Theo pháp lu t C ng hòa Pháp, các
66 T¹p chÝ luËt häc sè 4/2007
- Thùc tiÔn sö dông luËt so s¸nh trong ho¹t ®éng lËp ph¸p t¹i ViÖt Nam
công ti h p v n ơn gi n (h p danh h u i c p công ti và lu t công ti có s phân
bi t rõ v i h p danh và lu t v h p danh.(6)
h n), cá nhân kinh doanh. Ngoài ra, các lo i
hình doanh nghi p khác ư c quy nh t i Công ti, m c dù pháp lu t c a Vương
các lu t ơn hành: Lu t v công ti h p danh qu c Anh và Hoa Kì có nh ng i m khác
c a nh ng ngư i hành ngh t do ngày nhau nh t nh trong các quy nh v công ti,
25/6/1994; Lu t công ti trách nhi m h u h n song nhìn chung công ti theo h th ng pháp
1892 ( ư c s a i l n m i nh t năm 1980); lu t Anh - Mĩ là các t ch c kinh doanh có
Lu t công ti c ph n năm 1870 ( ư c s a tư cách pháp nhân, ch u trách nhi m v các
i l n m i nh t ngày 12/6/2003). kho n n b ng tài s n c a công ti; các thành
viên công ti ch u trách nhi m v các kho n
1.2. Pháp lu t v doanh nghi p c a Anh
n c a công ti trong ph m vi ph n v n góp
và Hoa Kì
mc t ng quát, có th nh n th y, vào công ti. Công ti theo h th ng lu t Anh -
các nư c theo h lu t Anh - Mĩ phân chia Mĩ ư c chia thành hai lo i là công ti có
doanh nghi p thành hai nhóm ch y u là: “c u trúc v n m ”, có phát hành c phi u
Hãng kinh doanh (business entities) và công (Public Corporation) và công ti có “c u trúc
ti (Company, Corporation). v n óng", không phát hành c phi u (Close
Hãng kinh doanh ư c chia thành hai Corporation). Public Corporation gi ng v i
lo i ch y u là doanh nghi p cá nhân (Sole công ti c ph n, còn Close Corporation
Prioprietorship) và h p danh (Partnership). gi ng v i công ti trách nhi m h u h n theo
T i Hoa Kì, doanh nghi p cá nhân ư c coi h th ng lu t Pháp - c.
là hình th c doanh nghi p ơn gi n và 1.3. Pháp lu t v doanh nghi p c a
thông d ng nh t. Ưu i m cơ b n c a doanh Trung Qu c
nghi p cá nhân là tính ơn gi n c a nó. Hình th c pháp lí c a các doanh nghi p
Hình th c doanh nghi p này không òi h i Trung Qu c r t a d ng và v n ang trong
b t kì m t văn b n hay th a thu n pháp lí quá trình ư c c i cách. Pháp lu t hi n hành
nào; ho t ng kinh doanh c a doanh c a Trung Qu c quy nh nh ng lo i ch
nghi p có th ch m d t theo quy t nh cá th kinh doanh: H cá th , doanh nghi p cá
nhân c a ch doanh nghi p.(5) H p danh là th , h p danh, doanh nghi p t p th , doanh
nghi p nhà nư c, công ti (công ti trách
m t d ng liên k t kinh t có tính ch t i
nhân gi a các nhà u tư. H p danh ư c nhi m h u h n và công ti c ph n), doanh
phân bi t v i công ti trên c phương di n lí nghi p liên doanh và doanh nghi p 100%
lu n cũng như cơ ch i u ch nh pháp lu t. v n u tư nư c ngoài.
T i Vương qu c Anh, m c dù thu t ng Doanh nghi p nhà nư c ư c i u ch nh
công ti thông thư ng ư c hi u bao hàm c b i Lu t xí nghi p qu c doanh (1988). Lu t
công ti (1993). Lu t công ti nư c c ng hoà
h p danh, song các lu t gia Anh qu c hi n
T¹p chÝ luËt häc sè 4/2007 67
- Thùc tiÔn sö dông luËt so s¸nh trong ho¹t ®éng lËp ph¸p t¹i ViÖt Nam
nhân dân Trung Hoa ư c ban hành ngày các công vi c hàng ngày c a EJV. Vi c
qu n lí doanh nghi p 100% v n nư c ngoài
29/12/1993, s a i ngày 25/12/1999, áp
d ng cho c doanh nghi p nhà nư c, doanh (WFOE) ư c th c hi n theo i u l c a
nghi p thu c s h u tư nhân, bao g m c WFOE, pháp lu t không có nh ng quy t c
doanh nghi p có v n u tư nư c ngoài. b t bu c như i v i liên doanh.
i
v i doanh nghi p FDI, Trung Qu c ban hành Pháp lu t v doanh nghi p Trung Qu c
3 lu t: Lu t liên doanh nư c ngoài, Lu t quy nh khá c th v i u ki n, th t c
thành l p, ăng kí kinh doanh công ti,
doanh nghi p h p ng h p tác, Lu t doanh
doanh nghi p liên doanh c ph n, doanh
nghi p 100% v n u tư nư c ngoài. Ba lu t
nghi p 100% v n nư c ngoài WFOE v.v..
này ư c coi là lu t riêng, b i vì v nguyên
Vi c t ch c l i doanh nghi p dư i các hình
t c, các công ti có v n nư c ngoài ho t ng
th c như chuy n i, sáp nh p, chia tách
theo Lu t công ti, khi có quy nh khác nhau
công ti cũng ư c pháp lu t v doanh
u tư nư c ngoài s áp
thì lu t riêng v
nghi p c a Trung qu c ghi nh n.(10) Gi i th
(7)
d ng. H p danh ư c i u ch nh Lu t v
và phá s n cũng là m t trong nh ng n i
h p danh năm 1993. Ngoài ra, pháp lu t
dung c a pháp lu t doanh nghi p Trung
Trung Qu c còn có quy nh v liên doanh
Qu c, trong ó quy nh rõ: Lí do gi i th ,
h p tác - liên doanh, trong ó bên Trung
phá s n; cơ quan có th m quy n gi i quy t
Qu c và các bên nư c ngoài h p tác trên cơ
vi c gi i th , phá s n và th t c gi i th ,
s h p ng liên doanh.(8)
phá s n công ti.(11)
Cùng v i vi c quy nh các lo i hình
Tóm l i, nghiên c u pháp lu t v doanh
doanh nghi p, pháp lu t v doanh nghi p
nghi p c a các nư c trên th gi i có th rút
còn quy nh b máy t ch c c a các lo i
ra m t s c i m c a ch nh pháp lu t
doanh nghi p cũng như ch c năng, nhi m
này là như sau:
v c a các b ph n trong b máy ó. Theo
Th nh t, kinh doanh là ho t ng c
quy nh c a Lu t công ti, b máy t ch c thù, có nh hư ng l n n i s ng kinh t ,
qu n lí ho t ng bao g m: i h i ng c xã h i c a t nư c nên không ph i b t c
ông; ban giám c; ban ki m soát. V t cá nhân, t ch c nào cũng có quy n th c
ch c ho t ng c a liên doanh c ph n hi n nó. Ch có nh ng cá nhân nào có
(9)
(EJV): Ho t ng c a EJV ư c tuân th các i u ki n pháp lu t quy nh v v n
theo các i u kho n c a h p ng liên pháp nh, v gi y phép kinh doanh, ch ng
doanh. Trong liên doanh c ph n h i ng ch hành ngh v.v.. m i ư c ti n hành các
qu n tr là cơ quan qu n lí cao nh t, không ho t ng kinh doanh.
có phiên h p c a các c ông. T ng giám Th hai, mu n ti n hành ho t ng kinh
doanh ch th kinh doanh ph i ư c cơ
c ch u trách nhi m ch o tri n khai các
quy t nh c a h i ng qu n tr và ch o quan có th m quy n c p gi y ch ng nh n
68 T¹p chÝ luËt häc sè 4/2007
- Thùc tiÔn sö dông luËt so s¸nh trong ho¹t ®éng lËp ph¸p t¹i ViÖt Nam
ăng kí kinh doanh. i s ng kinh t - xã h i c a m t qu c gia
c th . các nư c trên th gi i, n n kinh t
Th ba, pháp lu t quy nh y các mô
th trư ng nói chung và doanh nghi p nói
hình t ch c s n xu t, kinh doanh (mô hình
doanh nghi p) các nhà u tư tuỳ thích l a riêng ư c xây d ng t nh ng th k trư c
ch n, áp d ng. Nh ng lo i hình doanh nghi p và ã n m t trình phát tri n nh t nh.
ch y u ư c pháp lu t th a nh n các nư c Song song v i s phát tri n c a n n kinh t
ó, pháp lu t thương m i nói chung và pháp
này là: Công ti c ph n, công ti trách nhi m
h u h n có hai thành viên tr lên, công ti lu t v doanh nghi p nói riêng có s phát
tri n tương ng c v n i dung l n hình
trách nhi m h u h n m t thành viên, công ti
h p v n ơn gi n, công ti h p danh, h p tác th c, ph n ánh y vn t ch c và
xã, cá nhân kinh doanh v.v.. ho t ng c a các doanh nghi p trong m t
Th tư, tuỳ thu c vào m c th i kì l ch s khá dài (g n 200 năm).
nh
hư ng c a công ti i v i l i ích c a xã h i, Vi t Nam, n n kinh t hàng hoá nhi u
i u ti t c a Nhà nư c
c a c ng ng mà pháp lu t có ho c không thành ph n, có s
theo nh hư ng XHCN b t u ư c xây
có nh ng quy nh c th v v n qu n tr
d ng vào nh ng năm u c a th p niên 90
công ti.
th k trư c và n gi a nh ng năm 90 c a
Th năm, quy lu t ph bi n trong ho t
ng xây d ng pháp lu t v các ch th th k ó, chúng ta m i th c s b t tay xây
kinh doanh là lúc u ngư i ta ban hành d ng n n kinh t th trư ng nh hư ng
m t b lu t th ng nh t (thông thư ng là B XHCN và doanh nghi p (v i nguyên nghĩa
lu t thương m i) trong ó quy nh m t c a nó) cũng ư c ra i trong th i kì này.
cách y v các mô hình công ti, sau ó, T t c ó nói lên i v i Vi t Nam, n n
do yêu c u c a th c ti n mà các nư c u kinh t th trư ng nói chung và doanh
l n lư t ban hành các o lu t riêng bi t v nghi p nói riêng là hi n tư ng m i m . V i
các lo i hình doanh nghi p tương ng nh m nguyên lí pháp lu t ph i ph n ánh i s ng
kinh t - xã h i, pháp lu t thương m i cũng
quy nh m t cách c th , chi ti t t t c các
liên quan n cơ c u t ch c, cơ ch như pháp lu t v doanh nghi p ph n ánh
vn
qu n lí, cơ ch v n hành, ch ư c i s ng kinh t - xã h i Vi t Nam
trách
phát tri n tương ng s
nhi m c a t ng lo i hình doanh nghi p này. và m t trình
phát tri n c a n n kinh t . Tuy nhiên, s
2. V n s d ng pháp lu t v doanh
xu t hi n mu n m n c a doanh nghi p như
nghi p c a nư c ngoài trong quá trình
v y s khó có th là cơ s pháp lu t
xây d ng Lu t doanh nghi p Vi t Nam
doanh nghi p có th ph n ánh. Hơn n a,
2.1. S c n thi t s d ng pháp lu t v
doanh nghi p c a nư c ngoài trong quá trong xu th h i nh p kinh t khu v c và th
gi i, òi h i n n kinh t cũng như doanh
trình xây d ng Lu t doanh nghi p Vi t Nam
nghi p c a Vi t Nam ph i có nh ng bư c
V nguyên lí, pháp lu t ph i ph n ánh
T¹p chÝ luËt häc sè 4/2007 69
- Thùc tiÔn sö dông luËt so s¸nh trong ho¹t ®éng lËp ph¸p t¹i ViÖt Nam
phát tri n vư t b c tương thích v i n n kinh lo i doanh nghi p.
t th trư ng cũng như doanh nghi p c a h u h t các nư c trên th gi i, vi c
các nư c trên th gi i. Pháp lu t thương phân chia doanh nghi p không d a trên tiêu
m i nói chung và pháp lu t v doanh nghi p chí s h u mà d a trên tiêu chí v mô hình
nói riêng c n thi t ư c xây d ng và hoàn kinh doanh, trên cơ s ó doanh nghi p
m b o s tương thích v i
thi n nh m ư c chia thành doanh nghi p cá nhân
pháp lu t c a các nư c trên th gi i. (doanh nghi p tư nhân) và công ti. Tương
V i logic ó ngư i vi t cho r ng pháp t như v y, công ti ư c chia thành công ti
các nư c có n n
lu t v doanh nghi p trách nhi m h u h n, công ti c ph n, công
kinh t th trư ng phát tri n ã t n trình ti h p danh. Tuỳ tình hình, i u ki n m i
hoàn thi n nh t nh, r t áng ư c nư c, vi c i u ch nh pháp lu t i v i các
nghiên c u h c t p kinh nghi m trong quá
lo i doanh nghi p ó có th b ng m t văn
trình xây d ng pháp lu t Vi t Nam, vi c
b n lu t chung mà cũng có th b ng nh ng
ng d ng lu t so sánh trong quá trình xây
lu t c th , áp d ng i v i m i lo i hình
d ng pháp lu t doanh nghi p Vi t Nam là
doanh nghi p. Tuy nhiên, cho dù áp d ng
m t s c n thi t khách quan.
vi c i u ch nh m i lo i hình doanh nghi p
Vi c ng d ng lu t so sánh trong quá
b ng m t văn b n lu t c th thì nh có
trình so n th o không ph i làm m t i
cách th c phân chia doanh nghi p khoa h c
ch c năng ph n ánh i s ng kinh t - xã h i
như trên mà không có s mâu thu n, ch ng
cao ch c năng
c a pháp lu t mà nh m
chéo trong các quy nh v t ch c và ho t
nh hư ng s phát tri n kinh t - xã h i c a
ng c a các lo i hình doanh nghi p.
pháp lu t. i u ó có nghĩa là, pháp lu t v
Khác v i các nư c ó, Vi t Nam, cho
doanh nghi p, bên c nh ph n ánh th c tr ng
n trư c khi ban hành Lu t doanh nghi p
doanh nghi p Vi t Nam hi n nay cũng c n
(2005), vi c phân lo i doanh nghi p ư c
thi t ph i ghi nh n (tiên li u) nh ng thay i
d a trên tiêu chí hình th c s h u và tương
s p t i khi Vi t Nam có ư c n n kinh t th
ng v i m i hình th c s h u theo quy nh
trư ng phát tri n và khi Vi t Nam tham gia
c a Hi n pháp ho c B lu t dân s ,(12) có
y vào quá trình h i nh p kinh t khu
các lo i hình doanh nghi p: Tương ng v i
nh hư ng chính
v c và th gi i. có s
hình th c s h u toàn dân (s h u nhà
xác cho s phát tri n c a các lo i hình
nư c), có doanh nghi p nhà nư c; v i s
doanh nghi p, trong quá trình xây d ng
pháp lu t doanh nghi p, vi c ng d ng pháp h u c a các t ch c chính tr , t ch c chính
lu t so sánh óng vai trò t i quan tr ng. tr - xã h i, có doanh nghi p c a các t ch c
2.2. Nh ng ng d ng c th lu t so sánh chính tr , chính tr - xã h i; v i s h u t p
trong quá trình xây d ng Lu t doanh nghi p th , có h p tác xã; v i s h u tư nhân, có
Th nh t, s thay i cách th c phân doanh nghi p tư nhân; v i s h u h n h p,
70 T¹p chÝ luËt häc sè 4/2007
- Thùc tiÔn sö dông luËt so s¸nh trong ho¹t ®éng lËp ph¸p t¹i ViÖt Nam
ng(14) và
có công ti và tương ng v i s h u c a nhà phù h p hơn v i th c ti n
u tư nư c ngoài, có doanh nghi p có v n xây d ng pháp lu t ta, cu i cùng vi c i u
u tư nư c ngoài (doanh nghi p liên doanh ch nh v t ch c và ho t ng doanh nghi p
và doanh nghi p 100% v n nư c ngoài). ư c ghi nh n trong Lu t doanh nghi p
N u phân lo i theo mô hình t ch c kinh (2005). Lu t này quy nh v vi c t ch c
doanh thì các doanh nghi p Vi t Nam cũng qu n lí và ho t ng c a công ti trách
ch t n t i dư i các hình th c doanh nghi p nhi m h u h n, công ti c ph n, công ti h p
tư nhân và công ti mà thôi. Trong lúc ó, danh và doanh nghi p tư nhân thu c m i
thành ph n kinh t .(15) Lu t này thay th
quy nh trong các văn b n pháp lu t v t
Lu t doanh nghi p năm 1999; Lu t doanh
ch c t ch c i các lo i hình doanh nghi p
này thì m i lo i doanh nghi p này ư c nghi p nhà nư c năm 2003 và thay th các
i u ch nh b ng m t văn b n lu t riêng.(13) quy nh v t ch c qu n lí và ho t ng
u tư nư c
i u ó ã d n n tình tr ng thi u th ng c a doanh nghi p t i Lu t
ngoài t i Vi t Nam năm 1996 (s a i, b
nh t, mâu thu n, ch ng chéo trong i u
sung năm 2000). Có th th y, vi c t ch c
ch nh vi c t ch c và ho t ng c a doanh
nghi p và quan tr ng hơn d n n vi c phân và ho t ng c a h u h t các t ch c kinh t
i c a Nhà nư c i v i các ư c ghi nh n trong Lu t doanh nghi p
bi t i x
năm 2005, tr h p tác xã (t ch c và ho t
lo i doanh nghi p mà theo nguyên lí, h
ph i ư c i x công b ng. Trong hoàn ng c a h p tác xã v n theo quy nh c a
Lu t h p tác xã năm 2003).
c nh ó, khi xây d ng Lu t doanh nghi p
năm 2005 v n th ng nh t vi c i u ch nh Như v y, có Lu t doanh nghi p năm
pháp lu t v t ch c ho t ng c a các lo i 2005 th ng nh t i u ch nh v t ch c và
hình doanh nghi p ư c t ra. Th c t , v n ho t ng c a các lo i hình doanh nghi p,
ph i th ng nh t n i dung các quy nh v k t qu c a các nghiên c u so sánh pháp
lu t các nư c v doanh nghi p ã ư c ng
t ch c và ho t ng c a t t các lo i hình
doanh nghi p nh n ư c s nh t trí cao c a d ng vào quá trình xây d ng Lu t doanh
gi i lí lu n cũng như các nhà làm lu t. Còn nư c ta khi phân lo i doanh
nghi p
v hình th c, v n i u ch nh b ng m t nghi p ghi nh n v ph m vi i u ch nh
và i tương áp d ng.
o lu t chung (Lu t doanh nghi p chung)
hay b ng các lu t riêng v t ng lo i doanh Th hai, quy nh v các lo i doanh nghi p.
nghi p, có hai lo i ý ki n trái ngư c nhau. Có th nói, ti n thân c a Lu t doanh
Trong tranh lu n các ý ki n u có vi n d n nghi p (2005) chính là Lu t công ti và Lu t
kinh nghi m c a nư c ngoài v v n doanh nghi p tư nhân năm 1990. Lúc b y
này.
Tuy nhiên, quán tri t ch trương xây d ng gi , Lu t công ti (1990) ch ghi nh n 2 lo i
th ng nh t pháp lu t v doanh nghi p c a hình công ti, ó là công ti trách nhi m h u
T¹p chÝ luËt häc sè 4/2007 71
- Thùc tiÔn sö dông luËt so s¸nh trong ho¹t ®éng lËp ph¸p t¹i ViÖt Nam
c a nư c ngoài. B i vì, cho n năm 2004,
h n và công ti c ph n. M c dù ghi nh n
c h ưa y nhưng vi c pháp lu t quy nh khi Lu t doanh nghi p (1999) có hi u l c
v hai lo i hình công ti ó cũng ã th hi n ư c 5 năm, trong n n kinh t nư c ta cũng
s c g ng c a các nhà làm lu t trong xây ch có 10 công ti h p danh.
có ư c
d ng pháp lu t doanh nghi p. Ngoài vi c k th a ghi nh n các lo i
các quy nh ó, các nhà làm lu t ã nghiên hình doanh nghi p theo Lu t doanh nghi p
c u, phân tích so sánh pháp lu t c a các (1999), Lu t doanh nghi p (2005) ã ghi
nư c v v n này trong quá trình xây nh n thêm lo i hình công ti trách nhi m h u
d ng pháp lu t công ti. B i vì, lúc b y gi h n m t thành viên là cá nhân và b sung
trong n n kinh t nư c ta chưa t n t i hai quy nh v tư cách pháp nhân c a công ti
lo i hình doanh nghi p ó (v i úng nghĩa h p danh. Trên cơ s các nghiên c u so
sánh pháp lu t các nư c, Lu t doanh nghi p
c a nó), cho nên pháp lu t công ti không có
i tư ng ph n ánh mà ch óng vai trò ã quy nh v công ti trách nhi m h u h n
nh hư ng cho s phát tri n c a hai lo i m t thành viên là cá nhân (không k là công
dân Vi t Nam hay ngư i nư c ngoài)
hình công ti ó mà thôi.
Ti p n, Lu t doanh nghi p (1999)(16) tránh s phân bi t i x i v i các ch
ti p t c quy nh thêm lo i hình công ti th kinh doanh trong n n kinh t , b i vì
trư c khi có Lu t doanh nghi p (2005),
trách nhi m h u h n m t thành viên là t
ch c và công ti h p danh. V th c ch t, công dân Vi t Nam mu n thành l p doanh
nghi p ch có th thành l p doanh nghi p tư
vi c ghi nh n công ti trách nhi m h u h n
m t thành viên là t ch c nh m m c ích nhân còn vi c thành l p công ti trách nhi m
th c hi n ch trương s p x p l i doanh h u h n m t thành viên ch dành riêng cho
nghi p nhà nư c và doanh nghi p c a các các t ch c có tư cách pháp nhân. Còn theo
pháp lu t c a m t s nư c trên th gi i, cá
t ch c chính tr , chính tr - xã h i. Tuy
nhân cũng có th thành l p công ti trách
nhiên, lu t so sánh ã giúp các nhà làm lu t
thay i quan ni m truy n th ng v công nhi m h u h n m t thành viên.
ti.(17) Tương t như quan ni m c a pháp lu t Trong quá trình xây d ng Lu t doanh
v công ti nhi u nư c trên th gi i, ây nghi p (2005), các h i th o khoa h c, ã
tư
Lu t doanh nghi p (1999) ã th a nh n x y ra nh ng tranh lu n gay g t v v n
công ti m t thành viên, có nghĩa là công ti cách pháp nhân c a công ti h p danh. B i vì,
n u th a nh n tư cách pháp nhân c a công ti
không còn là m i liên k t c a hai hay nhi u
cá nhân ho c pháp nhân như quan ni m h p danh s có s mâu thu n v i i u 84
truy n th ng. Còn vi c ghi nh n công ti h p c a B lu t dân s (2005), còn n u không
quy nh v tư cách pháp nhân cho công ti
danh trong Lu t doanh nghi p (1999) thì có
h p danh thì s khó khăn cho m t s công ti
th nói là hoàn toàn h c t p kinh nghi m
72 T¹p chÝ luËt häc sè 4/2007
- Thùc tiÔn sö dông luËt so s¸nh trong ho¹t ®éng lËp ph¸p t¹i ViÖt Nam
h p danh trong tham gia vào th trư ng. Gi i c a công dân. Hơn n a, h c t p kinh nghi m
pháp cu i cùng ư c các nhà làm lu t ch p c a các nư c trên th gi i, Lu t doanh
thu n là v n d ng kinh nghi m c a nư c nghi p (1999) ã ch quy nh khai
này, th a nh n tư cách pháp trương doanh nghi p c a mình nhà u tư
ngoài v v n
ch ph i ti n hành th t c ăng kí kinh doanh
nhân c a công ti h p danh, coi công ti h p
danh như là m t pháp nhân c thù. mà không ph i làm th t c xin phép thành
l p như trư c ây. Quy nh ó ư c ph n
Th ba, quy ch thành l p doanh nghi p.
ánh l i trong Lu t doanh nghi p năm 2005.
Theo quy nh c a Lu t doanh nghi p
tư nhân và Lu t công ti năm 1990, Th tư, nh ng quy nh v qu n tr
khai
trương m t doanh nghi p tư nhân ho c công doanh nghi p trong Lu t doanh nghi p.
ti, c n thi t ph i ti n hành hai th t c pháp Vn qu n tr doanh nghi p luôn là
lí tương i c l p v i nhau, ó là th t c m t trong nh ng n i dung quan tr ng c a
xin phép thành l p và th t c ăng kí kinh pháp lu t v doanh nghi p c a các nư c trên
doanh.(18) Lúc ó, các chuyên gia nư c ó, tuỳ vào t ng lo i hình doanh
th gi i.
ngoài cũng ã có nh ng th c m c v v n nghi p mà pháp lu t ph n ánh (c th ho c
này. Theo h , t do thành l p doanh nghi p nguyên t c chung) v b máy t ch c, ch c
năng, nhi m v cũng như m i quan h gi a
thu c n i hàm c a quy n t do c a công
dân, do ó công dân không c n ph i xin các b ph n c u thành trong m i m t lo i
phép cơ quan nhà nư c khi thành l p doanh doanh nghi p. Trên cơ s ó, các doanh
nghi p khi thành l p, t xây d ng cơ ch
nghi p. Tuy nhiên, v i m c ích ngay t
u thông qua th t c thành l p, Nhà nư c qu n lí c th i v i doanh nghi p c a mình
có th qu n lí các doanh nghi p và nh và ph n ánh vào i u l c a doanh nghi p.
hư ng cho s hình thành doanh nghi p i v i Vi t Nam, như ã phân tích
trên, các doanh nghi p (doanh nghi p tư
trong "n n kinh t hàng hoá nhi u thành
i u ti t c a Nhà nư c, theo nhân và các lo i hình công ti) ra i sau khi
ph n, có s
nh hư ng XHCN".(19) nư c ta, Lu t có Lu t doanh nghi p tư nhân và Lu t công
doanh nghi p tư nhân và Lu t công ti năm ti năm 1990. Chính vì v y, trong quá trình
1990 u quy nh c n có 2 th t c khai xây d ng các lu t ó, các nhà làm lu t ã
trương m t doanh nghi p như v y. ph i tìm hi u kinh nghi m c a nư c ngoài
n năm 1999, khi xây d ng và ban quy nh v v n qu n tr doanh nghi p
hành Lu t doanh nghi p, các nhà làm lu t theo t ng mô hình doanh nghi p c th . Còn
các nhà u tư, khi thành l p doanh nghi p
nh n th y, vi c quy nh th t c xin phép
thành l p như Lu t doanh nghi p tư nhân và thì d a vào nh ng quy nh c a pháp lu t
Lu t công ti năm 1990, ch ng m c nh t xây d ng cơ c u t ch c và qu n lí công ti
nh ã làm h n ch quy n t do kinh doanh c a mình. Ngay c sau này, khi xây d ng
T¹p chÝ luËt häc sè 4/2007 73
- Thùc tiÔn sö dông luËt so s¸nh trong ho¹t ®éng lËp ph¸p t¹i ViÖt Nam
Lu t doanh nghi p (2005), v v n t ch c
i l n m i nh t năm 1980).
và qu n lí công ti, c bi t là công ti c
(5). R. Robert Rosenberg, William G. Ott, Edward E.
ph n, các nhà làm lu t cũng ã ph i phân Byers, Gordon W. Brown, Business Law, McGraw
tích, so sánh pháp lu t các nư c tìm ra Hill Co, Inc. 1983, tr.413.
(6). Nh ng quy nh v h p danh ư c pháp i n hóa
m t gi i pháp phù h p v i Vi t Nam. B i vì,
trong Lu t h p danh năm 1890 c a Vương qu c Anh
trên th c t cho dù có nh ng công ti c ph n
ư c d a trên cơ s lu t v i di n (Agency).
ã t n dư c 15 năm nhưng v v n t (7). CIEM - UNDP D án VIE 01/012 Chính sách
ch c qu n lí v n còn chưa phù h p v i Lu t phát tri n kinh t - Kinh nghi m và bài h c Trung
Qu c T p 1, tr. 220, 221.
công ti (1990) ho c Lu t doanh nghi p
(8). Lu t Liên doanh h p tác gi a Trung Qu c và nư c
(1999) hay nói cách khác các công ti t n t i ngoài ư c ban hành năm 1988 và s a i 31/10/2000.
v n chưa úng nghĩa c a nó. (9).Xem: Tài li u “Doing Business in China” by
Baker & Mc Kenzie - 2005.
Tóm l i, xu t phát t nh ng lí do khách
(10).Xem các i u 21, 182, 183, 184 và 188 Lu t
quan, trong quá trình xây d ng pháp lu t
công ti Trung qu c (1993).
doanh nghi p nư c ta, các nhà làm lu t ã (11).Xem các i u 189,190 và 196 Lu t công ti Trung
s d ng các k t qu nghiên c u so sánh Qu c (1993).
(12).Xem: Chương IV, Các hình th c s h u, B lu t
h c t p kinh nghi m nư c
pháp lu t
dân s C ng hoà XHCN Vi t Nam, năm 1995.
ngoài. ng d ng lu t so sánh trong qua
(13). Doanh nghi p nhà nư c ư c i u ch nh b ng
trình xây d ng pháp lu t doanh nghi p Lu t doanh nghi p nhà nư c năm 1995, năm 2003; H p
nư c ta ư c bi u hi n c th nh t hai n i tác xã - Lu t h p tác xã năm 1996, năm 2003; Doanh tư
nhân - Lu t doanh nghi p tư nhân năm 1990, Lu t
dung cơ b n, ó là vi c xác nh các lo i
doanh nghi p năm 1999; công ti - Lu t công ti năm
hình doanh nghi p trong n n kinh t th
1990, Lu t doanh nghi p năm 1999; Doanh nghi p có
trư ng nư c ta và cơ ch qu n lí c a các v n u tư nư c ngoài - Lu t u tư nư c ngoài t i
Vi t Nam năm 1987, năm 1996, s a i năm 2000.
lo i hình doanh nghi p./.
(14).Xem: ng c ng s n Vi t Nam (2001), Văn ki n
i h i i bi u toàn qu c l n th IX, Nxb. Chính tr
(1).Xem: Guenter H. Roth, Handeles und
qu c gia, Hà N i, tr. 239.
Gesellschaftsrecht, 6. Auflage, Verlag Franz Vahlen
(15).Xem: i u 1 Lu t doanh nghi p (2005).
Muenchen, tr. 41.
(16). Các lo i hình doanh nghi p theo Lu t doanh
(2). Maurice Cozian & Alian Vieandier (1989), T
nghi p tư nhân và Lu t công ti năm 1990 ư c th ng
ch c công ti, tài li u d ch c a B tư pháp, tr.803.
nh t quy nh trong Lu t doanh nghi p (1999).
c ư c quy nh trong B
(3). Công ti h p danh
(17).Xem: F. Kubler, J. Simon, “M y v n v pháp
lu t dân s 1896 và B lu t thương m i 1897. Công ti
c”, Nxb. Pháp lí,
lu t kinh t C ng hoà liên bang
h p v n ơn gi n ư c nh nghĩa t i i u 161 B
Hà N i 1992, tr. 29.
lu t thương m i.
(18).Xem: Chương II Lu t doanh nghi p tư nhân ho c
(4). Công ti c ph n ư c quy nh trong Lu t v
chương II Lu t công ti ngày 21/12/1990.
công ti c ph n ngày 6/9/1965 (Lu t này ư c s a i
ng c ng s n Vi t Nam, “Văn ki n
(19).Xem: i
l n m i nh t ngày 12/6/2003). Công ti trách nhi m
h i i bi u toàn qu c l n th VII”, Nxb. S th t, Hà
h u h n ư c quy nh trong Lu t v công ti trách
N i, tr.55.
nhi m h u h n ngày 20/05/1898 (lu t này ư c s a
74 T¹p chÝ luËt häc sè 4/2007
nguon tai.lieu . vn
