Xem mẫu
- Thùc tiÔn sö dông luËt so s¸nh trong ho¹t ®éng lËp ph¸p t¹i ViÖt Nam
TS. Ng« Hoµng Oanh *
TS. Ph¹m TrÝ Hïng **
L u t so sánh v i nghĩa là m t khoa h c, I. S D NG TR C TI P LU T SO
m t phương pháp ti p c n nghiên c u SÁNH TRONG TH C TI N XÂY D NG
so sánh các h th ng pháp lu t khác nhau B LU T DÂN S NĂM 1995
nh m tìm ra s tương ng và khác bi t, gi i V i chính sách kinh t th trư ng, b t
thích ngu n g c, ánh giá cách gi i quy t u t năm 1986, vi c tích lũy c a c i trong
trong các h th ng pháp lu t(1) rõ ràng là ã khu v c tư nhân ư c khuy n khích và như
ư c s d ng m t cách r ng rãi trong th c là m t h qu t t y u, lưu thông dân s phát
ti n xây d ng B lu t dân s Vi t Nam. tri n nhanh. Nh m k p th i i u ch nh các
S ra i c a B lu t dân s Vi t Nam quan h tài s n ngày càng tr nên r t phong
năm 1995 ư c ánh giá như t hành t u r c phú và a d ng trong dân cư, trong th i
r trong s phát tri n c a pháp lu t dân s gian ng n, Nhà nư c ã xây d ng hàng lo t
Vi t Nam hi n i. B lu t dân s năm quy ph m pháp lu t dân s , ư c ghi nh n
1995 không ch l à văn b n t p h p các trong nhi u văn b n l p pháp và l p quy:
quy nh mang tính kĩ t hu t nh m m c Lu t hôn nhân và gia ình năm 1986; Lu t
t iêu xây d n g n n kinh t t h t rư ng mà t ai năm 1987; Lu t u tư nư c ngoài
còn là văn b n có giá tr n h ư hi n pháp v t i Vi t Nam năm 1987; Lu t qu c t ch năm
l u t t ư. B i B lu t dân s Vi t Nam s a 1988; các ngh nh s 27, 28, 29 ngày
i năm 2005 chính là s k t h a, ư c 9/3/1998 và s 170 ngày 14/11/1988 v
xây d n g trên c ơ s c a t hành t u nói trên kinh t ngoài qu c doanh; các ngh nh s
nên vi c n ghiên c u ng d n g c a l u t so 85 ngày 13/5/1988, s 200 và 201 ngày
sánh trong xây d ng B lu t dân s nă m 28/12/1988 v s h u công nghi p; Pháp
1995 là h t s c c n thi t. l nh v chuy n giao công ngh năm 1988;
Trong quá trình xây d ng B lu t dân Pháp l nh s h u công nghi p năm 1989;
s năm 1995, lu t so sánh ã ư c ng Pháp l nh h p ng kinh t năm 1989; Pháp
d ng c tr c ti p ( c bi t là trong hình l nh th a k năm 1990; Pháp l nh nhà và
thành mô hình tư tư ng và mô hình cơ c u Pháp l nh h p ng dân s năm 1991; Lu t
c a văn b n quy ph m pháp lu t và so n
th o d án)(2) và gián ti p (thông qua vi c
* H c vi n tư pháp
dùng chuyên gia pháp lí nư c ngoài).(3) ** Trung tâm lu t so sánh - Trư ng i h c Lu t Hà N i
32 T¹p chÝ luËt häc sè 4/2007
- Thùc tiÔn sö dông luËt so s¸nh trong ho¹t ®éng lËp ph¸p t¹i ViÖt Nam
t ai năm 1993; Pháp l nh b o h quy n dân s . B lu t dân s có hai vai trò quan
tác gi năm 1994;... Tuy các pháp l nh có tr ng: Th nh t, kh ng nh m t s nguyên
nhi u nhưng ôi khi ch ng chéo và mâu t c cơ b n: Nguyên t c t do kinh doanh, t
thu n nhau nên ã gây ra nhi u khó khăn do giao k t h p ng, t do sáng t o, quy n
cho vi c áp d ng pháp lu t. s h u thu nh p h p pháp, tôn tr ng quy n
Nh ng kinh nghi m t vi c áp d ng các s h u. Th hai, quy nh m t s nguyên
văn b n nói trên ã ư c úc k t; nh ng t c m i v pháp lu t h p ng, nghĩa v
nghiên c u mang tính h c thu t v di s n dân s , quy n s h u và tài s n. B lu t dân
pháp lu t dân s Vi t Nam, v t c l truy n s cũng là phương ti n th hi n cho th
th ng... c bi t nghiên c u lu t so sánh gi i th y r ng Vi t Nam quy t tâm xây
cũng ư c th c hi n m t cách nghiêm túc và d ng m t nhà nư c pháp quy n. th c
kh n trương song song v i vi c áp d ng các hi n ư c m c tiêu trên c n l a ch n mô
văn b n này. Toàn b k t qu c a nh ng hình tư tư ng và mô hình cơ c u thích h p
vi c ó, cùng v i các d báo v kh năng cho B lu t dân s .
phát tri n c a các quan h dân s trong xã B lu t dân s do B tư pháp ch u trách
h i Vi t Nam ã t cơ s cho vi c xây d ng nhi m so n th o. Tham gia ban so n th o còn
d án B lu t dân s Vi t Nam năm 1995. có i di n các b , cơ quan, t ch c, Toà án
nhân dân t i cao, H i lu t gia Vi t Nam, các
1. S d ng tr c ti p lu t so sánh
văn phòng lu t sư, các trư ng i h c... i u
trong xây d ng B lu t dân s năm 1995
Công vi c xây d ng d th o B lu t dân c n lưu ý ây là a s lu t gia Vi t Nam
s Vi t Nam ư c b t u t u nh ng tr c ti p tham gia xây d ng B lu t dân s
năm 80 c a th k XX, t c là ngay t nh ng u tiên này ư c ào t o t i Liên Xô (cũ).
năm cơ ch k ho ch hoá t p trung, hành Do t m quan tr ng c a nh ng gi i pháp
chính, quan liêu bao c p còn r t n ng n , kĩ thu t liên quan n nhi u v n khác
các giao d ch dân s b bi n d ng. Ch n nhau và nh ng nguyên t c chung nên ngay
sau khi Hi n pháp năm 1992 - Hi n pháp t u, các nhà làm lu t ã th ng nh t là
c a th i kì i m i ư c thông qua cùng văn b n cơ s v các quan h dân s c n có
v i các lu t, pháp l nh kinh t tr c ti p hình th c trang tr ng và t m vóc c a m t
quan h n các quy n nhân thân, phi tài b lu t. V n t ra là b lu t y s ư c
s n ã t o m t b ng, khung pháp lí m i cho xây d ng theo hình m u c a b lu t nào c a
các quan h pháp lu t theo tinh th n i các nư c trên th gi i.
m i xu t hi n. M t thách th c khác t ra là ph i l a
M c tiêu c a Vi t Nam trong xây d ng ch n gi a hai gi i pháp pháp i n hoá:
B lu t dân s u tiên là c i cách v cơ Trong b lu t ch quy nh nh ng nguyên t c
b n các nguyên t c và quy ph m pháp lu t chung hay c n ph i t ra các quy ph m c
T¹p chÝ luËt häc sè 4/2007 33
- Thùc tiÔn sö dông luËt so s¸nh trong ho¹t ®éng lËp ph¸p t¹i ViÖt Nam
ngoài, áp d ng lu t nư c ngoài.(7)
th và chi ti t có th áp d ng ngay cho t ng
v vi c. Nghiên c u lu t so sánh ch ra r ng M t s ch nh pháp lu t dân s xô
gi i pháp theo mô hình c a B lu t dân s vi t như: Các ch nh v h p ng, v
Pháp là ưa ra nh ng nguyên t c nòng c t, nghĩa v , v th a k ã có tác ng tích c c
t o ra tính m m d o trong gi i thích b lu t n s hình thành các ch nh c a B lu t
và do ó giúp cho b lu t trư ng t n.(4) M t (8)
dân s năm 1995.
s h th ng pháp i n hoá theo cách khác, ví th i i m d th o B lu t dân s năm
d như B lu t dân s c và nh ng b lu t 1995 Vi t Nam ã không th ngh s
ph ng theo mô hình c l i quan tâm nhi u giúp c a các nư c thu c Liên Xô trư c
hơn n vi c quy nh th t y , chi ti t ây, các nư c ông Âu vì nh ng nư c này
không nh hư ng n tính an toàn pháp lí. cũng ang trong giai o n chuy n i và c i
Do ó, vai trò c a vi c gi i thích pháp lu t cách pháp lu t. Tham kh o th c ti n và
r t h n ch và b lu t thư ng xuyên ph i s a pháp lu t Trung Qu c có th là m t gi i
i, b sung khi có nh ng quy nh không pháp nhưng Trung Qu c cũng m i chuy n
phù h p v i th c t .(5) Vì nhi u lí do mà i sang n n kinh t th trư ng. Do v y bên
Vi t Nam các nhà làm lu t thư ng l a ch n c nh n n t ng c a pháp lu t Nga và Liên
gi i pháp pháp i n hoá th hai. Xô trư c ây, Vi t Nam hư ng t i mô hình
Ban d th o B lu t dân s Vi t Nam Tây Âu và Nh t B n - nơi có h th ng pháp
năm 1995 ngay t u ã có trong tay B lu t có ch t lư ng và có kinh nghi m v n n
lu t dân s Liên bang Nga ư c ban hành kinh t th trư ng.
năm 1964 là B lu t ư c pháp i n hoá H th ng pháp lu t Pháp không ph i là
v i nhi u s k th a, ti p thu các ch nh h th ng pháp lu t duy nh t mà Vi t Nam
pháp lu t dân s c a th i Nga hoàng v n tham kh o nhưng nó ư c s d ng như
theo mô hình pháp lu t dân s c a B lu t ngu n chính i chi u, so sánh vì nó có
dân s c và c nhi u ch nh pháp lu t m t s ưu i m sau:
dân s La Mã c i. C u trúc c a B lu t - H th ng pháp lu t Pháp là h th ng
dân s Vi t Nam ã ư c xây d ng theo mô lu t thành văn, i u này phù h p v i mong
hình B lu t dân s c a các nư c c ng hoà mu n c a nhà làm lu t là xây d ng nh ng
trong Liên bang xô vi t trư c ây và c a quy ph m pháp lu t chính xác, c th và ch
C ng hoà liên bang Nga năm 1964.(6) B có th thay i khi h quy t nh thay i.
lu t này có 569 i u và 8 ph n: 1) Nh ng Theo truy n th ng và theo tâm lí Vi t
quy nh chung; 2) Quy n s h u; 3) Nghĩa Nam không th theo mô hình pháp lu t Anh
v ; 4) Quy n tác gi ; 5) Quy n v i phát - Mĩ vì h th ng này có th b thay i b i
minh; 6) Quy n sáng ch ; 7) Quy n th a nh ng ngu n bên ngoài;
k ; 8) Năng l c pháp lí c a ngư i nư c - H th ng pháp lu t Pháp ư c pháp
34 T¹p chÝ luËt häc sè 4/2007
- Thùc tiÔn sö dông luËt so s¸nh trong ho¹t ®éng lËp ph¸p t¹i ViÖt Nam
i n hoá cao và ư c ánh giá cao v n i chương, m i chương g m m t s i u (t ng
dung, giá tr , kĩ thu t cũng như vai trò c a c ng có 838 i u) và có th ư c chia
nó trên th gi i; thành các m c.
- H th ng pháp lu t Pháp là h th ng B lu t dân s năm 1995 b t u b ng
pháp lu t hi n i, k t qu c a quá trình L i nói u, ti p theo ó là Chương I
t ng k t nh ng gi i pháp b t ngu n t th c “Nh ng nguyên t c cơ b n” c a Ph n I
ti n, t án l là t lí lu n pháp lu t Pháp. “Nh ng quy nh chung” là n n t ng cho
ây cũng là m t h th ng ch a ng nhi u ph n t i p theo c a B lu t và là cơ s cho
kinh nghi m c a nư c ngoài và có nhi u vi c gi i thích các quy nh pháp lu t th c
quy nh c a pháp lu t C ng ng châu Âu nh hi n hành c a Vi t Nam. ây cũng
trong nhi u lĩnh v c kinh t , tài chính chính là cơ s ti p c n n gư i nư c
( i u mà các nhà làm lu t Vi t Nam cũng ngoài có th hi u rõ th c tr ng xã h i Vi t
h t s c quan tâm); Nam và n m b t ư c nh ng i t hay ang
- H th ng pháp lu t Pháp là h th ng và s di n ra Vi t Nam. Các nhà nghiên
pháp lu t có quá trình phát tri n lâu dài và c u là lu t gia Pháp thư ng l y làm ti c là
nhi u năm ch u nh hư ng c a ch kinh B lu t dân s Pháp không có ph n quy
t có s i u ti t và ki m soát c a Nhà nư c. nh chung. Gi i pháp trên c a các nhà làm
Trong quá trình trao i v d th o B lu t Vi t Nam (dù d a trên truy n th ng
lu t dân s Vi t Nam, nhi u gi i pháp c a B c a các b lu t lâu i như B lu t dân s
lu t dân s Pháp ã ư c em ra phân tích. c) ư c ánh giá cao.
Phía Vi t Nam nghiên c u r t kĩ B lu t dân Qua trư ng h p c th c a ng d ng
s Pháp và ã ti p thu m t s quy nh trong tr c ti p lu t so sánh trong xây d ng B
B lu t dân s Pháp vào d th o B lu t dân lu t dân s năm 1995, chúng ta th y rõ vai
s Vi t Nam. Tuy nhiên, có th k t lu n r ng trò nh hư ng quan tr ng c a h c v n c a
nh hư ng c a B lu t dân s Pháp i v i các nhà làm lu t trong ho t ng l p pháp.
B lu t dân s Vi t Nam năm 1995 ch c p a s nh ng ngư i tr c ti p tham gia so n
trung bình nghĩa là ch m c ti p thu th o B lu t dân s năm 1995 ư c ào t o
tinh th n c a B lu t thông qua nhưng quy Nga và các nư c thu c Liên Xô trư c ây
t c ư c so n th o ho c s p x p theo m t nên b lu t này ư c xây d ng ch y u trên
cách khác. Cách di n t ho c b c c c a B cơ s hình m u c u trúc và các gi i pháp
lu t dân s Pháp không ư c gi l i.(9) pháp lí trong B lu t dân s c a Liên bang
C u trúc B lu t dân s Vi t Nam năm Nga. Vi c xem xét kinh nghi m c a các b
1995 khá rõ ràng cân i, tương t như B lu t c a các nư c khác - c bi t là c a
c, c a Nh t B n.(10) B
lu t dân s c a Pháp, Nh t ch có ý nghĩa tham kh o, i
lu t g m b y ph n, ư c chia thành các chi u, b sung. i u này có nguyên nhân
T¹p chÝ luËt häc sè 4/2007 35
- Thùc tiÔn sö dông luËt so s¸nh trong ho¹t ®éng lËp ph¸p t¹i ViÖt Nam
ch quan là do các nhà làm lu t khi xây góp vào quá trình xây d ng B lu t dân s
Vi t Nam năm 1995.
d ng d th o b lu t rõ ràng là ph i d a
Các d th o B lu t dân s u ưc
trên tư duy, các thu t ng , khái ni m mà h
d ch ra ti ng Pháp, ti ng Anh và danh sách
ã quen thu c là ã ư c ào t o m t cách
câu h i c th v nh ng v n c n nghiên
chính th ng. Các b lu t dân s kinh i n,
c u ư c g i trư c cho các chuyên gia.
hình m u cho b lu t dân s các nư c trên
Trong giai o n u, s m nh c a các
th gi i như B lu t dân s Pháp, B lu t
chuyên gia châu Âu, c bi t là chuyên gia
dân s c cũng có nh nhi u n các nhà
Pháp là làm sáng t nh ng thu t ng , ch
làm lu t Vi t Nam nhưng nh hư ng ó
nh (khái ni m pháp nhân, quy n và nghĩa
không ph i là tr c ti p.
v c a pháp nhân, thi t h i v tinh th n, s
2. Vi c s d ng chuyên gia pháp lí
h u trí tu ...) c bi t là các gi i pháp c a B
nư c ngoài trong xây d ng B lu t dân
lu t dân s nư c mình nh ng ngư i so n
s năm 1995
th o B lu t dân s Vi t Nam tham kh o.(12)
Trong quá trình xây d ng B lu t dân
Nh ng gi i pháp c a B lu t dân s
s năm 1995, v i mong mu n xây d ng
Pháp không , nh ng nhà làm lu t Vi t
m t văn b n có ch t lư ng và hi n i, bên
Nam mu n so sánh v i gi i pháp trong pháp
c nh vi c nghiên c u các hình m u, các gi i
lu t dân s m t s nư c khác th y ư c
pháp c th trong các h th ng pháp lu t
nh ng ưu i m và như c i m trong gi i
nư c ngoài, Vi t Nam cũng c n n các
pháp d ki n ưa vào B lu t dân s Vi t
chuyên gia nư c ngoài gi i thích, tư v n
Nam. Các chuyên gia nư c ngoài ã gi i
v các v n ph c t p.
thích t i sao l i có nh ng gi i pháp ó trong
Cu i năm 1989, Chính ph Vi t Nam ã
pháp lu t nư c mình và khuy n cáo v tính
chính th c t v n v i Chính ph Pháp.
kh thi c a vi c áp d ng chúng Vi t Nam.
Tháng 5 năm 1990, m t oàn lu t gia Pháp
Kinh nghi m c a vi c s d ng chuyên
g m 5 ngư i ã n Hà N i và k t qu ti p
gia nư c ngoài trong quá trình d th o B
xúc ban u r t tích c c. Vài tháng sau, m t
lu t dân s Vi t Nam cho th y s óng
thành viên trong oàn – ông P. Bezard,
góp c a chuyên gia nư c ngoài t hi u qu
Vi n trư ng Vi n công t Pari ã quay l i
cao c n hai i u ki n: Th nh t, chuyên gia
Hà N i trao i kinh nghi m xây d ng
nư c ngoài ph i có kinh nghi m, có trình
Lu t doanh nghi p và m t s văn b n pháp
cao và ph i nhi t tình, luôn s n sàng áp
lu t khác - c bi t là B lu t dân s .(11)
ng yêu c u h p tác. Th hai, chuyên gia
Giáo sư Morishima, chuyên gia l n v
nư c ngoài c n bi t tham gia úng lúc,
Lu t dân s t Nh t B n - t nư c có B
úng ch (bi t tránh c p nh ng v n
lu t dân s ra i tương i s m theo mô
liên quan n c thù, truy n th ng, t p
hình B lu t dân s c cũng ã có nh ng
quán c a ngư i Vi t Nam; tránh cp
bu i làm vi c trao i và có nh ng óng
36 T¹p chÝ luËt häc sè 4/2007
- Thùc tiÔn sö dông luËt so s¸nh trong ho¹t ®éng lËp ph¸p t¹i ViÖt Nam
nh ng v n mà n u áp d ng theo ki u b i c nh thu n l i hơn b i vi c xác nh mô
phương Tây s không phù h p v i hoàn hình tư tư ng và mô hình cơ c u ã ư c t
c nh c th c a Vi t Nam) ng th i tránh n n móng t B lu t dân s năm 1995, quan
ưa ra nh ng bình lu n mang tính rao gi ng h i ngo i c a Vi t Nam ư c m r ng ã
c ng nh c, nh ng gi i pháp mang tính áp t o i u ki n s d ng chuyên gia pháp lí
t. C n xác nh rõ vai trò c a chuyên gia n t nhi u h th ng pháp lu t khác nhau.
nư c ngoài là nh ng ngư i tư v n: L ng Trong quá trình so n th o B lu t dân
nghe, tr l i, gi i thích xu t nh ng s năm 2005, c u trúc c a B lu t dân s
ngư i có quy n quy t nh l a ch n nh ng theo mô hình c a B lu t dân s C ng hoà
gi i pháp phù h p. liên bang Nga năm 1964 v n ư c ánh giá
Dù còn khá ơn gi n và còn ph i ti p cao b i c u trúc ó t o nên c u trúc ch nh
t c ư c s a i, b sung B lu t dân s th th ng nh t c a toàn B lu t, có s rõ
năm 1995 ã xác nh nh ng nguyên t c ràng, m ch l c gi a các quy nh trong B
l n nh t t o thành tinh th n c a pháp lu t lu t. Tuy nhiên, cũng có ý ki n cho r ng
dân s Vi t Nam hi n i, s luôn ư c trên cơ s nghiên c u xu hư ng l p pháp
quán tri t trong quá trình phát tri n i t i các nư c trên th gi i, trong i u ki n hi n
hoàn thi n c a h th ng pháp lu t dân s . nay c n có s thay i nh t nh vì l p pháp
II. NG D NG C A LU T SO SÁNH hi n i ã tr nên th c d ng hơn, hư ng
TRONG XÂY D NG B LU T D ÂN t i vi c t hi u qu i u ch nh pháp lu t
S 2005 cao nh t. Cách b c c c a B lu t dân s
năm 1995 có như c i m là thi u s g n k t
1. Lu t so sánh và nh ng v n t ra
gi a các quy nh trong cùng m t ch nh
i v i so n th o B lu t dân s năm 2005
Sau 10 năm thi hành, B lu t dân s khi n vi c tra c u khó khăn, trong nhi u
năm 1995 ã có nhi u h n ch , b t c p như: trư ng h p b t bu c ph i có s l p l i
không c n thi t.(13) Có ý ki n
M t s quy nh không phù h p v i s ngh c u
chuy n i nhanh c a n n kinh t th trúc B lu t dân s s a i ch g m 5 ph n,
trư ng, không rõ ràng hay không y b Ph n th năm “Nh ng quy nh v
ho c còn mang tính hành chính. Nhi u b chuy n quy n s d ng t” và Ph n th sáu
lu t m i ra i có các n i dung liên quan “Quy n s h u trí tu và chuy n giao công
ngh ”.(14) M c dù chính trong pháp lu t dân
n B lu t dân s Vi t Nam năm 1995
nhưng B lu t này l i không i u ch nh, s a s Nga – hình m u mà các nhà làm lu t
i d n n mâu thu n gi a chúng cũng Vi t Nam l y xây d ng B lu t dân s
như chưa có s tương thích v i các i u Vi t Nam ã có s thay i, khi ư c thông
ư c qu c t và thông l qu c t . qua B lu t dân s năm 2005 v n gi
Vi c s d ng lu t so sánh trong so n nguyên c u trúc g m có 777 i u (ít hơn 61
th o B lu t dân s năm 2005 di n ra trong i u so v i B lu t dân s năm 1995), 36
T¹p chÝ luËt häc sè 4/2007 37
- Thùc tiÔn sö dông luËt so s¸nh trong ho¹t ®éng lËp ph¸p t¹i ViÖt Nam
chương và v n ư c chia thành 7 ph n.(15) thác, tham kh o kinh nghi m quý báu,
Khác v i bư c pháp i n hoá u tiên phong phú c a các h th ng pháp lu t nư c
ngoài.(18) Trong vi c s a i các quy nh
ư c ti n hành khi xây d ng B lu t dân s
năm 1995, v n t ra trong hoàn thi n không phù h p v i s chuy n i nhanh c a
pháp i n hoá là s a i B lu t dân s theo n n kinh t th trư ng, không rõ ràng hay
hư ng nào: Coi nó là b lu t g c nên ph i không y , nh ng ngư i so n th o B
i u ch nh t t c các quan h dân s hay lu t dân s năm 2005 ã tham kh o nhi u
m b o tính n nh c a nó ch nên quy phương án, nhi u gi i pháp trong các h
nh nh ng v n cơ b n (còn nh ng quy th ng pháp lu t khác nhau.
nh c th i u ch nh các nhóm quan h Lu t so sánh c bi t quan tr ng trong
dân s thì ư c ưa vào các văn b n pháp quá trình hài hoà hoá pháp lu t, t c là quá
lu t chuyên ngành như Lu t t ai, Lu t trình làm cho các nguyên t c pháp lu t c a
thương m i, Lu t s h u trí tu ...).(16) Các hai hay nhi u h th ng pháp lu t tr nên
nhà làm lu t không th không ti p t c tham g n gi ng nhau. ây là quá trình y tr c
kh o mô hình c a pháp lu t dân s Nga – tr không ch vì các ý ki n khác nhau, các
lúc này Liên bang Nga ã có B lu t dân gi i pháp khác nhau mà c vì s thi u hi u
s m i ư c thông qua năm 1994 v i k t bi t v tư tư ng pháp lu t, các khái ni m,
nh gi a các nư c.(19) B i v y, ng
c u g m 4 ph n, 60 chương và 1109 i u. ch
Trong B lu t dân s m i c a Liên bang d ng c a lu t so sánh v i h th ng hi u bi t
Nga ã nêu tên hơn 30 lu t ã và s ư c chung c a nó v các h th ng pháp lu t, các
thông qua ti p t c phát tri n và b sung dòng h pháp lu t trên th gi i cùng v i
cho B lu t ví d như Lu t v công ti c nh ng phương pháp nghiên c u pháp lu t
ph n, Lu t v công ti trách nhi m h u h n, nư c ngoài ư c ưa ra có ý nghĩa vô cùng
Lu t v ăng kí b t ng s n và các giao to l n trong vi c t o ra s tương thích c a
d ch b t ng s n.(17) các ch nh trong B lu t dân s iv i
Vn t ra i v i so n th o B lu t các i u ư c và thông l qu c t .
dân s năm 2005 là s a i nh ng ch nh 2. Vi c s d ng lu t so sánh trong
không còn phù h p và t o ra s tương thích so n th o m t s ch nh c a B lu t
i v i các i u ư c và thông l qu c t . dân s năm 2005
a. Nh ng i m m i b sung v quy n
gi i quy t hai v n trên c bi t c n thi t
thân nhân
ph i s d ng n lu t so sánh.
Khi d th o B lu t dân s năm 2005,
Như chúng ta ã bi t, lu t so sánh có
ng d ng r ng rãi trong ho t ng l p pháp các nhà làm lu t ã ưa ra 4 i u lu t m i là
th hi n ch nó giúp các nhà làm lu t thay quy n hi n các b ph n c a cơ th ; quy n
vì ph i d oán và có nguy cơ ph i s d ng hi n xác, b ph n cơ th sau khi ch t; quy n
nh ng gi i pháp kém thích h p, có th khai nh n b ph n cơ th ngư i; th t c xác nh n
38 T¹p chÝ luËt häc sè 4/2007
- Thùc tiÔn sö dông luËt so s¸nh trong ho¹t ®éng lËp ph¸p t¹i ViÖt Nam
l i gi i tính... Nh ng i u lu t m i này ư c àm, h i th o, các chuyên gia nư c ngoài có
ưa ra ch y u vì nư c ta ang th c hi n i u ki n tìm hi u, ti p xúc v i nhi u ngu n
nh ng bư c quan tr ng trong ti n trình gia thông tin, ý ki n khác nhau có th ưa ra
nh p vào t ch c thương m i th gi i nh ng tư v n thi t th c, hi u qu nh t.
(WTO). M t trong nh ng yêu c u i v i b. Ch nh tài s n
quá trình này là ph i t o ra s tương thích v Các quy nh v tài s n và quy n i
m t pháp lu t, trong ó có pháp lu t dân s . v i tài s n (ch không ph i là quy n s
Vi c b sung m t s quy nh v quy n nhân h u) là m t trong nh ng ch nh quan
thân trong D th o BLDS (s a i) là phù tr ng trong b lu t dân s t t c các nư c.
h p v i cách quy nh c a pháp lu t c a m t Tài s n có th ư c phân lo i t heo
s nư c trên th gi i v v n này.(20) nhi u cách. H th ng lu t Latin chia tài s n
Khi so n th o nh ng i u lu t trên, các thành ng s n và b t ng s n; tài s n
nhà làm lu t Vi t Nam ã ph i d a trên h u hình và tài s n vô hình; v t tiêu hao và
kinh nghi m c a pháp lu t dân s các nư c v t không tiêu hao; v t c ùng lo i và v t
trên th gi i i u ch nh các v n tương t . c nh; v n và l i t c; v t ư c s h u
Theo yêu c u c a Ban so n th o B lu t và v t không ư c s h u; tài s n công và
dân s s a i, năm 2004, Nhà pháp lu t tài s n tư. Theo lu t Anh Mĩ, chia thành
Vi t Pháp ã m i các lu t gia Pháp sang quy n s h u i v t và quy n s h u i
trao i kinh nghi m, t ch c to àm nhân; t ai và các lo i tài s n khác (bao
“Pháp lu t v hi n, c y ghép các b ph n cơ g m t i n, ng s n h u hình mà không
th ngư i’. ây xin nói thêm là không ch ph i ti n, ng s n vô hình...).
v i nh ng v n như nh ng v n m ib B lu t dân s Vi t Nam năm 2005 hi n
sung trong quy n thân nhân mà trong so n hành xây d ng khái ni m ng s n và b t
th o B lu t dân s s a i nói chung, các ng s n (Ði u 174), hoa l i và l i t c
hình th c tham kh o kinh nghi m nư c (Ði u 175); v t chính, v t ph (Ði u 176);
ngoài ã ư c s d ng r ng rãi như m i các v t chia ư c và v t không chia ư c (Ði u
chuyên gia nư c ngoài sang trao i kinh 177); v t tiêu hao và v t không tiêu hao
nghi m; h i th o, t a àm trao i kinh (Ði u 178); v t cùng lo i và v t c nh
nghi m v i s tham gia c a thành viên Ban (Ði u 179)... Ði u này cho th y lu t dân s
so n th o; t ch c các chuy n kh o sát Vi t Nam có xu hư ng nh hình cách th c
nư c ngoài cho chuyên gia trong các lĩnh phân lo i tương t như h th ng lu t Latin.
v c có liên quan, t o i u ki n nghiên c u M t khác, trong c u trúc c a b lu t, t i
và kh o sát th c t kinh nghi m c a nư c chương “Các lo i tài s n, cách th c phân
ngoài, có th v n d ng vào i u ki n c th lo i tài s n thành ng s n và b t ng s n”
c a Vi t Nam.(21) Thông qua các cu c to ư c nêu ra trư c tiên. B lu t dân s c a
T¹p chÝ luËt häc sè 4/2007 39
- Thùc tiÔn sö dông luËt so s¸nh trong ho¹t ®éng lËp ph¸p t¹i ViÖt Nam
C ng hòa Pháp, t i Ði u 518 không nh và ưa ra cách gi i quy t phù h p không
nghĩa tài s n là gì mà ch nói r ng tài s n th không có s tham kh o kinh nghi m,
bao g m ng s n và b t ng s n. Nh ng gi i pháp c a các nư c trên th gi i.
i u lu t ti p theo quy nh v b t ng s n b. Ch nh h p ng
(Chương I, t Ði u 517 n Ði u 526), K th a B lu t dân s năm 1995 cũng
ng s n (Chương II, t Ði u 527 n Ði u như tham kh o kinh nghi m c a các nư c
536) và tài s n trong m i quan h v i ngư i trên th gi i, ch nh h p ng trong B
chi m h u nó (Chương III, t Ði u 537 n lu t dân s năm 2005 ư c ti p t c xây
Ði u 543).(22) Do ó, có th hi u r ng ây là d ng theo nguyên t c có nh ng quy nh
cách th c phân lo i chính, ch y u nh t chung v h p ng và có quy nh riêng v
trong các cách th c phân lo i tài s n. Các m t s lo i h p ng thông d ng cũng như
các lo i h p ng có i tư ng c thù.(25)
cách th c phân lo i t Ði u 174 n Ði u
179 B lu t dân s hi n hành là cách th c Khi xem xét không ưa khái ni m h p
phân lo i th c p. Riêng các lo i tài s n vô ng kinh t vào B lu t dân s , các nhà
hình và quy n s d ng t có v trí c l p làm lu t ã k t lu n r ng tuy khái ni m h p
trong B lu t dân s năm 2005 ư c tách ng kinh t sau này s không t n t i trong
thành nhóm tài s n c l p và ư c phân pháp lu t th c nh nhưng tranh ch p phát
tích riêng bi t.(23) sinh t quan h h p ng này v n có th
B lu t dân s năm 2005 ã có quan ư c gi i quy t b ng nh ng phương th c
ni m m i, r ng hơn v v t khi b hai ch riêng nh m áp ng nh ng yêu c u mà th c
có th c trong quy nh v v t trong i u ti n kinh doanh ra. K t lu n trên ư c
172 B lu t dân s năm 1995 «Tài s n bao ưa ra trên cơ s nghiên c u các gi i pháp
g m v t có th c, ti n, gi y t tr giá ư c khác nhau c a các nư c trên th gi i. Có
b ng ti n và các quy n tài s n». Như v y, nh ng nư c phân bi t hành vi thương m i
không ch nh ng v t không có th c mà c v i hành vi dân s r i nh ng tranh ch p
v t s hình thành trong tương lai cũng có nào phát sinh t hành vi thương m i ư c
th là i tư ng c a giao d ch dân s . Khi gi i quy t sơ th m theo th t c t t ng riêng
ưa ra quy nh như v y, các nhà làm lu t t i toà án thương m i ho c ban thương m i
không ch làm nhi m v quy nh thành lu t trong toà án dân s th m quy n chung
phương th c bán lúa non mà cha ông ta ã (Pháp, c, B , Áo). Có nh ng nư c hoàn
th c hi n t nhi u i nay(24) mà ã tham toàn không phân bi t giao d ch thương m i
kh o pháp lu t các nư c ưa ra quy nh v i giao d ch dân s nhưng các tranh ch p
m i v v t. Liên quan n v t o, tài s n o phát sinh t ho t ng kinh doanh v n ư c
có ư c coi là tài s n, là i tư ng c a giao gi i quy t b ng toà án riêng và theo th t c
d ch dân s hay không còn nhi u tranh lu n riêng (Liên bang Nga, Hà Lan, Thu S ,
40 T¹p chÝ luËt häc sè 4/2007
- Thùc tiÔn sö dông luËt so s¸nh trong ho¹t ®éng lËp ph¸p t¹i ViÖt Nam
Thu i n). Anh cũng có toà án gi i quy t quy ph m c a B lu t dân s là h t s c
nh ng v n v h n ch quy n t do kinh quan tr ng và có nh hư ng không nh t i
doanh, Mĩ có Toà án thương m i qu c t . t ng n i dung, th m chí t i t ng câu ch
Bên c nh ó, có nh ng nư c phân bi t giao c a B lu t.
d ch thương m i v i giao d ch dân s nhưng III. K T LU N
nh ng tranh ch p phát sinh t nh ng hành vi 1. Tìm hi u ng d ng c a lu t so sánh
này u ư c gi i quy t t i toà án dân s trong th c ti n xây d ng B lu t dân s
th m quy n chung như Nh t B n. Như Vi t Nam, chúng ta th y vi c nghiên c u
v y, vi c phân bi t hay không phân bi t h p kinh nghi m, các gi i pháp c a các nư c
ng kinh t v i h p ng dân s không nh trên th gi i ư c th c hi n ch y u trong
hư ng n vi c trao th m quy n gi i quy t giai o n xây d ng mô hình tư tư ng, mô
các tranh ch p phát sinh t h p ng kinh t hình c u trúc và trong so n th o các ch
cho cơ quan tài phán riêng là Tòa án kinh t nh, các quy ph m c th . Vi c v n d ng
và Tr ng tài kinh t .(26) Vi c ưa ra quy nh lu t so sánh trong giai o n hình thành lu n
c a B lu t dân s năm 2005 ư c áp d ng c v nhu c u c a b lu t rõ ràng là không
chung cho vi c kí k t và th c hi n m i lo i c n thi t. Trong quá trình thông qua B lu t
h p ng rõ ràng ch u nh hư ng c a nh ng dân s năm 1995 và năm 2005, các ý ki n
bi n i to l n trong tư duy pháp lí v h p óng góp - c bi t ý ki n óng góp c a các
ng kinh t như các qu c gia có n n kinh i bi u Qu c h i ch y u d a trên các v n
t chuy n t cơ ch k ho ch hoá t p trung lí lu n, th c ti n c a hoàn c nh c th
sang cơ ch th trư ng như Liên bang Nga và c a Vi t Nam mà ít c p kinh nghi m,
Trung Qu c. Khi Liên bang Nga ban hành gi i pháp c a các nư c trên th gi i.
B lu t dân s m i năm 1994 cũng ã ghi 2. S d ng vi c i chi u v i các b
nh n là m i h p ng dù kí k t ph c v lu t, vi c tham kh o kinh nghi m c a các
cho nhu c u kinh doanh hay sinh ho t, tiêu nư c trên th gi i (mà ư c g i chung là
dùng u ư c g i chung là h p ng và s d ng lu t so sánh) trong th c ti n xây
ch u s i u ch nh chung c a B lu t dân s . d ng B lu t dân s Vi t Nam tuy chưa
Lu t h p ng c a nư c C ng hoà nhân dân mang tính h th ng và tính nh hư ng cao
Trung Hoa thông qua ngày 15/3/1999 có nhưng ã góp ph n áng k vào thành công
hi u l c áp d ng cho m i quan h h p c a B lu t.
ng, dù phát sinh t ho t ng kinh doanh 3. Qua trư ng h p c th c a vi c v n
hay sinh ho t, tiêu dùng.(27) d ng lu t so sánh vào ho t ng l p pháp
Như v y, vi c ng d ng c a lu t so v i th c ti n xây d ng B lu t dân s Vi t
sánh ư c th hi n dư i nhi u hình th c Nam, chúng ta th y trong xây d ng nh ng
khác nhau trong so n th o t ng ch nh, văn b n pháp lu t m i và s a i văn b n
T¹p chÝ luËt häc sè 4/2007 41
- Thùc tiÔn sö dông luËt so s¸nh trong ho¹t ®éng lËp ph¸p t¹i ViÖt Nam
pháp lu t hi n hành nh m áp ng nhu c u
o n; B lu t dân s Nh t B n g m Ph n chung và 4
phát tri n kinh t xã h i và h i nh p kinh t
ph n. Xem: Правовые системы стран мира, Отв.
qu c t , vai trò c a lu t so sánh s ngày
редактор А. Я. Сухарев, Москва, 2001, стр. 161, 819.
càng tr nên quan tr ng. Các nhà làm lu t (11).Xem: Pierre Bezard, “Hai trăm năm B lu t dân
s ph i chú ý nhi u hơn n a n vi c s s Pháp và nh hư ng i v i B lu t dân s Vi t
Nam”, H i th o “Hai trăm năm B lu t dân s
d ng nh ng kinh nghi m, gi i pháp, ti n ích
Pháp”, Hà N i, 2004, tr.154.
mà lu t so sánh óng góp cho ho t ng l p (12). Pierre Bezard, S d, tr.159.
pháp. M t khác, trư c yêu c u này, khoa (13).Xem: Hà Th Mai Hiên, “S a i B lu t dân s
nh h p ng”,
Vi t Nam và v n hoàn thi n ch
h c lu t so sánh cũng ph i có nh ng nghiên
T p chí nhà nư c và pháp lu t, s 3/2005, tr.12.
c u thi t th c nh m ưa ra nh ng ki n th c (14).Xem: Ph m H u Ngh , “D th o B lu t dân s
lí lu n, thông tin, kĩ năng... chuyên sâu c i cách pháp lu t h p ng”,
(s a i ) v i v n
T p chí nhà nư c và pháp lu t, s 4/2005, tr.27.
ph c v ho t ng l p pháp./.
(15).Xem: Tìm hi u n i dung cơ b n c a B lu t dân
s năm 2005, Hà N i, 2005, tr.10.
(1).Xem: Michael Bogdan, Lu t so sánh, Hà N i,
(16).Xem: Phan Trung Lý, “B lu t dân s : Quan
2002, tr.13.
i m và s a i”, T p chí nhà nư c và pháp lu t, s
(2).Xem: Ph m Trí Hùng, “Ý nghĩa c a Lu t so sánh
2/2005, tr.16-17.
trong ho t ng l p pháp”, H i th o “ ng d ng c a
(17).Xem: Гражданское право России, Общая
lu t so sánh trong ho t ng l p pháp”, Trư ng i
часть, Под редакцией О. Н. Садикова, Москва,
h c Lu t Hà N i, tháng 10, 2006.
2001, стр. 66-67.
(3).Xem: Nguy n Th Ánh Vân, “S d ng chuyên gia
(18).Xem: Michael Bogdan, Lu t so sánh, Hà N i,
ng l p pháp”, H i th o
nư c ngoài trong ho t
2002, tr.22.
“ ng d ng c a lu t so sánh trong ho t ng l p
(19).Xem: Michael Bogdan, S d, tr.22
pháp”, Trư ng i h c Lu t Hà N i, tháng 10, 2006.
(20).Xem: Ngô Quang Li n, “Nh ng quy nh m i,
(4). Trong 2283 i u c a B lu t dân s Pháp ư c
nh ng i m m i ư c b sung v quy n thân nhân
thông qua t năm 1804 n nay v n còn 1200 i u
trong B lu t dân s năm 2005”, T p chí ki m sát, s
chưa h b s a i, b sung.
1/2006, tr.39.
(5).Xem: Guy Canivet, Báo cáo d n , H i th o “Hai
(21). Ngu n: Nhà pháp lu t Vi t Pháp.
trăm năm B lu t dân s Pháp”, Hà N i, 2004, tr.3.
(22).Xem: B lu t dân s Pháp, Hà N i, 2004.
(6).Xem: Hà Th Mai Hiên, “S a i B lu t dân s
(23).Xem: Nguy n Ng c i n, Bài gi ng Lu t dân s ,
nh h p ng”,
Vi t Nam và v n hoàn thi n ch
www.ctu.edu.vn/coursewares/laut/dansu/index.htm.
T p chí nhà nư c và pháp lu t, s 3/2005, tr.12.
(24).Xem: Tr n Văn Trung, “M t s quy nh m i v
(7).Xem: Гражданское право России, Общая часть,
tài s n và quy n s h u trong B lu t dân s năm
Под редакцией О. Н. Садикова, Москва, 2001, стр. 64.
2005”, T p chí ki m sát, s 1/2006, tr. 31.
(8).Xem: Nguy n ình L c, “Hai trăm năm B lu t
(25).Xem: Nguy n Ng c Khánh, “Nh ng i m m i
dân s C ng hoà Pháp và s phát tri n c a pháp lu t
cơ b n v h p ng trong B lu t dân s năm 2005”,
dân s Vi t Nam”, H i th o “Hai trăm năm B lu t
T p chí ki m sát, s 1/2006, tr. 17.
dân s Pháp”, Hà N i, 2004, tr.123.
(26).Xem: Bùi Ng c Cư ng, “M t s v n hoàn
(9).Xem: Michel Grimaldi, “ nh hư ng c a B lu t
thi n pháp lu t v h p ng Vi t Nam”, T p chí
dân s Pháp trên ph m vi qu c t ”, H i th o “Hai
nhà nư c và pháp lu t, s 5/2005, tr.51-52.
trăm năm B lu t dân s Pháp”, Hà N i, 2004, tr.87.
(27).Xem: Bùi Ng c Cư ng, S d, tr. 49-50.
(10). B lu t dân s c g m 5 quy n, v i 2400
42 T¹p chÝ luËt häc sè 4/2007
nguon tai.lieu . vn
