Xem mẫu

BỘ CÔNG THƯƠNG
VIỆN NGHIÊN CỨU THƯƠNG MẠI

PHÁT TRIỂN THƯƠNG MẠI VIỆT NAM
GIAI ĐOẠN 2016 - 2025

Tháng 11 - 2016


BỘ CÔNG THƯƠNG
VIỆN NGHIÊN CỨU THƯƠNG MẠI



PHÁT TRIỂN THƯƠNG MẠI VIỆT NAM
GIAI ĐOẠN 2016 - 2025

Cuốn Kỷ yếu này được xuất bản với sự hỗ trợ tài chính của Liên minh châu Âu. Quan điểm
trong cuốn Kỷ yếu này là của các tác giả, do đó không thể hiện quan điểm chính thức của Liên
minh châu Âu hay Bộ Công Thương.

GIỚI THIỆU

GIỚI THIỆU
Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ VI của Đảng (năm 1986) mở đầu cho Thời kỳ Đổi
mới đất nước đã đề ra ba chương trình kinh tế lớn: Lương thực - thực phẩm; Hàng tiêu
dùng; Hàng xuất khẩu. Trong đó, Chương trình Hàng xuất khẩu được xác định là mũi
nhọn có ý nghĩa quyết định đối với nhiều mục tiêu kinh tế trong 5 năm (1986 - 1990),
đồng thời cũng là khâu chủ yếu của toàn bộ các quan hệ kinh tế đối ngoại, xuất khẩu phải
trở thành mối quan tâm hàng đầu của tất cả các ngành, các cấp. Đồng thời, Báo cáo chính
trị tại Đại hội lần thứ VI của Đảng cũng đã xác định phương hướng phát triển thương mại
trong giai đoạn này là tăng nhanh khối lượng xuất khẩu, đáp ứng được nhu cầu nhập
khẩu, khắc phục cung cách làm ăn ít hiệu quả, tình trạng phân tán, lộn xộn, gây thiệt hại
cả ở thị trường trong nước lẫn ngoài nước.

HỘI ĐỒNG BIÊN TẬP
1. TS. Phạm Nguyên Minh
2. TS. Trịnh Thị Thanh Thủy
3. PGS.TS. Đinh Văn Thành
4. PGS.TS. Nguyễn Văn Lịch
5. PGS.TS. Nguyễn Văn Nam
6. PGS.TS. Hoàng Thọ Xuân
7. PGS.TS. Lê Trịnh Minh Châu
8. TS. Nguyễn Thị Nhiễu
9. TS. Phạm Hồng Tú
10. TS. Lê Huy Khôi

Những chủ trương, đường lối của Đảng về phát triển thương mại Việt Nam qua các
kỳ Đại hội của Đảng ngày càng toàn diện, sâu sắc hơn. Chiến lược phát triển kinh tế - xã
hội Việt Nam giai đoạn 2011 - 2020 được Đại hội Đảng lần thứ XI thông qua đã xác định
“Mở rộng thị trường nội địa, phát triển mạnh thương mại trong nước; đa dạng hóa thị
trường ngoài nước, khai thác có hiệu quả các thị trường có hiệp định mậu dịch tự do và
thị trường tiềm năng, tăng nhanh xuất khẩu, giảm nhập siêu cả quy mô và tỉ trọng, phấn
đấu cân bằng xuất nhập khẩu. Chủ động tham gia vào mạng lưới phân phối toàn cầu,
phát triển nhanh hệ thống phân phối các sản phẩm có lợi thế cạnh tranh ở cả trong và
ngoài nước, xây dựng thương hiệu hàng hóa Việt Nam”.
Trải qua 30 năm thực hiện đường lối đổi mới và hội nhập kinh tế quốc tế, thương
mại Việt Nam đã và đang ngày càng đóng vai trò “xung kích” mở đường và “gắn kết” các
hoạt động kinh tế trong nước và với thế giới, góp phần cải thiện sức cạnh tranh cũng như
tăng trưởng của nền kinh tế. Hoạt động xuất nhập khẩu không ngừng được mở rộng cả
về thị trường và danh mục hàng hóa, dịch vụ với giá trị thương mại hàng hóa và dịch vụ
tăng trưởng nhanh, cơ cấu và chất lượng hàng hóa xuất nhập khẩu được cải thiện theo
hướng gia tăng các mặt hàng chế biến, giá trị gia tăng cao... Thương mại trong nước cũng
chuyển biến mạnh mẽ theo cơ chế thị trường với tốc độ tăng trưởng của tổng mức bán
lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ xã hội thường xuyên đạt ở mức 2 con số, tỷ trọng bán
lẻ hàng hóa qua các loại hình thương mại hiện đại tăng nhanh...
Bên cạnh những thành tựu đã đạt được, tăng trưởng xuất khẩu trong những năm
qua chưa thực sự vững chắc, chất lượng tăng trưởng và hiệu quả xuất khẩu còn thấp, cơ
cấu hàng hóa xuất khẩu tuy đã chuyển dịch mạnh sang hàng chế biến, chế tạo, nhưng
vẫn còn phụ thuộc nhiều vào doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài; nhập siêu vẫn là
nguy cơ, cơ cấu nhập khẩu còn không ít bất cập... Đồng thời, về cơ bản, nền kinh tế vẫn
dựa chủ yếu vào tăng trưởng thương mại, vào khai thác tài nguyên, khóang sản, xuất
khẩu hàng nông sản thô với hàm lượng chế biến thấp và gia công hàng hóa ở công đoạn
thấp của chuỗi giá trị (dệt may, da giày, điện tử…).
Từ năm 2015, Việt Nam đã ký kết và chuẩn bị ký kết các hiệp định thương mại tự
do thế hệ mới, đặc biệt là các hiệp định quan trọng với các khu vực thị trường lớn như
Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP), Hiệp định thương mại tự do Việt Nam -

PHÁT TRIỂN THƯƠNG MẠI VIỆT NAM GIAI ĐOẠN 2016 - 2025

5

GIỚI THIỆU
Liên minh Kinh tế Á - Âu, Hiệp định thương mại tự do Việt Nam - Hàn Quốc và Hiệp định
thương mại tự do Việt Nam - EU. Các Hiệp định này có những tiêu chuẩn cao và nội dung
chưa từng được đề cập trong các thỏa thuận tự do thương mại trước đó. Như vậy, trong
giai đoạn 2016 - 2025, Việt Nam tiếp tục hội nhập sâu hơn vào nền kinh tế thế giới, tham
gia ngày càng nhiều vào các quá trình hợp tác kinh tế khu vực và thế giới, đa phương, đa
chiều, đa lĩnh vực, trong đó thương mại là một trong những lĩnh vực trọng tâm. Điều đó,
một mặt, sẽ tạo thêm xung lực mới cho phát triển kinh tế - xã hội, đặc biệt là trong thu
hút đầu tư và thúc đẩy xuất khẩu của Việt Nam với các nền kinh tế trên thế giới. Mặt khác,
cũng đòi hỏi Việt Nam phải đẩy mạnh quá trình tái cấu trúc, đổi mới mô hình tăng trưởng,
cải thiện việc phân phối tài nguyên quốc gia, tăng năng suất các yếu tố tổng hợp (TFP) và
cải thiện năng lực cạnh tranh, tính linh hoạt của nền kinh tế...
Trong bối cảnh đó, Viện Nghiên cứu Thương mại - Bộ Công Thương tổ chức Hội thảo
khoa học quốc gia “Phát triển thương mại Việt Nam giai đoạn 2016 - 2025” tại Hà Nội
với sự tài trợ của Dự án Hỗ trợ Chính sách Thương mại và Đầu tư châu Âu (EU - MUTRAP).
Hội thảo là một diễn đàn để các nhà khoa học, các chuyên gia cùng các nhà quản lý trao
đổi, chia sẻ các nghiên cứu gần đây về các khía cạnh liên quan đến phát triển thương mại
Việt Nam.
Để phục vụ các bạn đọc quan tâm đến chủ đề của Hội thảo, chúng tôi đã tuyển chọn
được 29 báo cáo để biên tập và xuất bản cuốn kỷ yếu Hội thảo khoa học quốc gia “Phát
triển thương mại Việt Nam giai đoạn 2016 - 2025”. Các báo cáo được chia làm 5 phần:

MỤC LỤC

MỤC LỤC
BÀI PHÁT BIỂU ĐỀ DẪN HỘI THẢO........................................................................................................................................................10
PHẦN THỨ NHẤT: HỘI NHẬP KINH TẾ QUỐC TẾ VÀ TỰ DO HÓA THƯƠNG MẠI.................14
HỘI NHẬP KINH TẾ QUỐC TẾ VÀ VẤN ĐỀ ĐẶT RA ĐỐI VỚI DOANH NGHIỆP VIỆT NAM..........15
PGS.TS. Phạm Tất Thắng
Viện Nghiên cứu Thương mại
MỘT SỐ VẤN ĐỀ VỀ HIỆP ĐỊNH TBT CỦA TỔ CHỨC THƯƠNG MẠI THẾ GIỚI VÀ KIẾN NGHỊ
ĐỐI VỚI VIỆT NAM...........................................................................................................................................................................................................18
PGS.TS. Đinh Văn Thành, ThS. Đỗ Quang, CN. Nguyễn Thức
Viện Nghiên cứu Thương mại
NGHIÊN CỨU HIỆP ĐỊNH ĐỐI TÁC XUYÊN THÁI BÌNH DƯƠNG (TPP) - MỘT GÓC ĐỘ TIẾP
CẬN....................................................................................................................................................................................................................................................27
PGS.TS Nguyễn Xuân Quang
Trường Đại học Kinh tế quốc dân

Phần I: Hội nhập kinh tế quốc tế và tự do hóa thương mại

XU HƯỚNG PHÁT TRIỂN THƯƠNG MẠI THẾ GIỚI VÀ HÀM Ý CHÍNH SÁCH ĐỐI VỚI VIỆT
NAM..................................................................................................................................................................................................................................................35
TS. Nguyễn Thị Nhiễu
Viện Nghiên cứu Thương mại

Phần II: Xuất nhập khẩu hàng hóa - Thực trạng và định hướng phát triển

PHẦN THỨ HAI: XUẤT NHẬP KHẨU HÀNG HÓA - THỰC TRẠNG VÀ ĐỊNH HƯỚNG PHÁT
TRIỂN................................................................................................................................................................... ..........................................................................49

Phần III: Thị trường và thương mại trong nước - Thực trạng và định hướng phát triển
Phần IV: Chuỗi cung ứng và dịch vụ logistic
Phần V: Thương mại môi trường và những vấn đề liên quan khác
Xin trân trọng giới thiệu cuốn kỷ yếu Hội thảo khoa học quốc gia “Phát triển thương
mại Việt Nam giai đoạn 2016 - 2025” và mong nhận được ý kiến đóng góp của quý bạn
đọc!

BAN BIÊN TẬP

BÀN VỀ ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN THƯƠNG MẠI VIỆT NAM GIAI ĐOẠN 2016 - 2025...........50
TS. Phạm Nguyên Minh
Viện Nghiên cứu Thương mại
PHÁT TRIỂN XUẤT NHẬP KHẨU GIAI ĐOẠN 1995 - 2015 VÀ ĐỊNH HƯỚNG TRONG THỜI
GIAN TỚI......................................................................................................................................................................................................................................61
ThS.Trần Thanh Hải
Bộ Công Thương
PHÁT TRIỂN XUẤT NHẬP KHẨU HÀNG HÓA CỦA VIỆT NAM: THỰC TRẠNG & GIẢI PHÁP.......75
TS. Phạm Nguyên Minh, ThS. Phùng Thị Vân Kiều
Viện Nghiên cứu Thương mại
ĐẨY MẠNH XUẤT KHẨU CỦA VIỆT NAM VÀO THỊ TRƯỜNG EU SAU KHI HIỆP ĐỊNH THƯƠNG
MẠI TỰ DO VIỆT NAM - EU ĐƯỢC KÝ KẾT..........................................................................................................................................91
PGS.TS. Doãn Kế Bôn
Trường Đại học Thương mại
GIẢI PHÁP ĐẨY MẠNH XUẤT KHẨU VÀO THỊ TRƯỜNG CHÂU PHI..................................................................101
TS.Trần Quang Huy
Bộ Công Thương

6

PHÁT TRIỂN THƯƠNG MẠI VIỆT NAM GIAI ĐOẠN 2016 - 2025

PHÁT TRIỂN THƯƠNG MẠI VIỆT NAM GIAI ĐOẠN 2016 - 2025

7

MỤC LỤC

MỤC LỤC

TÁC ĐỘNG CỦA CÁC HIỆP ĐỊNH THƯƠNG MẠI TỰ DO THẾ HỆ MỚI VÀ TRIỂN VỌNG PHÁT
TRIỂN THỊ TRƯỜNG XUẤT NHẬP KHẨU CỦA VIỆT NAM...............................................................................................106
TS. Lê Huy Khôi
Viện Nghiên cứu Thương mại

TĂNG CƯỜNG NĂNG LỰC VÀ HIỆU QUẢ THAM GIA CHUỖI GIÁ TRỊ TOÀN CẦU CHO HÀNG
NÔNG SẢN XUẤT KHẨU CỦA VIỆT NAM..........................................................................................................................................242
PGS.TS. Hà Văn Sự
Trường Đại học Thương mại

GIẢI PHÁP THÚC ĐẨY PHÁT TRIỂN XUẤT KHẨU HÀNG DỆT MAY CỦA VIỆT NAM.........................123
ThS. Đỗ Kim Chi
Viện Nghiên cứu Thương mại

GIẢI PHÁP THÚC ĐẨY SỰ THAM GIA CỦA CÁC DOANH NGHIỆP VIỆT NAM VÀO CHUỖI
CUNG ỨNG TOÀN CẦU..........................................................................................................................................................................................252
PGS.TS. Phan Tố Uyên
Trường Đại học Kinh tế quốc dân

GIẢI PHÁP THÚC ĐẨY PHÁT TRIỂN XUẤT KHẨU GỖ VÀ SẢN PHẨM GỖ CỦA VIỆT NAM.................138
ThS. Hoàng Thị Vân Anh
Viện Nghiên cứu Thương mại
PHÁT TRIỂN XUẤT KHẨU BỀN VỮNG MẶT HÀNG THỦY SẢN CỦA VIỆT NAM TRONG BỐI
CẢNH THAM GIA HIỆP ĐỊNH ĐỐI TÁC XUYÊN THÁI BÌNH DƯƠNG (TPP): THỰC TRẠNG VÀ
MỘT SỐ GIẢI PHÁP.....................................................................................................................................................................................................149
ThS. Nguyễn Thị Quỳnh Hoa
Viện Nghiên cứu Thương mại
PHẦN THỨ BA: THỊ TRƯỜNG VÀ THƯƠNG MẠI TRONG NƯỚC - THỰC TRẠNG VÀ ĐỊNH
HƯỚNG PHÁT TRIỂN.............................................................................................................................................................................................165
BÀN VỀ ĐỔI MỚI TƯ DUY CHIẾN LƯỢC PHÁT TRIỂN THƯƠNG MẠI TRONG NƯỚC 10 NĂM
TỚI (2016 - 2025)...........................................................................................................................................................................................................166
PGS.TS. Hoàng Thọ Xuân
Viện Nghiên cứu Thương mại
MỘT SỐ SUY NGHĨ VỀ PHÁT TRIỂN THỊ TRƯỜNG NỘI ĐỊA CỦA VIỆT NAM...........................................170
TS. Lưu Đức Hải, Đoàn Thị Thùy Dương
Viện Chiến lược phát triển
CHÍNH SÁCH THƯƠNG MẠI NỘI ĐỊA TRONG THỜI KỲ HỘI NHẬP...................................................................177
TS.Trịnh Thị Thanh Thủy, ThS.Vũ Thúy Vinh
Viện Nghiên cứu Thương mại
BÀN VỀ CƠ CẤU THƯƠNG MẠI VIỆT NAM.....................................................................................................................................189
TS.Trịnh Thị Thanh Thủy, ThS. Vũ Thúy Vinh
Viện Nghiên cứu Thương mại
PHÁT TRIỂN THƯƠNG MẠI VIỆT NAM 20 NĂM (1996 - 2015) - THỰC TRẠNG VÀ TRIỂN
VỌNG...........................................................................................................................................................................................................................................202
NCS. Vũ Thị Lộc
Viện Nghiên cứu Thương mại
PHÁT TRIỂN NGÀNH DỊCH VỤ BÁN BUÔN, BÁN LẺ TRONG TIẾN TRÌNH HỘI NHẬP KINH TẾ
QUỐC TẾ..................................................................................................................................................................................................................................225
TS. Phạm Hồng Tú
Viện Nghiên cứu Thương mại

LOGISTICS THƯƠNG MẠI Ở VIỆT NAM TRONG BỐI CẢNH HỘI NHẬP.......................................................269
TS. Đinh Lê Hải Hà
Trường Đại học Kinh tế quốc dân
MỘT SỐ VẤN ĐỀ VỀ CHUỖI CUNG ỨNG HÀNG DỆT MAY CỦA DOANH NGHIỆP VIỆT NAM
KHI THAM GIA HIỆP ĐỊNH ĐỐI TÁC XUYÊN THÁI BÌNH DƯƠNG (TPP)......................................................279
ThS. Trần Thị Thu Hiền
Viện Nghiên cứu Thương mại
PHẦN THỨ NĂM: THƯƠNG MẠI MÔI TRƯỜNG & NHỮNG VẤN ĐỀ LIÊN QUAN KHÁC....291
CAM KẾT MÔI TRƯỜNG TRONG TPP: NHỮNG VẤN ĐỀ MỚI VÀ CÁC CƠ HỘI, THÁCH THỨC
ĐỐI VỚI VIỆT NAM.......................................................................................................................................................................................................292
ThS. Trần Huy Hoàn
Viện Nghiên cứu Thương mại
TỰ DO HÓA THƯƠNG MẠI VÀ BẢO VỆ MÔI TRƯỜNG - NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ THỰC
TIỄN................................................................................................................................................................................................................................................300
KS. Doãn Công Khánh
Viện Nghiên cứu Thương mại
TỰ DO HÓA THƯƠNG MẠI ĐỐI VỚI HÀNG HÓA MÔI TRƯỜNG CỦA VIỆT NAM TRONG BỐI
CẢNH HỘI NHẬP KINH TẾ QUỐC TẾ.....................................................................................................................................................306
ThS. Trần Huy Hoàn, ThS. Võ Thị Kim Tuyến
Viện Nghiên cứu Thương mại
ThS. Chu Văn Giáp
Vụ Khoa học và Công Nghệ - Bộ Công Thương
HOÀN THIỆN CHÍNH SÁCH QUẢN LÝ AN TOÀN THỰC PHẨM TRONG HOẠT ĐỘNG THƯƠNG
MẠI.................................................................................................................................................................................................................................................320
ThS. Đặng Công Hiến, CN. Nguyễn Văn Hoàn
Viện Nghiên cứu Thương mại
MỘT SỐ VẤN ĐỀ ĐÁNG LƯU Ý VỀ PHÁP LUẬT ĐIỀU CHỈNH HOẠT ĐỘNG ĐẦU TƯ, THƯƠNG
MẠI CỦA DOANH NGHIỆP CÓ VỐN ĐẦU TƯ NƯỚC NGOÀI TẠI VIỆT NAM...........................................329
TS. Trần Thị Thu Phương
Trường Đại học Thương mại

PHẦN THỨ TƯ: CHUỖI CUNG ỨNG VÀ DỊCH VỤ LOGISTIC............................................................................241

8

PHÁT TRIỂN THƯƠNG MẠI VIỆT NAM GIAI ĐOẠN 2016 - 2025

PHÁT TRIỂN THƯƠNG MẠI VIỆT NAM GIAI ĐOẠN 2016 - 2025

9

nguon tai.lieu . vn