- Trang Chủ
- Báo cáo khoa học
- Báo cáo khoa học: Nguyên nhân gây bệnh hại hạt giống lúa, ngô, đậu tương, lạc, rau ở một số tỉnh phía bắc Việt Nam và biện pháp phòng trừ
Xem mẫu
- Báo cáo khoa học:
Nguyên nhân gây bệnh hại hạt giống lúa, ngô, đậu tương,
lạc, rau ở một số tỉnh phía bắc Việt Nam và biện pháp
phòng trừ
- §¹i häc N«ng nghiÖp I
T¹p chÝ KHKT N«ng nghiÖp 2006, TËp IV, Sè 6: 39-47
Nguyªn nh©n g©y bÖnh h¹i h¹t gièng lóa, ng«, ®Ëu t−¬ng, l¹c, rau
ë mét sè tØnh phÝa b¾c ViÖt Nam vµ biÖn ph¸p phßng trõ
Seed borne pathogens on rice, maize, soybean, peanut and vegetables in several Northern
Vietnam provinces and treaments
NguyÔn Kim V©n1, Ng« BÝch H¶o1, NguyÔn V¨n Viªn1,
§ç TÊn Dòng1, Ng« ThÞ Xuyªn1, NguyÔn §øc Huy1
SUMMARY
Seed-borne diseases can cause significant losses and reduced quality of seed of major crops
in Viet Nam such as: rice, maize, soybean, peanut and vegetables. Seed samples were collected
from several provinces in northern Viet Nam and screened for pathogens (ISTA, 1996). Fungal
and bacterial seed borne pathogens were plated out, purified, and identified following standard
methods (CABI, 2002; Ellis (1993); Mathur & Olga (2000). Twenty four species of seed-borne
pathogens were found on rice seed in which there was 18 fungal species and 6 bacterial species.
There was 12 fungal species on maize while it was 20 species on soybean. Results from peanut
seed test indicated that there was 17 fungal species and 1 bacterial species. Several chemical
fungicides (including Carbendazim 50WP, Tilt Supper 300EC, Daconil 75WP, Dithane M45 80WP
and Rovral 50WP) and biological products (Tricoderma spp., garlic and onion extract) were also
evaluated for seed treatments to control seed-borne pathogens. Primary results showed that all of
them were good for controlling seed-born pathogens.
Key words: Seed-borne pathogen; fungy; bacteria; fungicide
1. Më ®Çu n−íc thuéc Ch©u Mü la tinh (Ou, 1985).
ë ViÖt Nam qua kÕt qu¶ ®iÒu tra tõ n¨m
BÖnh h¹i h¹t gièng c©y trång ¶nh h−ëng
1995 ®Õn nay cho thÊy tÊt c¶ c¸c nÊm g©y
trùc tiÕp ®Õn n¨ng suÊt v phÈm chÊt n«ng s¶n
bÖnh v hÇu hÕt c¸c bÖnh g©y h¹i ®Õn n¨ng
cña nhiÒu n−íc trªn thÕ giíi. Theo th«ng b¸o
suÊt chÊt l−îng lóa trªn ®ång ruéng ®Òu l c¸c
cña ViÖn nghiªn cøu lóa Quèc tÕ (IRRI) cã 43
bÖnh cã kh¶ n¨ng tån t¹i v truyÒn qua h¹t
lo i nÊm ® ®−îc x¸c ®Þnh truyÒn qua h¹t
gièng. NÊm Aspergilus niger v A.flavus g©y
gièng lóa. BÖnh tiªm löa (Bipolaris oryzae) ®
h¹i phæ biÕn trªn h¹t gièng lóa, ng«, ®Ëu ®ç,
g©y ra n¹n ®ãi ë Bengal (Ên §é) l m 2 triÖu
l¹c... kh«ng nh÷ng l m ¶nh h−ëng trùc tiÕp
ng−êi chÕt vào n¨m 1942 v bÖnh n y còng
®Õn søc n¶y mÇm m cßn sinh ra ®éc tèc
g©y thiÖt h¹i nghiªm träng cho viÖc s¶n xuÊt
aflatoxin g©y ¶nh h−ëng nguy h¹i ®Õn ®êi
gièng lóa ë Brazil n¨m 1988 - 1989. NÊm
sèng con ng−êi. Ngo i lóa, ®Ëu ®ç, l¹c, rau v
bÖnh g©y ra nhiÒu triÖu chøng kh¸c nhau nh−
c©y thùc phÈm, bÖnh h¹i trªn h¹t gièng c¸c
thèi m¹, ®èm l¸, thèi mÇm, thèi rÔ, biÕn m u
lo¹i c©y trång kh¸c còng rÊt ®a d¹ng v g©y
h¹t,... §Æc biÖt nh÷ng l« h¹t gièng bÞ nhiÔm
thiÖt h¹i lín trong s¶n xuÊt. BÖnh h¹t gièng l
nÆng tû lÖ truyÒn bÖnh qua c©y m¹ cã thÓ lªn
mét trong nh÷ng nguyªn nh©n chÝnh g©y ¶nh
tíi 60%. NÊm Alternaria padwickii g©y ra vÕt
h−ëng nghiªm träng ®Õn chÊt l−îng h¹t v l m
®èm ch¸y trªn l¸ v h¹t lóa víi tû lÖ nhiÔm
gi¶m ®¸ng kÓ gi¸ trÞ xuÊt khÈu cña mét sè
nÊm rÊt cao tõ 39 - 80%, nÊm truyÒn bÖnh tõ
n«ng s¶n ë n−íc ta. Gi¶i quyÕt vÊn ®Ò n y sÏ
h¹t sang c©y m¹ ® g©y thiÖt h¹i ®¸ng kÓ ë c¸c
1
Khoa N«ng häc, §¹i häc N«ng nghiÖp I.
- gãp phÇn ®¸ng kÓ v o viÖc gi¶m nguån bÖnh tæng hîp (n−íc chiÕt), m«i tr−êng TZC, King
trªn ®ång ruéng, gi¶m chi phÝ phßng trõ ®Æc B. §èi víi ng«: Ph©n lËp gi¸m ®Þnh nÊm theo
biÖt l gi¶m viÖc dïng c¸c lo¹i thuèc ho¸ häc S.B.Mathur v Olga K (2000). L−îng mÉu
b¶o vÖ m«i tr−êng v n©ng cao n¨ng suÊt, kiÓm nghiÖm l 400 h¹t/mÉu, dïng ph−¬ng
phÈm chÊt, gi¸ trÞ kinh tÕ xuÊt khÈu c¸c lo¹i ph¸p giÊy thÊm (10 h¹t/1 ®Üa petri). §èi víi
n«ng s¶n. XuÊt ph¸t tõ yªu cÇu cña s¶n xuÊt tõ ®Ëu t−¬ng, l¹c, rau: Ph©n lËp nÊm theo
n¨m 2001 ®Õn 2005, chóng t«i ® tiÕn h nh
NguyÔn V¨n TuÊt (1997), gi¸m ®Þnh nÊm theo
x¸c ®Þnh th nh phÇn sè l−îng bÖnh h¹i,
t i liÖu gi¸m ®Þnh cña ViÖn nghiªn cøu bÖnh
nguyªn nh©n g©y bÖnh trªn h¹t gièng lóa, ng«,
h¹t gièng §an M¹ch (DGISP, 1998). KiÓm tra
®Ëu t−¬ng, l¹c v rau ë mét sè tØnh phÝa B¾c
h¹t b»ng m¾t v kÝnh hiÓn vi soi næi, b»ng
ViÖt Nam, ®ång thêi kh¶o s¸t mét sè biÖn
ph−¬ng ph¸p giÊy thÊm (mçi mÉu 200 h¹t),
ph¸p phßng trõ bÖnh trªn h¹t.
ph−¬ng ph¸p ®Üa Agar, ph−¬ng ph¸p röa h¹t.
2. vËt liÖu v ph−¬ng ph¸p nghiªn Xö lý h¹t gièng b»ng c¸c ph−¬ng ph¸p:
cøu Sö dông c¸c lo¹i thuèc trõ bÖnh gåm Thiram
85WP, Uthan M 45, Carbendazime 50WP,
§èi t−îng nghiªn cøu l c¸c lo¹i nÊm v
Rovral 50 WP, Topsin M 70WP, Dithan M45,
c¸c lo¹i vi khuÈn h¹i trªn c¸c lo¹i h¹t gièng
Benlat C, Rampart 35SD,... §ång Oxyclorua
lóa, ng«, ®Ëu t−¬ng, l¹c v rau ®−îc thu thËp
30%, Tilt super 300EC, Vicarben 50HP,
t¹i mét sè tØnh phÝa B¾c ViÖt Nam: H Néi,
Daconil 75WP, Dithan M45 WP. Xö lý h¹t
B¾c Ninh, B¾c Giang, H T©y, H B¾c, H−ng
gièng b»ng c¸c nguån nÊm Trichoderma
Yªn, VÜnh Phóc, Th¸i B×nh, H Nam, H¶i
viride cña Tr−êng §¹i häc N«ng nghiÖp I, c¸c
D−¬ng, H¶i Phßng, NghÖ an, Thanh Ho¸,
chÕ phÈm sinh häc Trichoderma harzianum,
Qu¶ng Ninh, Nam §Þnh, Ninh B×nh, Lai Ch©u.
Trichoderma spp, Sizym 0,1%, Binova 10WP
C¸c gièng lóa gåm gièng lóa B¾c −u 903,
cña ViÖn BVTV v c¸c dung dÞch chiÕt, h nh,
DT10, C71, Q5, Khang d©n, NÕp 352,
tái nång ®é 5, 10, 15%.
Xi23,...C¸c gièng ng« gåm: LVN99, LVN4,
HQ2000, LVN10, TSB1, TSB2, DK848, Mçi thÝ nghiÖm cã 3 lÇn nh¾c l¹i (c«ng
VN33, VN99, VN24, CP 999. C¸c gièng ®Ëu thøc ®èi chøng kh«ng xö lý h¹t). HiÖu lùc cña
t−¬ng: DT84, DT93, AK03, D140, thuèc ngo i ®ång ®−îc tÝnh theo c«ng thøc
D801,...C¸c gièng l¹c: L¹c sen NghÖ an, L02, Henderson- Tilton
L15, L12, L14, MD7, TQ6, v l¹c giÐ,...v c¸c
Ta.Cb
lo¹i rau c chua P375, c¶i ®«ng d−, c¶i ngät, HLT (%) = × 100
Ca.Tb
c¶i cñ, d−a chuét, bÇu bÝ, ít ngät,…
TiÕn h nh gi¸m ®Þnh v ph©n lËp c¸c lo i Sè liÖu ®−îc xö lý theo ph−¬ng ph¸p
nÊm v c¸c lo¹i vi khuÈn trªn c¸c lo¹i h¹t Duncan trong ch−¬ng tr×nh IRRISTAT.
gièng kh¸c nhau. §èi víi h¹t gièng lóa, c¸c
§Þa ®iÓm nghiªn cøu
mÉu h¹t ®−îc thu thËp theo ph−¬ng ph¸p cña
ISTA (1996) (International Seed Testing Phßng nghiªn cøu BÖnh h¹t gièng cña Bé
Association, 1996). Gi¸m ®Þnh bÖnh h¹i trªn m«n BÖnh c©y N«ng d−îc Khoa N«ng häc,
h¹t gièng theo t i liÖu cña Mathur v Olga
Tr−êng §¹i häc N«ng nghiÖp I H Néi.
(2000), Ellis ( 1993), Mew v Misra (1994).
Trung t©m BÖnh c©y nhiÖt ®íi, Tr−êng §¹i
Chóng t«i ¸p dông ph−¬ng ph¸p kiÓm tra nÊm
häc N«ng nghiÖp I, mét sè c¬ së s¶n xuÊt lóa,
trùc tiÕp, ph−¬ng ph¸p röa, ph−¬ng ph¸p giÊy
ng«, ®Ëu t−¬ng, l¹c, rau ë mét sè tØnh phÝa
thÊm v ph−¬ng ph¸p ®Üa Agar (®Æt 400
B¾c: H Néi, B¾c Ninh, B¾c Giang, H T©y,
h¹t/mÉu). Ph©n lËp vi khuÈn trªn m«i tr−êng
H B¾c, H−ng Yªn, VÜnh Phóc, Th¸i B×nh,
TZC, King B v SPA v gi¸m ®Þnh vi khuÈn
H Nam, H¶i D−¬ng, H¶i Phßng, NghÖ An,
theo t i liÖu cña CABI (2000), Bradbary
(1996). C¸c m«i tr−êng nu«i cÊy nÊm v vi Thanh Ho¸, Qu¶ng Ninh, Nam §Þnh, Ninh
khuÈn (WA, PDA, PGA, PSA, m«i tr−êng b¸n B×nh, Lai Ch©u.
- 3. kÕt qu¶ nghiªn cøu v th¶o luËn
3.1. X¸c ®Þnh nguyªn nh©n g©y bÖnh nÊm v vi khuÈn trªn c¸c h¹t gièng lóa, ng«, l¹c, ®Ëu
t−¬ng trong n¨m 2004 v c¸c lo¹i rau trong n¨m 2005 t¹i mét sè tØnh phÝa B¾c, ViÖt Nam
B¶ng 1. Th nh phÇn nÊm v vi khuÈn trªn h¹t gièng lóa
Tªn khoa häc Hä Bé Líp
Dematiaceae Hyphales Hyphomycetes
Alternaria sp.
Alternaria padwickii Ellis Dematiaceae Hyphales Hyphomycetes
Aspergillus flavus Link Moniliaceae Hyphales Hyphomycetes
Aspergillus niger Tiegh Moniliaceae Hyphales Hyphomycetes
Bipolaris oryzae Shoem. Dematiaceae Hyphales Hyphomycetes
Cercospora janseana Const. Dematiaceae Hyphales Hyphomycetes
Cladosporium clodosporioides Vries Dematiaceae Hyphales Hyphomycetes
Curvularia lunata Boedjin Dematiaceae Hyphales Hyphomycetes
Fusarium moniliforme Sheldon Tuberculariacae Hyphales Hyphomycetes
Microdochium oryzae Gam. and Haw. Tuberculariacae Hyphales Hyphomycetes
Nigrospora oryzae Petch Dematiaceae Hyphales Hyphomycetes
Penicillium digitatum Sacc Moniliaceae Hyphales Hyphomycetes
Pyricularia oryzae Cavara Moniliaceae Hyphales Hyphomycetes
Rhizoctonia solani Palo. * Myceliales Agnomycetes
Rhizopus sp. Mucoraceae Mucorales Zygomycetes
Sarocladium oryzae Gam. and Haw Moniliaceae Hyphales Hyphomycetes
Tilletia barclayana Sacc. And Syd. Tilleticeae Ustilaginales Hemibasidiomycetes
Ustilaginoidea virens Tak. Ustilaginaceae Ustilaginales Hemibasidiomycetes
Acidovorax avenae Willem et al. Pseudomonadaceae Pseudononadales Zymobacteria
Burkholderia glumae Urakami et al. Burkholderiaceae Burkholderiales Neisseriae
Pantoea agglomerans Gavini et al. Enterobacteriaceae Enterobacteriales Zymobacteria
Xanthomonas oryzae Swings et al. Xanthomonadaceae Xanthomonadales Zymobacteria
Xanthomonas oryzicola Swings et al. Xanthomonadaceae Xanthomonadales Zymobacteria
Chó thÝch: * Bé nÊm tr¬ kh«ng ph©n hä.
löa, nÊm Fusarium moniliforme g©y bÖnh lóa
N¨m 2004, trªn h¹t c¸c gièng lóa mét sè
von, nÊm Ustilaginoidea virens g©y bÖnh hoa
tØnh phÝa B¾c ViÖt Nam, cã 18 lo i nÊm v 5
lo i vi khuÈn thuéc 6 líp, 8 bé v 10 hä. cóc v vi khuÈn Xanthomonas oryzae g©y bÖnh
Trong tæng sè 23 lo i nÊm v vi khuÈn gi¸m b¹c l¸ lóa…
®Þnh ®−îc trªn h¹t lóa cã 18 lo i nÊm chiÕm tû KÕt qu¶ b¶ng 2 cho thÊy th nh phÇn nÊm
lÖ 78,3% v 5 lo i vi khuÈn chiÕm tû lÖ 21,7% h¹i h¹t gièng Ng« (Bioseed 9999 v VN10) vô
(b¶ng 1). C¸c lo i nÊm thuéc 4 líp l xu©n 2004 t¹i 3 tØnh phÝa B¾c cã 12 lo i nÊm
Hyphomycetes, Agnomycetes, Zygomycetes trong ®ã bao gåm 3 bé (Hyphales, Mucorales,
v Hemibasidiomycetes. §Æc biÖt mét sè lo i v Sphaeropsidales). Trong ®ã bé Hyphales cã
nÊm v vi khuÈn t×m thÊy trªn h¹t còng l 10 lo i nÊm, bé Mucorales cã 1 lo i, bé
nh÷ng lo i nÊm g©y bÖnh h¹i trªn c©y lóa Sphaeropsidales cã 1 lo i. HÇu hÕt c¸c lo i NÊm
ngo i ®ång ruéng ® g©y nhiÒu tæn thÊt trong ®Òu xuÊt hiÖn kh¸ phæ biÕn trªn h¹t ng«, ®Æc biÖt
s¶n xuÊt nh− nÊm Pyricularia oryzae g©y hai lo i NÊm Aspergiluss flavus v Aspergillus
bÖnh ®¹o «n, nÊm Rhizoctonia solani g©y bÖnh niger cã møc ®é nhiÔm rÊt cao trªn h¹t, sau ®ã l
lo i Fusarium moniliforme v Penicillium sp.
kh« v»n, nÊm Bipolaris oryzae g©y bÖnh tiªm
- B¶ng 2. Th nh phÇn v møc ®é phæ biÕn cña mét sè lo i nÊm h¹i h¹t gièng ng«
Møc ®é phæ biÕn
Tªn khoa häc Bé
H Néi Ho B×nh L o Cai
Hyphales +++ +++ +++
Aspergillus flavus
Hyphales +++ +++ ++
Aspergillus niger
Hyphales + + +
Acremonium strictum
Botryodiplodia sp. Sphaeropsidales + + +
Hyphales + + +
Bipolaris maydis
Hyphales + ++ +
Bipolaris turcicum
Curvularia sp. Hyphales + ++ +
Cladosporium sp. Hyphales ++ ++ +
Hyphales + ++ +
Fusarium subglutinans
Hyphales ++ ++ ++
Fusarium moniliforme
Penicillium sp. Hyphales ++ ++ ++
Rhizopus sp. Mucorales + ++ +
Chó thÝch: +: Tû lÖ h¹t nhiÔm < 10%, ++: Tû lÖ h¹t nhiÔm tõ 10 – 30%, +++ Tû lÖ h¹t nhiÔm > 30%.
B¶ng 3. Nguyªn nh©n g©y bÖnh v møc ®é phæ biÕn cña c¸c lo i nÊm h¹i h¹t gièng ®Ëu t−¬ng
Møc ®é
Tªn nÊm Hä Bé
PB
Alternaria alternata (Fr.) Keisler Dematiaceae Hyphales +
Alternaria solani Sorauer Dematiaceae Hyphales +++
Aspergillus flavus Link Moniliaceae Hyphales ++++
Aspergillus niger van Tiegh Moniliaceae Hyphales +++
Botryodiplodia theobromae Pat Sphaeropsidaceae Sphaeropsidales +
Cercospora sojina Hara Dematiaceae Hyphales +
Cladosporium sp. Dematiaceae Hyphales +++
Melanconiliaceae Melanconiales
Colletotrichum lindeneuthianum +
Colletotrichum truncatum (Sacc. &Magn.) Br. & Cav Melanconiliaceae Melanconiales +++
Curvularia lunata (Wakk.) Boedijn Dematiaceae Hyphales +
Fusarium moniliforme Sacc Tuberculeriaceae Hyphales +
Tuberculeriaceae Hyphales +
Fusarium oxysporum
Tuberculeriaceae Hyphales +++
Fusarium semitectum
Fusarium solani (Mart.) Appel &Wollen. Emend. Tuberculeriaceae Hyphales ++
Macrophomina phaseolina (Tassi) Goid Sphaeropsidaceae Sphaeropsidales +
Moniliaceae Hyphales ++
Penicillium spp
Peronospora manshurica (Naum.) Syd Peronosporaceae Peronosporales +
Phoma sorghina (Sacc.) Boerema Leposphaericaceae Dothideales +
Rhizoctonia solani Kuhn Myceliales +
Myceliales +
Sclerotium rolfsii
Møc PB: Møc ®é phæ biÕn
Ghi chó:
+ TØ lÖ h¹t nhiÔm 50%
- KÕt qu¶ b¶ng 3 cho thÊy th nh phÇn bÖnh Trong n¨m 2004, trªn h¹t gièng l¹c ®
h¹i h¹t gièng ®Ëu t−¬ng ë mét sè tØnh phÝa B¾c x¸c ®Þnh ®−îc 17 lo i nÊm thuéc 5 bé v 1
n¨m 2004 gåm 20 lo i thuéc 6 bé v 7 hä kh¸c lo i vi khuÈn thuéc Bé Pseudomonadales. C¸c
nhau.Trong ®ã c¸c lo i nÊm phæ biÕn l lo i lo i nÊm g©y h¹i phæ biÕn th−êng xuÊt hiÖn
Aspergilluss flavus g©y bÖnh mèc v ng, lo i
trªn h¹t gièng l¹c l lo i Aspergillus niger,
Aspergillus niger g©y bÖnh mèc ®en, lo i nÊm
A.flavus v lo i Penicillium spp., c¸c lo i nÊm
Colletotrichum sp. g©y bÖnh th¸n th−, lo i
kh¸c Ýt phæ biÕn h¬n ë 3 ®Þa ph−¬ng H Néi,
Fusarium semitectum g©y bÖnh thèi h¹t,
Thanh Ho¸, v NghÖ An. Riªng lo i Fusarium
Alternaria solani g©y bÖnh ®èm l¸, nÊm
oxysporum g©y h¹i phæ biÕn trªn l¹c ë NghÖ
Penicillium v Cladosporium g©y mèc h¹t. C¸c
lo i nÊm kh¸c cã tû lÖ h¹t nhiÔm thÊp h¬n. An (b¶ng 4).
B¶ng 4. Th nh phÇn nÊm v vi khuÈn h¹i h¹t gièng l¹c
Møc ®é phæ biÕn
Tªn khoa häc Bé
H Néi Thanh Ho¸ NghÖ An
Hyphales + + +
Alternaria alternata
Aspergillus niger van Tiegh. Hyphales ++ +++ ++++
Aspergillus flavus Link. Hyphales ++ ++ ++
Aspergillus parasiticus Hyphales + + ++
Botryodiplodia theobromae Pat. Sphaeropsidales - + -
Hyphales + + +
Botrytis cinerea
Cercospora spp Hyphales + + +
Cladosporium sp. Hyphales + - +
Sphaeropsidales + + +
Diplodia spp.
Fusarium oxysporum Schlechtend Tuberculariales + + ++++
Fusarium solani Sacc. Tuberculariales + + +
Tuberculariales + + +
Fusarium moniliforme
Macrophoma phaseolina Tasi. Sphaeropsidales + + ++
Penicillium spp. Hyphales +++ ++ +++
Phoma archidicola Marasass Pleosporales + + -
Rhizoctonia solani Kunk. Myceliales + - -
Sclerotium rolfsii Sacc. Myceliales + + ++
Pseudomonadales + + +
Ralstonia solanacearum
Ghi chó: - Kh«ng nhiÔm
+ Tû lÖ h¹t nhiÔm 50%
Trªn c¸c h¹t gièng rau ë mét sè tØnh moniliforme v Penicillium sp. C¸c lo i nÊm
phÝa B¾c (H Néi, H−ng Yªn, B¾c Ninh) kh¸c v vi khuÈn Erwinia carotovora x uÊt
trong n¨m 2005, cã 10 lo i v 1 lo i vi hiÖn Ýt h¬n. §iÒu ®¸ng l−u ý l c¸c lo i nÊm
khuÈn víi møc ®é nhiÔm kh¸c nhau. Trong ®ã h¹i phæ biÕn trªn h¹t rau còng l nh÷ng lo i
c¸c lo i nÊm h¹i phæ biÕn l Aspergillus nÊm h¹i phæ biÕn trªn h¹t ng«, ®Ëu t−¬ng,
v l¹c.
flavus, Botryodiplodia theobrome, Fusarium
- B¶ng 5. Th nh phÇn nÊm g©y bÖnh trªn h¹t gièng rau ë mét sè tØnh phÝa B¾c n¨m 2005
Møc ®é phæ biÕn
Lo i nÊm H¹t gièng c©y trång
HN HY BN
Alternaria alternata Keissler D−a chuét, ít ngät + + +
Aspergillus flavus Link D−a chuét, d−a hÊu, rau muèng tr¾ng, bÝ ng«, c¶i ngät +++ +++ +++
Botryodiplodia theobrome Sacc D−a chuét, m−íp ®¾ng, ít ngät, d−a hÊu, rau muèng +++ ++ +++
tr¾ng, tÇm t¬i, cñ c¶i, rau ®ay ®á
Cladosporium herbarum Persoon C chua, ít ngät, d−a chuét, d−a hÊu, rau muèng ++ + ++
tr¾ng, th×a l , tÇm t¬i, cñ c¶i, rau ®ay ®á.
Fusarium moniliforme Sheldon C chua, cñ c¶i, d−a chuét +++ ++ +++
Fusarium oxysporum (Schlecht.) D−a hÊu, ít, ®Ëu ®òa, x l¸ch, c¶i canh, c chua ++ ++ ++
Snyder & Hansen
Fusarium semitectum Berk. & Rav. M−íp ®¾ng, ít ngät, bÝ ng« + + +
Gonatobotrys Corda C chua, cñ c¶i tr¾ng Trung Quèc + + +
Penicillium sp. Link §Ëu ®á, ®Ëu tr¾ng, d−a chuét, bÝ ng«, bÝ xanh, c¶i ngät, +++ +++ ++
c chua
Rhizopus nigricans Ehrenberg §Ëu ®á, ®Ëu tr¾ng, c chua, cÇn t©y, d−a chuét ++ + ++
C chua, d−a chuét, ít, c¶i b¾p + + +
Erwinia carotovora
Ghi chó: HN: H néi, HY: H−ng Yªn, BN: B¾c Ninh
+: Tû lÖ nhiÔm nÊm < 5%; ++: Tû lÖ nhiÔm nÊm 5 – 25%
+++: Tû lÖ nhiÔm nÊm >25%
3.2. KÕt qu¶ xö lý h¹t gièng b»ng mét sè lo¹i thuèc
B¶ng 6. KÕt qu¶ xö lý thuèc trõ nÊm trªn h¹t lóa gièng
Tû lÖ h¹t bÞ nhiÔm nÊm (%)
C«ng thøc Nång ®é Sè h¹t HL
thÝ nghiÖm (%) xö lý thuèc (%)
B.o C.l F.m M.o S.o T.b
A.p
Carbendazim 50WP 0,1 400 1,0 2,00 50,50 0,00 0,50 4,50 0,50 18,62
Carbendazim 50WP 0,2 400 0,00 1,50 42,0 0,00 0,00 1,50 0,00 37,93
Carbendazim 50WP 0,3 400 0,00 0,50 30,50 0,00 0,00 0,00 0,00 57,24
Carbendazim 50WP 0,4 400 0,00 0,00 19,50 0,00 0,00 0,00 0,00 73,10
Till-Super 300EC 0,1 400 0,00 0,00 4,50 0,00 0,00 1,00 0,00 92,41
§/c (Kh«ng dïng thuèc) 0 400 2,00 4,00 56,00 1,50 0,50 7,50 1,00 0,00
Ghi chó: HLT: HiÖu lùc thuèc (%) - Gièng khang d©n
A.p: Alternaria padwickii, B.o: Bipolaris oryzae, C.l: Curvularia lunata,
F.m: Fusarium moniliforme, M.o: Microdochium oryzae, S.o: Sarocladium oryzae,
T.b: Tilletia barclayana.
Khi xö lý h¹t gièng b»ng c¸c lo¹i thuèc h¹t kh¸ cao (73,10%), tuy nhiªn hiÖu lùc cña
hãa häc, nÕu t¨ng nång ®é Carbenzim 50WP thuèc n y vÉn kÐm h¬n hiÖu lùc cña thuèc Tilt
lªn 0,4% thuèc cã hiÖu lùc diÖt trõ nÊm trªn Super 300EC (b¶ng 6).
- B¶ng 7. ¶nh h−ëng cña mét sè lo¹i thuèc ho¸ häc ®Õn sù ph¸t triÓn cña nÊm bÖnh
trªn h¹t ng« gièng v tû lÖ n¶y mÇm cña h¹t
Aspergillus Fusarium
Aspergillus niger Penicillium spp
flavus moniliforme
C«ng thøc thÝ nghiÖm Tû lÖ n¶y
mÇm (%)
(thuèc, nång ®é) TLB HLT TLB TLB HLT TLB HLT
HLT (%)
(%) (%) (%) (%) (%) (%) (%)
§èi chøng 73,33 52,00 20,00 10,67 90,67a
Daconil 75WP (0,2%) 10,00 86,36b 6,67 87,17b 5,33 73,35c 3,33 69,07b 94,00ab
Rovral 750WG (0,2%) 13,33 81,82a 13,33 74,36a 9,33 53,35b 4,67 56,23a 93,33ab
Dithane M45-80WP (0,2%) 9,33 87,27b 10,00 80,77ab 18,67 6,65a 4,67 56,23a 91,33a
Vicarben 50HP (0,15%) 3,33 95,46c 2,00 96,15c 2,67 74,98d 0,67 93,72c 96,67b
Ghi chó : TLB: Tû lÖ bÖnh (%); HLT: HiÖu lùc thuèc (%).
C¸c thuèc Daconil 75WP, Rovral øc chÕ tèt nhÊt sù ph¸t triÓn cña mét sè lo i
750WG, Dithane M45- 80 WP, Vicarben nÊm h¹i h¹t ng« thuèc Daconil 75WP còng
50HP xö lý h¹t ng« gièng ®Òu cã tû lÖ cã t¸c dông øc chÕ cao ®èi víi nÊm
nhiÔm c¸c lo i nÊm thÊp h¬n so víi ®èi Fusarium moniliforme v Aspergillus niger
chøng. Thuèc Vicarben 50HP cã t¸c dông (b¶ng 7).
B¶ng 8. ¶nh h−ëng cña mét sè thuèc ho¸ häc xö lý h¹t ®Õn sù ph¸t triÓn cña mét sè lo i nÊm
v tû lÖ n¶y mÇm cña h¹t l¹c
Fusarium spp Penicillium spp.
Aspergillus niger Aspergillus flavus
C«ng thøc Tû lÖ n¶y
TLB HLT TLB HLT TLB HLT TLB HLT
xö lý mÇm (%)
(%) (%) (%) (%) (%) (%) (%) (%)
d a f a d c b d
68,25a
1 86,50 0,00 100,00 0,00 100,00 1,50 78,57 10,00
68,50b 5,50b 88,66c 6,00b 89,28b 0,00a 78,57b 0,00a 100e
2
80,00c 8,50c 82,47d 6,50b 88,39b 5,00d 28,57a 2,00b 93,65c
3
80,00c 1,00a 97,94e 1,00a 98,21c 1,00b 85,71c 0,00a 100e
4
65,50a 14,00d 71,13b 15,50c 72,32a 1,00b 85,71c 7,50c 76,19b
5
71,00b 48,50f 56,00d 7,00e 31,50e
§C - - - -
LSD 5 % 2,56 1,572 1,471 0,34 0,507
LSD 1% 3,49 2,140 2,002 0,463 0,691
TLB (%) – Tû lÖ h¹t nhiÔm bÖnh (%) C«ng thøc 3: §ång Oxyclorua 30 WP (7 g/1 kg h¹t)
HLT (%) – HiÖu lùc thuèc (%) C«ng thøc 4: Rovral 50 WP (3 g/1 kg h¹t)
C«ng thøc 1: Carbendazim 50 WP (1 g/1 kg h¹t) C«ng thøc 5: Topsin M 70 WP (2 g/1 kg h¹t
C«ng thøc 2: Dithane M-45 80WP (3 g/1 kg h¹t) §C: §èi chøng (thÊm h¹t trong n−íc cÊt))
v cho tû lÖ n¶y mÇm cao nhÊt, tiÕp ®Õn l
KÕt qu¶ b¶ng 8 cho thÊy thuèc thuèc Rovral 50WP liÒu l−îng 3g/1kg h¹t.
Carbendazime 50WP liÒu l−îng 1g/1kg h¹t cã Thuèc Dithane M45 80WP (3g/1kg h¹t) tuy cã
hiÖu lùc øc chÕ c¸c lo i nÊm Aspergillus niger, hiÖu lùc trõ nÊm trªn h¹t kh¸ tèt song cã ¶nh
Aspergillus flavus, v Fusarium spp tèt nhÊt h−ëng ®Õn tû lÖ n¶y mÇm cña h¹t gièng l¹c.
- B¶ng 9. ¶nh h−ëng cña dÞch chiÕt (tái v h nh) xö lý h¹t ®Ëu t−¬ng ®Õn mét sè lo i nÊm trªn h¹t
C«ng thøc Tû lÖ h¹t nhiÔm nÊm (%)
thÝ nghiÖm
5% 10% 15%
§èi chøng
Tái H nh Tái H nh Tái H nh
Lo i nÊm
a b bc c
0,00c
7,30 3,26b 2,59b 2,59 0,89 0,89
Fusarium semitectum
5,29a 2,59 a 1,30b 0,22b 0,00b 0,00b 0,00b
Fusarium solani
a b a c b d
3,26c
22,62 14,59 21,98 5,29 6,64 2,59
Aspergillus flavus
a ab a ab a b
0,45 a
4,62 1,30 1,68 0.89 1,79 0,00
Aspergillus niger
5,89 a 3,10ab 3,26ab 2,00b 1,30bc 0,22c 0,00c
Colletotrichum truncatum
a a ab b ab c
0,00b
3,83 2,59 1,30 0,22 0,89 0,26
Macrophomira phaseolina
2,59 a 0,89ab 0,22ab 0,00b 0,26ab 0,00b 0,00b
Cladosporium sp
kh«ng xö lý). ë nång ®é dÞch chiÕt (tái, h nh)
KÕt qu¶ b¶ng 9 cho thÊy khi t¨ng nång ®é
10 – 15% cã t¸c dông øc chÕ cao sù ph¸t triÓn
dÞch chiÕt (tái, h nh) tõ 5% lªn 15% cã t¸c
cña c¸c lo i nÊm Fusarium solani, Aspergillus
dông tèt h¬n gi¶m nguån nÊm bÖnh trªn h¹t
niger, Cladosporium sp.
gièng ®Ëu t−¬ng (so víi c«ng thøc ®èi chøng
B¶ng 10. HiÖu qu¶ cña mét sè ph−¬ng ph¸p xö lý nÊm ®èi kh¸ng T.V trõ nÊm h¹i c©y ®Ëu t−¬ng
trªn ®ång ruéng
CT1 CT2 CT3 CT4
Ra Ra Ra Ra
Ch tiªu theo dâi C©y Qu¶ C©y Qu¶ C©y Qu¶ Cay Qu¶
hoa hoa hoa hoa
con ch¾c con ch¾c con ch¾c con ch¾c
ré ré ré ré
ChiÒu cao c©y (cm) 16,4 38,4 44,6 18,2 41,2 46,8 17,8 45,8 50,8 18,0 43,4 48,8
Sè c nh cÊp 1 3,2 3,4 2,8 3,4 3,4 3,6 3,2 3,6
Sè l¸ thËt 2,8 9,4 11,4 3,4 9,8 12,2 3,2 9,6 12,0 3,4 9,2 12,2
Sè nèt sÇn 23,4 54,6 20,2 49,4 21,6 50,2 22,8 51,4
TLB hÐo do nÊm (%) 9,33 2,33 2,67 3,33
N¨ng suÊt (kg/s o) 71,73 76,86 75,51 74,07
CT1: §/c (kh«ng xö lý nÊm T.V ); CT2: Xö lý nÊm T.V v o ®Êt ( trén ) tr−íc khi trång 7 ng y ( 30g/10m2)
CT3: Xö lý h¹t gièng b»ng nÊm T.V ( 30g/kg h¹t );
CT4: T−íi dung dÞch T.V v o gèc sau khi trång 7 ng y ( 30g/lÇn/«)
L−îng b o tö chÕ phÈm T.V = 2,02x 109 b o tö/gam c¬ chÊt.
4. KÕt luËn
B¶ng 11 còng cho thÊy kÕt qu¶ t−¬ng tù
b¶ng 10, ®èi víi nÊm Aspergillus niger
Nguyªn nh©n g©y bÖnh h¹i trªn h¹t gièng
ph−¬ng ph¸p t−íi chÕ phÈm sinh häc
lóa mét sè tØnh phÝa B¾c ViÖt Nam rÊt phong
Trichoderma viride v o gèc c©y l¹c tr−íc nÊm
phó bao gåm 23 lo i nÊm v vi khuÈn thuéc 6
g©y bÖnh Aspergillus niger 3 ng y cho hiÖu
líp, 8 bé v 10 hä, trong ®ã cã 18 lo i nÊm
lùc cao nhÊt trong viÖc phßng chèng nÊm g©y
(chiÕm tû lÖ 78,3%) v 5 lo i vi khuÈn
bÖnh h¹i l¹c ë ®iÒu kiÖn nh l−íi. Nh− vËy sö
(chiÕm tû lÖ 21,7%). C¸c lo i nÊm thuéc 4 bé
dông nÊm ®èi kh¸ng Trichoderma viride
l : Hyphales, Agnomycetales, Mucorales,
kh«ng nh÷ng cã t¸c dông øc chÕ nguån nÊm
g©y bÖnh trªn h¹t gièng m cßn h¹n chÕ Ustilaginales, trong ®ã bé Hyphales cã sè l−îng
nguån nÊm bÖnh trong ®Êt trªn ®ång ruéng. lo i nhiÒu nhÊt gåm 14 lo i nÊm kh¸c nhau. C¸c
- lóa, ng«, ®Ëu t−¬ng, l¹c, rau cña chóng t«i cho
lo i vi khuÈn thuéc 4 bé l Pseudomonales,
thÊy ph−¬ng ph¸p xö lý h¹t b»ng ho¸ häc (c¸c
Burkholderiales, Enterobacteriales v
thuèc trõ nÊm), dïng c¸c chÕ phÈm sinh häc
Xanthomonadales trong ®ã lo i Pantoea
(vi sinh vËt ®èi kh¸ng Trichoderma spp.) v
agglomerans l lo i vi khuÈn h¹i lóa trong
dÞch chiÕt thùc vËt (h nh, tái) ®Òu cã hiÖu qu¶
nh÷ng n¨m gÇn ®©y.
cao phßng trõ c¸c lo i nÊm bÖnh trªn h¹t so
Th nh phÇn nÊm h¹i h¹t ng« cã 12 lo i
víi ®èi chøng (kh«ng xö lý). C¸c ph−¬ng ph¸p
thuéc 3 bé. Trong ®ã bé Hyphales cã 10 lo i.
xø lý h¹t gièng trªn l biÖn ph¸p tÝch cùc gãp
§Æc biÖt 2 lo i nÊm Arpergillus flavus v A.
phÇn l m gi¶m viÖc sö dông thuèc ho¸ häc trõ
niger thuéc bé Hyphales cã møc ®é nhiÔm
bÖnh trªn h¹t rÊt cao. Mét sè lo i nÊm kh¸c bÖnh trªn ®ång ruéng.
còng g©y h¹i phæ biÕn trªn h¹t ng« l
Fusarium moniliforme, Bipolaris turcicum, v T i liÖu tham kh¶o
Penicillium sp.
NguyÔn V¨n TuÊt (1997). Ph−¬ng ph¸p chÈn
Th nh phÇn nÊm trªn h¹t ®Ëu t−¬ng cã 20
®o¸n, gi¸m ®Þnh nÊm v vi khuÈn g©y
lo i thuéc 6 bé v 7 hä kh¸c nhau. C¸c lo i
bÖnh h¹i c©y trång, NXB N«ng nghiÖp,
nÊm Aspergillus flavus, A. niger, Fusarium
H Néi.
semitectum, Colletotrichum truncatum,
CABI (2000). Crop Protection Compedium,
Fusarium solani, Macrophomina phaseolina,
CAB International.
Cladosporium sp. Cã møc ®é nhiÔm bÖnh phæ
biÕn trªn h¹t. Bradbury, J.F. (1996). Guide to plant
pathogenic bacteria, CAB International
Trªn h¹t gièng l¹c cã 17 lo i nÊm v 1
mycologycal Institute.
lo i vi khuÈn thuéc 6 bé. Mét sè lo i nÊm chñ
yÕu l Aspergillus niger, A.flavus v Fusarium Ellis, M.B. (1993). Dematicius hyphomycetes
oxysporum, Penicillium sp. Trªn h¹t gièng - International mycological institute.
mét sè rau v c©y thùc phÈm cã 10 lo i nÊm
Mathur, S.B and Olga Kongsdal, (2000).
v mét lo i vi khuÈn. Trong ®ã c¸c lo i nÊm
Common Laboratory Seed Health
g©y h¹i phæ biÕn l Fusarium oxysporum,
testing methors for Detecting Fungi,
Fusarium moniliforme, Asperillus flavus,
DGISP Copenhagen Denmark.
Botryodiplodia theobrome, Penicillium v mét
lo i vi khuÈn l Erwinia carotovora. Lo i nÊm Mew, T.V. Misra, J.K. (1994). A manual of
Gonatobotrys sp l lo i nÊm míi ®−îc ph¸t rice seed health testing, Internationl rice
hiÖn ®ang nghiªn cøu x¸c ®Þnh. research institute, Banos, Laguna,
Philippine, 25 - 61, p.75- 99.
KÕt qu¶ kh¶o s¸t mét sè biÖn ph¸p xö lý
h¹t gièng ®Ó phßng trõ bÖnh trªn h¹t gièng Ou S.H. (1985). Rice diseases, CAB, Kew.
nguon tai.lieu . vn