- Trang Chủ
- Báo cáo khoa học
- Báo cáo Khái quát lịch sử hình thành và phát triển của các quy phạm về miễn hình phạt trong pháp luật hình sự Việt Nam
Xem mẫu
- nhµ n−íc vµ ph¸p luËt n−íc ngoµi
PGS.TS. Th¸i VÜnh Th¾ng *
o H i và lu t H i giáo ã t n t i hơn
1. Khái quát v h th ng pháp lu t H i giáo
ây là h th ng pháp lu t t n t i các 1300 năm và phát tri n nh hư ng c a mình
nư c Irak, Egypte, Syrie, Iran, Ar p-xêút, t bán o r p n châu Phi, châu Á.
Soudan, Koweit, Indonesia, Malaysia, Ngày nay, các nư c t Philippines n các
Philippines, Án , Afghanistan, Jordanie, nư c thu c Liên Xô cũ như Adec-bai-gian,
Pakistan, Th Nhĩ Kì,… Có kho ng 800 Uzbekistan, Kirgistan, Kazastan, v n còn theo
tri u ngư i theo o Islam và kho ng 30 truy n th ng văn hoá và pháp lu t H i giáo.
qu c gia H i giáo. ây là h th ng pháp lu t Pháp lu t H i giáo v n chi ph i, i u ch nh
có m i quan h m t thi t v i o Islam. các quan h xã h i ph n l n các nư c r p.
Lu t H i giáo khác v i các h th ng pháp Thu t ng "H i giáo" (Islam, Musulman)
lu t chúng ta ã nghiên c u không ph i là có nghĩa là "s khu t ph c", s "hi n dâng".
m t ngành khoa h c c l p, nó ch là m t m t, Ngư i H i giáo ph c tùng ý chí c a thánh
m t khía c nh c a o H i. âu o H i Ala, ngư i duy nh t có quy n phán x i u
không t n t i thì ó không có pháp lu t H i úng, sai. o h i chính là nh ng l i răn d y
giáo. ây là h th ng pháp lu t pha tr n gi a c a thánh Ala mà Môhamét ã tìm ra và
quy ph m tôn giáo, o c và pháp lu t. truy n l i cho ngư i i. ó là t p h p nh ng
Pháp lu t H i giáo hình thành t th k giáo lí v o c cũng như nh ng quy t c
th VII khi nhà tiên tri Môhamét, m t c a cu c s ng mà con ngư i ph i theo.
thương gia thành ph Mécca b t u truy n Tư tư ng pháp lu t H i giáo khác h n
i b c thông i p t thánh Ala, Mohamet và v i tư tư ng pháp lu t phương Tây. Trong
nh ng ngư i theo ông ta ã r i Mecca năm khi ph n l n các nư c phương Tây coi pháp
622 và quay tr l i 8 năm sau ó tr vì lu t là s th hi n ý chí c a nhân dân thông
vùng này và l p nên m t ch tôn giáo. qua cơ quan l p pháp c a mình thì pháp lu t
Ngày Mohamét r i Mecca ư c g i là ngày H i giáo l i nói là ý chí c a thánh Ala qua s
hijra - ngày b t u l ch H i giáo mà ph n phát hi n tuy t v i c a nhà tiên tri Môhamét
l n các nư c Trung ông s d ng. Trong - s gi trung thành c a thánh Ahla.
khi châu Âu còn ang chìm m trong êm 2. Các ngu n lu t
trư ng trung c thì n n văn hoá H i giáo ã a. Kinh Coran - là m t cu n thánh kinh
phát tri n m nh m . Các nhà toán h c, tri t bao g m 6327 câu thơ. Ch có kho ng 200
h c, các nhà văn H i giáo ã có nh ng óng
góp to l n vào s phát tri n c a n n văn hoá * Gi ng viên chính Khoa hành chính - nhà nư c
nhân lo i. Trư ng i h c Lu t Hà N i
68 t¹p chÝ luËt häc sè 1/2006
- nhµ n−íc vµ ph¸p luËt n−íc ngoµi
câu thơ (kho ng hơn 3%) c a cu n sách ó xét v phương di n hình ph t bao g m 2 lo i:
- T i ph m có th tr b ng ti n;
có liên quan n pháp lu t mà ch y u là các
- T i ph m ph i tr b ng thân th ho c
v n v gia ình và th a k .
cu c s ng c a mình.
b. Sunna - Các phong t c t p quán mang
Theo m c n ng nh c a t i ph m kinh
tính truy n th ng.
thánh Coran xác nh 3 lo i t i ph m:
Có th so sánh coi Coran như là kinh c u
a. Hudud: T i ph m ch ng lo i chúa bao
ư c và Sunna là kinh tân ư c.
g m 7 t i: Ngo i tình (k c thông dâm), vu
c. Ijam - S tho thu n, nh t trí c a
cáo, u ng rư u (là nơi công c ng cũng như
ngư i có th m quy n.
nhà riêng), t i tr m, cư p ư ng, ph n o,
d. Quiyas - Suy oán tương t pháp lu t.
vi ph m kinh thánh.
Trong 4 ngu n lu t nói trên thì Coran và
- Trong b y t i ph m nói trên thì ba t i
Sunna là ngu n lu t chính còn Ijam và
ph m u bao g m: ngo i tình, vu cáo và
Quiyas là ngu n ph .
u ng rư u s b ánh b ng roi.
3. Các c i m cơ b n c a pháp lu t
- T i tr m và cư p ư ng b ph t óng
H i giáo
inh vào thánh giá ho c c t tay, chân.
Theo kinh Coran (ngư i Musulman còn
- T i ph n o, vi ph m kinh thánh s b
g i là Chariat) hành vi c a con ngư i ư c
hình ph t ch t u.
chia làm 5 lo i:
b. Quesas: Là các t i ph m òi h i s tr
- Hành vi b t bu c ph i làm (obligatoire)
thù c a ngư i b h i ho c gia ình ngư i b
như nghĩa v chăm sóc con cái, nghĩa v
h i. ó là các lo i t i ph m: gi t ngư i (c ý
óng thu .
ho c vô ý); gây thương tích (c ý ho c vô ý);
- Hành vi nên làm (recommandés) ví d
cư ng dâm.
thăm m t ngư i b n b m, giúp ngư i
c. Các t i Ta'azir: Bao g m các hành vi
nghèo khó v.v..
như ăn th t l n, ưa l i khai man trá , h i l ,
- Hành vi làm cũng ư c, không làm cũng
làm gián i p, nói năng t c t u, m c qu n áo
ư c (Indiffrerentes). ây là các hành vi
khiêu dâm, vi ph m lu t l giao thông. Hình
không áng k , không c n ph i lưu ý như tham
ph t cho lo i t i ph m này tuỳ theo th m
d các trò vui, tiêu khi n có tính lành m nh.
phán, có th ph t ti n, ph t tù nhưng nh hơn
- Hành vi áng chê trách (blâmables) như
hai lo i t i ph m trên.
sai gi h n, ch m tr , nói l i không t nh ,
Khác v i các h th ng pháp lu t khác,
thi u l phép, i ng không úng tác phong.
thông thư ng coi t i ph m gi t ngư i là t i
- Hành vi c m (interdites): Gi t ngư i,
ph m n ng nh t trong pháp lu t H i giáo các
cư p c a, l a o, tr m c p.
t i ph m ch ng l i chúa là t i ph m n ng
ây ư c coi là nguyên t c cơ b n
nh t, còn t i ph m gi t ngư i và gây thương
ánh giá hành vi c a con ngư i v phương
tích ư c coi là các t i ph m ch ng l i cá
di n pháp lu t cũng như o c.
nhân ch không ph i ch ng l i chúa nên
Lu t hình s
ư c coi là ít nghiêm tr ng hơn Hudud. N u
Khái ni m t i ph m trong lu t H i giáo n u
t¹p chÝ luËt häc sè 1/2006 69
- nhµ n−íc vµ ph¸p luËt n−íc ngoµi
các t i tr m c p, cư p c a b hình ph t ch t câu 2282). V th a k , ngư i làm di chúc ch
tay, chân ngư i v ngo i tình b x t hình có quy n nh o t 1/3 tài s n c a mình.
thì hình ph t ây ư c quan ni m là ph i Ngư i th a k ch hư ng quy n ch không
tr b ng thân th ho c cu c s ng c a mình, th a k nghĩa v . Tài s n phân chia u cho
vì v y không th chu c b ng ti n. Nhưng nh ng ngư i ư c th a k không phân bi t
n u ph m t i gi t ngư i thì tuỳ theo tình ti t hàng th a k th nh t, th hai như con hay cháu
tăng n ng ho c gi m nh mà x t hình ho c u hư ng như nhau.
chu c ti n, tài s n. Theo lu t H i giáo, gi t Lu t hôn nhân và gia ình
m t ngư i àn ông có th chu c b ng 100 - Lu t H i giáo t o cho ngư i àn ông có
con l c à, gi t m t ngư i àn bà có th uy th tuy t i trong gia ình. Cho n
chu c b ng 50 con l c à. Ngay c th i hi n ngày nay, kinh Coran v n cho phép ngư i
i Ar p - Xêút (cho n năm 1988) ưc àn ông có 4 v và không h n ch nàng h u.
chu c t i, ngư i ph m t i ph i tr 32.000 Trong hôn nhân không c n thi t s ng ý
USD cho m ng m t ngư i àn ông H i giáo, c a ngư i ph n . Ngư i ph n trư c khi
16.000 USD cho m ng m t ngư i àn bà H i l y ch ng không ư c phép g p g , nói
giáo và m t ngư i àn ông không ph i là dân chuy n v i nh ng ngư i àn ông khác: Ra
H i giáo; 8.000 USD cho m ng m t ngư i ư ng ph n ph i eo m ng en che m t
àn bà không ph i là ngư i H i giáo. (nhi u qu c gia H i giáo ã b quy nh
này). Cũng theo kinh Coran ngư i ph n
Lu t dân s
H th ng lu t nghĩa v r t phát tri n. ph i gi trinh ti t trư c khi l y ch ng. Sau
Nghĩa v xu t phát t h p ng chia làm 2 êm tân hôn ngư i v m i cư i có th b u i
lo i. S phân bi t hai lo i này ư c xác nh kh i nhà ch ng n u ngư i ch ng m i cư i
trên cơ s có hay không s chuy n giao tài phát hi n cô dâu ã không còn trinh ti t.
s n (là i tư ng h p ng). Nhi u nư c H i giáo s d ng t p quán
a) Nhóm th nh t liên quan n vi c có pháp trong hôn nhân. Ví d , con gái l y ch ng
chuy n giao tài s n là i tư ng c a giao ph i có c a h i môn c a cha m mang n
d ch dân s : cho gia ình ch ng. Vì lí do này mà nhi u gia
- H p ng trao i; ình nghèo kh con gái không th l y ư c
- H p ng cho vay; ch ng. m t s qu c gia H i giáo còn t n t i
- H p ng mua bán. t p quán "cư p dâu" và ư c th a nh n như
b) Nhóm th hai là nhóm không c n m t t p quán pháp lu t. Theo t p quán pháp
chuy n giao tài s n. này n u ngư i con trai mu n cư i m t cô gái
- H p ng v n chuy n hàng hoá; làm v nhưng b cha m cô gái ó khư c t
- H p ng u thác. (v i nhi u lí do khác nhau) thì ngư i con trai
Kinh Coran òi h i các bên tham gia h p ó có th "cư p dâu". N u ngư i con trai gi
ng l p thành văn b n và ph i có ít nh t hai ư c cô gái ó qua êm t i nhà mình và có
ngư i àn ông hay m t ngư i àn ông và ngư i làm ch ng thì hôm sau anh ta có
m t ngư i àn bà làm ch ng (Kinh Coran quy n n nhà b m cô dâu xin cư i. Và
70 t¹p chÝ luËt häc sè 1/2006
- nhµ n−íc vµ ph¸p luËt n−íc ngoµi
trong trư ng h p này b m cô dâu không ph , các th ng c và các sĩ quan cao c p
th khư c t . Trên th c t cô gái có th th a trong quân i (t i tá tr lên).
thu n ng m v i ngư i con trai cho vi c Nhà vua là ngư i có quy n xét x (tư
"cư p dâu" ó có th ti n hành trót l t. pháp) cao nh t, là ngư i có quy n ân xá.
Cũng như nhi u nư c theo các tôn giáo M c dù không có văn b n pháp lu t nào
khác, các nư c H i giáo thư ng cho r ng h n ch quy n l c c a nhà vua nhưng quy n
hôn nhân ph i môn ăng h i nghĩa là gia l c c a nhà vua cũng b h n ch b i các quy
ình cô dâu, chú r ph i tương x ng nhau v nh c a kinh Coran òi h i khi nhà vua tr vì
m t a v và tài s n. N u không tìm ư c ph i tham kh o ý ki n nhân dân và c n ph i
ngư i môn ăng h i, m t s nư c H i ư c s ng h c a các h c gi tôn giáo. Nhà
giáo ngư i ta cho phép con cô, con c u có vua có m t h i ng tư v n bao g m các nhà
th k t hôn v i nhau gi tài s n cho dòng lãnh o th t c và tôn giáo giúp và c
h (m c a chú r là ch (ho c em) c a b cô v n cho nhà vua. Ngoài ra, ông còn có m t
dâu ho c ngư c l i). h i ng b trư ng xây d ng và qu n lí
Lu t t t ng (hình s và dân s ) vi c th c hi n các chính sách c a chính ph .
Các toà án các nư c theo o H i là các
4. S c i cách c a lu t H i giáo trong
toà án H i giáo truy n th ng gi i quy t các
th gi i hi n i
v án hình s cũng như dân s . Các th m
Nh ng gì mà chúng ta ã xem xét v lu t
phán trong các toà án Chariat g i là quadis
H i giáo có th cho chúng ta m t n tư ng là
ư c tr i qua m t khoá ào t o tôn giáo cũng
lu t H i giáo ã c h , l c h u không phù h p
như pháp lu t. Th t c t t ng ư c quy nh
v i th i i m i. Tuy nhiên, th c t cho th y
trong kinh Coran. Trư c toà, ương s ph i
lu t H i giáo v n ti p t c t n t i như m t h
có hai ngư i àn ông làm ch ng. N u ch có
th ng pháp lu t l n trong th gi i hi n i
m t ngư i làm ch ng thì ương s có th th
v i hơn 800 tri u ngư i musulman (Islam).
trư c thánh Ala. L i th trư c thánh Ala
Do nh hư ng c a tư tư ng dân ch tư
ư c coi là b ng ch ng trung th c.
s n và tư tư ng c a các h th ng pháp lu t
Lu t nhà nư c
khác t th k XIX n nay nhi u qu c gia
Cho n ngày nay, m t s qu c gia theo
H i giáo v i nh ng giai o n và m c
o H i như Ar p-Xêút v n còn t n t i ch
khác nhau xu t hi n ba xu hư ng phát tri n:
quân ch chuyên ch . Nhi u qu c gia H i
- Phương Tây hoá pháp lu t;
giáo trong b máy nhà nư c ch có 2 nhánh:
- Pháp i n hoá pháp lu t;
hành pháp và tư pháp, không có ngh vi n l p
- Lo i b d n các quy nh c h , l c h u.
pháp. Ngư i theo o H i quan ni m ch có
c bi t, trong giai o n h i nh p kinh t
thánh Ala m i có quy n làm ra lu t quy
qu c t và toàn c u hoá hi n nay ba xu hư ng
nh cách ng x c a dân chúng trong xã h i.
trên ây càng ngày càng phát tri n, nhi u
Nhà vua là ngư i duy nh t n m trong tay
qu c gia H i giáo ã bi n h th ng pháp lu t
quy n l c chính tr . Ông b nhi m các th m
c a h thành h th ng pháp lu t pha tr n./.
phán, các quan ch c cao c p trong chính
t¹p chÝ luËt häc sè 1/2006 71
nguon tai.lieu . vn
