Xem mẫu
- nghiªn cøu - trao ®æi
ThS. Vò Gia L©m *
1. m b o nguyên t c hai c p xét x th m. Do v y, nh ng thu t ng pháp lí t
trong t t ng hình s , nh ng quan i m nh n t ng như “xét x ”; “phiên toà” ch nên s
th c chưa chính xác v xét x , c p xét x d ng trong các ch nh v xét x m i h p lí
th hi n trong quy nh pháp lu t t t ng và chính xác. B i l , thu t ng “xét x ” ư c
hình s trư c ây v cơ b n ã ư c B lu t hi u là: “xem xét và x các v án”;(1) thu t
t t ng hình s (BLTTHS) năm 2003 kh c ng “phiên toà” ư c hi u là: “l n h p xét
ph c. Hi n nay, giám c th m không còn x c a toà án.(2) Tuy nhiên, trong s 18 i u
ư c coi là m t c p xét x n a mà ch là m t lu t quy nh v th t c giám c th m c a
th t c t t ng c bi t ư c áp d ng xét BLTTHS ã có ít nh t 4 l n s d ng thu t
l i b n án, quy t nh ã có hi u l c pháp ng “xét x ” t i các i u 277, 281 và 282,
lu t b kháng ngh theo quy nh c a pháp không dư i 10 l n s d ng thu t ng “phiên
lu t t t ng hình s . Các quy nh c a toà” nói v ho t ng giám c th m. V lí
BLTTHS v giám c th m ã tương i lu n, s d ng thu t ng “xét x ” nói v
hoàn thi n và c th , giúp cho vi c hi u và giám c th m là không chính xác vì mâu
áp d ng các th t c t t ng này trong th c t thu n v i ngay tên g i c a ch nh pháp lu t
ư c d dàng và chính xác hơn. này t i ph n th sáu BLTTHS là “xét l i b n
M c dù v y, khi nghiên c u các quy nh án, quy t nh ã có hi u l c pháp lu t” ng
c a BLTTHS v giám c th m cũng như th i, mâu thu n v i quy nh v tính ch t c a
tham kh o th c ti n áp d ng các quy nh giám c th m quy nh t i i u 272
này v n còn t n t i không ít v n vư ng BLTTHS cũng như v i nguyên t c hai c p
m c c n kh c ph c. Trong ph m vi bài vi t xét x quy nh t i i u 20 BLTTHS.(3) V
này chúng tôi c pm ts v n c th th c ti n, vi c s d ng thu t ng “phiên toà”
trong quy nh c a BLTTHS v giám c ch ho t ng giám c th m cũng chưa
th m nh m ti p t c hoàn thi n các quy nh hoàn toàn tho áng. B i l , vi c gi i quy t
c a ch nh này. các yêu c u c a kháng ngh giám c th m
Th nh t, vi c dùng m t s thu t ng thư ng ư c ti n hành theo th t c gi ng
pháp lí i v i th t c giám c th m, trong như m t phiên h p c a h i ng giám c
BLTTHS chưa th t s chính xác. i u 20
BLTTHS quy nh Vi t Nam hi n nay ch * Gi ng viên chính Khoa lu t hình s
có hai c p xét x là c p sơ th m và c p phúc Trư ng i h c Lu t Hà N i
t¹p chÝ luËt häc sè 7/2008 31
- nghiªn cøu - trao ®æi
th m v i s tham gia c a i di n vi n ki m căn c kháng ngh giám c th m như sau:
sát. T i phiên h p này, s có m t c a ngư i b - Vi c i u tra xét h i t i phiên toà phi n
k t án, ngư i có liên quan n kháng ngh là di n ho c không y ;
không b t bu c, ch trong trư ng h p c n - K t lu n trong b n án ho c quy t nh
thi t toà án m i tri u t p h . Th m chí, khi ã không phù h p v i nh ng tình ti t khách
tri u t p mà ngư i b k t án, ngư i có liên quan c a v án;
quan n kháng ngh v ng m t thì h i ng - Có s vi ph m nghiêm tr ng th t c t
giám c th m v n ti n hành phiên h p c a t ng trong khi i u tra, truy t và xét x ;
mình mà không xét n lí do v ng m t c a - Có nh ng sai l m nghiêm tr ng trong
h . Ho t ng giám c th m ti n hành theo vi c áp d ng B lu t hình s . i chi u v i
th t c "bút l c" mà i tư ng c a nó chính là quy nh t i i u 272 BLTTHS v tính ch t
h sơ v án. Vì v y, c n thay th các thu t c a giám c th m thì các căn c ã xác
ng nói trên b ng các thu t ng khác ph n nh trên u là nh ng bi u hi n c th c a
ánh chính xác hơn tính ch t c a giám c s vi ph m pháp lu t nghiêm tr ng. Tuy
th m và th ng nh t v i chính tên g i c a ch nhiên, n u xét m t cách th n tr ng thì vi c
nh này trong BLTTHS như: Thay th thu t áp d ng các căn c nêu trên kháng ngh
ng “xét x ” quy nh t i các i u 277, 281, trong m i trư ng h p có th là chưa th t
282 BLTTHS b ng thu t ng “xét l i” ho c chính xác và c n thi t, b i l :
“giám c th m” hay “gi i quy t v án” tuỳ Căn c th nh t: “Vi c i u tra xét h i t i
trư ng h p c th cho phù h p; thay th c m phiên toà phi n di n ho c không y ”,
t “phiên toà giám c th m” trong các i u ư c hi u là s vi ph m pháp lu t c a H i
277, 280, 281, 282, 283 BLTTHS b ng c m ng xét x t i phiên toà ã ti n hành ho t
t “phiên h p c a h i ng giám c th m”. ng th m tra ch ng c thông qua vi c xét
Th hai, căn c kháng ngh theo th t c h i m t cách qua loa, i khái, n ng v hình
giám c th m quy nh chưa th t c th , rõ th c hay không h i kĩ và sâu các tình ti t c a
ràng nên khó áp d ng. Th c ti n giám c v án, quá thiên v vi c xác minh các ch ng
th m cho th y v n còn nhi u trư ng h p c bu c t i, các tình ti t tăng n ng trách
kháng ngh không chính xác d n n tình nhi m hình s mà coi nh ho c b qua các
tr ng kéo dài quá trình gi i quy t v án m t ch ng c g t i, các tình ti t gi m nh trách
cách không c n thi t. M c dù t l không nhi m hình s c a b cáo ho c ngư c l i. K t
ch p nh n kháng ngh và gi i quy t khác so lu n v nh ng v n thu c n i dung v án
v i yêu c u c a kháng ngh tuy không nhi u ch y u d a vào quan i m c a cơ quan i u
nhưng cũng th hi n ch t lư ng kháng ngh tra và vi n ki m sát. N u quan ni m m t cách
chưa th t s b o m. Lí do m t ph n là thông thư ng như v y mà ã cho r ng c n
ch các căn c kháng ngh chưa ch t ch , c ph i kháng ngh b n án ó theo th t c giám
th d n n cách hi u và v n d ng chưa c th m thì chưa th t c n thi t. B i l , vi c
th ng nh t. i u 273 BLTTHS quy nh 4 i u tra xét h i t i phiên toà phi n di n ho c
32 t¹p chÝ luËt häc sè 7/2008
- nghiªn cøu - trao ®æi
không y m i ch là i u ki n c n, ó là th p ư c trong giai o n i u tra và ch ng
s vi ph m pháp lu t c a h i ng xét x còn c m i xác nh t i phiên toà cho phép ưa
th c ch t s vi ph m ó có nghiêm tr ng hay ra k t lu n là b cáo ph m t i hay ph m t i
không thì không th ch nhìn vào hành vi n ng nhưng h i ng xét x l i k t lu n
khách quan ó k t lu n ngay ư c. ây trong b n án là b cáo không ph m t i hay
v n còn thi u i u ki n quan tr ng n a ó ph m t i nh ho c ngư c l i. K t lu n như
chính là h u qu c a s vi ph m. N u t i v y ngoài vi c không m b o nguyên t c
phiên toà vi c xét h i phi n di n, không y xác nh s th t c a v án quy nh t i i u
y d n n vi c ra b n án, quy t nh 10 BLTTHS ch c ch n s gây nh hư ng
không úng nh hư ng nghiêm tr ng n nghiêm tr ng n quy n l i c a ch th nào
quy n l i c a b cáo, c a ngư i tham gia t ó c a quan h pháp lu t t t ng hình s .
t ng khác ho c l i ích c a Nhà nư c, c a các Căn c th ba: "Có s vi ph m nghiêm
cơ quan, t ch c… vi c kháng ngh xét l i tr ng th t c t t ng trong khi i u tra, truy
b n án, quy t nh ó là c n thi t s a ch a t và xét x ". Theo gi i thích c a H i ng
vi ph m, kh c ph c thi t h i cho các bên liên th m phán TANDTC thì vi ph m nghiêm
quan. Trong trư ng h p vi c xét h i phi n tr ng th t c t t ng là trư ng h p BLTTHS
di n, không y y không nh hư ng n quy nh b t bu c ph i ti n hành ho c ti n
vi c xác nh s th t khách quan c a v án thì hành theo th t c t t ng ó nhưng cơ quan
vi c kháng ngh giám c th m xét l i b n ti n hành t t ng, ngư i ti n hành t t ng b
án, quy t nh ã có hi u l c pháp lu t ó là qua ho c th c hi n không úng, xâm ph m
không c n thi t. Theo chúng tôi i u ki n nghiêm tr ng n quy n l i c a b can, b
nh m m b o cho vi c s d ng căn c này cáo, ngư i b h i, nguyên ơn dân s , ngư i
kháng ngh giám c th m chính xác hơn có quy n l i nghĩa v liên quan n v án
là vi c i u tra xét h i t i phiên toà phi n ho c làm cho vi c gi i quy t v án thi u
di n ho c không y ph i gây ra thi t h i khách quan, toàn di n.(4) Chúng tôi hoàn
nghiêm tr ng n quy n l i c a ch th nào toàn ng ý v i cách gi i thích trên và cho
ó c a quan h pháp lu t t t ng hình s . Ch r ng c n b sung vào kho n 3 i u 273
th ó có th là ngư i b k t án, Nhà nư c, cơ BLTTHS i u ki n v h u qu c a s vi
quan, t ch c ho c ngư i tham gia t t ng ph m nghiêm tr ng th t c t t ng trong quá
khác có liên quan. trình i u tra, truy t , xét x khi s d ng
Căn c th hai: “K t lu n trong b n án căn c này kháng ngh giám c th m s
ho c quy t nh không phù h p v i nh ng m b o th t s chính xác và c n thi t.
tình ti t khách quan c a v án”. ây là Căn c th tư: “Có nh ng sai l m nghiêm
trư ng h p k t lu n trong b n án, quy t nh tr ng trong vi c áp d ng B lu t hình s ”.
c a toà án trái ngư c v i các tình ti t th c t Nh ng sai l m nghiêm tr ng trong vi c áp
c a v án ã ư c xác nh b ng các ch ng d ng B lu t hình s ph i là nh ng sai l m
c có tin c y. Ví d : Các ch ng c thu trong vi c gi i quy t nh ng v n thu c v
t¹p chÝ luËt häc sè 7/2008 33
- nghiªn cøu - trao ®æi
n i dung quan tr ng c a v án như: nh t i 2. T i phiên toà giám c th m c a u ban
danh sai; áp d ng khung hình ph t không th m phán TAND c p t nh, u ban th m phán
úng; quy t nh hình ph t không chính xác, toà án quân s c p quân khu ho c H i ng
trái v i các nguyên t c và căn c quy t nh th m phán TANDTC khi bi u quy t v n i
hình ph t. H u qu c a nh ng sai l m này t t dung kháng ngh thì ph i bi u quy t theo
nhiên s gây thi t h i nghiêm tr ng n trình t nh ng ý ki n ng ý v i kháng ngh ,
quy n và l i ích c a ch th tham gia t t ng nh ng ý ki n không ng ý v i kháng ngh .
ng th i làm cho vi c gi i quy t v án N u không có lo i ý ki n nào ư c quá n a
không khách quan. t ng s thành viên c a u ban th m phán ho c
Do ó, bên c nh vi c ti p t c nghiên c u h i ng th m phán bi u quy t tán thành thì
hoàn thi n các quy nh pháp lu t v căn ph i hoãn phiên toà. Trong th i h n ba mươi
c kháng ngh , c n s m có s gi i thích và ngày, k t ngày ra quy t nh hoãn phiên toà
c th hoá các căn c kháng ngh mà thì u ban th m phán ho c H i ng th m
BLTTHS ã quy nh b ng các văn b n phán ph i m phiên toà xét x l i v án v i
hư ng d n c a ngành ho c liên ngành. s tham gia c a toàn th các thành viên.
Th ba, các quy nh hi n nay c a Quy nh như v y s gây khó khăn cho
BLTTHS v s lư ng thành viên h i ng vi c cơ c u h i ng giám c th m cũng như
giám c th m c a u ban th m phán toà án làm kéo dài quá trình gi i quy t v án. B i vì,
c p t nh và H i ng th m phán TANDTC n u cùng th i i m l i có nhi u thành viên
cũng như v i u ki n quy t nh giám c a u ban th m phán ho c h i ng th m
c th m, tái th m c a các h i ng này có phán không có m t t i toà án do nhi u lí do
giá tr pháp lí là chưa h p lí. khác nhau thì khó có thành ph n h i ng
i u 281 BLTTHS quy nh thành ph n giám c th m, tái th m h p l . M t khác, khi
h i ng giám c th m như sau: bi u quy t ng ý hay không ng ý v i yêu
1. H i ng giám c th m Toà hình s c u c a kháng ngh mà không có lo i ý ki n
TANDTC ho c Toà án quân s trung ương nào ư c quá n a t ng s thành viên c a c
g m ba th m phán. N u u ban th m phán u ban th m phán ho c h i ng th m phán
toà án nhân dân c p t nh, u ban th m phán tán thành thì vi c gi i quy t v án s t m th i
toà án quân s c p quân khu ho c H i ng ph i d ng cơ c u l i h i ng giám c
th m phán TANDTC giám c th m thì ph i th m v i y các thành viên c a u ban
có ít nh t hai ph n ba t ng s thành viên u th m phán ho c h i ng th m phán ng
ban th m phán ho c h i ng th m phán th i quy nh như v y cũng ph n nào nh
tham gia xét x . hư ng t i ch t lư ng gi i quy t các yêu c u
Quy t nh c a u ban th m phán ho c giám c th m do không m b o y u t
h i ng th m phán ph i ư c quá n a t ng chuyên môn i v i th m phán c a các h i
s thành viên c a u ban th m phán ho c h i ng giám c th m. H i ng giám c
ng th m phán tán thành. th m trong trư ng h p này không th bao
34 t¹p chÝ luËt häc sè 7/2008
- nghiªn cøu - trao ®æi
g m t t c các th m phán chuyên trách m t BLTTHS ang s d ng trong quy nh v
lĩnh v c c th . ây có th là nguyên nhân giám c th m như sau:
quan tr ng nh t d n n vi c có các quy t i u 277. Kháng ngh theo th t c giám
nh giám c th m chưa th t khách quan, c th m
trong m t s trư ng h p quy t nh giám c 1. Kháng ngh theo th t c giám c th m
th m hu b n án ã có hi u l c pháp lu t ph i nêu rõ lí do và ư c g i cho:
i u tra l i ho c xét x l i nhưng chưa chính a) Toà án ã ra b n án ho c quy t nh b
xác và vì v y vi c i u tra, xét x l i không kháng ngh ;
làm thay i phán quy t c a toà án ã ra b n b) Toà án s xét l i theo th t c giám c th m;
án b hu ó. kh c ph c h n ch nêu trên, c) Ngư i b k t án và nh ng ngư i có quy n
c n có s s a i quy nh c a BLTTHS v và l i ích liên quan n vi c kháng ngh .
thành ph n h i ng giám c th m c a u 2. N u không có căn c kháng ngh
ban th m phán toà án c p t nh và H i ng theo th t c giám c th m thì trư c khi h t
th m phán c a TANDTC theo hư ng gi m th i h n kháng ngh quy nh t i i u 278
b t v s lư ng thành viên và m b o tính c a B lu t này, ngư i có quy n kháng ngh
chuyên môn v lo i v , vi c. M t khác, s a ph i tr l i cho ngư i ho c cơ quan, t ch c
i quy nh v i u ki n có giá tr pháp lí ã phát hi n bi t rõ lí do c a vi c không
c a quy t nh giám c th m, tái th m theo kháng ngh .
nguyên t c bi u quy t a s (ch tính các 3. Trư c khi b t u phiên h p c a h i
thành viên tr c ti p tham gia h i ng giám ng giám c th m, ngư i ã kháng ngh
c th m mà không tính n các thành viên có quy n b sung kháng ngh n u chưa h t
khác c a u ban th m phán ho c h i ng th i h n kháng ngh quy nh t i i u 278
th m phán không tham gia h i ng như quy c a B lu t này ho c rút kháng ngh .
nh hi n nay). có th th c hi n ư c i u i u 280. Nh ng ngư i tham gia phiên
này, theo chúng tôi nên có s cơ c u l i h i h p c a h i ng giám c th m.
ng giám c th m t i u ban th m phán Phiên h p c a h i ng giám c th m
ho c H i ng th m phán theo hư ng gi m ph i có s tham gia c a i di n vi n ki m
s lư ng thành viên nhưng l i t y u t sát cùng c p.
chuyên môn lên hàng u. Ch ng h n, có th Khi xét th y c n thi t, toà án ph i tri u
ch n phương án quy nh th ng nh t là dù xét t p ngư i b k t án, ngư i bào ch a và có th
l i theo th t c giám c th m toà án nào tri u t p nh ng ngư i có quy n l i, nghĩa v
thì s lư ng thành viên tham gia h i ng ch liên quan n vi c kháng ngh tham gia
g m ba th m phán chuyên trách. phiên h p c a h i ng giám c th m.
2. T nh ng phân tích và lí gi i trên ây, i u 282. Chu n b phiên h p c a h i
chúng tôi xu t s a i, b sung m t s ng giám c th m và th t c phiên h p
quy nh c a BLTTHS như sau: c a h i ng giám c th m.
Th nh t, thay th m t s thu t ng mà 1. Chánh án toà án phân công th m phán
t¹p chÝ luËt häc sè 7/2008 35
- nghiªn cøu - trao ®æi
làm b n thuy t trình v v án t i phiên h p dân, cơ quan, t ch c.
c a h i ng giám c th m. B n thuy t 1. Vi c i u tra xét h i t i phiên toà
trình tóm t t n i dung v án và các b n án, phi n di n ho c không y ;
quy t nh c a các c p toà án, n i dung c a 2. K t lu n trong b n án ho c quy t nh
kháng ngh . B n thuy t trình ph i ư c g i không phù h p v i nh ng tình ti t khách
trư c cho các thành viên h i ng ch m nh t quan c a v án;
là b y ngày trư c ngày m phiên h p c a h i 3. Có s vi ph m nghiêm tr ng th t c t
ng giám c th m. t ng trong khi i u tra, truy t và xét x ;
2. T i phiên h p c a h i ng giám c 4. Có nh ng sai l m nghiêm tr ng trong
th m, m t thành viên c a h i ng giám c vi c áp d ng B lu t hình s .
th m trình bày b n thuy t trình v v án. Các Th ba, s a i b sung i u 281
thành viên c a h i ng giám c th m phát BLTTHS v thành ph n h i ng giám c
bi u ý ki n và i di n vi n ki m sát phát th m nh m m b o tính chuyên môn cũng
bi u quan i m v vi c gi i quy t v án. N u như giúp cho quá trình gi i quy t v án theo
ã tri u t p ngư i b k t án, ngư i bào ch a, th t c giám c th m ư c nhanh chóng.
ngư i có quy n l i nghĩa v liên quan n i u 281. Thành ph n h i ng giám
vi c kháng ngh thì nh ng ngư i này ư c c th m
trình bày ý ki n trư c khi i di n Vi n ki m 1. H i ng giám c th m toà hình s
sát phát bi u. Trong trư ng h p h v ng m t Toà án nhân dân t i cao ho c Toà án quân s
thì h i ng giám c th m v n có th ti n trung ương g m ba th m phán. N u u ban
hành vi c gi i quy t v án. th m phán toà án nhân dân c p t nh, u ban
i u 283. Th i h n giám c th m th m phán toà án quân s c p quân khu ho c
Phiên h p c a h i ng giám c th m H i ng th m phán Toà án nhân dân t i cao
ph i ư c ti n hành trong th i h n b n giám c th m thì h i ng giám c th m
tháng, k t ngày nh n ư c kháng ngh . g m ba th m phán chuyên trách v hình s do
Th hai, s a i b sung lu t v căn c chánh án toà án ho c phó chánh án toà án c .
kháng ngh giám c th m cho c th và chính 2. H i ng giám c th m quy t nh
xác, d áp d ng và áp d ng có hi u qu . i u
theo a s ./.
273 BLTTHS c n s a i b sung như sau:
i u 273. Căn c kháng ngh giám (1), (2).Xem: T i n ti ng Vi t, Vi n ngôn ng h c,
c th m Nxb. à n ng 2004, tr.1148, 779.
B n án ho c quy t nh c a toà án ã có (3). i u 272 BLTTHS quy nh giám c th m là
hi u l c pháp lu t b kháng ngh theo th t c xét l i b n án, quy t nh ã có hi u l c pháp lu t,
i u 20 BLTTHS quy nh nguyên t c hai c p xét x .
giám c th m, khi có m t trong các căn c
(4).Xem: Ngh quy t s 04/2004/NQ-H TP ngày
sau ây, d n n vi c xét x sai gây h u qu 05/11/2003 c a H i ng th m phán Toà án nhân dân
nghiêm tr ng, nh hư ng n l i ích nhà t i cao hư ng d n thi hành m t s quy nh trong Ph n
nư c, quy n và l i ích h p pháp c a công th ba "xét x sơ th m" c a BLTTHS năm 2003.
36 t¹p chÝ luËt häc sè 7/2008
nguon tai.lieu . vn
