Báo cáo Hiến chương ASEAN và nhận thức bảo vệ quyền con người tại các quốc gia ASEAN

nghiªn cøu - trao ®æi ể từ năm2007, khiHiếnchươngASEAN được thông qua, các quốc gia thành viên đã pháp điển hoá và cập nhật một cách có hệ thống các nguyên tắc và quy định phân tán trước kia, tạo cơ sở pháp lí đầy đủ và cụ thể cũng như ràng buộc trách nhiệm pháp lí TS. NguyÔnLanNguyªn * khác biệt liên quan đến vấn đề hợp tác bảo vệ quyền con người; thể hiện sự quyết tâm của tất cả các quốc gia thành viên trong việc bảo vệ và thúc đẩy quyền con người trong khu vực. Các nước đã thấy được tầm quan trọng, vai trò và ý nghĩa của cơ quan chuyên cho quan hệ giữa các quốc gia thành viên trách nhân quyền riêng cho khu vực; ý thức trong quá trình hợp tác khu vực trên các lĩnh được rằng bảo vệ quyền con người sẽ hỗ trợ vực, trong đó có vấn đề nhận thức bảo vệ đảm bảo thực hiện tốt các mục tiêu khác quyền con người. được xây dựng trong Hiến chương ASEAN, 1. Vị trí của vấn đề quyền con người cũng như góp phần nâng cao vai trò và uy trong Hiến chương ASEAN tín của Hiệp hội trong bối cảnh vấn đề bảo Hiến chương ASEAN đã tạo ra bước vệ quyền con người được dư luận thế giới phát triển sâu rộng hơn trong việc thúc đẩy quan tâm. Đây cũng là kết quả tất yếu của và bảo vệ quyền con người của khu vực. quá trình hợp tác lâu dài giữa các nước Thông qua Hiến chương, các nước thành thành viên ASEAN kể từ khi thành lập viên cam kết tôn trọng và bảo vệ quyền con người trong khu vực và điều này đã được ghi (1967) cho đến nay. Một văn kiện với nhiều nội dung quan trọng như Hiến chương nhận thành mục tiêu và nguyên tắc của Hiến chương (Điều 12). Đồng thời, lần đầu tiên, ASEAN nếu thiếu các quyền con người trong quy định bảo vệ văn kiện thì chắc các quốc gia thành viên cam kết trong một văn kiện quan trọng chính thức rằng sẽ lập cơ quan chuyên trách về quyền con người (Điều 14) nhằm thực thi tốt việc thúc đẩy và bảo vệ quyền con người trong khu vực. Quyết định này cho thấy các quốc gia thành viên đã vượt qua được những rào cản ngăn cách xuất phát từ những quan điểm 45 chắn sẽ giảm đi rất nhiều ý nghĩa cũng như tính toàn diện của văn kiện đó. 2. Nhậnthức về bảovệ quyềnconngười Các quốc gia thành viên ASEAN đã nhiều lần thể hiện thái độ ủng hộ các nỗ lực thúc đẩy quyền con người trong bối cảnh * Giảng viên chính Khoa luật Đại học quốc gia Hà Nội t¹p chÝ luËt häc sè 7/2011 nghiªn cøu - trao ®æi quyền con người đã trở nên quan trọng trong quyền tự do cơ bản thúc đẩy và bảo vệ các quan hệ quốc tế. Điều này thể hiện rõ trong quyền con người”. Tiếp nối định hướng việc các nước thành viên ASEAN đã tham trong Tuyên bố chung của Hội nghị bộ gia, đóng góp tích cực vào Hội nghị thế giới trưởng ASEAN lần thứ 26(1) Điều 14 Hiến về nhân quyền được tổ chức tại Viên (Áo) chương quy định việc thành lập Cơ quan năm 1993. Bên cạnh đó, trong Tuyên bố nhân quyền ASEAN. Bangkok, các quốc gia Đông Nam Á cũng Thực tế cho thấy tất cả các quốc gia như các quốc gia châu Á nói chung đã ASEAN đã tham gia và khẳng định tuân thủ khẳng định tính “toàn cầu, khách quan và các quy định về nhân quyền trong Hiến không mang tính chọn lựa” của các quyền chương Liên hợp quốc và Tuyên ngôn thế con người (đoạn 7), công nhận và cam kết giới về nhân quyền; Công ước chống mọi thúc đẩy một số quyền quan trọng của con hình thức phân biệt đối xử với phụ nữ người như các quyền kinh tế, chính trị, xã (CEDAW); Công ước về quyền trẻ em hội, quyền dân tộc tự quyết, quyền được (CRC). Ngoài ra, một số quốc gia còn tham phát triển, các quyền đặc biệt của nhóm gia vào những công ước quốc tế khác về những dân tộc thiểu số, phụ nữ và trẻ em quyền con người. Điều này đã chứng minh (các đoạn 6, 10, 11, 13, 17, 22, 23). Ngoài cho sự quan tâm của các quốc gia ASEAN ra, trong nhiều hội nghị bộ trưởng, vấn đề đối với vấn đề nhân quyền. nhân quyền cũng được đưa ra thảo luận thể Mặc dù tỏ ra rất thiện chí khi công nhận hiện sự quan tâm lớn của các quốc gia tính toàn cầu của quyền con người nhưng ASEAN đối với vấn đề này. Sự quan tâm này đã được thể hiện trong 2 văn bản quan trọng của tổ chức Tầm nhìn các quốc gia ASEAN luôn giữ lập trường sẽ áp dụng những quyền này theo các điều kiện kinh tế, chính trị, xã hội và đặc biệt là văn ASEAN tới năm 2010 và Hiến chương hoá từng quốc gia, khu vực mình. Điều này ASEAN. Tầm nhìn ASEAN khẳng định nỗ đã được khẳng định trong Báo cáo Bangkok lực của các quốc gia thành viên trong việc xây dựng Cộng đồng ASEAN tới năm 2010 phát triển “năng động, cởi mở”, tạo điều kiện thuận lợi để “tất cả cá nhân trong cộng đồng được tiếp cận tất cả các phương tiện nhằm năm 1993. Một mặt nào đó cũng có thể coi quan điểm trên là một cách “định nghĩa” của ASEAN về quyền con người. Từ đó có thể thấy rằng nhân quyền theo “định nghĩa” của các nước ASEAN có các phát triển toàn diện”. Về Hiến chương đặc điểm sau: ASEAN, tại Điều 2 (j) về nguyên tắc hoạt động của Hiệp hội quy định rõ: “Hiệp hội và - Có tính đặc thù văn hoá: Do sự khác biệt rất lớn về điều kiện lịch sử, cơ cấu xã tất cả các quốc gia thành viên sẽ hành động hội, truyền thống văn hoá và phát triển phù hợp với nguyên tắc… tôn trọng các văn hoá nên các quốc gia khác nhau có 46 t¹p chÝ luËt häc sè 7/2011 nghiªn cøu - trao ®æi cách hiểu và thực thi quyền con người 3. Tình hình hợp tác về quyềncon người khác nhau. - Giúp các quốc gia trong cộng đồng cùng phát triển: Văn hoá khu vực ASEAN Hiện nay, hoạt động nhằm thúc đẩy nhân quyền ở ASEAN đang giành được sự quan tâm của Chính phủ các quốc gia thành viên, nói riêng và châu Á nói chung luôn đặt cộng đặc biệt là những nỗ lực chung trong việc đồng lên trên cá nhân, ưu tiên trật tự và hài giải quyết những vấn đề nhân quyền vượt hoà xã hội hơn tự do cá nhân. Do đó, một số quyền con người nếu làm lợi cho phát triển xã hội đặc biệt là trên lĩnh vực kinh tế thì cần được ưu tiên thực hiện hơn so với quyền chỉ có lợi của từng cá nhân. - Nhân quyền theo các nước ASEAN là vấn đề thuộc chủ quyền quốc gia:(2) Trong Báo cáo Bangkok, các quốc gia ASEAN đã qua biên giới như: Ngăn chặn nạn buôn bán trẻ em, phụ nữ, bảo đảm quyền của người lao động nhập cư, chống khủng bố, cứu trợ thảm họa thiên nhiên. Điều này thể hiện rõ trong các tuyên bố gần đây(3) như: - Tuyên bố Cebu năm 2007 về bảo vệ và thúc đẩy quyền của lao động nhập cư; - Tuyên bố 2004 của ASEAN chống buôn khẳng định: “Nhấn mạnh nguyên tắc tôn bán người, đặc biệt là phụ nữ và trẻ em; trọng chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ cũng như không can thiệp vào công việc nội bộ của nhau và không sử dụng nhân quyền như - Công ước ASEAN về chống khủng bố năm 2007. Mặc dù ASEAN hiện nay mới chỉ có năm một công cụ để gây sức ép chính trị”. Hơn quốc gia là Indonesia, Malaysia, Philipinnes, nữa, các nước Đông Nam Á cùng với các nước châu Á khác còn khẳng định mặc dù khía cạnh của quyền con người có tính chất quốc tế nhưng phần lớn chúng đều thuộc chủ quyền quốc gia. Mặc dù còn tỏ ra khá dè dặt trong việc Thái Lan, Campuchia có các cơ quan nhân quyền chuyên trách nhưng các quốc gia khác cũng đã sử dụng những tổ chức, đoàn thể khác nhau trong bộ máy chính trị của mình để thúc đẩy, bảo vệ nhân quyền. Bốn trong năm cơ quan nhân quyền quốc gia nói trên công nhận một số quyền con người, tuy nhiên trong quá trình hoạt động của mình đã kí các nước ASEAN đã có sự quan tâm lớn đến Tuyên bố hợp tác các lĩnh vực quan tâm vấn đề này. Việc các quốc gia gần đây nhiều chung4) như: Chống khủng bố trong khi lần thể hiện thái độ đồng tình và khuyến vẫn đảm bảo tôn trọng nhân quyền; chống khích thiết lập một cơ chế nhân quyền trong buôn bán người; bảo vệ nhân quyền của Hiệp hội đã mở ra khả năng thành công rất lớn cho kế hoạch này. Tuy nhiên, nguyên tắc người nhập cư và lao động nhập cư; thực hiện các quyền kinh tế, xã hội, văn hoá và “không can thiệp” và “chủ quyền” cũng có quyền phát triển giáo dục về quyền con thể là “rào cản” trong quá trình xây dựng cơ người. Bốn cơ quan này cũng đã hợp tác chế và hoạt động của cơ chế. thúc đẩy việc thành lập Cơ quan nhân 47 t¹p chÝ luËt häc sè 7/2011 nghiªn cøu - trao ®æi quyền ASEAN và khuyến khích chính phủ ASEAN lần thứ 12 ngày 13/1/2007 tại các nước ASEAN thiết lập các thể chế quốc Philipinnes với những nội dung chủ yếu tập gia nhân quyền chuyên trách. trung vào việc đảm bảo các quyền tự do, ASEAN cũng đã đẩy mạnh hợp tác quốc nhân phẩm của lao động, nghĩa vụ của cả tế nhằm nâng cao hiểu biết, thúc đẩy thực quốc gia tiếp nhận và quốc gia đưa công hiện một số quyền con người thông qua sự nhân đi lao động. Tháng 7 năm 2007, hỗ trợ của các tổ chức quốc tế. Hiện nay, ASEAN đưa ra Nghị quyết về việc thành ASEAN đang phối hợp với Quỹ HIV/AIDS lập Uỷ ban ASEAN về thực thi Tuyên bố của Liệp hợp quốc (UNAIDS) tổ chức thực ASEAN về thúc đẩy và bảo vệ quyền lợi hiện những điều khoản đã cam kết. Về trẻ của lao động nhập cư. Ngoài ra còn có em, ASEAN đã làm việc với Quỹ nhi đồng Tuyên bố về các nguyên tắc tăng cường sự liên hợp quốc (UNICEF) thực hiện các hợp tác về thanh niên trong ASEAN (1983), chương trình tăng cường hiểu biết về quyền trẻ em, nâng cao việc bảo vệ và chăm sóc trẻ em dựa trên những nguyên tắc của Công ước Chương trình nghị sự Kuala Lumpur về phát triển thanh niên ASEAN… Về vấn đề xoá nghèo, ASEAN đã làm về quyền trẻ em. Các bộ trưởng ASEAN việc với Chương trình ASEAN World Bank, chịu trách nhiệm về vấn đề phúc lợi xã hội đối thoại với các tổ chức kinh tế quốc tế khác đã tham gia Hội nghị Bộ trưởng Đông Á - như Ngân hàng phát triển châu Á (ADB), Thái Bình Dương về quyền trẻ em do Quỹ nông lương quốc tế (FAO), Chương UNICEF tổ chức tháng 3 năm 2005 tại trình phát triển Liên hợp quốc (UNDP) và Campuchia. Ngoài ra, các quốc gia ASEAN còn thống nhất kế hoạch hành động ASEAN vì trẻ em (1993), Tuyên bố về những cam một số quỹ khác như Uỷ ban kinh tế, xã hội châu Á - Thái Bình Dương của Liên hợp quốc (ESCAP), Cơ quan hợp tác quốc tế Nhật Bản kết liên quan đến trẻ em (2001), Tuyên bố (JICA), Quỹ phát triển Hoa Kỳ (USAID), chống buôn bán người, đặc biệt là buôn bán Quỹ phát triển Australia (AUSAID), Quỹ phụ nữ và trẻ em (2004). Từ năm 2004 đến 2010 các nước ASEAN cũng đã đưa vấn đề phát triển nông nghiệp quốc tế (IFAD). Hàng loạt các chương trình, hoạt động được tiến thành lập Uỷ ban ASEAN về thúc đẩy và hành nhằm thu hẹp khoảng cách phát triển bảo vệ quyền của phụ nữ và trẻ em (ACWC) giữa các nhóm người trong cộng đồng, đảm thành một vấn đề trong Chương trình hành bảo bình đẳng xã hội và quyền được phát động Viêng Chăn. Về vấn đề lao động nhập cư cũng thu hút được sự chú ý của các quốc gia thành viên. Tuyên bố về quyền của lao động nhập triển. Ngoài ra, ASEAN đã và đang làm việc tích cực với các tổ chức xã hội dân sự (CSOs) hoạt động phi lợi nhuận, thông qua đó giúp đỡ các cộng đồng địa phương thoát khỏi các cư được thông qua tại Hội nghị thượng đỉnh điều kiện sống nghèo nàn, giúp đỡ người 48 t¹p chÝ luËt häc sè 7/2011 nghiªn cøu - trao ®æi nghèo, các cộng đồng thiểu số… Chính thức xây dựng luật pháp nhằm chống bạo hành hoá quan hệ hợp tác của ASEAN với các tổ gia đình vào ngày 20/10/2008 tại Hà Nội. chức này, Hiệp hội đã xuất bản những hướng Những hội thảo này không chỉ giúp các đại dẫn về quan hệ hợp tác giữa ASEAN và diện các nước hiểu rõ hơn về tình hình nhân CSOs ngày 16/4/2005.(5) quyền ở khu vực, các nước láng giềng mà Bên cạnh những nỗ lực của Hiệp hội làm còn là diễn đàn không chính thức để các việc một cách chính thức với các tổ chức quốc gia bàn thảo về một cơ chế nhân quyền liên chính phủ hoặc phi chính phủ (NGOs), hoạt động của bản thân các tổ chức phi chính phù hợp nhất với ASEAN. Ngày nay, theo yêu cầu của hội nhập và phủ trong ASEAN cũng góp phần không nhỏ xu thế thế giới, nhân quyền cũng như các để nâng cao nhận thức về quyền con người, đảm bảo thực thi các quyền cơ bản và đặc biệt là đẩy mạnh, nhanh quá trình hình thành cơ chế nhân quyền ASEAN. Nổi bật trong các NGOs này là nhóm làm việc vì một cơ chế nhân quyền ASEAN. Nhóm này đã tổ chức nhiều hội thảo bàn về vấn đề nhân quyền ASEAN thu hút sự tham gia của đông đảo đại diện các quốc gia thành viên. Nhóm làm việc trong 9 năm tồn tại của mình đã tổ chức được 7 hội thảo thường niên (từ năm 2001 - 2007) về cơ chế nhân quyền ASEAN bàn thảo về tình hình thực hiện nhân quyền ở các quốc gia thành viên ASEAN, hoạt động của các uỷ ban nhân quyền quốc gia, những sáng kiến làm rõ hơn cơ chế của ASEAN nhằm bảo vệ các quyền trẻ em, phụ nữ… Nhóm cũng đã tổ chức được 7 hội thảo bàn tròn về nhân quyền ASEAN (từ năm 2005 - 2008) mà nội dung chủ yếu tập trung vào xây dựng nhân quyền khu vực sao cho phù hợp với định hướng phát triển của ASEAN.(6) Quỹ phụ nữ của Liên hợp quốc (UNIFEM) đã phối hợp với Chương trình CEDAW Đông Nam Á tổ chức Hội thảo về 49 hoạt động khác nhằm thúc đẩy nhân quyền ở ASEAN đang được đẩy mạnh và diễn ra rất sôi động với sự tham gia tư vấn tích cực của các NGOs khu vực. Ngoài hoạt động của chính phủ các nước, những NGOs cũng tích cực tổ chức nhiều hội thảo, chiến dịch nhằm không chỉ nâng cao nhận thức về nhân quyền trong khu vực mà còn đẩy nhanh quá trình xây dựng cơ chế nhân quyền ASEAN. Tất cả những hoạt động này sẽ tạo điều kiện và cơ sở vững chắc cho việc liên kết các quốc gia thành viên cho nỗ lực chung thiết lập một cơ chế nhân quyền ở khu vực Đông Nam Á và thúc đẩy hoạt động của cơ quan này trong tương lai./. (1).Xem: Hội nghị bộ trưởng lần thứ 26 được tổ chức tại Singapore, ngày 22 - 24 tháng 7 năm 1993. Tuyên bó chung của Hội nghị được đăng tải tại website của nhóm làm việc về cơ chế nhân quyền Asean: http://www.aseanhrmech.org (2).Xem: http://www.kenchen.org (3).Xem: http://www.aseansec.org (4).Xem: http://www.asiapacificforum.net (5).Xem: Văn bản chính thức có thể tìm thấy tại trang web của Ban thư kí Asean:http://www.a seansec.org/ 18362.htm (6).Xem: http://www.aseanhrmech.org/conferences t¹p chÝ luËt häc sè 7/2011 ... - tailieumienphi.vn