- Trang Chủ
- Báo cáo khoa học
- Báo cáo Đối xử tối huệ quốc, đối xử quốc gia và việc áp dụng trong các quan hệ thương mại quốc tế tại Việt Nam
Xem mẫu
- nghiªn cøu - trao ®æi
ThS. NguyÔn Th¸i Mai *
§ èi xö tèi huÖ quèc (Most favored nation
treatment-MFN) v ®èi xö quèc gia
(National treatment-NT) ® xuÊt hiÖn v ®−îc ¸p
m¹i quy chÕ h¶i quan v quy chÕ thuÕ quan nh−
nhau ®−îc gäi l “tèi huÖ quèc”(1). Theo nguyªn
t¾c n y th× quèc gia së t¹i d nh cho ng−êi n−íc
dông tõ rÊt l©u trong giao l−u d©n sù quèc tÕ nãi ngo i v ph¸p nh©n n−íc ngo i c¸c quyÒn v
chung v trong c¸c quan hÖ th−¬ng m¹i quèc tÕ nh÷ng −u ® i ph¸p lÝ nhÊt ®Þnh ®óng nh− quèc
nãi riªng. HiÖn nay, trong xu h−íng to n cÇu ho¸ gia ®ã ® , ®ang v sÏ d nh cho thÓ nh©n, ph¸p
c¸c quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ, ®èi xö tèi huÖ quèc nh©n cña n−íc thø ba.
v ®èi xö quèc gia ®−îc x¸c ®Þnh l nh÷ng Kh¸c víi ®èi xö tèi huÖ quèc, ®èi xö quèc
nguyªn t¾c quan träng v ¸p dông phæ biÕn trªn gia l nguyªn t¾c kh«ng ph©n biÖt ®èi xö gi÷a
mäi lÜnh vùc cña th−¬ng m¹i quèc tÕ. ë ViÖt c¸c chñ thÓ tham gia quan hÖ th−¬ng m¹i quèc tÕ
Nam, nh»m ®¸p øng yªu cÇu cña thùc tiÔn, phï do cã sù kh¸c biÖt vÒ quèc tÞch.(2) Theo nguyªn
hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ, ng y 25/5/2002 Ph¸p t¾c n y, quèc gia së t¹i sÏ d nh cho thÓ nh©n,
lÖnh vÒ ®èi xö tèi huÖ quèc v ®èi xö quèc gia ph¸p nh©n n−íc ngo i c¸c quyÒn v nghÜa vô
trong th−¬ng m¹i quèc tÕ ® ®−îc ñy ban th−êng ph¸p lÝ t−¬ng tù nh− quèc gia ®ã ® v ®ang
vô Quèc héi ban h nh v b¾t ®Çu cã hiÖu lùc tõ d nh cho c«ng d©n, ph¸p nh©n cña n−íc m×nh
ng y 1/9/2002 (d−íi ®©y xin gäi t¾t l Ph¸p (trõ mét sè ngo¹i lÖ nhÊt ®Þnh).
lÖnh). Cïng víi c¸c quy ®Þnh trong c¸c ®iÒu −íc 2. §èi xö tèi huÖ quèc v ®èi xö quèc gia
quèc tÕ m ViÖt Nam kÝ kÕt, tham gia, c¸c quy ®−îc ¸p dông hÇu hÕt trong c¸c lÜnh vùc cña
®Þnh trong Ph¸p lÖnh ® t¹o nªn khung ph¸p lÝ th−¬ng m¹i quèc tÕ nh− th−¬ng m¹i h ng hãa,
t−¬ng ®èi ®ång bé v thèng nhÊt ®Ó ¸p dông mét th−¬ng m¹i dÞch vô, ®Çu t− v së h÷u trÝ tuÖ.
c¸ch cã hiÖu qu¶ ®èi xö tèi huÖ quèc v ®èi xö Trong mçi lÜnh vùc cô thÓ, ®èi xö tèi huÖ quèc
quèc gia t¹i ViÖt Nam. Sau ®©y t¸c gi¶ b i viÕt v ®èi xö quèc gia l¹i ®−îc gi¶i thÝch theo nh÷ng
xin ®Ò cËp mét sè vÊn ®Ò ph¸p lÝ c¬ b¶n trong néi dung riªng cña lÜnh vùc ®ã.
viÖc ¸p dông ®èi xö tèi huÖ quèc v ®èi xö quèc MÆc dï ®èi xö tèi huÖ quèc v ®èi xö quèc
gia t¹i ViÖt Nam theo quy ®Þnh cña Ph¸p lÖnh. gia cã néi dung kh¸c nhau, tuy nhiªn viÖc ¸p
I. Kh¸i niÖm ®èi xö tèi huÖ quèc v ®èi dông hai nguyªn t¾c n y ®Òu cã chung môc ®Ých
xö quèc gia l chèng sù ph©n biÖt ®èi xö trong th−¬ng m¹i,
t¹o nªn ®Þa vÞ ph¸p lÝ b×nh ®¼ng gi÷a c¸c chñ thÓ.
1. §èi xö tèi huÖ quèc v ®èi xö quèc gia l
hai nguyªn t¾c kh«ng ph©n biÖt ®èi xö ®−îc ¸p
dông trong th−¬ng m¹i quèc tÕ. Trong ®ã, * Gi¶ng viªn Khoa luËt quèc tÕ
nguyªn t¾c d nh cho tÊt c¶ c¸c ®èi t¸c th−¬ng Tr−êng ®¹i häc luËt H Néi
28 - T¹p chÝ luËt häc
- nghiªn cøu - trao ®æi
Nh n−íc ViÖt Nam d nh cho c¸c chñ thÓ tham hoÆc ®èi víi nh÷ng n−íc tiÕn h nh hoÆc tham
gia quan hÖ th−¬ng m¹i quèc tÕ ë ViÖt Nam ®èi gia tiÕn h nh c¸c ho¹t ®éng chèng l¹i ®éc lËp,
xö quèc gia v ®èi xö tèi huÖ quèc nªn ® ®¶m chñ quyÒn, thèng nhÊt v to n vÑn l nh thæ cña
b¶o cho c¸c chñ thÓ n y cã c¸c c¬ héi v ®iÒu n−íc Céng ho x héi chñ nghÜa ViÖt Nam th×
kiÖn kinh doanh t−¬ng tù nh− nhau, tõ ®ã t¹o ra ®èi xö tèi huÖ quèc v ®èi xö quèc gia sÏ kh«ng
sù c¹nh tranh l nh m¹nh gi÷a c¸c chñ thÓ. §iÒu ®−îc ¸p dông” (§iÒu 5).
n y ®−îc xem l mét trong nh÷ng yÕu tè quan Thùc tÕ hiÖn nay cho thÊy mÆc dï héi nhËp
träng ®Ó thóc ®Èy c¸c quan hÖ th−¬ng m¹i thùc v hîp t¸c g÷a c¸c quèc gia trªn thÕ giíi l xu
sù ph¸t triÓn, tiÕn tíi quèc tÕ ho¸ c¸c quan hÖ thÕ tÊt yÕu cña sù ph¸t triÓn nh−ng trong qu¸
th−¬ng m¹i. tr×nh ®ã chñ quyÒn an ninh quèc gia còng nh−
II. Nguyªn t¾c v c¬ së ph¸p lÝ ¸p dông c¸c gi¸ trÞ truyÒn thèng kh¸c cña d©n téc vÉn
®èi xö tèi huÖ quèc v ®èi xö quèc gia ph¶i lu«n ®−îc b¶o vÖ v gi÷ v÷ng. ViÖc quy
1. ViÖc ¸p dông ®èi xö quèc gia v ®èi xö tèi ®Þnh c¸c ngo¹i lÖ trªn ®©y cña ph¸p luËt ViÖt
huÖ quèc kh«ng chØ liªn quan trùc tiÕp tíi quyÒn Nam còng kh«ng n»m ngo i môc ®Ých chung
lîi cña c¸c chñ thÓ tham gia quan hÖ th−¬ng m¹i ®ã.
m cßn liªn quan tíi lîi Ých cña quèc gia ¸p 2. ViÖc ¸p dông ®èi xö tèi huÖ quèc v ®èi
dông nã. Do vËy, viÖc ¸p dông ®èi xö tèi huÖ xö quèc gia kh«ng ph¶i l nghÜa vô ph¸p lÝ b¾t
quèc v ®èi xö quèc gia ®Òu ph¶i tu©n theo buéc cña c¸c quèc gia nÕu nh− nã kh«ng ®−îc
nh÷ng nguyªn t¾c nhÊt ®Þnh. Theo quy ®Þnh t¹i ghi nhËn trong ph¸p luËt cña quèc gia hoÆc trong
§iÒu 4 Ph¸p lÖnh, Nh n−íc céng ho x héi chñ ®iÒu −íc quèc tÕ m quèc gia ®ã kÝ kÕt, tham
nghÜa ViÖt Nam sÏ ¸p dông ®èi xö tèi huÖ quèc gia. Theo quy ®Þnh t¹i §iÒu 6, 15 Ph¸p lÖnh th×
v ®èi xö quèc gia ®èi víi c¸c thÓ nh©n v ph¸p ViÖt Nam sÏ ¸p dông mét phÇn hay to n bé ®èi
nh©n n−íc ngo i trong lÜnh vùc th−¬ng m¹i theo xö tèi huÖ quèc v ®èi xö quèc gia khi:
nguyªn t¾c “b×nh ®¼ng, cã ®i, cã l¹i, hai bªn - Ph¸p luËt ViÖt Nam cã quy ®Þnh;
cïng cã lîi”. §©y l nguyªn t¾c xuyªn suèt trong - §iÒu −íc quèc tÕ m ViÖt Nam kÝ kÕt hoÆc
viÖc ®iÒu chØnh c¸c quan hÖ d©n sù theo nghÜa gia nhËp cã quy ®Þnh;
réng cã yÕu tè n−íc ngo i nãi chung v c¸c quan - Quèc gia hoÆc vïng l nh thæ trªn thùc tÕ
hÖ th−¬ng m¹i quèc tÕ nãi riªng ë ViÖt Nam. ® ¸p dông ®èi xö tèi huÖ quèc v ®èi xö quèc
Nguyªn t¾c n y phï hîp víi ®−êng lèi “më cöa”, gia ®èi víi ViÖt Nam;
“®a d¹ng ho¸, ®a ph−¬ng ho¸ c¸c quan hÖ quèc - C¸c tr−êng hîp kh¸c do ChÝnh phñ quyÕt
tÕ” cña §¶ng v Nh n−íc ta hiÖn nay. Tuy ®Þnh.
nhiªn, viÖc ¸p dông ®èi xö tèi huÖ quèc v ®èi HiÖn nay, ViÖt Nam ® kÝ kÕt trªn 100 ®iÒu
xö quèc gia ë ViÖt Nam còng kÌm theo nh÷ng −íc quèc tÕ song ph−¬ng vÒ th−¬ng m¹i víi c¸c
ngo¹i lÖ nhÊt ®Þnh. Nh÷ng ngo¹i lÖ ®ã l : “Trong quèc gia trªn thÕ giíi. Mét trong nh÷ng néi dung
tr−êng hîp cÇn thiÕt ®Ó ®¶m b¶o lîi Ých quèc quan träng cña c¸c ®iÒu −íc quèc tÕ n y l viÖc
phßng, an ninh quèc gia, b¶o vÖ c¸c gi¸ trÞ v¨n cam kÕt d nh cho thÓ nh©n v ph¸p nh©n cña
hãa, tinh thÇn cña d©n téc, b¶o vÖ søc khoÎ con nhau ®èi xö tèi huÖ quèc v ®èi xö quèc gia
ng−êi, b¶o vÖ ®éng vËt, thùc vËt v m«i tr−êng, trong c¸c quan hÖ th−¬ng m¹i quèc tÕ. §Æc biÖt
ng¨n chÆn c¸c h nh vi gian lËn th−¬ng m¹i, trong HiÖp ®Þnh th−¬ng m¹i ViÖt Nam - Hoa
T¹p chÝ luËt häc - 29
- nghiªn cøu - trao ®æi
K×(3), ®èi xö tèi huÖ quèc v ®èi xö quèc gia nhÊt ®Þnh do ph¸p luËt quy ®Þnh. Cô thÓ theo quy
®−îc quy ®Þnh chi tiÕt trong tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc ®Þnh cña Ph¸p lÖnh ph¹m vi ¸p dông ®èi xö tèi
cña HiÖp ®Þnh, bao gåm c¶ c¸c néi dung cô thÓ huÖ quèc v ®èi xö quèc gia trong tõng lÜnh vùc
v c¸c ngo¹i lÖ kÌm theo khi ¸p dông. Nh÷ng nh− sau:
vÊn ®Ò ®ã ®−îc quy ®Þnh t¹i §iÒu 2 ch−¬ng 1. VÒ ®èi xö tèi huÖ quèc.
“Th−¬ng m¹i h ng ho¸”; §iÒu 3 ch−¬ng “Së h÷u Theo quy ®Þnh cña Ph¸p lÖnh, ph¹m vi ¸p
trÝ tuÖ”; §iÒu 2, 7 ch−¬ng “Th−¬ng m¹i dÞch vô” dông ®èi xö tèi huÖ quèc ®−îc quy ®Þnh cô thÓ
v §iÒu 2 ch−¬ng “Ph¸t triÓn quan hÖ ®Çu t−”. ®èi víi tõng lÜnh vùc.
Bªn c¹nh quy ®Þnh cña c¸c ®iÒu −íc quèc tÕ, - §èi xö tèi huÖ quèc trong th−¬ng m¹i h ng
viÖc d nh cho c¸c chñ thÓ n−íc ngo i ®èi xö ho¸ ®−îc ¸p dông víi:
quèc gia cßn ®−îc quy ®Þnh trong rÊt nhiÒu v¨n + ThuÕ, c¸c lo¹i phÝ v c¸c kho¶n thu kh¸c
b¶n ph¸p luËt cña ViÖt Nam. §iÒu 81 HiÕn ph¸p ®èi víi h ng ho¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu hoÆc liªn
1992 cña ViÖt Nam quy ®Þnh: “Ng−êi n−íc quan ®Õn h ng ho¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu;
ngo i c− tró t¹i ViÖt Nam ®−îc Nh n−íc ViÖt + Ph−¬ng thøc thanh to¸n v viÖc chuyÓn
tiÒn thanh to¸n cho h ng ho¸ xuÊt khÈu, nhËp
Nam b¶o hé tÝnh m¹ng, t i s¶n quyªn lîi chÝnh
khÈu;
®¸ng, theo ph¸p luËt ViÖt Nam”.
+ Nh÷ng quy ®Þnh v thñ tôc liªn quan ®Õn
§iÒu 830 Bé luËt d©n sù ViÖt Nam quy ®Þnh:
xuÊt khÈu, nhËp khÈu h ng ho¸;
“Ng−êi n−íc ngo i cã n¨ng lùc ph¸p luËt nh−
+ ThuÕ v c¸c lo¹i phÝ thu trùc tiÕp hoÆc gi¸n
c«ng d©n ViÖt Nam”.
tiÕp trong n−íc ®èi víi h ng ho¸ nhËp khÈu;
Trong LuËt ®Çu t− n−íc ngo i t¹i ViÖt Nam,
+ H¹n chÕ ®Þnh l−îng v cÊp phÐp xuÊt khÈu,
LuËt th−¬ng m¹i v mét sè v¨n b¶n ph¸p luËt
nhËp khÈu h ng ho¸.
kh¸c còng cã c¸c quy ®Þnh t−¬ng tù. C¸c quy
+ C¸c quy ®Þnh kh¸c cña ph¸p luËt cã ¶nh
®Þnh trªn ® thÓ hiÖn Nh n−íc céng ho x héi
h−ëng ®Õn viÖc b¸n, ch o b¸n, mua, vËn t¶i,
chñ nghÜa ViÖt Nam kh«ng ph©n biÖt ®èi xö ®èi
víi thÓ nh©n v ph¸p nh©n n−íc ngo i, mäi ph©n phèi, l−u kho v sö dông h ng ho¸ t¹i thÞ
quyÒn lîi hîp ph¸p cña hä t¹i ViÖt Nam ®Òu tr−êng trong n−íc (§iÒu 7).
®−îc t«n träng v b¶o vÖ. Còng theo quy ®Þnh t¹i §iÒu 8 cña Ph¸p
Ngo i hai c¬ së ph¸p lÝ quan träng trªn, viÖc lÖnh, ®èi xö tèi huÖ quèc trong th−¬ng m¹i h ng
¸p dông ®èi xö tèi huÖ quèc v ®èi xö quèc gia ë ho¸ kh«ng ®−îc ¸p dông víi:
ViÖt Nam cßn dùa trªn nguyªn t¾c cã ®i l¹i hoÆc + C¸c −u ® i d nh cho c¸c th nh viªn cña
theo quyÕt ®Þnh cña ChÝnh phñ trong nh÷ng tho¶ thuËn vÒ liªn kÕt kinh tÕ m ViÖt Nam kÝ
tr−êng hîp cô thÓ. Víi sù ph¸t triÓn kh«ng kÕt hoÆc gia nhËp;
ngõng cña c¸c quan hÖ th−¬ng m¹i quèc tÕ hiÖn + C¸c −u ® i d nh cho n−íc cã chung biªn
nay còng nh− sù hîp t¸c ng y c ng ®−îc më giíi víi ViÖt Nam nh»m t¹o thuËn lîi cho viÖc
réng gi÷a c¸c quèc gia, quy ®Þnh trªn ®©y cña giao l−u h ng ho¸ biªn giíi trªn c¬ së hiÖp ®Þnh
Ph¸p lÖnh l phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ. song ph−¬ng;
III. Ph¹m vi ¸p dông ®èi xö ®èi xö tèi + C¸c −u ® i d nh cho c¸c n−íc ®ang ph¸t
huÖ quèc v ®èi xö quèc gia triÓn v c¸c n−íc kÐm ph¸t triÓn;
§èi xö tèi huÖ quèc v ®èi xö quèc gia ®−îc + C¸c −u ® i theo c¸c hiÖp ®Þnh qu¸ c¶nh
¸p dông trong nh÷ng ph¹m vi víi nh÷ng ngo¹i lÖ h ng ho¸ m ViÖt Nam kÝ kÕt hoÆc gia nhËp.
30 - T¹p chÝ luËt häc
- nghiªn cøu - trao ®æi
+ §Êu thÇu mua s¾m h ng ho¸ ®èi víi c¸c dù ViÖt Nam kÝ kÕt hoÆc gia nhËp (§iÒu 12).
¸n sö dông nguån vèn t i trî cña c¸c tæ chøc - §èi xö tèi huÖ quèc ®èi víi quyÒn së h÷u
quèc tÕ hoÆc cña n−íc ngo i v c¸c dù ¸n kh¸c trÝ tuÖ ®−îc ¸p dông cho mäi lo¹i quyÒn së h÷u
theo quy ®Þnh cña ChÝnh phñ. trÝ tuÖ ®−îc Nh n−íc ViÖt Nam b¶o hé theo sù
- §èi víi th−¬ng m¹i dÞch vô: §èi xö tèi qu¶n lÝ cña ViÖt Nam v ®iÒu −íc quèc tÕ m
huÖ quèc ®−îc ¸p dông ®èi víi c¸c biÖn ph¸p ViÖt Nam kÝ kÕt hoÆc gia nhËp gåm:
®iÒu chØnh ho¹t ®éng th−¬ng m¹i dÞch vô cã sù + QuyÒn t¸c gi¶ v quyÒn liªn quan;
tham gia cña nh cung cÊp dÞch vô n−íc ngo i + QuyÒn së h÷u c«ng nghiÖp ®èi víi s¸ng
trªn l nh thæ ViÖt Nam (§iÒu 9). chÕ, gi¶i ph¸p h÷u Ých, kiÓu d¸ng, c«ng nghiÖp,
§èi xö tèi huÖ quèc trong th−¬ng m¹i dÞch nh n hiÖu h ng ho¸, chØ dÉn ®Þa lÝ bao gåm c¶
vô kh«ng ¸p dông ®èi víi: tªn gäi xuÊt xø h ng ho¸, tªn th−¬ng m¹i, bÝ mËt
+ C¸c ngo¹i lÖ vÒ ®èi xö tèi huÖ quèc ®èi víi kinh doanh, thiÕt kÕ bè trÝ m¹ch tÝch hîp, gièng
c¸c ng nh dÞch vô ®−îc quy ®Þnh trong hiÖp ®Þnh c©y trång;
song ph−¬ng hoÆc ®a ph−¬ng m ViÖt Nam kÝ + QuyÒn chèng c¹nh tranh kh«ng ®óng ph¸p
kÕt hoÆc gia nhËp; luËt liªn quan ®Õn quyÒn së h÷u c«ng nghiÖp v
+ C¸c −u ® i d nh cho dÞch vô v nh cung c¸c quyÒn së h÷u trÝ tuÖ kh¸c (§iÒu 13).
cÊp dÞch vô cña n−íc cã chung biªn giíi nh»m §èi xö tèi huÖ quèc ®èi víi quyÒn së h÷u trÝ
thóc ®Èy ho¹t ®éng th−¬ng m¹i dÞch vô gi÷a ViÖt tuÖ kh«ng ¸p dông ®èi víi:
Nam víi n−íc n y; + C¸c ngo¹i lÖ v ®èi xö tèi huÖ quèc ®−îc
+ C¸c −u ® i d nh cho dÞch vô v nh cung quy ®Þnh trong ®iÒu −íc quèc tÕ m ViÖt Nam kÝ
cÊp dÞch vô n−íc ngo i ®−îc quy ®Þnh trong c¸c kÕt hoÆc gia nhËp;
hiÖp ®Þnh kinh tÕ khu vùc, hiÖp ®Þnh vÒ khu vùc + C¸c quy ®Þnh ph¸p luËt hoÆc c¸c ph¸p luËt
th−¬ng m¹i tù do v c¸c tho¶ thuËn t−¬ng tù thùc tÕ cÇn thiÕt ®Ó ®¶m b¶o thùc thi ph¸p luËt vÒ
kh¸c m ViÖt Nam kÝ kÕt hoÆc gia nhËp; b¶o hé quyÒn së h÷u trÝ tuÖ, trong ®ã cã c¸c yªu
+ §Êu thÇu cung cÊp dÞch vô ®èi víi c¸c dù cÇu vÒ ®¹i diÖn v ®Þa chØ giao dÞch t¹i ViÖt Nam
¸n sö dông nguån vèn t i trî cña c¸c tæ chøc cña c¸c chñ thÓ n−íc ngo i liªn quan ®Õn thñ tôc
quèc tÕ hoÆc cña n−íc ngo i v c¸c dù ¸n kh¸c h nh chÝnh v thñ tôc xÐt xö (§iÒu 14).
theo quy ®Þnh cña ChÝnh phñ; ViÖc ¸p dông ®èi xö tèi huÖ quèc trong
+ C¸c tr−êng hîp kh¸c cho ChÝnh phñ quyÕt lÜnh vùc së h÷u trÝ tuÖ l mét trong nh÷ng
®Þnh (§iÒu 10). nguyªn t¾c b¾t buéc cña HiÖp ®Þnh TRIPS
- §èi xö tèi huÖ quèc trong ho¹t ®éng ®Çu (HiÖp ®Þnh vÒ c¸c khÝa c¹nh liªn quan ®Õn
t− n−íc ngo i ®−îc ¸p dông ®èi víi ®Çu t− v th−¬ng m¹i cña quyÒn së h÷u trÝ tuÖ). HiÖp
nh ®Çu t− cña mét n−íc trong viÖc th nh lËp, ®Þnh n y ®−îc kÝ kÕt trong khu«n khæ cña c¸c
b¸n, mua l¹i, më réng, qu¶n lÝ, ®iÒu h nh, vËn n−íc l th nh viªn cña Tæ chøc th−¬ng m¹i thÕ
h nh, c¬ së s¶n xuÊt, kinh doanh v c¸c kho¶n giíi (WTO). Quy ®Þnh vÒ ¸p dông ®èi xö tèi
®Çu t− hoÆc ®Þnh ®o¹t b»ng c¸c h×nh thøc kh¸c huÖ quèc trong quyÒn së h÷u trÝ tuÖ nh− trªn
(§iÒu 11). cña ph¸p luËt ViÖt Nam ® t¹o c¬ së thuËn lîi
ViÖc ¸p dông c¸c ngo¹i lÖ vÒ ®èi xö tèi huÖ ®Ó ViÖt Nam tham gia HiÖp ®Þnh TRIPS khi trë
quèc cho ®Çu t− v nh ®Çu t− cña mét n−íc phï th nh th nh viªn cña tæ chøc quèc tÕ n y.
hîp víi ph¸p luËt ViÖt Nam, ®iÒu −íc quèc tÕ m 2. VÒ ®èi xö quèc gia:
T¹p chÝ luËt häc - 31
- nghiªn cøu - trao ®æi
§èi víi ®èi xö quèc gia theo quy ®Þnh cña quèc gia, quyÒn lîi cña c¸c bªn chñ thÓ qu¶n lÝ
Ph¸p lÖnh ®−îc ¸p dông cho c¸c lÜnh vùc sau: nh n−íc cã vai trß quan träng. Theo quy ®Þnh
- H ng ho¸ nhËp khÈu v o ViÖt Nam v h ng t¹i §iÒu 18 Ph¸p lÖnh, néi dung cña qu¶n lÝ nh
ho¸ xuÊt khÈu tõ ViÖt Nam; n−íc vÒ ®èi xö tèi huÖ quèc v ®èi xö quèc gia
- DÞch vô v nh cung cÊp dÞch vô n−íc t¹i ViÖt Nam bao gåm:
ngo i; + Ban h nh v tæ chøc thùc hiÖn c¸c v¨n b¶n
- §Çu t− v nh ®Çu t− n−íc ngo i; quy ph¹m ph¸p luËt vÒ ®èi xö tèi huÖ quèc v
- Chñ thÓ quyÒn së h÷u trÝ tuÖ l tæ chøc, c¸ ®èi xö quèc gia;
nh©n n−íc ngo i. + QuyÕt ®Þnh viÖc ¸p dông hoÆc kh«ng ¸p
ViÖc ¸p dông ®èi xö quèc gia trong c¸c dông ®èi xö tèi huÖ quèc v ®èi xö quèc gia;
tr−êng hîp trªn ph¶i phï hîp víi c¸c nguyªn t¾c + KÝ kÕt, gia nhËp v thùc hiÖn c¸c ®iÒu −íc
®−îc quy ®Þnh trong ph¸p luËt ViÖt Nam v c¸c quèc tÕ liªn quan ®Õn ®èi xö tèi huÖ quèc v ®èi
®iÒu −íc quèc tÕ m ViÖt Nam tham gia. Tuy xö quèc gia;
nhiªn, còng theo §iÒu 17 Ph¸p lÖnh, ®èi xö quèc + X©y dùng v tæ chøc thùc hiÖn c¸c chÝnh
gia sÏ kh«ng ®−îc ¸p dông trong nh÷ng tr−êng s¸ch vÒ ®èi xö tèi huÖ quèc v ®èi xö quèc gia;
hîp sau ®©y: + Tæ chøc thu thËp, xö lÝ, cung cÊp th«ng tin
+ ViÖc mua s¾m cña ChÝnh phñ ViÖt Nam liªn quan ®Õn ®èi xö tèi huÖ quèc v ®èi xö quèc
nh»m môc ®Ých tiªu dïng cña ChÝnh phñ; gia;
+ C¸c kho¶n trî cÊp d nh cho nh s¶n xuÊt + Tuyªn truyÒn, phæ biÕn ph¸p luËt v chÝnh
trong n−íc, c¸c ch−¬ng tr×nh trî cÊp thùc hiÖn s¸ch liªn quan ®Õn ®èi xö tèi huÖ quèc v ®èi xö
d−íi h×nh thøc ChÝnh phñ ViÖt Nam mua l¹i quèc gia;
h ng ho¸ s¶n xuÊt trong n−íc; + Thanh tra, kiÓm tra viÖc chÊp h nh ph¸p
+ C¸c quy ®Þnh h¹n chÕ thêi l−îng phim ¶nh luËt vÒ ®èi xö tèi huÖ quèc v ®èi xö quèc gia;
tr×nh chiÕu; + Gi¶i quyÕt khiÕu n¹i v xö lÝ vi ph¹m ph¸p
+ C¸c kho¶n phÝ vËn t¶i trong n−íc ®−îc luËt liªn quan ®Õn ®èi xö tèi huÖ quèc v ®èi xö
tÝnh trªn c¬ së c¸c ho¹t ®éng mang tÝnh kinh tÕ quèc gia.
cña ph−¬ng tiÖn vËn t¶i. 2. C¬ quan cã thÈm quyÒn trong viÖc qu¶n lÝ
Bªn c¹nh c¸c quy ®Þnh cña Ph¸p lÖnh, ph¹m nh n−íc vÒ ¸p ®èi xö tèi huÖ quèc v ®èi xö
vi ¸p dông v ngo¹i lÖ cña ®èi xö tèi huÖ quèc v quèc gia t¹i ViÖt Nam l : ChÝnh phñ; Bé th−¬ng
®èi xö quèc gia cßn ®−îc quy ®Þnh trong c¸c m¹i, c¸c bé v c¸c c¬ quan ngang bé trong ®ã:
®iÒu −íc quèc tÕ m ViÖt Nam kÝ kÕt hoÆc tham - ChÝnh phñ thèng nhÊt qu¶n lÝ nh n−íc vÒ
gia. Trong tr−êng hîp cã sù kh¸c biÖt gi÷a c¸c ®èi xö tèi huÖ quèc v ®èi xö quèc gia.
quy ®Þnh trong ®iÒu −íc quèc tÕ v c¸c quy ®Þnh - Bé th−¬ng m¹i chÞu tr¸ch nhiÖm tr−íc
trong Ph¸p lÖnh còng nh− trong c¸c v¨n b¶n ChÝnh phñ thùc hiÖn viÖc thèng nhÊt qu¶n lÝ nh
ph¸p luËt kh¸c cña ViÖt Nam th× c¸c quy ®Þnh n−íc vÒ ®èi xö tèi huÖ quèc v ®èi xö quèc gia.
trong ®iÒu −íc quèc tÕ sÏ −u tiªn ®−îc ¸p dông(4). - C¸c bé, c¬ quan ngang bé trong ph¹m vi
IV. Qu¶n lÝ nh n−íc vÒ ®èi xö tèi huÖ nhiÖm vô, quyÒn h¹n cña m×nh cã tr¸ch nhiÖm
quèc v ®èi xö quèc gia phèi hîp víi Bé th−¬ng m¹i thùc hiÖn viÖc qu¶n
1. §Ó cho viÖc ¸p dông ®èi xö tèi huÖ quèc lÝ nh n−íc vÒ ®èi xö tèi huÖ quèc v ®èi xö
v ®èi xö quèc gia cã hiÖu qu¶, ®¶m b¶o lîi Ých quèc gia trong lÜnh vùc ®−îc ph©n c«ng phô
32 - T¹p chÝ luËt häc
- nghiªn cøu - trao ®æi
tr¸ch. lÖnh néi dung qu¶n lÝ nh n−íc vÒ ®èi xö tèi huÖ
ChÝnh phñ quy ®Þnh cô thÓ tr¸ch nhiÖm cña quèc v ®èi xö quèc gia bao gåm: “Tæ chøc thu
c¸c bé, c¬ quan ngang bé trong viÖc phèi hîp víi thËp xö lÝ, cung cÊp th«ng tin liªn quan ®Õn ®èi
Bé th−¬ng m¹i thùc hiÖn qu¶n lÝ nh n−íc vÒ ®èi xö tèi huÖ quèc v ®èi xö quèc gia, thanh tra,
xö tèi huÖ quèc v ®èi xö quèc gia (§iÒu 19). kiÓm tra viÖc chÊp h nh ph¸p luËt vÒ ®èi xö tèi
3. VÒ viÖc ®Ò xuÊt v quyÕt ®Þnh ¸p dông
huÖ quèc v ®èi xö quèc gia, gi¶i quyÕt khiÕu
hay kh«ng ¸p dông ®èi xö tèi huÖ quèc v ®èi xö
m¹i v xö lÝ vi ph¹m ph¸p luËt liªn quan ®Õn ®èi
quèc gia trong th−¬ng m¹i quèc tÕ, thÈm quyÒn
xö tèi huÖ quèc v ®èi xö quèc gia”. Tuy nhiªn,
cña c¸c c¬ quan nh− sau:
- Bé th−¬ng m¹i ®Ò xuÊt v tr×nh ChÝnh phñ c¬ quan n o l c¬ quan cã thÈm quyÒn ®Ó thùc
viÖc ¸p dông hoÆc kh«ng ¸p dông ®èi xö tèi huÖ hiÖn tõng néi dung trªn th× kh«ng ®−îc quy ®Þnh
quèc v ®èi xö quèc gia thuéc lÜnh vùc qu¶n lÝ trong Ph¸p lÖnh. HoÆc §iÒu 22 quy ®Þnh: “ViÖc
nh n−íc cña m×nh sau khi cã ý kiÕn b»ng v¨n gi¶i quyÕt tranh chÊp v xö lÝ vi ph¹m cã liªn
b¶n cña bé, ng nh cã liªn quan. quan ®Õn ®èi xö tèi huÖ quèc v ®èi xö quèc gia
- C¸c bé, c¬ quan ngang bé ®Ò xuÊt v tr×nh ®−îc thùc hiÖn theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt ViÖt
ChÝnh phñ viÖc ¸p dông hoÆc kh«ng ¸p dông ®èi Nam,®iÒu −íc quèc tÕ m ViÖt Nam kÝ kÕt hoÆc
xö tèi huÖ quèc v ®èi xö quèc gia thuéc lÜnh gia nhËp” nh−ng c¬ quan n o cã thÈm quyÒn gi¶i
vùc qu¶n lÝ nh n−íc cña m×nh sau khi cã ý kiÕn quyÕt “tranh chÊp” v “vi ph¹m” th× Ph¸p lÖnh
b»ng v¨n b¶n cña Bé th−¬ng m¹i. còng kh«ng quy ®Þnh râ. Víi c¸c quy ®Þnh chung
- ChÝnh phñ quyÕt ®Þnh hoÆc tr×nh c¬ quan chung nh− vËy sÏ l m ph¸t sinh t×nh tr¹ng khi cã
nh n−íc cã thÈm quyÒn quyÕt ®Þnh viÖc ¸p dông
tranh chÊp, cã vi ph¹m... c¸c bªn ®−¬ng sù sÏ
hoÆc kh«ng ¸p dông ®èi xö tèi huÖ quèc v ®èi
kh«ng biÕt mang vô viÖc ®ã ®Õn c¬ quan n o ®Ó
xö quèc gia (§iÒu 20).
gi¶i quyÕt. §iÒu n y sÏ ¶nh h−ëng kh«ng nhá
ViÖc gi¶i quyÕt tranh chÊp v xö lÝ vi ph¹m
®Õn quyÒn v lîi Ých hîp ph¸p cña c¸c bªn chñ
cã liªn quan ®Õn ®èi xö tèi huÖ quèc v ®èi xö
thÓ còng nh− sù ph¸t triÓn cña c¸c quan hÖ
quèc gia ®−îc thùc hiÖn theo quy ®Þnh cña ph¸p
th−¬ng m¹i quèc tÕ .
luËt ViÖt Nam, ®iÒu −íc quèc tÕ m ViÖt Nam kÝ
Cô thÓ ho¸ h¬n n÷a c¸c quy ®Þnh trªn ®©y sÏ
kÕt hoÆc gia nhËp (§iÒu 22).
Ph¸p lÖnh vÒ ®èi xö tèi huÖ quèc v ®èi xö l m t¨ng thªm tÝnh hiÖu qu¶ trong viÖc ¸p dông
quèc gia trong th−¬ng m¹i quèc tÕ l v¨n ph¸p lÝ ®èi xö tèi huÖ quèc v ®èi xö quèc gia t¹i ViÖt
®Çu tiªn cña ViÖt Nam quy ®Þnh t−¬ng ®èi to n Nam, gãp phÇn thóc ®Èy c¸c quan hÖ th−¬ng m¹i
diÖn v ®Çy ®ñ vÒ ®èi xö tèi huÖ quèc v ®èi xö quèc tÕ ë ViÖt Nam thùc sù ph¸t triÓn, ®Èy nhanh
quèc gia trong th−¬ng m¹i quèc tÕ. §©y l c¬ së tiÕn tr×nh héi nhËp cña ViÖt Nam víi kinh tÕ khu
ph¸p lÝ quan träng ®Ó triÓn khai v ¸p dông hai vùc v thÕ giíi./.
nguyªn t¾c n y t¹i ViÖt Nam mét c¸ch thèng
(1), (2).Xem: ThuËt ng÷ th−¬ng m¹i, Nxb. ChÝnh trÞ
nhÊt cã hiÖu qu¶, phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ.
quèc gia, 2001.
Tuy nhiªn, mét sè quy ®Þnh trong Ph¸p lÖnh cßn (3).Xem: HiÖp ®Þnh th−¬ng m¹i ViÖt Nam - Hoa k×.
ch−a cô thÓ rÊt khã cho viÖc ¸p dông trùc tiÕp (4).Xem: Ph¸p lÖnh kÝ kÕt v thùc hiÖn ®iÒu −íc quèc tÕ
trong thùc tiÔn. VÝ dô, theo §iÒu 18 cña Ph¸p t¹i ViÖt Nam.
T¹p chÝ luËt häc - 33
nguon tai.lieu . vn