Xem mẫu
- nghiªn cøu - trao ®æi
Chu M¹nh Hïng *
“TrÎ em h«m nay, thÕ giíi ng y mai” n¨m 1959 kh¼ng ®Þnh: "Lo i ng−êi cã
®ã l khÈu hiÖu m c¸c quèc gia v céng tr¸ch nhiÖm trao cho trÎ em ®iÒu tèt ®Ñp
®ång quèc tÕ h−íng tíi nh»m môc ®Ých nhÊt". §iÒu 24 C«ng −íc vÒ c¸c quyÒn
ch¨m sãc, b¶o vÖ t−¬ng lai cña mçi quèc chÝnh trÞ - d©n sù n¨m 1966 (ViÖt Nam gia
gia v nh©n lo¹i. nhËp n¨m 1982) nªu râ: "Mäi trÎ em… ®Òu
QuyÒn con ng−êi nãi chung v quyÒn cã quyÒn ®−îc h−ëng sù b¶o hé cña gia
trÎ em nãi riªng ng y nay trë th nh vÊn ®Ò ®×nh, x héi v nh n−íc". §iÒu 10 C«ng
quan t©m cña céng ®ång quèc tÕ. TrÎ em ë −íc vÒ c¸c quyÒn kinh tÕ - x héi v v¨n
tÊt c¶ c¸c n−íc trªn thÕ giíi vÉn cßn sèng ho¸ n¨m 1966 (ViÖt Nam gia nhËp n¨m
trong nh÷ng ®iÒu kiÖn khã kh¨n v chóng 1982) quy ®Þnh: "Thanh thiÕu niªn cÇn
cÇn ®−îc quan t©m ®Æc biÖt. Do ®ã, sù hîp ®−îc b¶o vÖ v kh«ng bÞ bãc lét vÒ kinh tÕ -
t¸c quèc tÕ ®èi víi viÖc c¶i thiÖn ®iÒu kiÖn x héi, cÊm bãc lét lao ®éng trÎ em".
cña trÎ em ë mäi n−íc, ®Æc biÖt l c¸c n−íc Nh− vËy, tõ khi ®−îc th nh lËp ®Õn nay
®ang ph¸t triÓn l yªu cÇu bøc thiÕt. Céng víi vai trß l trung t©m cña céng ®ång quèc
®ång quèc tÕ m trung t©m l Liªn hîp tÕ, Liªn hîp quèc lu«n b¶o trî cho viÖc kÝ
quèc ® cã nhiÒu nç lùc trong viÖc x©y kÕt ®iÒu −íc quèc tÕ nãi chung, ®iÒu −íc
dùng c¸c v¨n b¶n ph¸p lÝ quèc tÕ nh»m x¸c quèc tÕ vÒ nh©n quyÒn nãi riªng còng nh−
lËp c¸c quyÒn c¬ b¶n cña trÎ em còng nh− th«ng qua c¸c v¨n b¶n l c¬ së cho qu¸
nghÜa vô, tr¸ch nhiÖm cña c¸c quèc gia ®èi tr×nh quèc tÕ ho¸ vÊn ®Ò quyÒn con ng−êi
víi trÎ em. v quyÒn trÎ em. Tr−íc khi C«ng −íc
Tr−íc khi Liªn hîp quèc ®−îc th nh quyÒn trÎ em n¨m 1989 ra ®êi, c¸c v¨n b¶n
lËp, c¸c quèc gia ® th«ng qua Tuyªn ng«n ph¸p lÝ quèc tÕ vÒ quyÒn con ng−êi liªn
Gi¬nev¬ 1924 vÒ quyÒn trÎ em kh¼ng ®Þnh quan ®Õn trÎ em cã mét sè ®Æc ®iÓm sau:
trÎ em cÇn ®−îc ch¨m sãc ®Æc biÖt. §iÒu 1 - C¸c v¨n b¶n ph¸p lÝ quèc tÕ mÆc dï
HiÕn ch−¬ng Liªn hîp quèc kh¼ng ®Þnh: ® ®Ò cËp quyÒn trÎ em nh−ng ch−a x¸c lËp
"T«n träng nh©n quyÒn v nh÷ng quyÒn tù ®−îc c¸c c¬ chÕ, nghÜa vô m c¸c quèc gia
do cho tÊt c¶ mäi ng−êi, kh«ng ph©n biÖt ph¶i thùc hiÖn ®Ó ®¶m b¶o quyÒn cho trÎ
chñng téc, nam n÷, ng«n ng÷ hoÆc t«n
gi¸o". Tuyªn ng«n vÒ c¸c quyÒn cña trÎ em * Gi¶ng viªn Khoa luËt quèc tÕ
do §¹i héi ®ång Liªn hîp quèc th«ng qua Tr−êng ®¹i häc luËt H Néi
T¹p chÝ luËt häc sè 3/2003 31
- nghiªn cøu - trao ®æi
em. H¬n n÷a, c¸c v¨n b¶n nh− Tuyªn bè ®Þnh nghÜa, c¸c nguyªn t¾c chung cña viÖc
n¨m 1959 cña §¹i héi ®ång Liªn hîp b¶o vÖ quyÒn trÎ em, C«ng −íc cßn ®Ò cËp
quèc… kh«ng cã gi¸ trÞ ph¸p lÝ b¾t buéc c¸c biÖn ph¸p b¶o vÖ ®èi víi trÎ em tÞ n¹n,
m chØ nªu lªn nh÷ng t− t−ëng cña quyÒn trÎ em trong khu vùc cã xung ®ét qu©n sù,
trÎ em ®Ó khuyÕn c¸o h nh ®éng cña c¸c trÎ em bÞ bãc lét v trÎ em thuéc d©n téc
quèc gia. thiÓu sè.
- C¸c v¨n b¶n ph¸p lÝ quèc tÕ chØ ®Ò So víi c¸c ®iÒu −íc quèc tÕ nãi chung,
cËp quyÒn cña trÎ em trong mét sè lÜnh vùc ®iÒu −íc quèc tÕ vÒ quyÒn con ng−êi nãi
(vÝ dô: QuyÒn ®¨ng kÝ khai sinh, cÊm bãc riªng, C«ng −íc quyÒn trÎ em n¨m 1989 cã
lét lao ®éng trÎ em…). nh÷ng ®iÓm næi bËt sau:
Cã thÓ nãi tr−íc n¨m 1989, cã rÊt nhiÒu Thø nhÊt: Thêi gian tõ khi kÝ ®Õn khi
v¨n b¶n ph¸p lÝ quèc tÕ vÒ quyÒn con ng−êi C«ng −íc cã hiÖu lùc l rÊt ng¾n (9 th¸ng
nãi chung nh−ng vÉn ch−a cã ®iÒu uíc 18 ng y) v l ®iÒu −íc quèc tÕ ®a ph−¬ng
quèc tÕ riªng vÒ quyÒn trÎ em. T×nh tr¹ng cã sè l−îng c¸c quèc gia th nh viªn lín
trÎ em bÞ x©m ph¹m, bÞ ng−îc ® i, bÞ bãc nhÊt (197 quèc gia) so víi tÊt c¶ c¸c ®iÒu
lét vÒ lao ®éng, bÞ mua b¸n… x¶y ra ë tÊt −íc quèc tÕ ®−îc kÝ trªn thÕ giíi. §Æc ®iÓm
c¶ c¸c khu vùc trªn thÕ giíi. n y ph¶n ¸nh tÇm quan träng cña vÊn ®Ò
TrÎ em cÇn ph¶i ®−îc sèng trong ho b¶o vÖ quyÒn trÎ em còng nh− sù quan t©m
b×nh, trong x héi th©n ¸i; cÇn ph¶i ®−îc sù cña c¸c quèc gia ®èi víi thÕ hÖ trÎ.
ch¨m sãc cña nh n−íc, x héi, gia ®×nh v Thø hai: C«ng −íc quyÒn trÎ em n¨m
cÇn cã sù b¶o vÖ vÒ mÆt ph¸p lÝ. §iÒu n y 1989 lÇn ®Çu tiªn ® kh¸i qu¸t ®−îc c¸c
®Æc biÖt cã ý nghÜa ë nh÷ng quèc gia ®ang khÝa c¹nh cña quyÒn trÎ em v x¸c ®Þnh râ
ph¸t triÓn. V× vËy, cÇn ph¶i cã ®iÒu −íc nghÜa vô cña c¸c quèc gia trong viÖc ®¶m
quèc tÕ ®a ph−¬ng ghi nhËn v ®iÒu chØnh b¶o quyÒn cña trÎ em. Mèi quan hÖ gi÷a
lÜnh vùc n y. Víi sù nç lùc cña c¸c quèc quyÒn trÎ em víi quyÒn con ng−êi nãi
gia, C«ng −íc quyÒn trÎ em ® ®−îc chung.
th«ng qua v kÝ ng y 20/11/1989 (C«ng Thø ba: Theo §iÒu 43 C«ng −íc quyÒn
−íc quyÒn trÎ em n¨m 1989) v cã hiÖu trÎ em n¨m 1989, Uû ban vÒ quyÒn trÎ em
lùc tõ ng y 2/9/1990. C«ng −íc n y ®Ó ®−îc th nh lËp nh»m xem xÐt sù tiÕn bé m
ngá cho tÊt c¶ c¸c quèc gia kÝ, phª chuÈn c¸c quèc gia th nh viªn ®¹t ®−îc trong viÖc
v gia nhËp. thùc hiÖn c¸c nghÜa vô m hä ® cam kÕt
Cã thÓ nãi C«ng −íc quyÒn trÎ em n¨m th«ng qua c¸c b¸o c¸o ®Þnh k×. §ång thêi
1989 ® bao qu¸t ®−îc tÊt c¶ c¸c khÝa c¹nh theo §iÒu 45, bªn c¹nh Uû ban vÒ quyÒn trÎ
cña quyÒn trÎ em. Ngo i lêi nãi ®Çu, néi em th× c¸c c¬ quan chuyªn m«n, UNICEF
dung cña C«ng −íc gåm 3 phÇn víi 54 ®iÒu v c¸c tæ chøc kh¸c thuéc Liªn hîp quèc
kho¶n. §Æc biÖt trong PhÇn I, bªn c¹nh còng cã thÈm quyÒn gi¸m s¸t, gióp ®ì c¸c
32 T¹p chÝ luËt häc sè 3/2003
- nghiªn cøu - trao ®æi
quèc gia th nh viªn trong qu¸ tr×nh thùc cña d©n téc.
hiÖn C«ng −íc. Ng y 26/1/1990 ViÖt Nam ® kÝ C«ng
ViÖt Nam vèn coi gia ®×nh l tÕ b o cña −íc vÒ quyÒn trÎ em v phª chuÈn ng y
x héi, trong ®ã «ng b , bè mÑ cã tr¸ch 20/2/1990 (kh«ng cã b¶o l−u n o). ViÖt
nhiÖm ch¨m lo cho con ch¸u. Theo truyÒn Nam l quèc gia ®Çu tiªn ë ch©u ¸ v l
thèng n y, trÎ em ®−îc d¹y dç ®Ó "l m quèc gia thø hai trªn thÕ giíi phª chuÈn
r¹ng danh gièng nßi". Víi truyÒn thèng tèt C«ng −íc (ng y 20/12/2001 ViÖt Nam phª
®Ñp cña d©n téc, thÊm nhuÇn lîi d¹y cña chuÈn 2 nghÞ ®Þnh th− bæ sung C«ng −íc,
Chñ tÞch Hå ChÝ Minh: "V× lîi Ých 10 n¨m ®ã l : NghÞ ®Þnh th− (kh«ng b¾t buéc) vÒ
trång c©y, v× lîi Ých tr¨m n¨m trång bu«n b¸n trÎ em, m¹i d©m trÎ em v v¨n
ng−êi", Nh n−íc v nh©n d©n ViÖt Nam hãa khiªu d©m trÎ em; NghÞ ®Þnh th−
lu«n lu«n quan t©m tíi viÖc b¶o vÖ, ch¨m (kh«ng b¾t buéc) vÒ sö dông trÎ em trong
sãc trÎ em, coi ®©y l sù nghiÖp cao quý, xung ®ét vò trang).
tr¸ch nhiÖm to lín ®èi víi t−¬ng lai cña Nh− vËy, ViÖt Nam phª chuÈn C«ng
d©n téc v ®Êt n−íc. −íc quyÒn trÎ em 1989 ® t¹o c¬ së ph¸p lÝ
Tæ chøc ®Çu tiªn cña trÎ em ®−îc th nh quèc tÕ cho viÖc b¶o vÖ quyÒn trÎ em ë
lËp v o ng y 15/5/1941 (nay l §éi thiÕu niªn ViÖt Nam ®ång thêi l m thay ®æi nhiÒu
tiÒn phong Hå ChÝ Minh). Th¸ng 5/1961, Uû ho¹t ®éng ®¶m b¶o cã hiÖu qu¶ quyÒn cña
ban thiÕu niªn nhi ®ång ViÖt Nam ®−îc th nh trÎ em, cô thÓ l :
lËp. Th¸ng 9/1972, Uû ban th−êng vô Quèc - Phæ biÕn c¸c nguyªn t¾c v ®iÒu
héi ® ph¸t ®éng phong tr o b¶o vÖ, ch¨m sãc kho¶n cña C«ng −íc cho ng−êi lín v trÎ
v gi¸o dôc trÎ em theo khÈu hiÖu: "TÊt c¶ v× em th«ng qua c¸c t i liÖu, s¸ch b¸o; c¸c héi
t−¬ng lai con em chóng ta". N¨m 1979, ®Ó nghÞ, héi th¶o cña c¬ quan nh n−íc nh−:
phèi hîp víi Uû ban n¨m quèc tÕ trÎ em Bé y tÕ, Bé gi¸o dôc v ® o t¹o, Bé lao
cña Liªn hîp quèc, Uû ban n¨m Quèc tÕ ®éng, th−¬ng binh v x héi…; th«ng qua
thiÕu nhi cña ViÖt Nam ®−îc th nh lËp v c¸c chuyªn môc cña c¸c ph−¬ng tiÖn th«ng
Uû ban th−êng vô Quèc héi ® th«ng tin ®¹i chóng còng nh− c¸c h×nh thøc v¨n
qua Ph¸p lÖnh b¶o vÖ, ch¨m sãc v gi¸o häc nghÖ thuËt…
dôc trÎ em. - VËn ®éng to n x héi tham gia thùc
N¨m 1989 - 1990 ®−îc coi l n¨m thiÕu hiÖn C«ng −íc th«ng qua c¸c phong tr o
nhi cña ViÖt Nam ®ång thêi trong ChiÕn nh− "Gióp nhau l m kinh tÕ gia ®×nh";
l−îc æn ®Þnh v ph¸t triÓn kinh tÕ - x héi "nu«i d¹y con tèt"… C¸c tæ chøc phi chÝnh
giai ®o¹n 1991 - 2000, vÊn ®Ò trÎ em ® phñ nh− Tæ chøc cøu trî trÎ em cña Thôy
®−îc ®Ò cËp víi tinh thÇn b¶o vÖ v §iÓn; tæ chøc HEDO ng y c ng ®ãng vai
ch¨m sãc nh»m ph¸t triÓn thÕ hÖ t−¬ng lai trß quan träng trong lÜnh vùc n y. Nh÷ng
T¹p chÝ luËt häc sè 3/2003 33
- nghiªn cøu - trao ®æi
ho¹t ®éng n y tr−íc hÕt l m thay ®æi th¸i c¶ n−íc; trÎ em ®−îc Nh n−íc, gia ®×nh v
®é v khuyÕn khÝch ng−êi lín ph¶i cã tr¸ch x héi ch¨m lo v b¶o vÖ b»ng ph¸p luËt v
nhiÖm h¬n ®èi víi trÎ em ®ång thêi th«ng c¸c biÖn ph¸p cã hiÖu qu¶; c¸c quyÒn cña
qua ®ã huy ®éng c¸c nguån nh©n lùc v vËt trÎ em ®−îc thùc hiÖn trong thùc tiÔn.
lùc cho c«ng t¸c trÎ em. Nh÷ng th nh tùu Êy xuÊt ph¸t tõ c¬ së ph¸p
- X©y dùng luËt v chÝnh s¸ch quèc gia lÝ quèc tÕ, tõ tr¸ch nhiÖm cña Nh n−íc v
®Ó h i ho víi c¸c ®iÒu kho¶n cña C«ng sù ch¨m lo cña to n x héi cho thÕ hÖ
−íc, cô thÓ l : t−¬ng lai.
+ QuyÒn trÎ em ®−îc ghi nhËn trong Ng y nay, qu¸ tr×nh to n cÇu ho¸ ®ang
HiÕn ph¸p 1992 (söa ®æi); diÔn ra m¹nh mÏ, sù ph¸t triÓn nh− vò b o
+ Ban h nh LuËt b¶o vÖ, ch¨m sãc v cña khoa häc c«ng nghÖ l m thay ®æi c¸c
gi¸o dôc trÎ em (1991); LuËt phæ cËp gi¸o lÜnh vùc cña ®êi sèng x héi, cuéc sèng vËt
dôc tiÓu häc (1991); chÊt - tinh thÇn kh«ng ngõng n©ng cao.
+ Söa ®æi, bæ sung ph¸p luËt quèc gia Tuy nhiªn, chóng ta vÉn thÊy trÎ em bÞ bãc
(Bé luËt h×nh sù 1999); lét v lao ®éng cùc nhäc trong c¸c c«ng
+ ChiÕn l−îc ph¸t triÓn kinh tÕ - x héi tr−êng, hÇm má ë ch©u Phi v còng ë ch©u
10 n¨m (2001 - 2010); lôc n y, trÎ em cÇm sóng nh− nh÷ng ng−êi
- KiÖn to n c¸c c¬ quan ®iÒu phèi lÝnh; trÎ em lang thang trªn ®−êng phè, bÞ
chÝnh s¸ch liªn quan ®Õn trÎ em v gi¸m l¹m dông t×nh dôc v bÞ sö dông v o c¸c
s¸t viÖc thùc hiÖn C«ng −íc. Tr−íc ®©y, môc ®Ých v« nh©n ®¹o vÉn x¶y ra ë ch©u
viÖc ch¨m lo c«ng t¸c trÎ em l Uû ban MÜ, ch©u ¸... ë ViÖt Nam, do t¸c ®éng tiªu
thanh thiÕu niªn v nhi ®ång, tõ ng y cùc cña mÆt tr¸i nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng,
9/9/1991 Uû ban n y ®æi tªn th nh Uû ban cïng víi nh÷ng phong tôc tËp qu¸n l¹c hËu
b¶o vÖ v ch¨m sãc trÎ em v nay l Uû v sù gia t¨ng cña tÖ n¹n x héi... ®ang l
ban d©n sè, gia ®×nh v trÎ em. Sù thay ®æi nh÷ng th¸ch thøc lín ®èi víi viÖc b¶o vÖ
n y ph¶n ¸nh vai trß, ý nghÜa cña c«ng t¸c quyÒn trÎ em. Víi truyÒn thèng tèt ®Ñp cña
trÎ em còng nh− sù quan t©m cña Nh n−íc d©n téc, víi tÊt c¶ nh÷ng h nh ®éng, ViÖt
®èi víi quyÒn trÎ em ë ViÖt Nam. Nam ® v ®ang triÓn khai ®Ó thùc hiÖn
KÓ tõ khi ViÖt Nam phª chuÈn C«ng C«ng −íc quyÒn trÎ em n¨m 1989, chóng
−íc quyÒn trÎ em n¨m 1989, c«ng t¸c trÎ ta hi väng trÎ em ViÖt Nam sÏ ®−îc sèng
em ® thu ®−îc nhiÒu kÕt qu¶ trªn c¸c trong m«i tr−êng an to n v l nh m¹nh,
ph−¬ng diÖn kh¸c nhau. Ch−¬ng tr×nh tiªm ph¸t triÓn h i ho c¶ vÒ thÓ chÊt, trÝ tuÖ,
chñng quèc gia thùc sù cã ý nghÜa ®¶m b¶o tinh thÇn v ®¹o ®øc. §iÒu n y thùc sù
cho sù ph¸t triÓn l nh m¹nh cña thÕ hÖ cã ý nghÜa khi céng ®ång quèc tÕ ®ang
t−¬ng lai; Ch−¬ng tr×nh phæ cËp gi¸o dôc x©y dùng thËp kØ ho b×nh, phi b¹o lùc v×
tiÓu häc c¬ b¶n ® ho n th nh trªn ph¹m vi trÎ em./.
34 T¹p chÝ luËt häc sè 3/2003
nguon tai.lieu . vn