Xem mẫu
- Nghiªn cøu - trao ®æi
ThS. Vò ThÞ Ph−¬ng Lan *
C ông ư c b o h các tác ph m văn h c
và ngh thu t (the Berne Convention
ang phát tri n. Ba nguyên t c cơ b n chi
ph i lĩnh v c b o h quy n tác gi trên ph m
for the Protection of Literary and Artistic vi qu c t bao g m:
Works), ôi khi còn ư c g i là Liên minh - Nguyên t c i x qu c gia
Berne ho c Công ư c Berne, là công ư c N i dung c a nguyên t c này là vi c
qu c t a phương u tiên v b o h quy n b o h tác ph m có ngu n g c t qu c gia
tác gi và là công ư c quan tr ng nh t trong thành viên c a Công ư c tương t như s
h th ng b o h qu c t quy n tác gi c a b o h tác ph m c a công dân chính qu c
T ch c s h u trí tu th gi i (WIPO). gia mình. Tác ph m có ngu n g c t các
Công ư c ư c kí t i Berne - th ô c a qu c gia thành viên c a Công ư c là tác
Liên bang Thu S ngày 9/9/1886. ph m mà tác gi c a tác ph m ó là công
Cùng v i s thay i c a tình hình th c dân c a m t nư c thành viên ho c tác ph m
ti n b o h quy n tác gi trên th gi i, Công ư c công b t i m t nư c thành viên. M t
ư c Berne ã ư c s a i nhi u l n, t i tác ph m có ngu n g c trong Liên minh
Paris ngày 4/5/1896, t i Berlin ngày Berne khi sang nư c khác trong Liên minh
13/11/1908, hoàn thi n t i Berne ngày mà không ph i là qu c gia g c c a mình s
20/3/1914, s a i t i Rome ngày 2/6/1928, ư c hư ng s b o h gi ng h t như s b o
t i Brussels ngày 26/6/1948, t i Stockholm h mà qu c gia th hai này dành cho tác
ngày 14/7/1967, t i Paris ngày 24/7/1971 và ph m c a chính nư c mình. C th hoá
ư c b sung ngày 2/10/1979. o lu t hi n nguyên t c này, kho n 1 i u 5 Công ư c
hành là o lu t Paris ngày 24/7/1971 ư c quy nh: " i v i nh ng tác ph m ư c
b sung vào ngày 2/10/1979. Công ư c Công ư c này b o h , các tác gi ư c
Berne là m t công ư c m , theo ó m i hư ng quy n tác gi các nư c Liên hi p
qu c gia u có th tham gia làm thành viên. ngo i tr qu c gia g c c a tác ph m,
V b c c, Công ư c g m 38 i u và nh ng quy n l i do lu t qu c gia liên quan
m t ph l c g m 6 i u dành cho các nư c dành cho công dân nư c ó trong hi n t i
ang phát tri n. và trong tương lai cũng như nh ng quy n
V n i dung, Công ư c t ra 3 nguyên l i mà Công ư c này c bi t quy nh".
t c cơ b n và m t lo t các quy ph m n i
dung xác nh s b o h t i thi u cũng như * Gi ng viên Khoa lu t qu c t
các quy nh c bi t dành cho các nư c Trư ng i h c Lu t Hà N i
34 T¹p chÝ luËt häc sè 6/2005
- Nghiªn cøu - trao ®æi
- Nguyên t c b o h t ng hay b o h c m th thông qua s th hi n tác ph m mà
ương nhiên không th ư c em ra áp d ng trong các tác
Theo nguyên t c này, quy n tác gi phát ph m văn h c ngh thu t sau ó. Hơn n a,
sinh ngay khi tác ph m ư c nh hình dư i m t tác ph m văn h c ngh thu t thư ng g n
hình th c v t ch t nh t nh mà không ph v i c m xúc c a tác gi mà thư ng là không
thu c vào b t kì th t c hình th c nào như th l p l i m t cách y h t ngư i khác. Do
ăng kí, n p lưu chi u ho c các th t c ó, tác ph m văn h c ngh thu t có tính duy
tương t . Thu t ng “hình th c v t ch t” nh t và ư c b o h ít nh t là su t cu c i
ây ư c hi u là b t kì hình th c th hi n tác gi (các quy n nhân thân th m chí ư c
nào mà qua ó công chúng có th th y ư c b o h vô th i h n). Ngư i ta không th gi i
s t n t i c a tác ph m. C th hoá nguyên h n th i h n b o h quy n tác gi ( c bi t
t c này, kho n 2 i u 5 Công ư c quy nh: là quy n nhân thân) như i v i quy n sáng
“Vi c hư ng và th c hi n các quy n l i này ch hay ki u dáng công nghi p, b i l , làm
không l thu c vào m t th th c, th t c nào như v y cũng không thúc y hơn s phát
h t…”. Qua nguyên t c này, có th th y tri n kho tàng văn h c, ngh thu t c a nhân
Công ư c Berne ch trương dành s tôn lo i như tác d ng c a vi c gi i h n th i h n
tr ng r t l n cho các tác gi sáng t o ra các b o h sáng ch hay ki u dáng công nghi p
tác ph m văn h c ngh thu t. Các tác gi sau i v i s phát tri n khoa h c công ngh .
khi sáng t o ra tác ph m không c n tr i qua Và khi vi c t ra th i h n b o h i
b t kì th t c hành chính nào, k c vi c v i quy n tác gi ( c bi t là quy n nhân
công b tác ph m mà quy n tác gi c a h thân) là không c n thi t thì vi c t ra các
i v i tác ph m v n ư c b o h . th t c hành chính làm i u ki n cho s b o
“B o h t ng” v a là nguyên t c cơ h cũng là không c n thi t. Do ó, Công ư c
b n trong Công ư c Berne, v a là nguyên Berne ã t ra nguyên t c “b o h t ng”
t c c thù c a b o h quy n tác gi trong i v i quy n tác gi .
Liên minh Berne. Nó hoàn toàn không có và - Nguyên t c b o h cl p
không th áp d ng trong lĩnh v c b o h Nguyên t c này quy nh vi c hư ng và
quy n s h u công nghi p (SHCN) - lĩnh th c thi các quy n theo Công ư c là c l p
v c anh em c a b o h quy n tác gi . v i nh ng gì hi n ư c hư ng t i nư c xu t
Nguyên do s t n t i c a nguyên t c này x c a tác ph m. Nguyên t c này cũng chi
trong lĩnh v c quy n tác gi có l là xu t ph i toàn b các lĩnh v c c a quy n tác gi .
phát t tính duy nh t hay tính nguyên g c Công ư c Berne là m t i u ư c qu c t
c a tác ph m văn h c và ngh thu t. Khác i n hình. Nó quy nh các nghĩa v c a
v i các i tư ng b o h SHCN, các tác qu c gia này v i các qu c gia khác, theo ó
ph m văn h c, ngh thu t ch có th ư c các qu c gia cam k t các m c trách
T¹p chÝ luËt häc sè 6/2005 35
- Nghiªn cøu - trao ®æi
nhi m trong cư x i v i công dân các t i). N u m t nư c thành viên có quy nh
qu c gia khác trong lĩnh v c quy n tác gi . th i h n b o h dài hơn quy nh t i thi u
Và như v y, nó không ràng bu c các trách nêu trong Công ư c và tác ph m ch m d t
nhi m bu c m t qu c gia thành viên ph i ư c b o h t i nư c xu t x , s b o h có
cư x như th nào v i chính công dân c a th b t ch i (t i nư c có th i h n b o h
mình ( ây là tác ph m có ngu n g c t dài hơn này) khi s b o h t i nư c xu t x
qu c gia mình). ã k t thúc.
Vì th , nguyên t c b o h c l p th Bên c nh ba nguyên t c cơ b n trên ây,
hi n ch m t tác ph m t qu c gia g c Công ư c Berne cũng t ra m t s quy ph m
khác s ư c b o h các qu c gia thành n i dung quan tr ng i u ch nh vi c b o h
viên khác theo hai cơ s pháp lí: Công ư c quy n tác gi trong Liên minh như sau:
Berne và pháp lu t nư c s t i quy nh cho V các tác ph m ư c b o h , Công ư c
chính tác ph m g c c a nư c mình. Trong Berne b o h các tác ph m văn h c và ngh
khi ó, tác ph m g c m t nư c thành viên thu t, thu t ng “các tác ph m văn h c và
không th vi n d n Công ư c Berne b o ngh thu t” bao g m t t c các s n ph m
h cho mình qu c gia g c c a mình. Chính trong lĩnh v c văn h c, khoa h c và ngh
vì th , quy ch pháp lí b o h quy n tác gi thu t, ư c nh hình dư i d ng v t ch t nh t
i v i m t tác ph m t i các nư c thành viên nh mà không phân bi t nó ư c bi u hi n
khác c a Berne s c l p v i quy ch pháp theo phương th c hay hình th c v t ch t nào.
lí b o h quy n tác gi mà tác ph m ó ư c V các quy n ư c b o h , tuỳ thu c
hư ng t i chính qu c gia g c. Vì th kho n 2 vào các gi i h n, h n ch và ngo i l c th
i u 5 Công ư c quy nh rõ: “Vi c hư ng quy nh trong Công ư c, các nư c thành
và th c hi n này hoàn toàn c l p không viên ph i công nh n và b o h các quy n sau
tuỳ thu c vào vi c tác ph m có ư c b o h ây là các quy n c quy n i v i các tác
hay không nư c g c c a tác ph m. Do ó, ph m có ngu n g c t m t nư c trong Liên
ngoài nh ng quy nh c a Công ư c này, minh Berne:
m c b o h cũng như các bi n pháp - Các quy n tài s n, bao g m:
khi u n i m b o cho tác gi b o h + Quy n d ch thu t;
quy n l i c a mình s hoàn toàn do quy + Quy n th c hi n phóng tác và chuy n
nh c a lu t pháp c a nư c nơi s b o h th tác ph m;
ư c áp d ng”. + Quy n trình di n công c ng tác ph m
Ví d th hi n rõ nh t nguyên t c này là k ch, nh c k ch và âm nh c;
trư ng h p có s khác bi t v th i h n b o + Quy n tr n thu t công c ng tác ph m
h theo Công ư c, theo pháp lu t qu c gia văn h c;
g c và theo pháp lu t nư c th ba (nư c s + Quy n truy n thông công c ng trình
36 T¹p chÝ luËt häc sè 6/2005
- Nghiªn cøu - trao ®æi
di n các tác ph m; quy nh trên”. Như v y th i h n quy nh
+ Quy n phát sóng (v i kh năng là qu c t i kho n 1 i u 7 trên ch là th i h n t i
gia thành viên ch quy nh quy n tr thù lao thi u, n u lu t trong nư c c a nư c thành
phù h p thay vì quy n cho phép); viên quy nh th i h n dài hơn 50 năm thì có
+ Quy n làm b n sao b ng b t kì cách th áp d ng lu t c a nư c thành viên.
th c ho c hình th c nào (v i kh năng là i v i các tác ph m i n nh (quy nh
các qu c gia thành viên quy nh, trong các t i kho n 2 i u 7), các qu c gia thành viên
trư ng h p c bi t c th , cho phép làm liên minh có th quy nh th i h n b o h
b n sao mà không có s cho phép v i i u ch m d t 50 năm sau khi tác ph m ư c ph
ki n là vi c làm b n sao ó không nh c p n qu n chúng v i s ng ý c a tác
hư ng t i s khai thác bình thư ng tác gi ho c không có s ph c p trong vòng 50
ph m và không gây phương h i b t h p lí năm tính t ngày th c hi n tác ph m thì th i
n các l i ích h p pháp c a tác gi , v i h n b o h ch m d t 50 năm sau khi tác
kh năng là qu c gia thành viên quy nh, ph m ư c th c hi n.
i v i các b n ghi âm tác ph m âm nh c, i v i các tác ph m nhi p nh (kho n 4
quy n nh n thù lao tho áng); i u 7), th i h n b o h t i thi u s là 25
+ Quy n cho s d ng tác ph m làm n n năm k t khi tác ph m ư c th c hi n.
c a tác ph m nghe nhìn và quy n làm b n sao, Ngoài ra, Công ư c Berne còn quy nh
phân ph i và trình di n công c ng ho c truy n m t s nh ng n i dung khác mà trong ph m
t i công chúng tác ph m nghe nhìn ó; vi bài vi t này không th trình bày chi ti t
+ Quy n “Droit de suit” i v i tác ph m ư c. Ch ng h n, các quy nh mang tính
mĩ thu t và b n g c; ch t ưu ãi i v i các nư c ang phát tri n
- Các quy n tinh th n: Quy n ng tên nh m khuy n khích các nư c này th y ư c
tác gi c a tác ph m và quy n ph n i b t ích l i c a Công ư c này mà tham gia v.v.
kì s c t xén, bóp méo ho c s a i tác Tuy nhiên, ch c n qua nh ng nguyên t c và
ph m ho c các hành vi xúc ph m khác liên m t s quy ph m quan tr ng nh t phân tích
quan n tác ph m mà có th phương h i trên ây cũng có th th y vai trò n i b t c a
n danh d và uy tín c a tác gi . Công ư c Berne trong lĩnh v c b o h quy n
V th i h n b o h , kho n 1 i u 7 Công tác gi qu c t . Công ư c Berne th c s
ư c quy nh các quy n v t ch t ư c b o h x ng v i ánh giá c a WIPO, coi Công ư c
su t cu c i c a tác gi và 50 năm sau khi là công c quan tr ng nh t trong lĩnh v c
tác gi ch t. Còn các quy n tinh th n thì ư c này. V a qua Vi t Nam ã gia nh p Công
b o h vĩnh vi n. Kho n 6 i u 7 Công ư c ư c Berne, ây là bư c i úng n trên con
quy nh: “Các nư c thành viên có quy n quy ư ng h i nh p qu c t và phù h p v i xu
nh m t th i h n b o h dài hơn th i h n th chung c a th i i./.
T¹p chÝ luËt häc sè 6/2005 37
nguon tai.lieu . vn
