- Trang Chủ
- Báo cáo khoa học
- Báo cáo CEDAW với pháp luật Việt Nam về vai trò bảo hộ quyền lợi của phụ nữ và trẻ em trong quan hệ hôn nhân và gia đình có yếu tố nước ngoài
Xem mẫu
- Ph¸p luËt h«n nh©n vµ gia ®×nh ViÖt Nam víi viÖc thùc hiÖn CEDAW
ThS. Bïi ThÞ Thu *
T rư c quá trình qu c t hoá di n ra m nh
m ã làm phát sinh ngày càng nhi u các
quan h pháp lu t có y u t nư c ngoài, trong
1. Các quy nh c a pháp lu t Vi t Nam
liên quan n các quan h hôn nhân gia
ình có y u t nư c ngoài
ó các quan h v hôn nhân gia ình c bi t b o v quy n l i và ph n tr em Vi t
phát tri n. Xu th l y ch ng ngo i qu c, nh n Nam trong các quan h hôn nhân gia ình có
tr em làm con nuôi mà m t trái c a hi n tr ng y u t nư c ngoài, nh m th c hi n m t trong
này là tình tr ng l i d ng quan h hôn nhân vì nh ng bi n pháp ch ng s phân bi t i x
m c ích kinh t , buôn bán ph n , tr em… v i ph n , c th b ng bi n pháp pháp lu t(2)
các nư c nghèo, kém phát tri n ang t ra mà CEDAW ã nêu ra t i i u 3, Vi t Nam
nhi u v n pháp lí và các h u qu ph c t p, cũng ã tr i qua quá trình xây d ng và không
bu c các qu c gia ph i n l c tìm ki m các ng ng hoàn thi n các quy nh pháp lu t trong
bi n pháp có th b o v ư c quy n l i lĩnh v c hôn nhân gia ình nói chung và trong
chính áng cho ph n và tr em. Trong b i các quan h hôn nhân gia ình có y u t nư c
c nh ó, nhi u công ư c qu c t trong lĩnh v c ngoài nói riêng. Hi n nay, các quy nh i u
b o v quy n l i ph n và tr em ư c hình ch nh quan h hôn nhân gia ình có y u t
thành. M t trong nh ng công ư c qu c t a nư c ngoài c a Vi t Nam ư c ghi nh n trong
phương ph c p toàn c u trong lĩnh v c quy n hai ngu n lu t chính là các i u ư c qu c t và
con ngư i, Công ư c qu c t v xoá b m i các quy nh c a pháp lu t trong nư c.
hình th c phân bi t i x v i ph n 1.1. Các quy nh c a pháp lu t trong nư c
(CEDAW) ra i ã ánh d u bư c ti n dài H th ng các quy nh c a pháp lu t Vi t
trong công cu c u tranh cho s ti n b c a Nam liên quan n quan h hôn nhân gia ình
ph n . CEDAW có giá tr là khung pháp lí n m r i rác trong các văn b n pháp lu t như
quan tr ng nh m c th hoá các cam k t c a Hi n pháp năm 1992, Lu t qu c t ch năm
các qu c gia thành viên, trong ó có Vi t Nam 1998, Lu t hôn nhân và gia ình năm 2000 và
i v i vi c vi c xoá b m i hình th c phân các văn b n hư ng d n thi hành.
bi t i x v i ph n . N i dung bài vi t s i c bi t, Lu t hôn nhân và gia ình chính
vào phân tích m i quan h c a CEDAW và các th c có hi u l c năm 2001 ã dành t i u
quy nh c a pháp lu t Vi t Nam v i vi c b o
h quy n l i c a ph n và tr em trong quan * Gi ng viên Khoa lu t qu c t
h hôn nhân gia ình có y u t nư c ngoài.(1) Trư ng i h c Lu t Hà N i
T¹p chÝ luËt häc sè 3/2006 65
- Ph¸p luËt h«n nh©n vµ gia ®×nh ViÖt Nam víi viÖc thùc hiÖn CEDAW
100 n i u 106 tr c ti p i u ch nh các m t s i u ư c qu c t song phương, ch y u
quan h hôn nhân gia ình có y u t nư c là các hi p nh tương tr tư pháp và pháp lí
ngoài. th c thi m t cách có hi u qu Lu t v i các nư c,(4) các hi p nh v nuôi con nuôi
này, ngày 10/7/2002 Chính ph ban hành Ngh có y u t nư c ngoài... N i dung chính c a các
nh s 68/2002/CP quy nh chi ti t thi hành hi p nh này ch y u t o ra m t khung pháp lí
m t s i u c a Lu t hôn nhân và gia ình v i u ch nh các quan h dân s , hôn nhân gia
quan h hôn nhân gia ình có y u t nư c ình gi a các nư c h u quan, c bi t t o ra
ngoài. Ti p theo, ngày 16/4/2003 H i ng m t cơ ch ph i h p gi a các cơ quan tư pháp
th m phán Toà án nhân dân t i cao ã ban c a hai bên trong vi c gi i quy t các v n
hành Ngh quy t s 01/2003/NQ-H TP pháp lí có y u t nư c ngoài phát sinh gi a
hư ng d n áp d ng pháp lu t trong vi c gi i công dân c a các bên liên quan như v n
quy t m t s v tranh ch p dân s , hôn nhân tương tr tư pháp, công nh n và cho thi hành
gia ình có y u t nư c ngoài ã góp ph n các b n án, phán quy t c a toà án nư c ngoài...
tháo g m t s khó khăn cho các toà án a Như v y, v i vi c xây d ng h th ng các
phương trong quá trình gi i quy t các tranh quy nh c a pháp lu t, các quy n l i c a ph
ch p v hôn nhân gia ình có y u t nư c n và tr em trong các quan h hôn nhân có y u
ngoài t i Vi t Nam trong th i gian qua. c t nư c ngoài ã bư c u ư c gi i quy t, góp
bi t, ngày 25/2/2005 Th tư ng Chính ph ã ph n h n ch b t các v n ph c t p n y sinh,
ra ch th s 03/CT-TTg v tăng cư ng qu n lí t o ra m t cơ ch pháp lí trong vi c th c thi các
nhà nư c i v i các quan h hôn nhân gia quy n cơ b n c a ph n và tr em t i Vi t
ình có y u t nư c ngoài, nh ng quy nh Nam. Nguyên t c chung trong vi c xây d ng
này ã góp ph n hoàn thi n h th ng các quy các quy nh có liên quan ư c ch rõ: “ nư c
nh c a pháp lu t Vi t Nam, th hi n s quy t CHXHCNVN quy n và l i ích h p pháp c a
tâm c a nhà nư c trong vi c qu n lí các quan các bên trong quan h hôn nhân, quan h gi a
h hôn nhân gia ình có y u t nư c ngoài cha m và con, quan h nuôi con nuôi có y u
trong quá trình h i nh p. t nư c ngoài, ư c xác l p ho c công nh n
1.2. Các i u ư c qu c t theo quy nh c a lu t hôn nhân và gia ình
Bên c nh các quy nh c a pháp lu t trong Vi t Nam ư c tôn tr ng và b o v phù h p
nư c, Vi t Nam cũng ã tham gia kí k t m t v i pháp lu t Vi t Nam và i u ư c qu c t
s i u ư c qu c t trong lĩnh v c hôn nhân mà Vi t Nam ký k t ho c gia nh p”.(5)
gia ình. Tuy nhiên, s lư ng các i u ư c 2. Lĩnh v c k t hôn có y u t nư c ngoài
qu c t a phương có liên quan n vi c b o M t trong nh ng n i dung quan tr ng
m các quy n c a ph n và tr em ch y u m b o s bình ng c a ph n trong các
là các các i u ư c qu c t v nhân quy n,(3) quan h hôn nhân gia ình ã ư c CEDAW
Vi t Nam chưa tham gia các i u ư c qu c t c p t i i u 16, theo ó: "Các nư c tham
a phương tr c ti p trong lĩnh v c hôn nhân gia Công ư c ph i áp d ng m i bi n pháp
gia ình. Hi n Vi t Nam m i ch kí k t ư c thích h p xoá b s phân bi t i x iv i
66 T¹p chÝ luËt häc sè 3/2006
- Ph¸p luËt h«n nh©n vµ gia ®×nh ViÖt Nam víi viÖc thùc hiÖn CEDAW
ph n trong t t c các v n liên quan n nư c ngoài, phù h p v i lu t nơi ti n hành k t
hôn nhân và quan h gia ình…", Công ư c hôn v hình th c thì s ư c công nh n t i Vi t
nêu rõ các nguyên t c th c hi n quy n bình Nam, tr trư ng h p l n tránh pháp lu t.(6)
ng c a ph n trong vi c xác l p các quy n c bi t, h n ch b t tình tr ng l i d ng
t do hôn nhân (t do k t hôn, li hôn, tái hôn nhân vì m c ích kinh t , b o v t t hơn
hôn...), các quy n trong lĩnh v c nhân thân, tài quy n l i c a ph n . M t m t, v a m b o
s n gi a v và ch ng trong th i kì hôn nhân nguyên t c t do hôn nhân, m r ng hơn các
cũng như khi ch m d t hôn nhân. quan h hôn nhân gia ình và công nh n các
th c hi n cam k t trên, pháp lu t Vi t cu c hôn nhân có y u t nư c ngoài pháp lu t
Nam ã c th hoá các quy n c a ph n trong Vi t Nam còn nêu rõ: “Vi c k t hôn cũng b t
các quan h hôn nhân gia ình nói chung và ch i n u k t qu c a vi c th m tra, xác minh
quan h hôn nhân gia ình có y u t nư c cho th y n u vi c k t hôn gi t o, không nh m
ngoài nói riêng trong các văn b n pháp lu t. m c ích xây d ng gia ình no m, bình ng,
Nguyên t c chung cho các quan h hôn nhân ti n b … k t hôn nh m mua bán ph n , xâm
gia ình là quy n t do hôn nhân (trong ó bao h i tình d c ho c các m c ích tr c l i khác”
g m các quy n t do k t hôn, li hôn, quy n i ( i u 18 Ngh nh s 68/CP). Nh ng quy
v i qu c t ch c a v ch ng, qu c t ch c a con nh này nhìn chung phù h p v i các quy nh
cái, các quy n nhân thân, tài s n c a v c a pháp lu t các nư c phù h p v i nguyên t c
ch ng…), nguyên t c bình ng nam n trong lu t nơi ti n hành k t hôn ã ư c ghi nh n t i
quan h hôn nhân và gia ình, nguyên t c hôn i u 15 Công ư c La Haye năm 1978 v lu t
nhân t nguy n, ti n b , m t v m t ch ng... áp d ng i v i quan h hôn nhân gia ình.(7)
c bi t, tư pháp qu c t Vi t Nam cũng ã 2.2. i u ki n k t hôn n i dung
xây d ng ư c các nguyên t c chung gi i Các quy nh xác nh các i u ki n k t
quy t các v n trong các quan h hôn nhân hôn v n i dung các nư c là m t v n
gia ình có y u t nư c ngoài như các nguyên ph c t p và có r t nhi u i m khác bi t do d a
t c ch n lu t áp d ng trong các ch nh v k t trên truy n th ng, phong t c t p quán và các
hôn, li hôn, quan h nhân thân, tài s n gi a v giá tr xã h i khác nhau. V n còn các qu c gia
ch ng... có y u t nư c ngoài. d a trên các nguyên t c hôn nhân a thê ho c
2.1. V hình th c k t hôn có các quy nh làm h n ch các quy n t do,
Theo quy nh c a Lu t hôn nhân và gia bình ng trong các quan h hôn nhân gia ình
ình Vi t Nam, vi c k t hôn gi a công dân Vi t (như các quy nh c a pháp lu t các nư c h i
Nam v i ngư i nư c ngoài ho c gi a ngư i giáo), d n n tình tr ng quy n l i c a ph n
nư c ngoài v i nhau n u ti n hành t i Vi t và tr em trong các quan h hôn nhân gia ình
Nam ph i ư c th c hi n phù h p theo quy có y u t nư c ngoài không ư c b o m,
nh c a pháp lu t Vi t Nam (nguyên t c lu t nh hư ng x u n các giá tr xã h i c a Vi t
nơi ti n hành k t hôn). Pháp lu t Vi t Nam Nam khi có các quan h hôn nhân gia ình v i
cũng công nh n các cu c hôn nhân ti n hành công dân các nư c này phát sinh.
T¹p chÝ luËt häc sè 3/2006 67
- Ph¸p luËt h«n nh©n vµ gia ®×nh ViÖt Nam víi viÖc thùc hiÖn CEDAW
xác nh i u ki n k t hôn v n i dung, chung và là căn c b o m các quy n cơ b n
pháp lu t Vi t Nam ã xây d ng nguyên t c c a ph n và tr em trên cơ s pháp lu t trong
chung là nguyên t c lu t qu c t ch c a các bên các quan h hôn nhân gia ình có y u t nư c
và k t h p v i nguyên t c lu t nơi cư trú. Theo ngoài nói riêng. CEDAW cũng chú tr ng n
ó, m i bên s tuân theo pháp lu t nư c mình vn này và ưa ra nguyên t c chung nh m
v i u ki n k t hôn; N u vi c k t hôn ư c b o v quy n i v i qu c t ch c a ph n và
ti n hành t i cơ quan nhà nư c có th m quy n tr em trong các quan h hôn nhân gia ình có
c a Vi t Nam thì ngư i nư c ngoài còn ph i tuân y u t nư c ngoài t i i u 9 như sau:
theo các quy nh c a pháp lu t Vi t Nam.(8) "1. Các nư c tham gia công ư c ph i cho
Nguyên t c này ch ư c áp d ng v i i u ki n ph n ư c quy n bình ng v i nam gi i
không thu c trư ng h p l n tránh pháp lu t và trong vi c nh p, thay i hay gi nguyên qu c
ph i m b o tr t t công c a Vi t Nam. t ch c a mình. Các nư c ph i m b o c
c bi t, pháp lu t Vi t Nam r t chú tr ng bi t là vi c k t hôn v i ngư i nư c ngoài hay
trong vi c b o v quy n l i c a ph n và tr s thay i qu c t ch c a ngư i ch ng trong
em trong các quan h hôn nhân có y u t nư c th i gian hôn nhân s không m c nhiên làm
ngoài như trong trư ng h p vi c k t hôn có vi thay i qu c t ch c a ngư i v , bi n ngư i v
thành ngư i không có qu c t ch hay ép bu c
ph m pháp lu t Vi t Nam v i u ki n k t hôn
ngư i v ph i l y qu c t ch c a ch ng.
(ví d như vi ph m i u ki n v tu i k t
2. Các nư c tham gia công ư c ph i cho
hôn) nhưng vào th i i m yêu c u công nh n
ph n có quy n bình ng v i nam gi i trong
vi c k t hôn, h u qu c a s vi ph m ó ã
v n qu c t ch c a con h ”.
ư c kh c ph c ho c công nh n vi c k t hôn
Trên cơ s nguyên t c nói trên, Vi t Nam
ó là có l i cho vi c b o v quy n l i c a ph
cũng ã c th hoá các quy n v qu c t ch c a
n và tr em thì hôn nhân ó cũng ư c công
ph n và tr em, k c trong trư ng h p sau
nh n t i Vi t Nam ( i u 20 Ngh nh s 68/CP).
khi có s thay i trong các quan h v hôn
Bên c nh các quy nh c a pháp lu t trong
nhân gia ình có y u t nư c ngoài trong các
nư c, các hi p nh tương tr tư pháp cũng
quy nh như Hi n pháp, Lu t qu c t ch năm
d a trên cơ s nguyên t c chung là lu t qu c 1998… C th Lu t qu c t ch năm 1998 ã
t ch c a các bên xác nh các i u ki n k t xây d ng m t s nguyên t c cơ b n liên quan
hôn v n i dung, trong trư ng h p c m k t n vi c b o v quy n i v i qu c t ch c a
hôn, các bên c n m b o áp ng y các ph n và tr em trong các quan h hôn nhân
i u ki n ư c quy nh trong pháp lu t c a gia ình có y u t nư c ngoài như:
nư c mà các bên mang qu c t ch và lu t nơi - Nguyên t c b o h quy n có qu c t ch
ti n hành k t hôn.(9) c a công dân ( i u 1 Lu t qu c t ch năm 1998);
3. m b o quy n i v i qu c t ch c a - Nguyên t c b o h quy n v qu c t ch
ph n và tr em c a ph n khi k t hôn, li hôn, hu hôn nhân
Qu c t ch là v n r t quan tr ng liên trái pháp lu t trong quan h hôn nhân gia ình
quan n vi c th c hi n quy n con ngư i nói có y u t nư c ngoài ( i u 9, i u 10 Lu t
68 T¹p chÝ luËt häc sè 3/2006
- Ph¸p luËt h«n nh©n vµ gia ®×nh ViÖt Nam víi viÖc thùc hiÖn CEDAW
qu c t ch năm 1998). Theo ó, ngư i v i u ch nh ch nhân thân, tài s n v ch ng
không ương nhiên b m t qu c t ch khi có s theo ó: “Ch nhân thân tài s n c a v
thay i trong các quan h hôn nhân gia ình ch ng ư c i u ch nh b i h th ng pháp lu t
có y u t nư c ngoài. qu c gia do v ch ng l a ch n trư c hôn
c bi t, pháp lu t Vi t Nam cũng cho nhân, v ch ng có th l a ch n các h th ng
phép v ho c ch ng (trong trư ng h p v pháp lu t sau:
ch ng không cùng qu c t ch) có quy n như - Lu t qu c t ch c a các bên vào th i
nhau trong vi c l a ch n qu c t ch cho con i m k t hôn (thư ng áp d ng trong trư ng
thông qua m t tho thu n b ng văn b n vào h p v ch ng cùng qu c t ch);
th i i m ăng ký khai sinh cho con ( i u 17 - Lu t nơi cư trú c a m t trong các bên
Lu t qu c t ch năm 1998). vào th i i m k t hôn;
4. B o m các quy n nhân thân, tài s n - Lu t nơi cư trú chung c a v ch ng sau
c a ph n sau khi k t hôn khi k t hôn;
Trư c th c tr ng các quan h hôn nhân gia - Lu t nơi có b t ng s n” ( i u 3
ình có y u t nư c ngoài t i Vi t Nam trong Công ư c La Haye năm 1978).
th i gian qua, ph n l n ph n sau khi k t hôn Nguyên t c trên cũng c n m b o m t s
thư ng ra nư c ngoài sinh s ng, sau m t th i i u ki n nh t nh như lu t do v ch ng l a
gian có th li hôn và tr v Vi t Nam. Trong ch n là h th ng lu t có quan h g n bó n l i
trư ng h p này, các quy n nhân thân và tài s n ích gia ình và không trái v i tr t t công nơi
c a ph n và tr em không ư c b o m ã v ch ng cư trú ho c theo lu t qu c t ch c a các
t ra nhi u v n pháp lí c n gi i quy t. bên, m b o nguyên t c bình ng v ch ng
CEDAW ã ưa ra m t s nguyên t c xác l p và không nh m m c ích l n tránh pháp lu t.
quy n bình ng c a ph n trong các quan h Trư ng h p v ch ng không ch n lu t áp
dân s và hôn nhân gia ình t i các i u 16, d ng i u ch nh quan h nhân thân tài s n c a
17 Công ư c. Ph n có quy n bình ng h thì cơ quan có th m quy n có th căn c
trong các quan h nhân thân (quy n i v i h vào mong mu n, ý chí chung c a v ch ng khi
tên, l a ch n nơi cư trú, i l i, lư ch n ngh t o l p hôn nhân tìm ra h th ng pháp lu t
nghi p, vi c làm…), quan h tài s n (quy n s nơi có l i ích gia ình g n bó nh t là cơ s áp
h u, qu n lí tài s n…) và trong vi c tham gia d ng gi i quy t các v n liên quan.
các giao d ch pháp lí như quan h h p ng, Tuy nhiên, hi n nay các quy nh c a pháp
ho c các quan h trong lĩnh v c t t ng. V lu t Vi t Nam trong vi c gi i quy t các v n
ch ng có quy n và trách nhi m như nhau liên quan n quan h nhân thân tài s n gi a
trong th i gian hôn nhân cũng như khi ch m v ch ng có y u t nư c ngoài, còn chưa y
d t quan h hôn nhân. vì s lư ng các hi p nh tương tr tư pháp
Bên c nh CEDAW, Công ư c La Haye có quy nh v v n này r t ít, ch y u là các
năm 1978 v lu t áp d ng i v i các quan h hi p nh kí v i các nư c ông Âu trư c ây
nhân thân, tài s n c a v ch ng ã xây d ng như Hi p nh v i Nga năm 1998, v i Ba Lan
nguyên t c chung cho vi c ch n lu t áp d ng năm 1993, Hung ga ri năm 1985, Bun ga ri
T¹p chÝ luËt häc sè 3/2006 69
- Ph¸p luËt h«n nh©n vµ gia ®×nh ViÖt Nam víi viÖc thùc hiÖn CEDAW
năm 1986, Cu Ba năm 1984… m i có các quy - i v i các tranh ch p liên quan n b t
ph m xung t ch n lu t áp d ng i u ng s n trên lãnh th Vi t Nam thì áp d ng
ch nh các quan h nhân thân tài s n gi a v pháp lu t Vi t Nam ( i u 104 Lu t hôn nhân
ch ng. Theo ó, xác nh lu t áp d ng i u và gia ình năm 2000).
ch nh các quan h nhân thân, tài s n gi a v Như v y, v i các quy nh nói trên có th
ch ng các hi p nh quy nh áp d ng m t nh n th y, pháp lu t Vi t Nam v n chưa hoàn
trong các nguyên t c sau: thi n trong vi c xây d ng các quy nh i u
- Lu t nơi cư trú chung c a v ch ng ho c ch nh các quan h nhân thân tài s n gi a v và
lu t nơi cư trú chung cu i cùng c a v ch ng ch ng trong các quan h hôn nhân gia ình có
vào th i i m x y ra tranh ch p. y u t nư c ngoài, chưa th c s b o v ư c
- Lu t qu c t ch chung c a v ch ng n u quy n l i c a ph n và tr em trong các quan
v ch ng cùng qu c t ch nhưng không có nơi h hôn nhân gia ình có y u t nư c ngoài.
cư trú chung. kh c ph c nh ng b t c p trên, b o v t t hơn
- Lu t toà án có th m quy n gi i quy t các quy n l i c a ph n và tr em nên chăng
tranh ch p.(10) khi gi i quy t các v n có liên quan, cơ quan
Còn trong m t lo t các hi p nh tương tr có th m quy n có th tham kh o các nguyên t c
tư pháp và pháp lí m i ư c kí k t như các ã ư c xây d ng trong các i u ư c qu c t a
Hi p nh v i Trung Qu c năm 1998, Hi p phương như Công ư c La Haye năm 1978 v
nh v i C ng hoà Pháp năm 1999, Hi p nh lu t áp d ng i v i quan h hôn nhân gia ình.
v i Lào năm 1998… thì không có các quy 5. Li hôn có y u t nư c ngoài
nh này mà ch y u là vi c xây d ng cơ ch CEDAW ã ưa ra các nguyên t c ch ng
h p tác, tương tr gi a các cơ quan tư pháp phân bi t i x i v i ph n trong các quan
các nư c trong vi c gi i quy t các tranh ch p h hôn nhân gia ình, m b o s bình ng
dân s , hôn nhân gia ình nói chung. c a ph n không ch trong các quan h hôn
Hi n toà án Vi t Nam ch y u áp d ng nhân mà ngay c khi hôn nhân ch m d t.(11)
pháp lu t n i dung c a Vi t Nam gi i quy t Các v n liên quan n li hôn luôn có tính
các v n liên quan n ch nhân thân, tài ch t pháp lí ph c t p do có h u qu ch m d t
s n c a v ch ng trên cơ s các căn c sau: quan h nhân thân, tài s n c a v , ch ng, liên
- Trong trư ng h p pháp lu t chưa có quy quan n l i ích c a tr em… c bi t trong các
nh thì có th áp d ng pháp Lu t hôn nhân và quan h li hôn có y u t nư c ngoài có liên
gia ình c a Vi t Nam i u ch nh các quan quan n h th ng pháp lu t nhi u nư c nên
h hôn nhân gia ình có y u t nư c ngoài, tr c n thi t ph i có các quy nh i u ch nh v n
trư ng h p pháp lu t có quy nh khác ( i u 7 này v i m c ích m b o t t nh t cho quy n
Lu t hôn nhân và gia ình năm 2000). và l i ích c a ph n và tr em. Pháp lu t Vi t
- Áp d ng pháp lu t Vi t Nam gi i Nam ã xây d ng ư c m t s quy nh gi i
quy t các v n v tranh ch p quy n và nghĩa quy t v n li hôn có y u t nư c ngoài.
v c a v ch ng (kho n 3 i u 102 Lu t hôn Th nh t, trong trư ng h p các bên
nhân và gia ình năm 2000). thư ng trú t i Vi t Nam vi c li hôn gi a công
70 T¹p chÝ luËt häc sè 3/2006
- Ph¸p luËt h«n nh©n vµ gia ®×nh ViÖt Nam víi viÖc thùc hiÖn CEDAW
dân Vi t Nam v i ngư i nư c ngoài, gi a phân chia tài s n là b t ng s n thì áp d ng
ngư i nư c ngoài v i nhau thư ng trú trên lu t nơi có b t ng s n ó ( i u 104.3).
lãnh th Vi t Nam ư c gi i quy t theo quy Bên c nh các quy nh c a pháp lu t trong
nh c a pháp lu t Vi t Nam. Như v y, pháp nư c, tư pháp qu c t Vi t Nam cũng ã xây
lu t Vi t Nam d a trên nguyên t c Lu t nơi d ng ư c m t s các quy nh trong các i u
thư ng trú chung c a v ch ng ( i u 104.1 ư c qu c t xác nh lu t áp d ng gi i quy t
Lu t hôn nhân và gia ình năm 2000) gi i li hôn như nguyên t c lu t qu c t ch chung c a
quy t li hôn, nguyên t c này ư c áp d ng v ch ng (trong trư ng h p v ch ng cùng
trong hai trư ng h p: qu c t ch ho c lu t nơi cư trú chung vào th i
+ Li hôn gi a công dân Vi t Nam v i i m li hôn ho c nơi cư trú chung cu i cùng
ngư i nư c ngoài thư ng trú t i Vi t Nam; n u không có nơi cư trú chung thì áp d ng lu t
+ Li hôn gi a 2 ngư i nư c ngoài (khác c a toà án có th m quy n gi i quy t.(13)
ho c cùng qu c t ch) thư ng trú t i Vi t Nam, Do tính ch t ph c t p c a lo i v vi c li
u áp d ng pháp lu t Vi t Nam. hôn có y u t nư c ngoài, cơ quan tài phán
Th hai, trong trư ng h p m t trong các ph i gi i quy t r t nhi u v n pháp lí như
bên thư ng trú t i nư c ngoài, bên là công dân các v n xung t v th m quy n xét x , v n
Vi t Nam không thư ng trú t i Vi t Nam vào áp d ng pháp lu t nư c ngoài gi i quy t
th i i m yêu c u li hôn thì vi c li hôn ư c li hôn, v n công nh n và cho thi hành các
gi i quy t theo pháp lu t c a nư c nơi thư ng b n án phán quy t v hôn nhân gia ình, vi c
trú chung c a v ch ng. N u v ch ng không ph i h p h p tác v i các cơ quan tư pháp c a
có nơi thư ng trú chung thì áp d ng pháp lu t các nư c trong vi c gi i quy t các v n có
Vi t Nam ( i u 104.2 Lu t hôn nhân và gia liên quan cũng g p nhi u khó khăn… Khi gi i
ình năm 2000). quy t, toà án ph i t quy n l i c a ph n và
Trư ng h p vi c li hôn gi a công dân Vi t tr em lên trư c h t, Ví d như trong trư ng
Nam v i nhau ho c v i ngư i nư c ngoài ã h p công dân Vi t Nam k t hôn v i ngư i
ư c gi i quy t t i toà án ho c cơ quan có nư c ngoài, nhưng ngư i nư c ngoài ã v
th m quy n khác c a nư c ngoài thì ư c nư c mà không liên h v i công dân Vi t
công nh n t i Vi t Nam theo quy nh c a Nam, nay công dân Vi t Nam xin li hôn thì toà
pháp lu t Vi t Nam.(12) án th lí gi i quy t. N u ngư i nư c ngoài b
Vì pháp lu t Vi t Nam không có quy nh v nư c không th c hi n nghĩa v theo quy
c th các nguyên t c gi i quy t i v i ch nh, th i gian không có tin t c cho v ho c
nhân thân, tài s n c a v ch ng, cho nên h ch ng là công dân Vi t Nam t m t năm tr
qu pháp lí liên quan n các quy n nhân thân lên mà ương s và thân nhân c a h và các
(ch m d t quan h nhân thân gi a v và ch ng, cơ quan có th m quy n (cơ quan ngo i giao
vn nuôi con…) hi n nay ư c toà án áp c a Vi t Nam nư c h ,các cơ quan có th m
d ng ch y u d a trên các quy nh c a pháp quy n mà ngư i ó là công dân), sau khi ã
lu t Vi t Nam. Các h qu pháp lí liên quan n i u tra xác minh a ch c a h theo th t c
vi c chia tài s n m i ch quy nh i v i vi c xu t nh p c nh, a ch mà h khai khi ăng kí
T¹p chÝ luËt häc sè 3/2006 71
- Ph¸p luËt h«n nh©n vµ gia ®×nh ViÖt Nam víi viÖc thùc hiÖn CEDAW
k t hôn theo gi y ăng kí k t hôn… nhưng
cũng không bi t tin t c, a ch c a h thì ư c xác l p, thay i ch m d t quan h ó theo pháp lu t nư c
ngoài ho c tài s n liên quan n quan h ó nư c
coi là trư ng h p b ơn c tình gi u a ch và
ngoài ( i u 8.14 Lu t hôn nhân và gia ình năm 2000).
x cho li hôn.(14) (2). i u 3 CEDAW quy nh: “Các nư c tham gia Công
6. K t lu n ư c ph i áp d ng m i bi n pháp thích h p, k c bi n
Nhìn chung m b o th c hi n các pháp pháp lu t, trên t t c m i lĩnh v c… mb o
quy n và l i ích cơ b n c a ph n và tr em s phát tri n và ti n b y c a ph n …".
(3).Xem: Danh m c các i u ư c qu c t v quy n
trong các quan h hôn nhân gia ình có y u t
con ngư i mà Vi t Nam ã kí và phê chu n (ph l c
nư c ngoài, th c hi n các cam k t c a qu c B, Báo cáo qu c gia l n th 2 v tình hình th c hi n
gia trong vi c thi hành các nguyên t c c a CEDAW, Nxb. Ph n 1999, tr. 114).
CEDAW, thi t l p s bình ng trong các (4). Hi n nay, t i Vi t Nam có kho ng 13 hi p nh
tương tr tư pháp và pháp lí v i các nư c có hi u l c,
quan h hôn nhân gia ình có y u t nư c
ã kí 6 hi p nh v nuôi con nuôi qu c t v i các
ngoài, pháp lu t Vi t Nam trong th i gian qua nư c như B , an M ch, Thu i n, Ai - Len...
ã không ng ng ư c xây d ng và hoàn thi n, (5).Xem: i u 2 Ngh nh s 68/CP năm 2002 quy
th hi n s quan tâm chú tr ng c a ng và nh chi ti t thi hành Lu t hôn nhân gia ình năm
Nhà nư c i v i s phát tri n v m i m t c a 2000 quy nh v vi c b o v quan h hôn nhân gia
ình có y u t nư c ngoài.
ph n . Vi t Nam ã xây d ng ư c khung
(6).Xem: i u 23.2 Hi p nh tương tr tư pháp Vi t
pháp lí cơ b n trong nư c và kí k t các i u Nam - Cu Ba, i u 31.2 Hi p nh Vi t Nam - Hunggari,
ư c qu c t m b o th c thi gi i quy t các i u 24.2 Hi p nh Vi t Nam - Nga, i u 20 Ngh
v n trong quan h hôn nhân gia ình có y u nh s 68/CP.
(7). ây là công ư c qu c t ư c xây d ng trong
t nư c ngoài. th c hi n t t hơn n a nhi m
khuôn kh h i ngh qu c t La Haye, hi n có kho ng
v này trong th i gian t i, Vi t Nam c n s m 65 qu c gia thành viên. Vi t Nam chưa là thành viên
hoàn ch nh các quy nh có liên quan trong các công ư c này.
văn b n lu t như lu t hôn nhân và gia ình, (8).Xem: i u 103 Lu t hôn nhân và gia ình năm
lu t dân s , lu t t t ng dân s ... c bi t c n 2000, i u 10 Ngh nh s 68/CP.
(9).Xem: i u 24 Hi p nh tương tr tư pháp gi a
nghiên c u các chu n m c c a qu c t có
Vi t Nam - Nga, Hi p nh Vi t Nam - Mông c …
th s m gia nh p các i u ư c qu c t a (10).Xem: i u 25 Hi p nh Vi t Nam - Nga; i u 23
phương v các v n dân s , hôn nhân gia Hi p nh Vi t Nam - Cu Ba; i u 32 Hi p nh Vi t
ình c a h i ngh qu c t La Haye góp ph n Nam - Hungari; i u 24 Hi p nh Vi t Nam - Ba Lan…
(11).Xem: i u 16 CEDAW.
t o ra cơ ch h p tác qu c t h u hi u hơn n a
(12).Xem: i u 104.4 Lu t hôn nhân và gia ình năm
trong vi c b o v quy n và l i ích h p pháp 2000, i u 20.2 Ngh nh s 68/CP năm 2002 hư ng
c a ph n và tr em Vi t Nam./. d n chi ti t thi hành Lu t hôn nhân và gia ình năm 2000.
(13).Xem: i u 26 Hi p nh tương tr tư pháp Vi t
(1). Khái ni m quan h hôn nhân gia ình có y u t Nam - Nga.
nư c ngoài là quan h hôn nhân gia ình. (14).Xem: Ngh quy t s 01/2003/NQ-H TP ngày
- Gi a công dân Vi t Nam v i ngư i nư c ngoài; 16/4/2003 c a H i ng th m phán Toà án nhân dân
- Gi a ngư i nư c ngoài v i nhau thư ng trú t i t i cao hư ng d n áp d ng pháp lu t trong vi c gi i
Vi t Nam. quy t m t s v tranh ch p dân s , hôn nhân gia ình
- Gi a công dân Vi t Nam v i nhau mà căn c có y u t nư c ngoài.
72 T¹p chÝ luËt häc sè 3/2006
nguon tai.lieu . vn