Xem mẫu

  1. Ph¸p luËt h«n nh©n vµ gia ®×nh ViÖt Nam víi viÖc thùc hiÖn CEDAW ThS. Bïi ThÞ Thu * T rư c quá trình qu c t hoá di n ra m nh m ã làm phát sinh ngày càng nhi u các quan h pháp lu t có y u t nư c ngoài, trong 1. Các quy nh c a pháp lu t Vi t Nam liên quan n các quan h hôn nhân gia ình có y u t nư c ngoài ó các quan h v hôn nhân gia ình c bi t b o v quy n l i và ph n tr em Vi t phát tri n. Xu th l y ch ng ngo i qu c, nh n Nam trong các quan h hôn nhân gia ình có tr em làm con nuôi mà m t trái c a hi n tr ng y u t nư c ngoài, nh m th c hi n m t trong này là tình tr ng l i d ng quan h hôn nhân vì nh ng bi n pháp ch ng s phân bi t i x m c ích kinh t , buôn bán ph n , tr em… v i ph n , c th b ng bi n pháp pháp lu t(2) các nư c nghèo, kém phát tri n ang t ra mà CEDAW ã nêu ra t i i u 3, Vi t Nam nhi u v n pháp lí và các h u qu ph c t p, cũng ã tr i qua quá trình xây d ng và không bu c các qu c gia ph i n l c tìm ki m các ng ng hoàn thi n các quy nh pháp lu t trong bi n pháp có th b o v ư c quy n l i lĩnh v c hôn nhân gia ình nói chung và trong chính áng cho ph n và tr em. Trong b i các quan h hôn nhân gia ình có y u t nư c c nh ó, nhi u công ư c qu c t trong lĩnh v c ngoài nói riêng. Hi n nay, các quy nh i u b o v quy n l i ph n và tr em ư c hình ch nh quan h hôn nhân gia ình có y u t thành. M t trong nh ng công ư c qu c t a nư c ngoài c a Vi t Nam ư c ghi nh n trong phương ph c p toàn c u trong lĩnh v c quy n hai ngu n lu t chính là các i u ư c qu c t và con ngư i, Công ư c qu c t v xoá b m i các quy nh c a pháp lu t trong nư c. hình th c phân bi t i x v i ph n 1.1. Các quy nh c a pháp lu t trong nư c (CEDAW) ra i ã ánh d u bư c ti n dài H th ng các quy nh c a pháp lu t Vi t trong công cu c u tranh cho s ti n b c a Nam liên quan n quan h hôn nhân gia ình ph n . CEDAW có giá tr là khung pháp lí n m r i rác trong các văn b n pháp lu t như quan tr ng nh m c th hoá các cam k t c a Hi n pháp năm 1992, Lu t qu c t ch năm các qu c gia thành viên, trong ó có Vi t Nam 1998, Lu t hôn nhân và gia ình năm 2000 và i v i vi c vi c xoá b m i hình th c phân các văn b n hư ng d n thi hành. bi t i x v i ph n . N i dung bài vi t s i c bi t, Lu t hôn nhân và gia ình chính vào phân tích m i quan h c a CEDAW và các th c có hi u l c năm 2001 ã dành t i u quy nh c a pháp lu t Vi t Nam v i vi c b o h quy n l i c a ph n và tr em trong quan * Gi ng viên Khoa lu t qu c t h hôn nhân gia ình có y u t nư c ngoài.(1) Trư ng i h c Lu t Hà N i T¹p chÝ luËt häc sè 3/2006 65
  2. Ph¸p luËt h«n nh©n vµ gia ®×nh ViÖt Nam víi viÖc thùc hiÖn CEDAW 100 n i u 106 tr c ti p i u ch nh các m t s i u ư c qu c t song phương, ch y u quan h hôn nhân gia ình có y u t nư c là các hi p nh tương tr tư pháp và pháp lí ngoài. th c thi m t cách có hi u qu Lu t v i các nư c,(4) các hi p nh v nuôi con nuôi này, ngày 10/7/2002 Chính ph ban hành Ngh có y u t nư c ngoài... N i dung chính c a các nh s 68/2002/CP quy nh chi ti t thi hành hi p nh này ch y u t o ra m t khung pháp lí m t s i u c a Lu t hôn nhân và gia ình v i u ch nh các quan h dân s , hôn nhân gia quan h hôn nhân gia ình có y u t nư c ình gi a các nư c h u quan, c bi t t o ra ngoài. Ti p theo, ngày 16/4/2003 H i ng m t cơ ch ph i h p gi a các cơ quan tư pháp th m phán Toà án nhân dân t i cao ã ban c a hai bên trong vi c gi i quy t các v n hành Ngh quy t s 01/2003/NQ-H TP pháp lí có y u t nư c ngoài phát sinh gi a hư ng d n áp d ng pháp lu t trong vi c gi i công dân c a các bên liên quan như v n quy t m t s v tranh ch p dân s , hôn nhân tương tr tư pháp, công nh n và cho thi hành gia ình có y u t nư c ngoài ã góp ph n các b n án, phán quy t c a toà án nư c ngoài... tháo g m t s khó khăn cho các toà án a Như v y, v i vi c xây d ng h th ng các phương trong quá trình gi i quy t các tranh quy nh c a pháp lu t, các quy n l i c a ph ch p v hôn nhân gia ình có y u t nư c n và tr em trong các quan h hôn nhân có y u ngoài t i Vi t Nam trong th i gian qua. c t nư c ngoài ã bư c u ư c gi i quy t, góp bi t, ngày 25/2/2005 Th tư ng Chính ph ã ph n h n ch b t các v n ph c t p n y sinh, ra ch th s 03/CT-TTg v tăng cư ng qu n lí t o ra m t cơ ch pháp lí trong vi c th c thi các nhà nư c i v i các quan h hôn nhân gia quy n cơ b n c a ph n và tr em t i Vi t ình có y u t nư c ngoài, nh ng quy nh Nam. Nguyên t c chung trong vi c xây d ng này ã góp ph n hoàn thi n h th ng các quy các quy nh có liên quan ư c ch rõ: “ nư c nh c a pháp lu t Vi t Nam, th hi n s quy t CHXHCNVN quy n và l i ích h p pháp c a tâm c a nhà nư c trong vi c qu n lí các quan các bên trong quan h hôn nhân, quan h gi a h hôn nhân gia ình có y u t nư c ngoài cha m và con, quan h nuôi con nuôi có y u trong quá trình h i nh p. t nư c ngoài, ư c xác l p ho c công nh n 1.2. Các i u ư c qu c t theo quy nh c a lu t hôn nhân và gia ình Bên c nh các quy nh c a pháp lu t trong Vi t Nam ư c tôn tr ng và b o v phù h p nư c, Vi t Nam cũng ã tham gia kí k t m t v i pháp lu t Vi t Nam và i u ư c qu c t s i u ư c qu c t trong lĩnh v c hôn nhân mà Vi t Nam ký k t ho c gia nh p”.(5) gia ình. Tuy nhiên, s lư ng các i u ư c 2. Lĩnh v c k t hôn có y u t nư c ngoài qu c t a phương có liên quan n vi c b o M t trong nh ng n i dung quan tr ng m các quy n c a ph n và tr em ch y u m b o s bình ng c a ph n trong các là các các i u ư c qu c t v nhân quy n,(3) quan h hôn nhân gia ình ã ư c CEDAW Vi t Nam chưa tham gia các i u ư c qu c t c p t i i u 16, theo ó: "Các nư c tham a phương tr c ti p trong lĩnh v c hôn nhân gia Công ư c ph i áp d ng m i bi n pháp gia ình. Hi n Vi t Nam m i ch kí k t ư c thích h p xoá b s phân bi t i x iv i 66 T¹p chÝ luËt häc sè 3/2006
  3. Ph¸p luËt h«n nh©n vµ gia ®×nh ViÖt Nam víi viÖc thùc hiÖn CEDAW ph n trong t t c các v n liên quan n nư c ngoài, phù h p v i lu t nơi ti n hành k t hôn nhân và quan h gia ình…", Công ư c hôn v hình th c thì s ư c công nh n t i Vi t nêu rõ các nguyên t c th c hi n quy n bình Nam, tr trư ng h p l n tránh pháp lu t.(6) ng c a ph n trong vi c xác l p các quy n c bi t, h n ch b t tình tr ng l i d ng t do hôn nhân (t do k t hôn, li hôn, tái hôn nhân vì m c ích kinh t , b o v t t hơn hôn...), các quy n trong lĩnh v c nhân thân, tài quy n l i c a ph n . M t m t, v a m b o s n gi a v và ch ng trong th i kì hôn nhân nguyên t c t do hôn nhân, m r ng hơn các cũng như khi ch m d t hôn nhân. quan h hôn nhân gia ình và công nh n các th c hi n cam k t trên, pháp lu t Vi t cu c hôn nhân có y u t nư c ngoài pháp lu t Nam ã c th hoá các quy n c a ph n trong Vi t Nam còn nêu rõ: “Vi c k t hôn cũng b t các quan h hôn nhân gia ình nói chung và ch i n u k t qu c a vi c th m tra, xác minh quan h hôn nhân gia ình có y u t nư c cho th y n u vi c k t hôn gi t o, không nh m ngoài nói riêng trong các văn b n pháp lu t. m c ích xây d ng gia ình no m, bình ng, Nguyên t c chung cho các quan h hôn nhân ti n b … k t hôn nh m mua bán ph n , xâm gia ình là quy n t do hôn nhân (trong ó bao h i tình d c ho c các m c ích tr c l i khác” g m các quy n t do k t hôn, li hôn, quy n i ( i u 18 Ngh nh s 68/CP). Nh ng quy v i qu c t ch c a v ch ng, qu c t ch c a con nh này nhìn chung phù h p v i các quy nh cái, các quy n nhân thân, tài s n c a v c a pháp lu t các nư c phù h p v i nguyên t c ch ng…), nguyên t c bình ng nam n trong lu t nơi ti n hành k t hôn ã ư c ghi nh n t i quan h hôn nhân và gia ình, nguyên t c hôn i u 15 Công ư c La Haye năm 1978 v lu t nhân t nguy n, ti n b , m t v m t ch ng... áp d ng i v i quan h hôn nhân gia ình.(7) c bi t, tư pháp qu c t Vi t Nam cũng ã 2.2. i u ki n k t hôn n i dung xây d ng ư c các nguyên t c chung gi i Các quy nh xác nh các i u ki n k t quy t các v n trong các quan h hôn nhân hôn v n i dung các nư c là m t v n gia ình có y u t nư c ngoài như các nguyên ph c t p và có r t nhi u i m khác bi t do d a t c ch n lu t áp d ng trong các ch nh v k t trên truy n th ng, phong t c t p quán và các hôn, li hôn, quan h nhân thân, tài s n gi a v giá tr xã h i khác nhau. V n còn các qu c gia ch ng... có y u t nư c ngoài. d a trên các nguyên t c hôn nhân a thê ho c 2.1. V hình th c k t hôn có các quy nh làm h n ch các quy n t do, Theo quy nh c a Lu t hôn nhân và gia bình ng trong các quan h hôn nhân gia ình ình Vi t Nam, vi c k t hôn gi a công dân Vi t (như các quy nh c a pháp lu t các nư c h i Nam v i ngư i nư c ngoài ho c gi a ngư i giáo), d n n tình tr ng quy n l i c a ph n nư c ngoài v i nhau n u ti n hành t i Vi t và tr em trong các quan h hôn nhân gia ình Nam ph i ư c th c hi n phù h p theo quy có y u t nư c ngoài không ư c b o m, nh c a pháp lu t Vi t Nam (nguyên t c lu t nh hư ng x u n các giá tr xã h i c a Vi t nơi ti n hành k t hôn). Pháp lu t Vi t Nam Nam khi có các quan h hôn nhân gia ình v i cũng công nh n các cu c hôn nhân ti n hành công dân các nư c này phát sinh. T¹p chÝ luËt häc sè 3/2006 67
  4. Ph¸p luËt h«n nh©n vµ gia ®×nh ViÖt Nam víi viÖc thùc hiÖn CEDAW xác nh i u ki n k t hôn v n i dung, chung và là căn c b o m các quy n cơ b n pháp lu t Vi t Nam ã xây d ng nguyên t c c a ph n và tr em trên cơ s pháp lu t trong chung là nguyên t c lu t qu c t ch c a các bên các quan h hôn nhân gia ình có y u t nư c và k t h p v i nguyên t c lu t nơi cư trú. Theo ngoài nói riêng. CEDAW cũng chú tr ng n ó, m i bên s tuân theo pháp lu t nư c mình vn này và ưa ra nguyên t c chung nh m v i u ki n k t hôn; N u vi c k t hôn ư c b o v quy n i v i qu c t ch c a ph n và ti n hành t i cơ quan nhà nư c có th m quy n tr em trong các quan h hôn nhân gia ình có c a Vi t Nam thì ngư i nư c ngoài còn ph i tuân y u t nư c ngoài t i i u 9 như sau: theo các quy nh c a pháp lu t Vi t Nam.(8) "1. Các nư c tham gia công ư c ph i cho Nguyên t c này ch ư c áp d ng v i i u ki n ph n ư c quy n bình ng v i nam gi i không thu c trư ng h p l n tránh pháp lu t và trong vi c nh p, thay i hay gi nguyên qu c ph i m b o tr t t công c a Vi t Nam. t ch c a mình. Các nư c ph i m b o c c bi t, pháp lu t Vi t Nam r t chú tr ng bi t là vi c k t hôn v i ngư i nư c ngoài hay trong vi c b o v quy n l i c a ph n và tr s thay i qu c t ch c a ngư i ch ng trong em trong các quan h hôn nhân có y u t nư c th i gian hôn nhân s không m c nhiên làm ngoài như trong trư ng h p vi c k t hôn có vi thay i qu c t ch c a ngư i v , bi n ngư i v thành ngư i không có qu c t ch hay ép bu c ph m pháp lu t Vi t Nam v i u ki n k t hôn ngư i v ph i l y qu c t ch c a ch ng. (ví d như vi ph m i u ki n v tu i k t 2. Các nư c tham gia công ư c ph i cho hôn) nhưng vào th i i m yêu c u công nh n ph n có quy n bình ng v i nam gi i trong vi c k t hôn, h u qu c a s vi ph m ó ã v n qu c t ch c a con h ”. ư c kh c ph c ho c công nh n vi c k t hôn Trên cơ s nguyên t c nói trên, Vi t Nam ó là có l i cho vi c b o v quy n l i c a ph cũng ã c th hoá các quy n v qu c t ch c a n và tr em thì hôn nhân ó cũng ư c công ph n và tr em, k c trong trư ng h p sau nh n t i Vi t Nam ( i u 20 Ngh nh s 68/CP). khi có s thay i trong các quan h v hôn Bên c nh các quy nh c a pháp lu t trong nhân gia ình có y u t nư c ngoài trong các nư c, các hi p nh tương tr tư pháp cũng quy nh như Hi n pháp, Lu t qu c t ch năm d a trên cơ s nguyên t c chung là lu t qu c 1998… C th Lu t qu c t ch năm 1998 ã t ch c a các bên xác nh các i u ki n k t xây d ng m t s nguyên t c cơ b n liên quan hôn v n i dung, trong trư ng h p c m k t n vi c b o v quy n i v i qu c t ch c a hôn, các bên c n m b o áp ng y các ph n và tr em trong các quan h hôn nhân i u ki n ư c quy nh trong pháp lu t c a gia ình có y u t nư c ngoài như: nư c mà các bên mang qu c t ch và lu t nơi - Nguyên t c b o h quy n có qu c t ch ti n hành k t hôn.(9) c a công dân ( i u 1 Lu t qu c t ch năm 1998); 3. m b o quy n i v i qu c t ch c a - Nguyên t c b o h quy n v qu c t ch ph n và tr em c a ph n khi k t hôn, li hôn, hu hôn nhân Qu c t ch là v n r t quan tr ng liên trái pháp lu t trong quan h hôn nhân gia ình quan n vi c th c hi n quy n con ngư i nói có y u t nư c ngoài ( i u 9, i u 10 Lu t 68 T¹p chÝ luËt häc sè 3/2006
  5. Ph¸p luËt h«n nh©n vµ gia ®×nh ViÖt Nam víi viÖc thùc hiÖn CEDAW qu c t ch năm 1998). Theo ó, ngư i v i u ch nh ch nhân thân, tài s n v ch ng không ương nhiên b m t qu c t ch khi có s theo ó: “Ch nhân thân tài s n c a v thay i trong các quan h hôn nhân gia ình ch ng ư c i u ch nh b i h th ng pháp lu t có y u t nư c ngoài. qu c gia do v ch ng l a ch n trư c hôn c bi t, pháp lu t Vi t Nam cũng cho nhân, v ch ng có th l a ch n các h th ng phép v ho c ch ng (trong trư ng h p v pháp lu t sau: ch ng không cùng qu c t ch) có quy n như - Lu t qu c t ch c a các bên vào th i nhau trong vi c l a ch n qu c t ch cho con i m k t hôn (thư ng áp d ng trong trư ng thông qua m t tho thu n b ng văn b n vào h p v ch ng cùng qu c t ch); th i i m ăng ký khai sinh cho con ( i u 17 - Lu t nơi cư trú c a m t trong các bên Lu t qu c t ch năm 1998). vào th i i m k t hôn; 4. B o m các quy n nhân thân, tài s n - Lu t nơi cư trú chung c a v ch ng sau c a ph n sau khi k t hôn khi k t hôn; Trư c th c tr ng các quan h hôn nhân gia - Lu t nơi có b t ng s n” ( i u 3 ình có y u t nư c ngoài t i Vi t Nam trong Công ư c La Haye năm 1978). th i gian qua, ph n l n ph n sau khi k t hôn Nguyên t c trên cũng c n m b o m t s thư ng ra nư c ngoài sinh s ng, sau m t th i i u ki n nh t nh như lu t do v ch ng l a gian có th li hôn và tr v Vi t Nam. Trong ch n là h th ng lu t có quan h g n bó n l i trư ng h p này, các quy n nhân thân và tài s n ích gia ình và không trái v i tr t t công nơi c a ph n và tr em không ư c b o m ã v ch ng cư trú ho c theo lu t qu c t ch c a các t ra nhi u v n pháp lí c n gi i quy t. bên, m b o nguyên t c bình ng v ch ng CEDAW ã ưa ra m t s nguyên t c xác l p và không nh m m c ích l n tránh pháp lu t. quy n bình ng c a ph n trong các quan h Trư ng h p v ch ng không ch n lu t áp dân s và hôn nhân gia ình t i các i u 16, d ng i u ch nh quan h nhân thân tài s n c a 17 Công ư c. Ph n có quy n bình ng h thì cơ quan có th m quy n có th căn c trong các quan h nhân thân (quy n i v i h vào mong mu n, ý chí chung c a v ch ng khi tên, l a ch n nơi cư trú, i l i, lư ch n ngh t o l p hôn nhân tìm ra h th ng pháp lu t nghi p, vi c làm…), quan h tài s n (quy n s nơi có l i ích gia ình g n bó nh t là cơ s áp h u, qu n lí tài s n…) và trong vi c tham gia d ng gi i quy t các v n liên quan. các giao d ch pháp lí như quan h h p ng, Tuy nhiên, hi n nay các quy nh c a pháp ho c các quan h trong lĩnh v c t t ng. V lu t Vi t Nam trong vi c gi i quy t các v n ch ng có quy n và trách nhi m như nhau liên quan n quan h nhân thân tài s n gi a trong th i gian hôn nhân cũng như khi ch m v ch ng có y u t nư c ngoài, còn chưa y d t quan h hôn nhân. vì s lư ng các hi p nh tương tr tư pháp Bên c nh CEDAW, Công ư c La Haye có quy nh v v n này r t ít, ch y u là các năm 1978 v lu t áp d ng i v i các quan h hi p nh kí v i các nư c ông Âu trư c ây nhân thân, tài s n c a v ch ng ã xây d ng như Hi p nh v i Nga năm 1998, v i Ba Lan nguyên t c chung cho vi c ch n lu t áp d ng năm 1993, Hung ga ri năm 1985, Bun ga ri T¹p chÝ luËt häc sè 3/2006 69
  6. Ph¸p luËt h«n nh©n vµ gia ®×nh ViÖt Nam víi viÖc thùc hiÖn CEDAW năm 1986, Cu Ba năm 1984… m i có các quy - i v i các tranh ch p liên quan n b t ph m xung t ch n lu t áp d ng i u ng s n trên lãnh th Vi t Nam thì áp d ng ch nh các quan h nhân thân tài s n gi a v pháp lu t Vi t Nam ( i u 104 Lu t hôn nhân ch ng. Theo ó, xác nh lu t áp d ng i u và gia ình năm 2000). ch nh các quan h nhân thân, tài s n gi a v Như v y, v i các quy nh nói trên có th ch ng các hi p nh quy nh áp d ng m t nh n th y, pháp lu t Vi t Nam v n chưa hoàn trong các nguyên t c sau: thi n trong vi c xây d ng các quy nh i u - Lu t nơi cư trú chung c a v ch ng ho c ch nh các quan h nhân thân tài s n gi a v và lu t nơi cư trú chung cu i cùng c a v ch ng ch ng trong các quan h hôn nhân gia ình có vào th i i m x y ra tranh ch p. y u t nư c ngoài, chưa th c s b o v ư c - Lu t qu c t ch chung c a v ch ng n u quy n l i c a ph n và tr em trong các quan v ch ng cùng qu c t ch nhưng không có nơi h hôn nhân gia ình có y u t nư c ngoài. cư trú chung. kh c ph c nh ng b t c p trên, b o v t t hơn - Lu t toà án có th m quy n gi i quy t các quy n l i c a ph n và tr em nên chăng tranh ch p.(10) khi gi i quy t các v n có liên quan, cơ quan Còn trong m t lo t các hi p nh tương tr có th m quy n có th tham kh o các nguyên t c tư pháp và pháp lí m i ư c kí k t như các ã ư c xây d ng trong các i u ư c qu c t a Hi p nh v i Trung Qu c năm 1998, Hi p phương như Công ư c La Haye năm 1978 v nh v i C ng hoà Pháp năm 1999, Hi p nh lu t áp d ng i v i quan h hôn nhân gia ình. v i Lào năm 1998… thì không có các quy 5. Li hôn có y u t nư c ngoài nh này mà ch y u là vi c xây d ng cơ ch CEDAW ã ưa ra các nguyên t c ch ng h p tác, tương tr gi a các cơ quan tư pháp phân bi t i x i v i ph n trong các quan các nư c trong vi c gi i quy t các tranh ch p h hôn nhân gia ình, m b o s bình ng dân s , hôn nhân gia ình nói chung. c a ph n không ch trong các quan h hôn Hi n toà án Vi t Nam ch y u áp d ng nhân mà ngay c khi hôn nhân ch m d t.(11) pháp lu t n i dung c a Vi t Nam gi i quy t Các v n liên quan n li hôn luôn có tính các v n liên quan n ch nhân thân, tài ch t pháp lí ph c t p do có h u qu ch m d t s n c a v ch ng trên cơ s các căn c sau: quan h nhân thân, tài s n c a v , ch ng, liên - Trong trư ng h p pháp lu t chưa có quy quan n l i ích c a tr em… c bi t trong các nh thì có th áp d ng pháp Lu t hôn nhân và quan h li hôn có y u t nư c ngoài có liên gia ình c a Vi t Nam i u ch nh các quan quan n h th ng pháp lu t nhi u nư c nên h hôn nhân gia ình có y u t nư c ngoài, tr c n thi t ph i có các quy nh i u ch nh v n trư ng h p pháp lu t có quy nh khác ( i u 7 này v i m c ích m b o t t nh t cho quy n Lu t hôn nhân và gia ình năm 2000). và l i ích c a ph n và tr em. Pháp lu t Vi t - Áp d ng pháp lu t Vi t Nam gi i Nam ã xây d ng ư c m t s quy nh gi i quy t các v n v tranh ch p quy n và nghĩa quy t v n li hôn có y u t nư c ngoài. v c a v ch ng (kho n 3 i u 102 Lu t hôn Th nh t, trong trư ng h p các bên nhân và gia ình năm 2000). thư ng trú t i Vi t Nam vi c li hôn gi a công 70 T¹p chÝ luËt häc sè 3/2006
  7. Ph¸p luËt h«n nh©n vµ gia ®×nh ViÖt Nam víi viÖc thùc hiÖn CEDAW dân Vi t Nam v i ngư i nư c ngoài, gi a phân chia tài s n là b t ng s n thì áp d ng ngư i nư c ngoài v i nhau thư ng trú trên lu t nơi có b t ng s n ó ( i u 104.3). lãnh th Vi t Nam ư c gi i quy t theo quy Bên c nh các quy nh c a pháp lu t trong nh c a pháp lu t Vi t Nam. Như v y, pháp nư c, tư pháp qu c t Vi t Nam cũng ã xây lu t Vi t Nam d a trên nguyên t c Lu t nơi d ng ư c m t s các quy nh trong các i u thư ng trú chung c a v ch ng ( i u 104.1 ư c qu c t xác nh lu t áp d ng gi i quy t Lu t hôn nhân và gia ình năm 2000) gi i li hôn như nguyên t c lu t qu c t ch chung c a quy t li hôn, nguyên t c này ư c áp d ng v ch ng (trong trư ng h p v ch ng cùng trong hai trư ng h p: qu c t ch ho c lu t nơi cư trú chung vào th i + Li hôn gi a công dân Vi t Nam v i i m li hôn ho c nơi cư trú chung cu i cùng ngư i nư c ngoài thư ng trú t i Vi t Nam; n u không có nơi cư trú chung thì áp d ng lu t + Li hôn gi a 2 ngư i nư c ngoài (khác c a toà án có th m quy n gi i quy t.(13) ho c cùng qu c t ch) thư ng trú t i Vi t Nam, Do tính ch t ph c t p c a lo i v vi c li u áp d ng pháp lu t Vi t Nam. hôn có y u t nư c ngoài, cơ quan tài phán Th hai, trong trư ng h p m t trong các ph i gi i quy t r t nhi u v n pháp lí như bên thư ng trú t i nư c ngoài, bên là công dân các v n xung t v th m quy n xét x , v n Vi t Nam không thư ng trú t i Vi t Nam vào áp d ng pháp lu t nư c ngoài gi i quy t th i i m yêu c u li hôn thì vi c li hôn ư c li hôn, v n công nh n và cho thi hành các gi i quy t theo pháp lu t c a nư c nơi thư ng b n án phán quy t v hôn nhân gia ình, vi c trú chung c a v ch ng. N u v ch ng không ph i h p h p tác v i các cơ quan tư pháp c a có nơi thư ng trú chung thì áp d ng pháp lu t các nư c trong vi c gi i quy t các v n có Vi t Nam ( i u 104.2 Lu t hôn nhân và gia liên quan cũng g p nhi u khó khăn… Khi gi i ình năm 2000). quy t, toà án ph i t quy n l i c a ph n và Trư ng h p vi c li hôn gi a công dân Vi t tr em lên trư c h t, Ví d như trong trư ng Nam v i nhau ho c v i ngư i nư c ngoài ã h p công dân Vi t Nam k t hôn v i ngư i ư c gi i quy t t i toà án ho c cơ quan có nư c ngoài, nhưng ngư i nư c ngoài ã v th m quy n khác c a nư c ngoài thì ư c nư c mà không liên h v i công dân Vi t công nh n t i Vi t Nam theo quy nh c a Nam, nay công dân Vi t Nam xin li hôn thì toà pháp lu t Vi t Nam.(12) án th lí gi i quy t. N u ngư i nư c ngoài b Vì pháp lu t Vi t Nam không có quy nh v nư c không th c hi n nghĩa v theo quy c th các nguyên t c gi i quy t i v i ch nh, th i gian không có tin t c cho v ho c nhân thân, tài s n c a v ch ng, cho nên h ch ng là công dân Vi t Nam t m t năm tr qu pháp lí liên quan n các quy n nhân thân lên mà ương s và thân nhân c a h và các (ch m d t quan h nhân thân gi a v và ch ng, cơ quan có th m quy n (cơ quan ngo i giao vn nuôi con…) hi n nay ư c toà án áp c a Vi t Nam nư c h ,các cơ quan có th m d ng ch y u d a trên các quy nh c a pháp quy n mà ngư i ó là công dân), sau khi ã lu t Vi t Nam. Các h qu pháp lí liên quan n i u tra xác minh a ch c a h theo th t c vi c chia tài s n m i ch quy nh i v i vi c xu t nh p c nh, a ch mà h khai khi ăng kí T¹p chÝ luËt häc sè 3/2006 71
  8. Ph¸p luËt h«n nh©n vµ gia ®×nh ViÖt Nam víi viÖc thùc hiÖn CEDAW k t hôn theo gi y ăng kí k t hôn… nhưng cũng không bi t tin t c, a ch c a h thì ư c xác l p, thay i ch m d t quan h ó theo pháp lu t nư c ngoài ho c tài s n liên quan n quan h ó nư c coi là trư ng h p b ơn c tình gi u a ch và ngoài ( i u 8.14 Lu t hôn nhân và gia ình năm 2000). x cho li hôn.(14) (2). i u 3 CEDAW quy nh: “Các nư c tham gia Công 6. K t lu n ư c ph i áp d ng m i bi n pháp thích h p, k c bi n Nhìn chung m b o th c hi n các pháp pháp lu t, trên t t c m i lĩnh v c… mb o quy n và l i ích cơ b n c a ph n và tr em s phát tri n và ti n b y c a ph n …". (3).Xem: Danh m c các i u ư c qu c t v quy n trong các quan h hôn nhân gia ình có y u t con ngư i mà Vi t Nam ã kí và phê chu n (ph l c nư c ngoài, th c hi n các cam k t c a qu c B, Báo cáo qu c gia l n th 2 v tình hình th c hi n gia trong vi c thi hành các nguyên t c c a CEDAW, Nxb. Ph n 1999, tr. 114). CEDAW, thi t l p s bình ng trong các (4). Hi n nay, t i Vi t Nam có kho ng 13 hi p nh tương tr tư pháp và pháp lí v i các nư c có hi u l c, quan h hôn nhân gia ình có y u t nư c ã kí 6 hi p nh v nuôi con nuôi qu c t v i các ngoài, pháp lu t Vi t Nam trong th i gian qua nư c như B , an M ch, Thu i n, Ai - Len... ã không ng ng ư c xây d ng và hoàn thi n, (5).Xem: i u 2 Ngh nh s 68/CP năm 2002 quy th hi n s quan tâm chú tr ng c a ng và nh chi ti t thi hành Lu t hôn nhân gia ình năm Nhà nư c i v i s phát tri n v m i m t c a 2000 quy nh v vi c b o v quan h hôn nhân gia ình có y u t nư c ngoài. ph n . Vi t Nam ã xây d ng ư c khung (6).Xem: i u 23.2 Hi p nh tương tr tư pháp Vi t pháp lí cơ b n trong nư c và kí k t các i u Nam - Cu Ba, i u 31.2 Hi p nh Vi t Nam - Hunggari, ư c qu c t m b o th c thi gi i quy t các i u 24.2 Hi p nh Vi t Nam - Nga, i u 20 Ngh v n trong quan h hôn nhân gia ình có y u nh s 68/CP. (7). ây là công ư c qu c t ư c xây d ng trong t nư c ngoài. th c hi n t t hơn n a nhi m khuôn kh h i ngh qu c t La Haye, hi n có kho ng v này trong th i gian t i, Vi t Nam c n s m 65 qu c gia thành viên. Vi t Nam chưa là thành viên hoàn ch nh các quy nh có liên quan trong các công ư c này. văn b n lu t như lu t hôn nhân và gia ình, (8).Xem: i u 103 Lu t hôn nhân và gia ình năm lu t dân s , lu t t t ng dân s ... c bi t c n 2000, i u 10 Ngh nh s 68/CP. (9).Xem: i u 24 Hi p nh tương tr tư pháp gi a nghiên c u các chu n m c c a qu c t có Vi t Nam - Nga, Hi p nh Vi t Nam - Mông c … th s m gia nh p các i u ư c qu c t a (10).Xem: i u 25 Hi p nh Vi t Nam - Nga; i u 23 phương v các v n dân s , hôn nhân gia Hi p nh Vi t Nam - Cu Ba; i u 32 Hi p nh Vi t ình c a h i ngh qu c t La Haye góp ph n Nam - Hungari; i u 24 Hi p nh Vi t Nam - Ba Lan… (11).Xem: i u 16 CEDAW. t o ra cơ ch h p tác qu c t h u hi u hơn n a (12).Xem: i u 104.4 Lu t hôn nhân và gia ình năm trong vi c b o v quy n và l i ích h p pháp 2000, i u 20.2 Ngh nh s 68/CP năm 2002 hư ng c a ph n và tr em Vi t Nam./. d n chi ti t thi hành Lu t hôn nhân và gia ình năm 2000. (13).Xem: i u 26 Hi p nh tương tr tư pháp Vi t (1). Khái ni m quan h hôn nhân gia ình có y u t Nam - Nga. nư c ngoài là quan h hôn nhân gia ình. (14).Xem: Ngh quy t s 01/2003/NQ-H TP ngày - Gi a công dân Vi t Nam v i ngư i nư c ngoài; 16/4/2003 c a H i ng th m phán Toà án nhân dân - Gi a ngư i nư c ngoài v i nhau thư ng trú t i t i cao hư ng d n áp d ng pháp lu t trong vi c gi i Vi t Nam. quy t m t s v tranh ch p dân s , hôn nhân gia ình - Gi a công dân Vi t Nam v i nhau mà căn c có y u t nư c ngoài. 72 T¹p chÝ luËt häc sè 3/2006
nguon tai.lieu . vn