- Trang Chủ
- Báo cáo khoa học
- Báo cáo Cần xác định nội dung cụm từ những người có quyền thừa kế di sản của nhau trong Điều 644 Bộ luật dân sự
Xem mẫu
- nghiªn cøu - trao ®æi
TS. Ph¹m V¨n tuyÕt *
i u 644 B lu t dân s quy nh: "Trong ư c hi u là trong s nh ng ngư i ã ch t thì
trư ng h p nh ng ngư i có quy n th a k th c t có th có ngư i ch t trư c, ngư i ch t
di s n c a nhau u ch t trong cùng m t th i sau nhưng vì không th xác nh ư c ai ch t
i m ho c ư c coi là ch t trong cùng m t th i trư c nên bu c ph i xác nh h ch t cùng th i
i m do không th xác nh ư c ngư i nào i m. Ch ng h n, hai ngư i b bi t tích trong
ch t trư c thì h không ư c th a k di s n c a m tv m tàu và toà án ra quy t nh tuyên b
nhau và di s n c a m i ngư i do ngư i th a k là ã ch t i v i h theo yêu c u c a ngư i có
c a ngư i ó hư ng”. quy n, l i ích liên quan.
hi u úng ư c n i dung c a i u lu t B lu t dân s c a nư c ta không quy nh
trên, c n xác nh ba v n sau ây: v ơn v th i gian xác nh th i i m ch t
- Th nh t, như th nào là nh ng ngư i có và cũng chưa có văn b n dư i lu t hư ng d n
quy n th a k di s n c a nhau? V n này có thi hành BLDS v v n này nên không có căn
nhi u quan i m khác nhau, chúng tôi s trình c pháp lý nói r ng ơn v th i gian xác
bày và bình lu n ph n cu i c a bài vi t. nh th i i m ch t là ngày, gi , phút hay giây.
- Th hai, như th nào thì ư c coi là ch t N u th i i m ch t ư c xác nh theo ơn v
cùng th i i m và th i i m ó ư c xác nh th i gian là ngày thì ư c coi là ch t cùng th i
theo ơn v th i gian nào? i m khi nh ng ngư i ó ch t trong cùng m t
Theo quy nh c a i u lu t trên thì " ư c ngày, n u xác nh theo gi thì ư c coi là ch t
coi là ch t cùng th i i m" ư c xác nh theo cùng th i i m khi nh ng ngư i ó ch t trong
m t trong hai trư ng h p. Trư ng h p th nh t: cùng m t gi , n u xác nh theo phút, theo giây
Khi nh ng ngư i ó u ch t mà có căn c thì ch ư c coi là ch t cùng n u h ch t cùng
cho th y h ch t vào cùng m t lúc. Ch ng h n, phút, cùng giây. Vì pháp lu t chưa quy nh c
hai ngư i ch t cùng lúc khi m t qu bom phát th v ơn v th i gian nên tuỳ vào t ng trư ng
n ho c hai ngư i b tr ng thương trong m t v th c t mà xác nh th i i m ch t c a m t
t i n n ư c ưa vào b nh vi n cp c u ngư i có th theo phút, th m chí theo giây. Tuy
nhưng không c u ư c và h u ch t. H sơ nhiên, như v y s h t s c khó khăn cho ngư i
b nh án c a hai ngư i cho th y h ch t vào gi i quy t tranh ch p vì ranh gi i gi a hai
cùng m t lúc. Trư ng h p th hai: Khi nh ng kho nh kh c này là r t mong manh. Vì th , c n
ngư i ó u ã ch t mà không có căn c có * Gi ng viên chính Khoa lu t dân s
th xác nh ư c ai ch t trư c. Trư ng h p này Trư ng i h c Lu t Hà N i
42 T¹p chÝ luËt häc sè 2/2005
- nghiªn cøu - trao ®æi
có s quy nh c th c a pháp lu t v ơn v ư c ai là ngư i b ch t trư c, vi c suy oán
th i gian xác nh th i i m ch t c a m t ngư i ch t sau ư c xác nh theo các tình ti t
ngư i. Theo chúng tôi, ơn v th i gian xác th c t và n u không, theo s c l c v tu i
nh th i i m ch t c a m t ngư i nên ư c (tráng niên) ho c theo gi i tính. N u nh ng
xác nh theo ngày. Trong nh ng trư ng h p ngư i ó u dư i 15 tu i, ngư i hơn tu i
có th xác nh ư c chính xác thì m i ư c ư c coi là ch t sau, n u h u trên 60 tu i
xác nh theo phút. thì ngư i ít tu i hơn ư c coi là ch t sau. N u
- Th ba, th a k gi a nh ng ngư i này nh ng ngư i ó có ngư i dư i 15 tu i có
ư c gi i quy t như th nào? ngư i trên 60 tu i thì ngư i ít tu i hơn ư c
Theo quy nh c a BLDS thì trong m i coi là ch t sau. N u nh ng ngư i ó cùng tu i
hàng th a k có nh ng c p quan h mà trong ó ho c hơn kém nhau không quá m t năm thì
c ngư i này ch t thì ngư i kia ư c hư ng di nam gi i ư c coi là ch t sau”.(1)
s n mà ngư i ch t l i và ngư c l i. Ch ng Như v y, cũng nh m i u ch nh ch m
h n, trong quan h gi a cha và con thì n u cha d t tình tr ng không có h i k t thúc trong vi c
ch t, con s là ngư i th a k hàng th nh t hư ng di s n gi a nh ng ngư i th a k có
c a cha hư ng di s n và ngư c l i, n u con quy n hư ng di s n c a nhau khi h ch t trong
ch t, cha s là ngư i th a k hàng th nh t c a cùng m t th i i m ho c u ã ch t mà không
con hư ng di s n (chúng tôi t m g i nh ng th xác nh ư c ai ch t trư c nhưng BLDS
c p quan h này là th a k hai chi u hay th a k c a nư c ta quy nh khác v i BLDS c a nư c
i nhau). Gi s trong th c t ã x y ra C ng hoà Pháp. N u các i u 720, 721, 722
trư ng h p hai cha con cùng ch t trong cùng BLDS c a nư c C ng hoà Pháp nh ra các căn
m t th i i m thì cha hư ng di s n c a con và c xác nh ngư i ch t trư c, ch t sau trong
con l i hư ng di s n c a cha. C như v y, h t ng trư ng h p và theo ó vi c hư ng di s n
hư ng di s n l n c a nhau nên vi c d ch th a k c a nh ng ngư i này ư c xác nh
chuy n di s n gi a hai ngư i ó trong trư ng theo quy nh chung c a th a k theo lu t thì
h p này s không có h i k t thúc. Vì v y, có i u 644 BLDS nư c ta không cho phép suy
th nói, i u 644 BLDS d li u i u ch nh oán ngư i ch t trư c, ch t sau mà ch quy nh
th c t này nh m ch m d t tình tr ng nói trên. h không ư c hư ng di s n c a nhau n a. Quy
V i m c ích ó, i u 644 ã quy nh nh ng nh t i i u 644 BLDS nư c ta ng n g n mà
ngư i ó n u ch t cùng th i i m s không v n t ư c m c ích t ra là ch m d t tình
ư c hư ng di s n c a nhau n a và di s n c a tr ng th a k không h i k t (BLDS c a nư c
ngư i nào s ư c chia cho nh ng ngư i th a C ng hoà Pháp ph i quy nh trong ba i u lu t
k c a ngư i ó. nhưng cũng ch nh m m c ích như v y).(2)
Cũng nh m d li u i u ch nh th c t Tuy nhiên, hi n nay còn có nhi u cách
trên, n i dung các i u 720, 721, 722 BLDS hi u khác nhau v n i dung c a i u 644,
c a nư c C ng hoà Pháp ã quy nh như sau: c bi t v c m t “Nh ng ngư i có quy n
“N u nh ng ngư i là th a k c a nhau ch t th a k di s n c a nhau”. Vì v y, chúng tôi
trong cùng m t s ki n mà không th xác nh xin nêu các cách hi u v c m t trên và ưa
T¹p chÝ luËt häc sè 2/2005 43
- nghiªn cøu - trao ®æi
ra quan i m c a mình v i mong mu n có - T i hàng th a k th nh t có hai c p là
ư c cách hi u th ng nh t. gi a v v i ch ng và gi a cha m v i con.
V i c m t “nh ng ngư i có quy n th a k di - T i hàng th a k th hai có hai c p là
s n c a nhau”, hi n nay có th hi u theo ba cách: gi a anh, ch ru t v i em ru t và gi a ông bà
Cách th nh t: Theo cách hi u này thì v i cháu trong trư ng h p cha, m c a cháu
nh ng ngư i có quy n th a k di s n c a nhau ã ch t trư c ông bà.
là nh ng ngư i mà gi a h có m i liên h v i - T i hàng th a k th ba có hai c p là
nhau v vi c hư ng di s n c a nhau. Vì th , gi a cô ru t, dì ru t, chú ru t, bác ru t, c u
nh ng ngư i này có th ư c xác nh theo ru t v i m t bên cháu ru t c a nh ng ngư i
hai căn c : ó và gi a các c v i ch t trong trư ng h p
- Theo quy nh c a pháp lu t: ông, bà, cha m c a ch t ã ch t trư c các c .
Là nh ng ngư i mà gi a h có m t trong Như v y, cách hi u th hai này thì c m t
ba m i quan h v i nhau v hôn nhân, huy t “nh ng ngư i có quy n th a k di s n c a
th ng ho c nuôi dư ng, bao g m: V v i nhau” không bao g m nh ng ngư i ư c
ch ng; cha, m v i các con; anh, ch ru t v i hư ng di s n c a nhau theo di chúc.
em ru t; cô ru t, chú ru t, bác ru t, c u ru t, Cách th ba: Nh ng ngư i có quy n th a
dì ru t v i các cháu c a h . k di s n c a nhau ch là nh ng ngư i có m i
- Theo ý chí c a ch th : liên h v i nhau v vi c hư ng di s n ư c lu t
Là nh ng ngư i mà b ng ý chí c a mình xác nh và ch là nh ng ngư i trong cùng m t
(th hi n trong di chúc), h l i di s n cho hàng th a k . Vì v y, ây ch bao g m các
nhau. Ch ng h n, A và B là hai ngư i b n, h c p th a k luôn luôn mang tính hai chi u:
cam k t v i nhau r ng ngư i nào ch t sau s - T i hàng th a k th nh t có hai c p là
hư ng di s n c a ngư i ch t trư c, theo ó A gi a v v i ch ng và gi a cha, m v i con.
l p di chúc v i n i dung là toàn b di s n c a - T i hàng th a k th hai ch có m t c p là
mình s l i cho B n u A ch t trư c. B cũng gi a anh, ch ru t v i em ru t (ông bà ư c
l p di chúc v i n i dung là toàn b di s n c a B hư ng di s n c a cháu hàng th hai n u cháu
s l i cho A n u B ch t trư c. Trong trư ng ch t trư c nhưng cháu không ng hàng th a
h p này A s là ngư i có quy n hư ng di s n k th hai hư ng di s n c a ông bà n u ông,
c a B n u B ch t trư c, B s là ngư i có quy n bà ch t trư c mà ch ư c hư ng di s n c a
hư ng di s n c a A n u A ch t trư c nên h ông bà theo th v nên không ph i là c p luôn
cũng ư c coi là nh ng ngư i có quy n hư ng luôn ư c hư ng di s n c a nhau).
di s n th a k c a nhau (quy n ư c hư ng Như v y, cách hi u th ba này cho r ng
theo di chúc). c m t “nh ng ngư i có quy n th a k di s n
Cách th hai: Nh ng ngư i có quy n th a c a nhau” không bao g m nh ng ngư i ư c
k di s n c a nhau là nh ng ngư i mà gi a h hư ng di s n theo di chúc ng th i cũng
có m i liên h v i nhau v vi c hư ng di s n không bao g m các c p th a k gi a ông bà
c a nhau trong nh ng trư ng h p ư c pháp v i cháu cũng như gi a các c v i ch t.
lu t xác nh, bao g m: M i cách hi u mà chúng tôi ã nêu u có
44 T¹p chÝ luËt häc sè 2/2005
- nghiªn cøu - trao ®æi
nh ng cơ s lý lu n nh t nh. Tuy nhiên, c n theo di chúc) và vi c th a k gi a h , vì th ,
ph i có cách nhìn th ng nh t và mang tính bao cũng có tính hai chi u. Trư ng h p này n u
quát hơn. N u cho r ng cháu không luôn luôn là không áp d ng i u 644 BLDS cũng không th
ngư i ư c hư ng di s n c a ông bà, ch t gi i quy t d t i m ư c.
không luôn luôn là ngư i ư c hư ng di s n c a xác nh chu n n i dung c m t
c nên nh ng ngư i ó không ph i là nh ng c p “nh ng ngư i có quy n th a k di s n c a
th a k có quy n th a k di s n c a nhau thì gi i nhau” c n ph i xu t phát t m c ích c a i u
thích như th nào i v i nh ng trư ng h p cha, lu t. C n ph i nh c l i m t l n n a r ng m c
m c a cháu ho c c a ch t ã ch t trư c ông bà ích c a i u 644 là nh m gi i quy t d t
ho c các c ? Chúng tôi cho r ng bình thư ng thì i m vi c hư ng di s n c a nh ng ngư i ư c
cháu không ư c hư ng di s n c a ông bà, ch t th a k di s n c a nhau khi quan h th a k
không ư c hư ng di s n c a các c nên gi a gi a h mang tính hai chi u. Chính vì v y mà
h không ph i là c p nh ng ngư i có quy n chúng tôi cho r ng t t c nh ng ngư i mà vào
th a k di s n c a nhau. Tuy v y, n u cha m th i i m m th a k i v i di s n c a h
c a h ch t trư c ông bà, các c thì h tr thành (th i i m h ch t ho c b coi là ã ch t theo
ngư i có quy n hư ng di s n c a ông, bà, các c tuyên b c a toà án) h ang có quan h th a
k l n nhau mang tính hai chi u thì u ph i
n u nh ng ngư i này ch t trư c h (hư ng theo
áp d ng i u 644 BLDS. Vì th , c m t trên
th v ) và trong trư ng h p này thì vi c th a k
c n ư c hi u là bao g m các c p th a k di
tài s n gi a h v i ông, bà, các c ã có tính hai
s n c a nhau sau ây:
chi u. Ch ng h n, n u xét quan h th a k gi a
1. Th a k gi a v và ch ng ( hàng th a
ông M v i cháu c a ông ta là K trong trư ng
k th nh t);
h p cha c a K ã ch t trư c ông M thì chúng ta
2. Th a k gi a cha, m và con ( hàng
s th y: Ông M luôn là ngư i ư c hư ng di s n
th a k th nh t);
c a K hàng th a k th hai, ngư c l i, K luôn 3. Th a k gi a anh, ch ru t v i em ru t
là ngư i ư c hư ng di s n c a ông M v i tư ( hàng th a k th hai);
cách là ngư i thay th v trí c a cha mình (th 4. Th a k gi a ông, bà v i cháu (ông, bà
v ). N u hai ngư i này (ông M và cháu K) ch t hàng th hai th a k di s n c a cháu, cháu th
cùng m t th i i m mà không áp d ng i u 644 v cha ho c m hư ng di s n c a ông, bà);
BLDS thì không th gi i quy t d t i m vi c 5. Th a k gi a c v i ch t (c ng
th a k trong trư ng h p ó ư c. hàng th a k th ba hư ng di s n c a ch t,
M t khác, dù không ph i theo lu t nh và ch t th v cha ho c m c a ch t hư ng di
không ph i là ph bi n nhưng n u hai ngư i s n c a c );
l i di chúc cho nhau hư ng di s n (ví d v 6. Th a k gi a nh ng ngư i ã l p di chúc
trư ng h p có quy n hư ng di s n c a nhau cho nhau hư ng di s n c a nhau./.
theo ý chí ã nêu trong cách hi u th nh t) thì
m i ngư i trong s h u là ngư i có quy n (1).Xem: B lu t dân s c a nư c C ng hoà Pháp.
Nxb. Chính tr qu c gia, Hà N i 2001.
hư ng di s n c a bên kia (lu t ã th a nh n cá (2). Hai trư ng h p này có h u qu pháp lý khác nhau
nhân có quy n l i th a k và nh n th a k nhưng chúng tôi s c p trong 1 bài vi t khác.
T¹p chÝ luËt häc sè 2/2005 45
nguon tai.lieu . vn
