Xem mẫu
- T¹p chÝ Khoa häc ®hqghn, Kinh tÕ – LuËt, T.xxI, Sè 2, 2005
C¸c quy ph¹m LuËt Quèc tÕ
trong hÖ thèng ph¸p luËt quèc gia
Lª V¨n BÝnh
NÕu nh− trong to¸n häc cã kh¸i niÖm ngµy nay cÇn cã sù ®en xen ®iÒu chØnh cña
vÒ hai ®−êng th¼ng song song, th× trong hai HTPL nµy. Trong khu«n khæ bµi viÕt
luËt häc cã kh¸i niÖm vÒ hai hÖ thèng ph¸p cã h¹n chóng t«i xin ®−îc nªu lªn mét sè
luËt (HTPL): LuËt quèc gia vµ LuËt quèc vÊn ®Ò vÒ sù t−¬ng t¸c gi÷a hai HTPL, sù
tÕ. Hai ®−êng th¼ng song song ®ã cã c¾t chuyÓn ho¸ c¸c quy ph¹m luËt quèc tÕ vµo
nhau hay kh«ng vµ c¾t nhau ë ®©u? cßn lµ HTPLQG, lµm s¸ng tá thªm vÒ sù “−u
vÊn ®Ò tranh luËn trong to¸n häc, mÆc dï tiªn” ¸p dông quy ph¹m luËt quèc tÕ h¬n
®· cã quan ®iÓm chøng minh r»ng chóng so víi luËt quèc gia trong quan hÖ quèc tÕ
sÏ gÆp nhau ë ®iÓm “v« cïng”. VËy, cßn vµ trong nh÷ng vô viÖc cô thÓ cã yÕu tè
trong luËt häc hai HTPL chóng cã mèi n−íc ngoµi. Bªn c¹nh ®ã chóng t«i ®−a ra
quan hÖ víi nhau nh− thÕ nµo trong viÖc mét sè vÝ dô vÒ viÖc ¸p dông c¸c quy ph¹m
®iÒu chØnh c¸c mèi quan hÖ x· héi mang quèc tÕ ë mét sè n−íc trªn thÕ giíi.
tÝnh quèc gia vµ quèc tÕ vµ trong tõng
1. ¸p dông quy ph¹m luËt quèc tÕ ë Mü
tr−êng hîp cô thÓ hiÖu lùc quy ph¹m ph¸p
ë Mü, quy ph¹m ®iÒu −íc quèc tÕ
lý cña hÖ thèng nµo cao h¬n?. Häc thuyÕt
(§¦QT) ®−îc c«ng nhËn lµ c¸c ®¹o luËt cã
nµy th× cho r»ng ®ã lµ hai hÖ thèng ®éc lËp,
hiÖu lùc ph¸p lý cao nhÊt cña quèc gia
häc thuyÕt kh¸c l¹i kh¼ng ®Þnh c¶ hai hÖ
(Конституция США, Ст.6.Aбз.2) vµ toµ ¸n
thèng ®ã lµ mét vµ theo quan ®iÓm kh¸c
liªn bang cã quyÒn (theo hiÕn ph¸p vµ c¸c
th× ®ã lµ hai hÖ thèng cïng song hµnh tån
®¹o luËt kh¸c) ph¸n quyÕt c¸c vô viÖc trªn
t¹i ®éc lËp nh−ng kh«ng ph¶i lµ tuyÖt ®èi.
c¬ së c¸c quy ph¹m §¦QT (Конституция
Chóng t«i ®ång ý víi quan ®iÓm thø ba
США, Ст.3). Ngoµi ra, tõ l©u toµ ¸n ®· ¸p
nµy, nh−ng vÊn ®Ò ë chç lµ ch−a cã häc
dông tËp qu¸n quèc tÕ, ®iÒu ®ã ®· ®−îc
thuyÕt nµo trong thùc tiÔn khoa häc ph¸p
kh¼ng ®Þnh trong c¸c v¨n b¶n cña toµ ¸n
lý quèc tÕ kh¼ng ®Þnh luËt quèc tÕ n»m ë vÞ
tèi cao: “LuËt quèc tÕ lµ mét bé phËn cña
trÝ nµo trong hÖ thèng ph¸p luËt quèc gia
HTPLQG vµ nã cÇn ®−îc ¸p dông trong
(HTPLQG), mÆc dï ph¸p luËt cña nhiÒu
viÖc gi¶i quyÕt c¸c vô viÖc cña toµ ¸n trong
n−íc trªn thÕ giíi lu«n ®Æt luËt quèc tÕ ë vÞ
c¸c tr−êng hîp khi mµ quyÒn vµ tr¸ch
trÝ “−u ¸i” h¬n luËt quèc gia.
nhiÖm cã liªn quan ®Õn c¸c quy ph¹m cña
Theo lý luËn luËt quèc tÕ hiÖn ®¹i th×
luËt quèc tÕ ®iÒu chØnh” [15]
luËt quèc tÕ ®iÒu chØnh c¸c quan hÖ gi÷a
Trong HTPL cña Mü, luËt quèc tÕ cã
c¸c quèc gia tøc lµ quan hÖ víi bªn ngoµi
mét vÞ trÝ rÊt quan träng ®−îc ¸p dông ®Ó
l·nh thæ quèc gia, cßn luËt quèc gia th×
gi¶i quyÕt c¸c vô viÖc ë toµ ¸n, c¸c quy
®iÒu chØnh c¸c quan hÖ trong l·nh thæ cña
ph¹m §¦QT ®−îc chia thµnh hai lo¹i lµ
quèc gia m×nh. Nh−ng tÝnh ®éc lËp cña hai
quy ph¹m ®iÒu −íc (QP§¦) cã thÓ ¸p dông
HTPL nµy kh«ng ph¶i lµ tuyÖt ®èi, ®Æc biÖt
trùc tiÕp vµ QP§¦ kh«ng thÓ ¸p dông trùc
trong bèi c¶nh quèc tÕ ho¸ c¸c mèi quan hÖ
- tiÕp. Tr−êng hîp thø nhÊt, toµ ¸n cã thÓ ¸p 2. ¸p dông quy ph¹m luËt quèc tÕ ë
dông trùc tiÕp theo c¸c v¨n b¶n cña c¸c c¬ Liªn X« tr−íc ®©y vµ ë Nga hiÖn nay
quan hµnh ph¸p vµ lËp ph¸p, nh−ng c¸c c¬
ViÖc chuyÓn ho¸ luËt quèc tÕ vµo luËt
quan nµy kh«ng mong muèn ®¶m b¶o sù
quèc néi ë mçi quèc gia cã sù kh¸c nhau,
phï hîp cña c¸c v¨n b¶n nµy víi c¸c
®iÒu ®ã ®−îc thÓ hiÖn ngay trong c¸c ®¹o
QP§¦ (quan ®iÓm nµy ®· xuÊt hiÖn trong
luËt cña quèc gia m×nh nh− ë Liªn X« tr−íc
nh÷ng n¨m gÇn ®©y vµ ®−îc thÓ hiÖn trong
®©y, Nga hiÖn nay vµ ë mét sè quèc gia
khi phª chuÈn §¦QT, Tæng thèng hoÆc lµ
kh¸c. HiÕn ph¸p Liªn X« n¨m 1977 quy
Th−îng viÖn tuyªn bè §¦QT kh«ng ®−îc
®Þnh “Quan hÖ cña Liªn X« víi c¸c quèc gia
¸p dông) [6, p.515]; Tr−êng hîp thø hai,
kh¸c ®−îc x©y dùng trªn c¬ së nguyªn t¾c
toµ ¸n kh«ng ¸p dông luËt quèc tÕ d−êng
cïng tù nguyÖn thùc hiÖn c¸c cam kÕt quèc
nh− c¶ QP§¦ vµ quy ph¹m tËp qu¸n
tÕ phï hîp víi c¸c nguyªn t¾c vµ quy ph¹m
(QPTQ) nÕu c¸c quy ph¹m nµy cã sung ®ét
cña luËt quèc tÕ vµ ®−îc cô thÓ ho¸ trong
víi v¨n b¶n cña NghÞ viÖn ®−îc ban hµnh
c¸c §¦QT mµ Liªn X« ký kÕt”
muén h¬n v× cho r»ng ý chÝ chñ quyÒn cÇn
(Конституция СССР 1977г. Ст.29). Nh−ng
cã −u thÕ h¬n [19]; Thø ba, nÕu luËt quèc
HiÕn ph¸p vµ c¸c v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p
tÕ xem QPTQ lµ nguån cña m×nh, toµ ¸n
luËt (VBQPPL) kh¸c kh«ng quy ®Þnh viÖc
kh«ng nghiªng vÒ ¸p dông nã trong c¸c
toµ ¸n Liªn X« ®−îc quyÒn trùc tiÕp ¸p
tr−êng hîp, nÕu quy ph¹m ®ã sung ®ét víi
dông luËt quèc tÕ. HiÕn ph¸p n¨m 1977 vµ
v¨n b¶n ph¸p luËt (VBPL) cña bang hoÆc
LuËt vÒ §¦QT cña Liªn X« n¨m 1978 l¹i
c¸c luËt liªn bang [17]; Thø t−, toµ ¸n “−u
cã ®iÒu kho¶n quy ®Þnh cho phÐp Héi ®ång
¸i” kh«ng h¹n chÕ quyÒn cña Tæng thèng
Bé tr−ëng vµ c¸c bé ngµnh chøc n¨ng tuú
trong c¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn quan hÖ ®èi
theo thÈm quyÒn luËt ®Þnh ®Ó ¸p dông viÖc
ngo¹i vµ do vËy cã khuynh h−íng phôc
thùc hiÖn c¸c cam kÕt quèc tÕ ®· ®−îc
tïng chÝnh s¸ch cña Tæng thèng kÓ c¶ khi
chuyÓn ho¸ vµo luËt quèc gia (Конституция
quan ®iÓm ®ã kh«ng phï hîp víi luËt quèc
СССР 1977г. Ст. 128, 1316)[20, Ct.21]. Toµ
tÕ; Vµ cuèi cïng lµ, víi sù trî gióp cña c¸c
¸n X« ViÕt kh«ng th−êng xuyªn ¸p dông
häc thuyÕt t− ph¸p kh¸c nhau nh− häc
quyÒn tµi ph¸n trªn c¬ së §¦QT (trõ c¸c
thuyÕt “c¸c vÊn ®Ò chÝnh trÞ” vµ häc thuyÕt
vÊn ®Ò vÒ giao th«ng vËn t¶i vµ trî gióp t−
“c¸c v¨n b¶n quèc gia”, toµ ¸n tù h¹n chÕ
ph¸p) [21] vµ cã tr−êng hîp toµ ¸n kh«ng
thùc hiÖn quyÒn tµi ph¸n vÒ nh÷ng vÊn ®Ò
c«ng nhËn tËp qu¸n quèc tÕ lµ nguån cña
liªn quan ®Õn luËt quèc tÕ vµ kh«ng ®−îc
ph¸p luËt. Ph¸p luËt Liªn X« kh«ng cã quy
xem xÐt mét c¸ch tû mü theo b¶n chÊt cña
ph¹m quy ®Þnh vÒ gi¶i quyÕt sung ®ét gi÷a
sù viÖc. Nh÷ng h¹n chÕ ®ã ®· ®−îc c¸c luËt
luËt quèc gia vµ luËt quèc tÕ, nh−ng trong
gia luËt quèc tÕ b×nh luËn, nhËn xÐt vµ
nh÷ng tr−êng hîp cô thÓ cã viÖn dÉn quy
®ang tiÕp tôc cã sù tranh luËn theo h−íng
ph¹m §¦QT. C¸c luËt gia X« ViÕt cho
nh»m ®¶m b¶o cho c¸c cam kÕt quèc tÕ
r»ng trong hiÕn ph¸p cÇn cã ®iÒu kho¶n
®−îc thùc hiÖn ë toµ ¸n Mü. Ngoµi ra, viÖc
quy ®Þnh “−u tiªn” ¸p dông quy ph¹m luËt
−u tiªn ¸p dông quy ph¹m luËt quèc tÕ
quèc tÕ trong tr−êng hîp cã xung ®ét ph¸p
trong tr−êng hîp cã xung ®ét ph¸p luËt cßn
luËt [1, -C.13] vµ vÊn ®Ò vÒ quyÒn con
®−îc kh¼ng ®Þnh trong hiÕn ph¸p Mü.
ng−êi ®· ®−îc uû ban kiÓm tra hiÕn ph¸p
¸p dông theo c¸c chuÈn mùc quèc tÕ (mÆc
T¹p chÝ Khoa häc §HQGHN, Kinh tÕ - LuËt, T.XXI, Sè 2, 2005
- c¸c QP§¦ vµ QPTQ quèc tÕ phï hîp víi
dï uû ban nµy chØ tån t¹i mét thêi gian
nguyªn t¾c c¬ b¶n cña luËt quèc tÕ, nguyªn
ng¾n 1990 - 1991) ®Ó x©y dùng mét sè c¸c
t¾c tu©n thñ c¸c cam kÕt quèc tÕ - Pacta
VBPL dùa trªn c¬ së c¸c v¨n b¶n quèc tÕ
Sunt Servanda. “§¦QT cña Nga hoµn toµn
nh−: Tuyªn bè chung vÒ quyÒn con ng−êi;
phï hîp víi c¸c nguyªn t¾c c¬ b¶n vµ c¸c
C«ng −íc quèc tÕ vÒ c¸c quyÒn chÝnh trÞ,
quy ph¹m cña luËt quèc tÕ, phï hîp víi
d©n sù, kinh tÕ, x· héi vµ v¨n ho¸; C«ng
hiÕn ph¸p vµ lµ mét bé phËn cña HTPL
−íc cña tæ chøc lao ®éng quèc tÕ vµ §iÒu
Nga” (Kho¶n 1 §iÒu 5); “NÕu §¦QT mµ
−íc cña tæ chøc an ninh Ch©u ¢u (C«-pen-
Nga ký kÕt cã c¸c ®iÒu, kho¶n quy ®Þnh
ha) [7, p.2317,2327-2330]. Sau thêi X«
tr¸i víi ph¸p luËt Nga th× ¸p dông theo
ViÕt, viÖc b¶o ®¶m quyÒn con ng−êi theo
quy ®Þnh cña §¦QT” (Kho¶n 2 §iÒu 5);
chuÈn mùc quèc tÕ lµ quyÒn cña c¸c quèc
“§¦QT chÝnh thøc c«ng bè t¹i Nga th× cã
gia ®éc lËp cã chñ quyÒn nh−ng quy ph¹m
hiÖu lùc trùc tiÕp trªn l·nh thæ Nga mµ
luËt quèc tÕ th−êng ®−îc −u tiªn ¸p dông
kh«ng cÇn ph¶i ban hµnh VBPL h−íng dÉn
h¬n so víi luËt quèc gia.
kh¸c. §Ó thùc hiÖn nh÷ng ®iÒu kho¶n kh¸c
HiÕn ph¸p Nga n¨m 1993 ®· kh¼ng cña §¦QT th× ¸p dông nh÷ng VBPL kh¸c
®Þnh: “C¸c nguyªn t¾c chung, c¸c quy cã liªn quan” (Kho¶n 3 §iÒu 5).
ph¹m luËt quèc tÕ vµ §¦QT mµ Nga lµ
C¸c ®iÒu kho¶n nªu trªn ®· cô thÓ ho¸
mét bªn ký kÕt hoÆc tham gia lµ mét bé
quy ®Þnh cña hiÕn ph¸p, th«ng qua ®ã ®·
phËn cña HTPLQG. NÕu §¦QT cã nh÷ng
thiÕt lËp mét nguyªn t¾c míi ®¸p øng víi
quy ph¹m quy ®Þnh kh¸c so víi luËt hiÖn
yªu cÇu hiÖn nay vÒ ¸p dông luËt quèc tÕ. ý
hµnh th× −u tiªn ¸p dông theo quy ph¹m
nghÜa cña vÊn ®Ò nµy ®−îc gi¶i thÝch ë chç
§¦QT” (phÇn IV §iÒu 15); “... quyÒn tù do luËt quèc tÕ cã hiÖu lùc ph¸p lý ®èi víi tÊt
cña con ng−êi vµ quyÒn c«ng d©n ®−îc c«ng c¶ c¸c quèc gia vµ ®−îc cÊu thµnh tõ
nhËn vµ ®¶m b¶o phï hîp víi c¸c nguyªn nh÷ng QP§¦, nh÷ng quy ph¹m chung vµ
t¾c c¬ b¶n vµ c¸c quy ph¹m cña luËt quèc QPTQ, trong ®ã QP§¦ chØ cã hiÖu lùc ®èi
tÕ vµ phï hîp víi hiÕn ph¸p Nga” (Kho¶n 1 víi c¸c quèc gia ký kÕt vµ kh«ng cã hiÖu
§iÒu 17). MÆc dï cßn rÊt sím ®Ó ®−a ra kÕt lùc khi kh«ng tham gia vµo ®iÒu −íc ®ã,
luËn vÒ nh÷ng ®iÒu kho¶n nªu trªn cã ®−îc ngo¹i trõ nh÷ng ®iÒu −íc cã tÝnh chÊt toµn
thùc thi trong thùc tiÔn cuéc sèng hay cÇu. Trong khi ®ã, nh÷ng quy ph¹m chung
kh«ng vµ ë møc ®é nµo v× cuéc sèng vÉn vµ nh÷ng QPTQ ®· thiÕt lËp nªn céng
tiÕp diÔn vµ c¸c sù kiÖn x· héi ®ang diÔn ra ®ång quèc tÕ nãi chung, tøc lµ ®¹i diÖn cho
th−êng xuyªn. ®¹i ®a sè c¸c quèc gia vµ trë thµnh c¸c quy
ph¹m b¾t buéc chung.
LuËt vÒ §¦QT n¨m 1995 ®· ghi nhËn
“§¦QT mµ Nga ký kÕt, tham gia hoÆc gia Thùc tiÔn ®· chøng minh viÖc ¸p dông
nhËp hoµn toµn phï hîp víi nguyªn t¾c c¸c nguyªn t¾c chung trong ho¹t ®éng xÐt
chung vµ c¸c quy ph¹m luËt quèc tÕ, phï xö ë c¸c toµ ¸n, vÝ dô, trong QuyÕt ®Þnh
hîp víi hiÕn ph¸p vµ `lµ mét bé phËn cña cña toµ ¸n hiÕn ph¸p ngµy 31/7/1995 [4,
HTPLQG”. §¦QT thùc hiÖn vai trß æn Ct.3224] ®· ¸p dông nh÷ng nguyªn t¾c
®Þnh trËt tù ph¸p luËt quèc tÕ, ®¶m b¶o chung ®−îc viÖn dÉn tõ Tuyªn ng«n cña
mèi quan hÖ gi÷a Nga víi c¸c quèc gia Liªn hiÖp quèc n¨m 1970. C¸c nguyªn t¾c
kh¸c trªn thÕ giíi vµ thùc hiÖn chøc n¨ng vµ c¸c quy ph¹m luËt quèc tÕ ®−îc cô thÓ
cña nhµ n−íc ph¸p quyÒn. ViÖc tu©n thñ
T¹p chÝ Khoa häc §HQGHN, Kinh tÕ - LuËt, T.XXI, Sè 2, 2005
- ho¸ vµo hiÕn ph¸p vµ lµ mét bé phËn cña ®Þnh ®ã cã ®−îc ¸p dông ®èi víi c¸c lo¹i
HTPLQG, nh−ng viÖc x¸c ®Þnh vÞ trÝ cña ®iÒu −íc hay chØ ®èi víi mét sè ®iÒu −íc cô
nã trong HTPLQG lµ ®iÒu cÇn bµn luËn. thÓ nµo ®ã vµ trong ®iÒu kiÖn nµo th× ®iÒu
§Ó tr¶ lêi cho c©u hái nµy cÇn ph©n tÝch −íc cÇn phª chuÈn. LuËt quy ®Þnh nh÷ng
mèi quan hÖ gi÷a hai HTPL vµ quan hÖ x· ®iÒu −íc cÇn phª chuÈn lµ ®iÒu −íc mµ néi
héi mµ chóng cïng ®iÒu chØnh. HiÕn ph¸p dung cña nã tr¸i víi luËt quèc gia (TiÕt “a”
vµ c¸c VBPL kh¸c quy ®Þnh nh©n d©n Nga Kho¶n 1 §iÒu 15), viÖc phª chuÈn ®iÒu −íc
lµ mét bé phËn cña céng ®ång thÕ giíi; ®· ®−îc kh¼ng ®Þnh trong hiÕn ph¸p
LuËt vÒ §¦QT n¨m 1995 còng kh¼ng ®Þnh (Kho¶n 4 §iÒu 15), trong luËt vÒ §¦QT
nguyªn t¾c Pacta Sunt Servanda lµ (Ct.15) vµ trong QuyÕt ®Þnh cña Héi ®ång
nguyªn t¾c chñ ®¹o vµ yªu cÇu c¸c quèc gia thÈm ph¸n toµ ¸n tèi cao ngµy 31/10/1995:
tu©n thñ nguyªn t¾c nµy trong ho¹t ®éng “Nh÷ng quy ®Þnh kh¸c cña ®iÒu −íc chØ
lËp ph¸p vµ hµnh ph¸p. HiÕn ph¸p ®· cô ®−îc ¸p dông trong tr−êng hîp nÕu c¸c
thÓ ho¸ nh÷ng quyÒn c¬ b¶n cña con ng−êi, cam kÕt trong ®iÒu −íc ®−îc th«ng qua
nh÷ng quyÒn mµ ngay c¶ Quèc héi còng d−íi d¹ng luËt liªn bang”.
kh«ng cã quyÒn thay ®æi hoÆc chØ ®−îc HiÕn ph¸p kh«ng quy ®Þnh cô thÓ ®iÒu
thay ®æi trong nh÷ng tr−êng hîp ®Æc biÖt kiÖn phª chuÈn ®iÒu −íc, nh−ng trªn thùc
(Kho¶n 1 Ct.135 HiÕn ph¸p) theo hiÕn tÕ ®iÒu −íc cÇn ph¶i phª chuÈn lµ: Thø
®Þnh; “Kh«ng cho phÐp ban hµnh c¸c ®¹o nhÊt, viÖc thùc hiÖn ®iÒu −íc sÏ dÉn ®Õn sù
luËt thay ®æi hoÆc h¹ thÊp quyÒn vµ tù do thay ®æi trong HTPLQG, tøc lµ ph¶i ban
cña con ng−êi vµ c«ng d©n” (Kho¶n 2 hµnh nh÷ng v¨n b¶n míi; Thø hai, ®iÒu
Ct.55); “C¸c quyÒn vµ tù do c¬ b¶n cña con −íc chØ cã hiÖu lùc ®èi víi nh÷ng tr−êng
ng−êi ®−îc b¶o ®¶m b»ng hiÕn ph¸p, hîp cô thÓ, kh«ng ¶nh h−ëng ®Õn quy ®Þnh
kh«ng h¹ thÊp quyÒn vµ tù do kh¸c cña cña ph¸p luËt hiÖn hµnh; Thø ba, ®iÒu −íc
con ng−êi vµ c«ng d©n” (Ct.55); “ë n−íc ®ã kh«ng ®−îc “−u tiªn” ¸p dông tr−íc
Nga c¸c quyÒn vµ tù do cña con ng−êi ®−îc luËt, mµ chØ −u tiªn ¸p dông trong tr−êng
®¶m b¶o phï hîp víi c¸c nguyªn t¾c vµ c¸c hîp cô thÓ (TiÕt “a” Kho¶n 1 §iÒu 15 LuËt
quy ph¹m chung cña luËt quèc tÕ vµ phï vÒ §¦QT). Nh− vËy, §¦QT ph¶i ®−îc phª
hîp víi hiÕn ph¸p” (Kho¶n 1 Ct.17). HiÕn chuÈn lµ ®iÒu −íc mµ khi thùc hiÖn nã ph¶i
ph¸p kh¼ng ®Þnh viÖc “−u tiªn” ¸p dông thay ®æi hoÆc ph¶i ban hµnh ®¹o luËt liªn
nh÷ng nguyªn t¾c vµ nh÷ng quy ph¹m cña bang míi, hoÆc ban hµnh nh÷ng quy ph¹m
luËt quèc tÕ vµ trªn c¬ së ®ã cã thÓ hiÓu míi so víi luËt hiÖn hµnh. ViÖc ¸p dông
chóng cã hiÖu lùc ph¸p lý “trªn” hiÕn ph¸p, QP§¦ mµ cÇn ph¶i thay ®æi luËt quèc néi
®ång thêi c¸c quy ph¹m luËt quèc tÕ cßn lµ nh»m ®¶m b¶o tÝnh æn ®Þnh cao cña
®−îc xem lµ mét trong nh÷ng nguån gi¶i ph¸p luËt quèc gia vµ sù t«n träng quyÒn
thÝch ph¸p luËt trong c¸c lÜnh vùc vÒ d©n hµnh ph¸p vµ b¶o vÖ quyÒn lîi quèc gia
sù, h×nh sù vµ vÒ träng tµi kinh tÕ vv... trong nh÷ng tr−êng hîp cô thÓ. Cã quan
MÆc dï, ph¸p luËt quy ®Þnh r»ng, nÕu ®iÓm cho r»ng §¦QT ®−îc c«ng bè vµ ¸p
trong ®iÒu −íc cã nh÷ng quy ®Þnh kh¸c víi dông trùc tiÕp kh«ng cÇn ban hµnh v¨n
nh÷ng quy ®Þnh trong VBPLQG th× ¸p b¶n h−íng dÉn thi hµnh vµ hiÖu lùc ph¸p
dông theo QP§¦, nh−ng kh«ng tr¶ lêi lý cña nã ®−îc ¸p dông song song víi
®−îc mét c©u hái quan träng ®ã lµ quy HTPLQG.
T¹p chÝ Khoa häc §HQGHN, Kinh tÕ - LuËt, T.XXI, Sè 2, 2005
- §Ó minh chøng cho viÖc −u tiªn ¸p ngoµi nh»m b¶o vÖ quyÒn lîi chÝnh ®¸ng
dông luËt quèc tÕ cã thÓ viÖn dÉn b»ng cña ®−¬ng sù [14, tr.88].
chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i cña Liªn X« tr−íc ®©y C¸c QPTQ cßn ®−îc quy ®Þnh trong
vÒ viÖc tu©n thñ c¸c quy ph¹m luËt quèc tÕ ®iÒu −íc vµ trong c¸c v¨n b¶n quèc tÕ
th−êng ®−îc “−u tiªn” thùc hiÖn. VÝ dô nh− kh«ng cã hiÖu lùc ph¸p lý nh− trong c¸c
viÖc rót qu©n ®éi khái Afganistan, viÖc NghÞ quyÕt cña tæ chøc quèc tÕ. VÝ dô, hai
kh«ng can thiÖp vµo c«ng viÖc néi bé cña C«ng −íc vÒ quyÒn con ng−êi cã quy chÕ
c¸c quèc gia vïng §«ng ©u khi c¸c quèc ph¸p lý nh− nhau, nh−ng C«ng −íc vÒ
gia nµy ®ang trong thêi kú c¶i c¸ch chÝnh quyÒn c«ng d©n vµ vÒ quyÒn chÝnh trÞ
trÞ-x· héi, hoÆc lµ Liªn X« ®· ra nhËp céng (1966) ®· ®−îc hÇu hÕt c¸c quèc gia trªn
®ång quèc tÕ ®Ó lªn ¸n hµnh ®éng x©m l−îc thÕ giíi phª chuÈn vµ nh÷ng ®iÒu kho¶n
cña Ir¾c chèng C«-oÐt (mÆc dï tr−íc ®©y cña C«ng −íc nµy ®−îc xem lµ quy ph¹m
n−íc nµy ®· tõng lµ ®ång minh cña Liªn chung cho c¸c chñ thÓ cña luËt quèc tÕ.
X«) vµ ñng hé dïng biÖn ph¸p tËp thÓ ®Ó Còng trong ®iÒu kiÖn ®ã sè l−îng c¸c quèc
chèng l¹i c¸c hµnh vi cña kÎ x©m l−îc. gia phª chuÈn C«ng −íc vÒ c¸c quyÒn kinh
tÕ vµ x· héi (1966) kh«ng nhiÒu vµ hµng
Nh−ng c¸c sù kiÖn ®· vµ ®ang xÈy ra
sau khi Liªn X« ph©n chia thµnh c¸c quèc lo¹t quèc gia ®· tuyªn bè kh«ng c«ng nhËn
gia ®éc lËp cã chñ quyÒn nh− nh÷ng khã C«ng −íc. Do ®ã, c¸c quy ph¹m ®iÒu −íc
kh¨n vÒ kinh tÕ, kh«ng æn ®Þnh vÒ chÝnh chØ cã hiÖu lùc b¾t buéc víi c¸c quèc gia
trÞ, m©u thuÈn sung ®ét s¾c téc, khñng bè, tham gia vµo ®iÒu −íc. C¸c quy ph¹m
vÊn ®Ò Chechinha vµ c¸c phe ph¸i chÝnh trong Tuyªn ng«n vÒ quyÒn con ng−êi cña
trÞ ®èi lËp nhau trªn chÝnh tr−êng v.v... ®· Liªn hiÖp quèc (Tuyªn ng«n nµy ®· ®−îc
c¶nh b¸o cho chóng ta thÊy r»ng kh«ng rÔ §¹i Héi ®ång Liªn hiÖp quèc th«ng qua
®Æt vÊn ®Ò chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i d−íi sù ngµy 10/12/1948 bao gåm: Lêi nãi ®Çu vµ
kiÓm tra gi¸m s¸t cña luËt quèc tÕ vµ hiÖu 30 ®iÒu trong ®ã quy ®Þnh vÒ c¸c quyÒn cña
qu¶ cña nã ®Õn ®©u cßn lµ vÊn ®Ò cña thêi con ng−êi trªn toµn thÕ giíi) [3, C.14] cã
gian, cña mçi quèc gia vµ cña céng ®ång tÝnh chÊt “®Þnh h−íng” cho tÊt c¶ c¸c quèc
quèc tÕ. gia, nh−ng c¸c ®iÒu kho¶n cña Tuyªn ng«n
®−îc céng ®ång thÕ giíi c«ng nhËn lµ quy
3. ¸p dông luËt quèc tÕ ë mét sè quèc
ph¹m chung cña luËt quèc tÕ vµ ®−îc ¸p
gia trªn thÕ giíi
dông réng r·i ë hÇu hÕt c¸c quèc gia trªn
Ph¸p luËt cña c¸c quèc gia Anh, Ph¸p thÕ giíi vµ ngay c¶ ë Toµ ¸n quèc tÕ, nh−ng
th−êng ¸p dông ph¸p luËt n−íc ngoµi khi ®Ó ¸p dông c¸c quèc gia th−êng ban hµnh
cã sung ®ét ph¸p luËt vµ tu©n thñ nguyªn v¨n b¶n c«ng nhËn c¸c quy ph¹m ®ã cã
t¾c Pacta Sunt Servanda vµ trùc tiÕp ¸p hiÖu lùc ®èi víi quèc gia m×nh.
dông quy ph¹m luËt quèc tÕ trong gi¶i
Trong tµi liÖu khoa häc ph¸p lý quèc tÕ
quyÕt c¸c vô viÖc ë toµ ¸n, nh−ng trong
®· ghi nhËn c¸c ý kiÕn, quan ®iÓm b×nh
nh÷ng tr−êng hîp cÇn thiÕt, c¬ quan t−
luËn kh¸c nhau vÒ sù chuyÓn ho¸ c¸c quy
ph¸p cña c¸c quèc gia ®ã cã thÓ kh«ng ¸p
ph¹m luËt quèc tÕ vµo HTPLQG: Thø
dông khi cho r»ng gi¶i quyÕt vô viÖc ®ã
nhÊt, cÇn chuyÓn ho¸ toµn bé c¸c nguyªn
kh«ng cÇn ph¶i ¸p dông ph¸p luËt n−íc
t¾c vµ c¸c quy ph¹m cña luËt quèc tÕ vµo
T¹p chÝ Khoa häc §HQGHN, Kinh tÕ - LuËt, T.XXI, Sè 2, 2005
- HTPLQG; Thø hai, kh«ng cÇn chuyÓn ho¸ vµ tù nguyÖn thùc hiÖn vµ v× vËy HTPLQG
toµn bé v× c¸c nguyªn t¾c vµ c¸c quy ph¹m “cÇn” ®−îc x©y dùng trªn c¬ së kh«ng t¸ch
®ã chØ ®iÒu chØnh quan hÖ gi÷a c¸c quèc gia. rêi víi c¸c nguyªn t¾c vµ c¸c quy ph¹m
quèc tÕ mµ cÇn cã sù liªn hÖ ¸p dông
Nh×n chung, c¸c nhµ khoa häc ph¸p lý
chóng. Mçi quèc gia ®Òu cã quy ®Þnh ¸p
quèc tÕ cho r»ng viÖc chuyÓn ho¸ vµo
dông ph¸p luËt quèc tÕ, nh−ng trªn thùc tÕ
HTPLQG lµ cÇn thiÕt vµ ®· lµm cho chóng
®Ó §¦QT cã hiÖu lùc trùc tiÕp trªn l·nh
cã ý nghÜa ph¸p lý míi. Ch¼ng h¹n nh−,
thæ quèc néi cÇn: Thø nhÊt, cÇn cã sù ký
HiÕn ph¸p Nga ®· kh¼ng ®Þnh r»ng c¸c c¬
kÕt, phª chuÈn, c«ng nhËn hoÆc gia nhËp
quan quyÒn lùc nhµ n−íc ®Òu tu©n thñ c¸c
§¦QT cña quèc gia ®ã; Thø hai, quy ph¹m
nguyªn t¾c vµ c¸c quy ph¹m nµy, ®ång thêi
§¦QT chØ cã hiÖu lùc khi lµ mét bé phËn
hiÕn ph¸p ®¶m b¶o cho sù tu©n thñ c¸c
cÊu thµnh cña HTPLQG; vµ Thø ba, quy
nguyªn t¾c vµ c¸c quy ph¹m ®ã.
ph¹m §¦QT kh«ng ph¶i cã hiÖu lùc ph¸p
LuËt cña §øc quy ®Þnh “Kh«ng thÓ ph¸
lý song song víi HTPLQG mµ nã chØ ®−îc
vì vµ t−íc ®o¹t quyÒn con ng−êi v× con
¸p dông phï hîp víi môc ®Ých cô thÓ trong
ng−êi lµ nÒn t¶ng cña mçi x· héi, cña hoµ
mét trËt tù tè tông nhÊt ®Þnh.
b×nh vµ c«ng lý...” (Ct.11). Trong c¸c quèc
Khoa häc ph¸p lý quèc tÕ ®· chøng
gia d©n chñ hiÕn ph¸p ®Òu quy ®Þnh c¸c
minh r»ng cã QP§¦ ®−îc ¸p dông trùc
quyÒn c¬ b¶n cña con ng−êi, cßn nh÷ng
tiÕp vµ cã quy ph¹m kh«ng ¸p dông trùc
quyÒn kh¸c mµ kh«ng ®−îc quy ®Þnh trong
tiÕp. VÝ dô, §¦QT vÒ sù hîp t¸c trong lÜnh
hiÕn ph¸p th× ®−îc ¸p dông theo luËt quèc
vùc sinh th¸i häc, mét trong nh÷ng ®iÒu
tÕ [5, p.2]. VÝ dô, HiÕn ph¸p quy ®Þnh
kho¶n cña §¦QT quy ®Þnh lµ hµng th¸ng
nguyªn t¾c chung cña ph¸p luËt (non bis in
c¸c bªn ph¶i b¸o c¸o víi nhau vÒ tr¹ng th¸i
idem) trong tr−êng hîp nh−: “Kh«ng ai bÞ
khÝ quyÓn - ®©y lµ quy ph¹m quy ®Þnh c¸c
buéc téi hai lÇn v× mét lÇn ph¹m téi”
bªn tù thùc hiÖn. Cßn quy ph¹m quy ®Þnh
(Kho¶n 1 Ct.50); trong C«ng −íc vÒ quyÒn
c¸c bªn tiÕn hµnh nh÷ng biÖn ph¸p cÇn
chÝnh trÞ vµ d©n sù còng cã quy ®Þnh t−¬ng
thiÕt ®Ó b¶o vÖ m«i tr−êng th× kh«ng ph¶i
tù nh−: “Kh«ng ai bÞ kÕt téi hai lÇn v× mét
nh− vËy.
téi mµ v× téi ®ã ng−êi ph¹m téi ®· thùc
hiÖn song b¶n ¸n hoÆc lµ ®· ®−îc tr¶ tù Mét vÊn ®Ò ®Æt ra lµ cÇn x¸c ®Þnh mèi
do”. Nh− vËy, HiÕn ph¸p ®· quy ®Þnh theo quan hÖ ph¸p lý gi÷a ®iÒu −íc víi v¨n b¶n
tinh thÇn cña quy ph¹m quèc tÕ. Th−êng mµ quèc gia ban hµnh ®Ó thùc hiÖn ®iÒu
quy ph¹m vÒ c¸c quyÒn con ng−êi ®−îc néi −íc. Thø nhÊt, viÖc chuyÓn ho¸ quy ph¹m
luËt ho¸, trõ nh÷ng tr−êng hîp ®Æc biÖt luËt quèc tÕ vµo HTPLQG kh«ng ph¶i lµ
nh− chÕ ®é tÞ n¹n, hoÆc nh÷ng ®iÒu kho¶n c¸c quy ph¹m ®ã sÏ trë thµnh c¸c quy
kh¸c vÒ ®iÒu −íc th−¬ng m¹i v.v... trong ph¹m cña HTPLQG; Thø hai, QP§¦ ®−îc
nh÷ng tr−êng hîp ®ã c¸c quyÒn cô thÓ cña chuyÓn ho¸ vµo HTPLQG kh«ng cã nghÜa
con ng−êi ®−îc ®iÒu chØnh b»ng c¸c quy lµ quy ph¹m ®ã sÏ mÊt ®i tÝnh quèc tÕ cña
ph¹m cña chÝnh c¸c ®iÒu −íc ®ã. m×nh trong HTPL quèc tÕ; Thø ba, cÇn
hiÓu trªn b×nh diÖn lµ quy ph¹m quèc tÕ
C¸c nguyªn t¾c vµ quy ph¹m chung
trong luËt quèc gia ®−îc gi¶i thÝch theo
cña luËt quèc tÕ lµ c¬ së ph¸p lý cña céng
quy ®Þnh cña luËt quèc tÕ vµ hiÖu lùc ph¸p
®ång quèc tÕ, c¸c quèc gia lu«n t«n träng
T¹p chÝ Khoa häc §HQGHN, Kinh tÕ - LuËt, T.XXI, Sè 2, 2005
- lý cña nã ®−îc x¸c ®Þnh theo kh«ng gian vµ HTPL n−íc ta phï hîp víi c¸c ®Þnh chÕ
thêi gian; Thø t−, nÕu §¦QT chÊm døt quèc tÕ, c¸c cam kÕt quèc tÕ cña c¸c tæ chøc
hiÖu lùc hoÆc t¹m ngõng hiÖu lùc, th× quèc tÕ vµ khu vùc nh−: WTO; IMF; WB;
t−¬ng øng víi nã lµ chÊm døt hoÆc t¹m ADB; ASEAN; APEC; ASEM vµ HiÖp ®Þnh
ngõng hiÖu lùc ph¸p lý cña nã trong th−¬ng m¹i ViÖt Nam-Hoa Kú. §Ó lµm
HTPLQG. ®−îc ®iÒu ®ã viÖc chuyÓn ho¸ c¸c quy ph¹m
luËt quèc tÕ vµo HTPLQG vµ ¸p dông luËt
LuËt quèc tÕ ®−îc ¸p dông ®èi víi c¸c
quèc tÕ trong viÖc gi¶i quyÕt c¸c vô viÖc ë
chñ thÓ lµ c¸c quèc gia, cßn ®èi víi c¸c thÓ
hÖ thèng toµ ¸n (h×nh sù, kinh tÕ, lao ®éng,
nh©n th−êng ®−îc ¸p dông trong nh÷ng
hµnh chÝnh vv...) vµ c¸c tæ chøc träng tµi lµ
tr−êng hîp ®Æc biÖt trªn c¬ së cña ®iÒu −íc
cÇn thiÕt vµ tÊt yÕu nÕu chóng ta muèn héi
gi÷a c¸c quèc gia víi nhau nh»m môc ®Ých
nhËp.
cô thÓ nµo ®ã. VÝ dô nh−, Quy chÕ Toµ ¸n
qu©n sù quèc tÕ ë thµnh phè Nu-ren-be ViÖc chuyÓn ho¸ c¸c quy ph¹m luËt
(Nuyn-bÐc) v.v... quèc tÕ vµo HTPL ViÖt Nam ®· ®−îc ghi
nhËn ë mét sè v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p
ViÖc chuyÓn ho¸ c¸c quy ph¹m luËt
luËt: HiÕn ph¸p 1992 ®· cô thÓ ho¸ c¸c quy
quèc tÕ vµo luËt quèc gia cßn ®−îc ghi
®Þnh vÒ quyÒn vµ nghÜa vô c¬ b¶n cña c«ng
nhËn trong lÜnh vùc ®Êu tranh chèng téi
d©n nh− “C¸c quyÒn con ng−êi vÒ chÝnh trÞ,
ph¹m nh− trong luËt h×nh sù cã chÕ tµi vÒ
d©n sù, kinh tÕ, v¨n ho¸ vµ x· héi ®−îc t«n
h×nh ph¹t tö h×nh ngµy cµng ®−îc c¸c quèc
träng, thÓ hiÖn ë c¸c quyÒn c«ng d©n vµ
gia ¸p dông theo quy ph¹m luËt quèc tÕ,
®−îc quy ®Þnh trong hiÕn ph¸p vµ luËt”
®iÒu dã ®· ®−îc ghi nhËn trong C«ng −íc
(§iÒu 50) “Kh«ng ai bÞ coi lµ cã téi vµ ph¶i
vÒ quyÒn d©n sù vµ chÝnh trÞ: “QuyÒn sèng
chÞu h×nh ph¹t khi ch−a cã b¶n ¸n kÕt téi
cña con ng−êi lµ quan träng nhÊt vµ quyÒn
cña Toµ ¸n ®· cã hiÖu lùc ph¸p luËt” (§iÒu
®ã lµ bÊt kh¶ x©m ph¹m”. QuyÒn sèng ®ã
72).
®−îc cô thÓ ho¸ vµo HTPLQG, vÝ dô ë
Ch©u ¢u gÇn nh− ®· bá chÕ tµi tö h×nh vµ Trong lÜnh vùc vÒ hîp ®ång cã yÕu tè
®−a chÕ tµi nµy lµm ®iÒu kiÖn khi quèc gia n−íc ngoµi ë ViÖt Nam, luËt quèc tÕ ®−îc
Ch©u ¢u ngoµi EU muèn gia nhËp liªn ¸p dông th«ng qua luËt quèc gia vµ ®−îc
minh nµy. ë Trung Quèc - quèc gia ®«ng ¸p dông trong quan hÖ hîp ®ång víi t−
d©n nhÊt thÕ giíi ®· gi¶m téi cã chÕ tµi tö c¸ch lµ nguån ®éc lËp [11, tr.156-157].
h×nh tõ 67 cña LuËt H×nh sù 1997 xuèng Muèn vËy, cÇn cã sù chuyÓn ho¸ quy ph¹m
cßn 29 theo LuËt H×nh sù 1999 [8, -Tr.6]. luËt quèc tÕ vµo ph¸p luËt ViÖt Nam vµ
Ngµy nay, thÕ giíi ®ang ®Êu tranh ®Ó tiÕn luËt quèc tÕ cÇn ®−îc ¸p dông trùc tiÕp,
tíi xo¸ bá ¸n tö h×nh trªn ph¹m vi toµn cÇu. ®iÒu ®ã lµ phï hîp víi luËt ph¸p cña nhiÒu
n−íc trªn thÕ giíi.
4. ¸p dông luËt quèc tÕ ë ViÖt Nam
Bé LuËt D©n sù ViÖt Nam ®· quy ®Þnh
N−íc ta ®ang trong qu¸ tr×nh c«ng
nguån ph¸p luËt ®−îc ¸p dông cho quan hÖ
nghiÖp ho¸ vµ hiÖn ®¹i ho¸, x©y dùng nhµ
d©n sù cã yÕu tè n−íc ngoµi lµ ph¸p luËt
n−íc ph¸p quyÒn x· héi chñ nghÜa vµ héi
quèc gia, ph¸p luËt quèc tÕ, nguån bæ trî,
nhËp kinh tÕ quèc tÕ, do ®ã viÖc x©y dùng,
tËp qu¸n quèc tÕ (§iÒu 827); “Trong tr−êng
söa ®æi, bæ sung ph¸p luËt, c¬ chÕ, chÝnh
hîp §¦QT mµ Céng hoµ x· héi chñ nghÜa
s¸ch lµ cÇn thiÕt. CÇn ph¶i x©y dùng
T¹p chÝ Khoa häc §HQGHN, Kinh tÕ - LuËt, T.XXI, Sè 2, 2005
- ViÖt Nam (XHCNVN) ký kÕt hoÆc tham gia Ph¸p lÖnh vÒ ký kÕt vµ thùc hiÖn
cã quy ®Þnh kh¸c víi quy ®Þnh cña Bé luËt §¦QT n¨m 1998 ®· kh¼ng ®Þnh viÖc
nµy th× ¸p dông theo quy ®Þnh cña §¦QT” nghiªm chØnh tu©n thñ c¸c cam kÕt quèc tÕ
(Kho¶n 2); “TËp qu¸n quèc tÕ ®−îc ¸p dông mµ ViÖt Nam lµ mét bªn tham gia (§iÒu
trong ®iÒu kiÖn Bé luËt D©n sù, c¸c 23); “§¦QT ®−îc ký kÕt ph¶i phï hîp víi
VBQPPL kh¸c, §¦QT kh«ng ®iÒu chØnh vµ nh÷ng nguyªn t¾c c¬ b¶n cña ph¸p luËt
viÖc ¸p dông ®ã kh«ng tr¸i víi c¸c quy ®Þnh quèc tÕ vµ c¸c quy ®Þnh cña HiÕn ph¸p
cña ph¸p luËt Céng hoµ XHCNVN” (Kho¶n n−íc Céng hoµ XHCNVN” (Kho¶n 1 §iÒu
4). Nh− vËy, Bé luËt nµy ®· ®i tiªn phong 3); “§¦QT ph¶i ®−îc phª chuÈn lµ ®iÒu −íc
trong vÊn ®Ò ¸p dông quy ph¹m luËt quèc tÕ cã ®iÒu kho¶n tr¸i hoÆc ch−a ®−îc quy
vµ −u tiªn ¸p dông chóng trong gi¶i quyÕt ®Þnh trong c¸c VBQPPL cña Quèc héi,
c¸c vô viÖc cô thÓ cã yÕu tè n−íc ngoµi. UBTV Quèc héi vµ Chñ tÞch n−íc” (Môc “b”
Kho¶n 1 §iÒu 10); “§¦QT ph¶i ®−îc phª
LuËt §Çu t− n−íc ngoµi t¹i ViÖt Nam
duyÖt lµ ®iÒu −íc cã ®iÒu kho¶n tr¸i hoÆc
cã quy ®Þnh “Trong tr−êng hîp ph¸p luËt
ch−a ®−îc quy ®Þnh trong c¸c VBQPPL cña
ViÖt Nam ch−a cã quy ®Þnh, c¸c bªn cã thÓ
ChÝnh phñ” (Môc “b” Kho¶n 1 §iÒu 11);
tho¶ thuËn trong hîp ®ång viÖc ¸p dông
“N−íc Céng hßa XHCNVN nghiªm chØnh
luËt cña n−íc ngoµi nÕu viÖc ¸p dông luËt
tu©n thñ §¦QT cña m×nh ®· ký kÕt ®ång
n−íc ngoµi ®ã kh«ng tr¸i víi nh÷ng
thêi ®ßi hái c¸c bªn ký kÕt kh¸c còng
nguyªn t¾c c¬ b¶n cña ph¸p luËt ViÖt Nam
[10, Kho¶n 2 §iÒu 66] nghiªm chØnh tu©n thñ §¦QT ®· ®−îc ký
kÕt víi N−íc Céng hoµ XHCNVN” (§iÒu 23).
LuËt H«n nh©n vµ Gia ®×nh n¨m 2000,
quy ®Þnh “ë n−íc Céng hoµ XHCNVN quan C¸c quy ph¹m luËt quèc tÕ ®· ®−îc néi
hÖ h«n nh©n vµ gia ®×nh cã yÕu tè n−íc luËt ho¸ trong luËt h×nh sù ViÖt Nam
ngoµi ®−îc t«n träng vµ b¶o vÖ phï hîp víi trong lÜnh vùc hîp t¸c quèc tÕ nh»m ®Êu
c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt ViÖt Nam vµ tranh chèng téi ph¹m, nhiÒu v¨n b¶n quèc
§¦QT mµ Céng hoµ XHCNVN ký kÕt vµ tÕ ®· ®−îc néi luËt ho¸ vµo luËt h×nh sù
tham gia” (Kho¶n 1 §iÒu 100); “Nhµ n−íc b»ng viÖc ký, phª chuÈn, phª duyÖt, tham
Céng hoµ XHCNVN b¶o hé quyÒn, lîi Ých gia vµ gia nhËp c¸c §¦QT [9, tr.370-374].
hîp ph¸p cña c«ng d©n ViÖt Nam ë n−íc Trong lÜnh vùc së h÷u trÝ tuÖ, ViÖt Nam lµ
ngoµi trong quan hÖ h«n nh©n vµ gia ®×nh thµnh viªn cña C«ng −íc Pari vÒ b¶o hé së
phï hîp víi ph¸p luËt ViÖt Nam, ph¸p luËt h÷u c«ng nghiÖp (1883), HiÖp ®Þnh th−¬ng
cña n−íc së t¹i, ph¸p luËt vµ tËp qu¸n m¹i ViÖt Nam-Hoa Kú ®· ®Ò cËp gÇn nh−
quèc tÕ” (Kho¶n 3); “Trong tr−êng hîp luËt toµn bé c¸c lÜnh vùc quan hÖ kinh tÕ
nµy, c¸c VBPL kh¸c cña ViÖt Nam cã quy th−¬ng m¹i hiÖn ®¹i: th−¬ng m¹i hµng
®Þnh hoÆc §¦QT mµ Céng hoµ XHCNVN ho¸; së h÷u trÝ tuÖ; th−¬ng m¹i dÞch vô;
ký kÕt hoÆc tham gia viÖn dÉn th× ph¸p quan hÖ ®Çu t−; t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho
luËt n−íc ngoµi ®−îc ¸p dông, nÕu viÖc ¸p kinh doanh; c¸c quy ®Þnh vÒ minh b¹ch
dông ®ã kh«ng tr¸i víi c¸c nguyªn t¾c quy chÝnh s¸ch vv... Nh− vËy, chóng ta ®· c«ng
®Þnh trong luËt nµy. Trong tr−êng hîp nhËn c¸c quy ph¹m quèc tÕ vµ hiÖp ®Þnh cã
ph¸p luËt ViÖt Nam dÉn chiÕu trë l¹i ph¸p hiÖu lùc vµ t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó ViÖt Nam héi
luËt n−íc ngoµi th× ¸p dông ph¸p luËt vÒ nhËp vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi. Trong lÜnh
h«n nh©n vµ gia ®×nh ViÖt Nam” (§iÒu 101). vùc t− ph¸p quèc tÕ ViÖt Nam ®· ký kÕt
T¹p chÝ Khoa häc §HQGHN, Kinh tÕ - LuËt, T.XXI, Sè 2, 2005
- kho¶ng 15 HiÖp ®Þnh t−¬ng trî t− ph¸p víi ®ã cã kho¶ng 130 hiÖp ®Þnh ký trong 10
nhiÒu quèc gia trªn thÕ giíi [18, tr.23-25]. n¨m gÇn ®©y vµ sè l−îng hiÖp ®Þnh vÒ c¸c
lÜnh vùc hîp t¸c kh¸c sÏ ®−îc ký kÕt ngµy
C¸c cam kÕt quèc tÕ cã hiÖu lùc trªn
cµng nhiÒu víi c¸c n−íc trong khu vùc,
l·nh thæ c¸c quèc gia b»ng c¸ch chuyÓn
ch©u lôc vµ trªn thÕ giíi. Do ®ã, viÖc “lµm
ho¸ vµo luËt quèc gia th«ng qua viÖc ban
quen” víi luËt quèc tÕ, viÖc néi luËt ho¸ c¸c
hµnh c¸c v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt
quy ph¹m quèc tÕ, viÖc thùc thi ¸p dông
nh−: luËt, ®¹o luËt, c¸c v¨n b¶n vÒ phª
luËt quèc tÕ lµ rÊt cÇn thiÕt, nãi nh− nhµ
chuÈn, phª duyÖt §¦QT. ChuyÓn ho¸ luËt
B¸c häc Ph¸p lµ ngµy nay thÕ giíi ®· ®¹i
quèc tÕ vµo HTPLQG thùc chÊt lµ viÖc thùc
®ång, chóng ta kh«ng thÓ tù t¸ch m×nh
hiÖn c¸c cam kÕt quèc tÕ th«ng qua
khái céng ®ång thÕ giíi mµ cÇn ph¶i
HTPLQG [13, tr.33]. Ký §¦QT ®ång nghÜa
nghiªn cøu, t×m hiÓu ®Ó hiÓu biÕt vÒ nh÷ng
víi viÖc quèc gia ®ã cam kÕt thùc hiÖn
con ng−êi, phong tôc tËp qu¸n, luËt lÖ cña
nh÷ng ®iÒu kho¶n ®· ®−îc quy ®Þnh trong
hä nh− thÕ nµo ë nh÷ng phÇn kh¸c nhau
®iÒu −íc, ®ång ý tu©n thñ c¸c QP§¦ mµ
trªn tr¸i ®Êt ®Ó tõ ®ã cã sù hîp t¸c quèc tÕ
quèc gia ®ã lµ mét bªn hoÆc lµ thµnh viªn
víi nhau, ®¬n gi¶n chØ v× sù “céng tån”.
cña ®iÒu −íc [2, Ct.27].
Muèn vËy, chóng ta cÇn më cöa sæ ®Ó nh×n
5. KÕt luËn
ra thÕ giíi [16,C.6].
Tõ c¸c quy ph¹m cña luËt quèc tÕ ®−îc
XuÊt ph¸t tõ quan ®iÓm “céng tån” trªn
néi luËt ho¸ trong c¸c v¨n b¶n quy ph¹m
c¬ së hîp t¸c vµ héi nhËp nªn ch¨ng ®· ®Õn
ph¸p luËt cña ViÖt Nam nãi trªn chóng ta
lóc hiÕn ph¸p cña ViÖt Nam nªn cã ®iÒu
cã thÓ nhËn xÐt r»ng luËt quèc tÕ ngµy
kho¶n quy ®Þnh r»ng: “C¸c nguyªn t¾c
cµng ®−îc quan t©m h¬n trong ®êi sèng x·
chung, c¸c quy ph¹m ®iÒu −íc vµ c¸c quy
héi ta. §iÒu ®ã lµ mét thùc tÕ v× mçi quèc
ph¹m luËt quèc tÕ lµ mét bé phËn cña
gia ®Òu lµ mét thµnh viªn n»m trong céng
HTPLQG” vµ cÇn ®−îc cô thÓ ngay trong
®ång quèc tÕ vµ chÞu sù ®iÒu chØnh nhÊt
Dù th¶o LuËt ký kÕt, gia nhËp vµ thùc
®Þnh cña luËt quèc tÕ. LuËt quèc tÕ ®Æt ra
hiÖn §¦QT s¾p ®−îc quèc héi th«ng qua,
nh÷ng cam kÕt nhÊt ®Þnh cho quèc gia, cßn
nh÷ng quy ®Þnh nh− vËy còng phï hîp víi
luËt quèc gia l¹i quy ®Þnh c¬ quan nµo cña
néi dung trong hiÕn ph¸p vµ luËt vÒ §¦QT
nhµ n−íc hoÆc c¸ nh©n nµo cã thÈm quyÒn
cña nhiÒu quèc gia trªn thÕ giíi, tøc lµ cÇn
thay mÆt cho nhµ n−íc thùc hiÖn c¸c cam
chuyÓn ho¸ vµ néi luËt ho¸ chóng vµo
kÕt quèc tÕ. Tõ khi ban hµnh Ph¸p lÖnh vÒ
trong hiÕn ph¸p (®¹o luËt cã hiÖu lùc ph¸p
ký kÕt vµ thùc hiÖn §¦QT n¨m 1998, ViÖt
lý cao nhÊt) vµ quan ®iÓm ®ã còng phï hîp
Nam ®· ký kÕt vµ gia nhËp h¬n 700 §¦QT
víi tinh thÇn c¸c NghÞ quyÕt t¹i c¸c kú häp
(kh«ng tÝnh c¸c §¦QT ®−îc ký kÕt víi
cña Quèc héi kho¸ IX vÒ viÖc ban hµnh v¨n
danh nghÜa bé ngµnh) vµ nÕu tÝnh tõ n¨m
b¶n quy ph¹m ph¸p luËt ®Ó thùc hiÖn
1986 ®Õn nay th× ViÖt Nam ®· ký kÕt h¬n
§¦QT. §ång thêi cÇn nghiªn cøu ®Ó ¸p
1000 §¦QT song ph−¬ng vµ ®· gia nhËp
dông tËp qu¸n quèc tÕ nhiÒu h¬n trong c¸c
h¬n 180 §¦QT ®a ph−¬ng [12, tr.25]. NÕu
v¨n b¶n cña HTPLQG ®Ó t¹o ra hµnh lang
xÐt riªng vÒ gãc ®é hîp t¸c kinh tÕ, chØ tÝnh
ph¸p lý cho tiÕn tr×nh héi nhËp kinh tÕ
®Õn th¸ng 5/2003 chóng ta ®· ký kÕt
quèc tÕ.
kho¶ng 250 hiÖp ®Þnh song ph−¬ng, trong
T¹p chÝ Khoa häc §HQGHN, Kinh tÕ - LuËt, T.XXI, Sè 2, 2005
- Tµi liÖu tham kh¶o
Bepeщетин B.C., Даниленко Г.M., Мюлллерсон Р.А. Конституционная реформа СССР и
1.
международное право, //Сов. гос. и право, 1990, №5.
Венская Конвенция 1969 г. “O международных договоров”.
2.
Cм: Kopбyt Л.В; Поленина C.В. Международные конвенции и декларации о правах
3.
женщин и детей, Сборник универсальных и региональных международных документов.
M,1997.
С3 - РФ. 1995, № 33.
4.
См., например, Доклад Финляндии Комитету по правам человека// //U.N. Doc. CCPR.
5.
Add. 7. 1985.
6. Damrosch L.F, The Role of the United States Senates Concerning Self-Executing and Non-
Self-Executing Treaties, Chicago-Kent Law Review, 1992. Vol.67.
7. Danrosch L.F, Internatinal Human Rights Law in Soviet and American conits, Yale law
Journal, 1991.
8. §êi sèng vµ ph¸p luËt, Sè 49 (196) tõ 2-8/12/2004.
9. §µo TrÝ óc, LuËt H×nh sù ViÖt Nam (QuyÓn 1) - Nh÷ng vÊn ®Ò chung, Hµ Néi, NXB Khoa
häc x· héi, Hµ Néi, 2000.
10. LuËt §Çu t− n−íc ngoµi t¹i ViÖt Nam, NXB ChÝnh trÞ Quèc gia, Hµ Néi, 2000.
11. Mét sè vÊn ®Ò lý luËn vµ thùc tiÔn vÒ Ph¸p luËt hîp ®ång ë ViÖt Nam hiÖn nay, S¸ch chuyªn
kh¶o, NXB C«ng an nh©n d©n, Hµ Néi 2003.
12. Ng« §øc M¹nh, Mèi quan hÖ gi÷a §¦QT víi ph¸p luËt quèc gia, Nghiªn cøu lËp ph¸p, Sè
12-12/2004.
13. NguyÔn §¨ng Dung, Lª Mai Thanh vµ NguyÔn Hoµng V©n, T×m hiÓu LuËt Quèc tÕ, NXB.
§ång Nai, 2000.
14. NguyÔn B¸ DiÕn (chñ biªn), Gi¸o tr×nh T− ph¸p Quèc tÕ, NXB §¹i häc Quèc gia Hµ Néi,
2001.
15. Paquete Habana,175 U.S. 677, 700 (1900)
Renhe §avit and Camila Jaufret-Spinosi, Основные правовые системы современности.
16.
M. “MO”, 1997.
Stanford v. Kentucky, 492 U.S. 361, 369 п.1 (1989)
17.
18. ViÖn nghiªn cøu khoa häc ph¸p lý - Bé T− ph¸p, Th«ng tin khoa häc ph¸p lý, sè th¸ng
2/2002.
19. Whirney v. Robertson, 124 U.S. 190, 194 (1888)
Закон о поряке заключения, испонения и деносации международных договоров СССР
20.
1978г.
Курс международного права/под редакцией Р.А. Мюлллерсона и Г.И. Тункина. Т.1 –М.,
21.
1989г. С.229-300; Мюлллерсон Р.А. Соотношение международного и национального
права. –М., 1982г.
nguon tai.lieu . vn
