Xem mẫu

  1. nghiªn cøu - trao ®æi TS. §inh Dòng Sü * 1. C¸c ®Æc tr−ng cña ho¹t ®éng kinh ®éng kinh doanh tÝn dông l tÝnh liªn quan doanh tÝn dông lÉn nhau trong hÖ thèng tÝn dông v mèi Kinh doanh tiÒn tÖ, tÝn dông l lo¹i h×nh quan hÖ cña c¸c ho¹t ®éng tÝn dông víi to n kinh doanh ®Æc thï trong nÒn kinh tÕ. TÝnh bé nÒn kinh tÕ. Sù th nh c«ng, tÝnh æn ®Þnh ®Æc thï cña lo¹i h×nh kinh doanh n y kh«ng hay sù thÊt b¹i, ®æ vì cña mét hay mét sè chØ ®¬n thuÇn v× sù ®Æc biÖt cña ®èi t−îng TCTD ®Òu cã t¸c ®éng ®Õn sù an to n cña c¶ kinh doanh l - tiÒn tÖ - lo¹i h ng ho¸ kh¸c hÖ thèng TCTD v còng t−¬ng tù, nã t¸c h¼n víi c¸c lo¹i h ng ho¸ th«ng th−êng cña ®éng tÝch cùc hay tiªu cùc ®Õn to n bé nÒn thÞ tr−êng nãi chung m cßn v× kinh doanh kinh tÕ. Thùc tiÔn ph¸t triÓn kinh tÕ thÕ giíi tÝn dông l kinh doanh “trªn sù kinh doanh hiÖn ®¹i ® cho chóng ta thÊy nh÷ng cuéc cña ng−êi kh¸c”. khñng ho¶ng kinh tÕ, t i chÝnh thÕ giíi hay Nãi nh− vËy kh«ng cã nghÜa l kinh khu vùc ®Òu Ýt nhiÒu cã liªn quan ®Õn c¸c doanh tÝn dông ho n to n phô thuéc v o ho¹t ®éng tÝn dông, tiÒn tÖ, thËm chÝ b¾t kh¸ch quan, v o kÕt qu¶ kinh doanh cña nguån tõ sù ®æ vì tÝn dông. ë ViÖt Nam, nh÷ng ng−êi vay vèn cña tæ chøc tÝn dông chóng ta ch−a thÓ quªn ®−îc bøc tranh kinh (TCTD) nh−ng ®Æc tr−ng hiÓn nhiªn v l tÕ ®Çu nh÷ng n¨m 90 cña thÕ kØ tr−íc víi sù thuéc tÝnh cña kinh doanh tÝn dông l phô ®æ vì h ng lo¹t cña hÖ thèng quü tÝn dông thuéc rÊt nhiÒu v o sù trung thùc v hiÖu qu¶ nh©n d©n, ® l m rèi ren thªm t×nh tr¹ng kinh doanh cña nh÷ng ng−êi vay vèn cña khñng ho¶ng v sa sót cña nÒn kinh tÕ lóc TCTD. Nh÷ng cè g¾ng mang tÝnh chñ quan bÊy giê. ChÝnh v× vËy, viÖc b¶o ®¶m an to n cña c¸c tæ chøc tÝn dông còng cã vai trß quan cho ho¹t ®éng kinh doanh cña hÖ thèng tÝn träng trong b¶o ®¶m an to n tÝn dông song râ dông ë mäi nÒn kinh tÕ l v« cïng quan r ng l nh÷ng nç lùc cña TCTD còng sÏ trë träng, trªn thùc tÕ nã ® v−ît ra ngo i sù tù nªn Ýt ý nghÜa nÕu rñi ro tÝn dông Ëp ®Õn tõ b¶o vÖ cña c¸c tæ chøc kinh doanh tÝn dông sù kh«ng trung thùc hay tõ sù thua lç, thËm v trë th nh mèi quan t©m chung cña mäi chÝ ph¸ s¶n cña nh÷ng ng−êi vay vèn. Do nh n−íc. Còng nh− vËy, ë ViÖt Nam, vÊn ®Ò vËy, kinh doanh tÝn dông l lo¹i h×nh kinh an to n tÝn dông lu«n lu«n ®−îc coi l nhiÖm doanh cã nhiÒu rñi ro. vô rÊt quan träng trong c¸c ho¹t ®éng ng©n §Æc tr−ng kh¸c cña ho¹t ®éng kinh h ng c¶ trªn gãc ®é kinh doanh lÉn gãc ®é doanh tÝn dông l kinh doanh chñ yÕu b»ng qu¶n lÝ nh n−íc v b»ng nhiÒu biÖn ph¸p vèn cña ng−êi kh¸c, tøc l b»ng tiÒn huy kh¸c nhau v× môc tiªu an to n tÝn dông còng ®éng ®−îc m chóng ta vÉn th−êng nãi l ®i vay ®Ó cho vay. V ®Æc tr−ng n÷a cña ho¹t * V¨n phßng ChÝnh phñ 34 - T¹p chÝ luËt häc
  2. nghiªn cøu - trao ®æi l an to n cña nÒn kinh tÕ. göi sÏ l m cho t©m lÝ cña ng−êi göi tiÒn 2. C¸c biÖn ph¸p b¶o ®¶m an to n tÝn kh«ng bÞ hoang mang, mÊt lßng tin v ng−êi dông ta sÏ kh«ng nghÜ ®Õn viÖc ph¶i véi v rót tiÒn §Ó b¶o ®¶m an to n tÝn dông, Nh n−íc tõ c¸c ng©n h ng kh¸c, ®iÒu ®ã tr¸nh ®ù¬c sù còng nh− c¸c tæ chøc tÝn dông ph¶i t×m kiÕm ®æ vì mang tÝnh d©y chuyÒn cã thÓ x¶y ra v ¸p dông nhiÒu biÖn ph¸p kh¸c nhau, ®èi víi hÖ thèng ng©n h ng, TCTD. Do vËy, chóng t«i t¹m xÕp chóng th nh hai nhãm l b¶o hiÓm tiÒn göi kh«ng chØ dõng l¹i ë môc c¸c biÖn ph¸p ph¸p lÝ v c¸c biÖn ph¸p tæ tiªu b¶o vÖ quyÒn lîi trùc tiÕp cña ng−êi göi chøc. Ngo i ra, còng cã thÓ kÓ ®Õn lo¹i biÖn tiÒn ë ng©n h ng, TCTD bÞ ph¸ s¶n m cßn l ph¸p n÷a l c¸c biÖn ph¸p nghiÖp vô cña c¸c mét trong c¸c c«ng cô ®Ó b¶o ®¶m an to n TCTD. tÝn dông, h¹n chÕ rñi ro v tr¸nh ®−îc sù ®æ C¸c biÖn ph¸p ph¸p lÝ ®−îc thÓ hiÖn chñ vì cã tÝnh d©y chuyÒn cña hÖ thèng tÝn dông. yÕu ë nh÷ng quy ®Þnh trong c¸c ®¹o luËt vÒ Môc tiªu tæng qu¸t cña b¶o hiÓm tiÒn göi ng©n h ng v c¸c tæ chøc tÝn dông, vÝ dô nh− chÝnh l sù æn ®Þnh cña c¶ hÖ thèng t i chÝnh. c¸c quy ®Þnh vÒ møc vèn ph¸p ®Þnh cña c¸c 4. M« h×nh n o cho b¶o hiÓm tiÒn göi tæ chøc tÝn dông; vÒ dù tr÷ b¾t buéc; lËp dù Theo quan ®iÓm vÒ tÝnh dÔ bÞ tæn th−¬ng phßng rñi ro; quy ®Þnh vÒ c¸c h¹n chÕ tÝn cña lo¹i h×nh kinh doanh tÝn dông, ng y nay dông; vÒ giíi h¹n cho vay, b¶o l nh; giíi h¹n c¸c chÝnh phñ ®Òu nhËn thøc ®−îc r»ng sù ®æ gãp vèn, mua cæ phÇn; c¸c biÖn ph¸p b¶o vì cña mét ng©n h ng nÕu ®−îc xö lÝ mét ®¶m tiÒn vay... c¸ch thiÕu kinh nghiÖm v kh«ng ®óng ®¾n C¸c biÖn ph¸p tæ chøc nh− qu¶n lÝ nh rÊt cã thÓ kÐo theo sù sôp ®æ cña c¸c ng©n n−íc ®èi víi sù h×nh th nh v ho¹t ®éng cña h ng kh¸c, thËm chÝ l c¶ hÖ thèng tÝn dông. c¸c tæ chøc tÝn dông; th nh lËp c¸c tæ chøc Do vËy, v o nh÷ng n¨m 80 v ®Çu nh÷ng b¶o hiÓm, b¶o to n tiÒn göi. Trong ph¹m vi n¨m 90 cña thÕ kØ tr−íc, víi c¸c cuéc khñng b i viÕt n y chóng t«i xin ®−îc ®Ò cËp lo¹i ho¶ng t i chÝnh, tiÒn tÖ ng y c ng gia t¨ng, h×nh tæ chøc - lo¹i ho¹t ®éng cã liªn quan nhiÒu quèc gia trªn thÕ giíi ® th nh lËp c¸c ®Õn an to n cña hÖ thèng tÝn dông ng©n tæ chøc b¶o hiÓm tiÒn göi, ®Æc biÖt l c¸c nÒn h ng, ®ã l b¶o hiÓm tiÒn göi. kinh tÕ ®ang chuyÓn ®æi ë §«ng ¢u, hä ® 3. B¶o hiÓm tiÒn göi nh»m môc ®Ých g× ®Æt ra nhiÒu c©u hái v muèn ®−îc cã nh÷ng B¶o hiÓm tiÒn göi tr−íc hÕt l v× môc tiªu ý kiÕn t− vÊn tõ Quü tiÒn tÖ quèc tÕ (IMF) v b¶o vÖ quyÒn lîi cña ng−êi göi tiÒn. Khi cã Ng©n h ng thÕ giíi (WB) ®Ó t×m ra m« h×nh ng©n h ng hay TCTD n o ®ã bÞ ph¸ s¶n, nÕu b¶o hiÓm tiÒn göi phï hîp. ng©n h ng ®ã tham gia v o c¬ chÕ b¶o hiÓm Theo t i liÖu chuyªn kh¶o ®−îc ph¸t tiÒn göi hoÆc ®−îc chÝnh phñ tuyªn bè chi tr¶ h nh bëi Quü tiÒn tÖ quèc tÕ víi tiªu ®Ò “B¶o b¶o hiÓm tiÒn göi th× nh÷ng ng−êi göi tiÒn t¹i hiÓm tiÒn göi - thùc tÕ v nh÷ng ®Þnh chÕ phï ng©n h ng ph¸ s¶n ®ã cã c¬ héi ®−îc tr¶ mét hîp”(1) cña t¸c gi¶ Gillian Garcia, tÝnh ®Õn phÇn hay to n bé sè tiÒn göi cña m×nh. Tuy n¨m 2000 trªn thÕ giíi ® cã 72 n−íc th nh nhiªn, ®iÒu quan träng h¬n l b¶o hiÓm tiÒn lËp tæ chøc b¶o hiÓm tiÒn göi. Tuy nhiªn, ®©y T¹p chÝ luËt häc - 35
  3. nghiªn cøu - trao ®æi chØ l con sè thèng kª vÒ c¸c n−íc m chÝnh sÏ ®−îc tr¶ bao nhiªu ®Ó cã thÓ ph©n t¸n rñi phñ ®i theo m« h×nh c«ng khai tuyªn bè ro tiÒn göi. Do vËy, m« h×nh cã tæ chøc b¶o thanh to¸n b¶o hiÓm tiÒn göi. Cßn cã tíi 50 hiÓm tiÒn göi hiÖn h÷u sÏ t¹o ®−îc niÒm tin n−íc kh¸c tuy kh«ng th nh lËp tæ chøc b¶o cao h¬n cña d©n chóng ®èi víi c¸c ng©n hiÓm tiÒn göi nh−ng thùc tÕ chÝnh phñ ®Òu cã h ng. tr¶ b¶o hiÓm tiÒn göi cho d©n chóng khi cã M« h×nh b¶o vÖ ngÇm th−êng kh«ng ng©n h ng hay TCTD n o ®ã bÞ ph¸ s¶n. ®−îc x¸c ®Þnh tr−íc vÒ mÆt ph¸p lÝ m phô Thùc chÊt, c¸c tr−êng hîp n y ® t¹o ra “c¬ thuéc v o c¸c quyÕt ®Þnh cña chÝnh phñ chÕ b¶o vÖ ngÇm”. trong tõng tr−êng hîp cô thÓ. Tuú v o tõng Cã thÓ nãi, trªn thÕ giíi hiÖn nay cã hai t×nh huèng, chÝnh phñ cã thÓ trùc tiÕp bá tiÒn m« h×nh b¶o hiÓm tiÒn göi l m« h×nh c«ng ra ®Ó tr¶ b¶o hiÓm cho ng−êi göi tiÒn nh−ng khai chÝnh thøc b»ng viÖc th nh lËp tæ chøc còng cã thÓ th«ng qua c¸c gi¶i ph¸p tæ chøc b¶o hiÓm tiÒn göi v m« h×nh “b¶o vÖ ngÇm v t i chÝnh kh¸c nh− c¬ cÊu l¹i ng©n h ng ®èi víi tiÒn göi” nh− nãi ë trªn. Ngo i ra, cã nguy c¬ ®ãng cöa b»ng c¸ch s¸p nhËp víi còng cã nh÷ng n−íc, chÝnh phñ gi÷ th¸i ®é c¸c ng©n h ng m¹nh; ®Çu t− thªm vèn ®Ó c¬ mËp mê trong viÖc tr¶ b¶o hiÓm tiÒn göi cho cÊu l¹i hoÆc cã thÓ mua l¹i c¸c kho¶n nî cña d©n chóng; cã n−íc th× thay v× tr¶ b¶o hiÓm ng©n h ng... Nãi chung, m« h×nh b¶o l nh tiÒn göi, nh n−íc thùc hiÖn nh÷ng −u tiªn ngÇm lu«n lu«n bÞ ®éng tr−íc tÝnh thiÕu kÕ ph¸p lÝ cho yªu cÇu tr¶ tiÒn cña nh÷ng ng−êi ho¹ch v ®Æc biÖt l søc Ðp vÒ t i chÝnh, v× göi tiÒn so víi nh÷ng ng−êi kh¸c trong qu¸ nguån vèn ®Ó tr¶ b¶o hiÓm th−êng kh«ng tr×nh thanh lÝ t i s¶n cña ng©n h ng ph¸ s¶n ®−îc lËp kÕ ho¹ch tr−íc; hoÆc trong khi nh− ë Hång K«ng; còng cã n−íc ho n to n chÝnh phñ ph¶i g¸nh v¸c qu¸ nÆng nÒ th× c¸c tõ chèi b¶o hiÓm tiÒn göi nh− New Zealand. ng©n h ng l¹i gÇn nh− ®øng ngo i sù ®ãng C¸c n−íc theo m« h×nh th nh lËp tæ chøc gãp vÒ t i chÝnh. V ®iÒu quan träng h¬n l b¶o hiÓm tiÒn göi th−êng ph¸p lÝ ho¸ vÊn ®Ò m«i tr−êng t i chÝnh, tÝn dông kh«ng t¹o b¶o hiÓm tiÒn göi th«ng qua c¸c v¨n b¶n ®−îc lßng tin ®èi víi d©n chóng. Trªn thùc ph¸p luËt, trong ®ã quy ®Þnh râ vÒ tæ chøc v tÕ, m« h×nh th nh lËp tæ chøc b¶o hiÓm tiÒn c¬ chÕ ho¹t ®éng cña tæ chøc b¶o hiÓm tiÒn göi víi c¬ chÕ tr¶ tiÒn b¶o hiÓm râ r ng vÉn göi; vÒ tr−êng hîp n o th× ph¶i tr¶ b¶o hiÓm ®−îc sö dông nhiÒu h¬n. tiÒn göi; vÒ c¸c nghÜa vô cña c¸c TCTD ph¶i 5. ChÝnh phñ hay t− nh©n l m b¶o tham gia b¶o hiÓm tiÒn göi v møc phÝ ph¶i hiÓm tiÒn göi? ®ãng; vÒ møc tiÒn b¶o hiÓm ®−îc tr¶ v vÒ Nh− ® ph©n tÝch ë phÇn trªn, b¶o ®¶m ®iÒu kiÖn cña ng−êi göi tiÒn ®−îc tr¶ tiÒn b¶o an to n cho c¶ hÖ thèng ng©n h ng tÝn dông hiÓm... M« h×nh n y cã lîi thÕ l mäi ho¹t kh«ng chØ l ho¹t ®éng cña riªng ng nh ng©n ®éng còng nh− c¬ chÕ b¶o hiÓm ®−îc trë nªn h ng m cßn l sù quan t©m cña mäi nh râ r ng h¬n, ng−êi göi tiÒn còng biÕt ®−îc n−íc. Tuy nhiªn, c¸c c«ng ti b¶o hiÓm t− khi gÆp rñi ro (TCTD bÞ ph¸ s¶n) m×nh sÏ nh©n, chÝnh phñ hay hiÖp héi cña c¸c nh ®−îc tr¶ b¶o hiÓm, thËm chÝ cßn biÕt râ l hä kinh doanh ng©n h ng l m b¶o hiÓm tiÒn göi 36 - T¹p chÝ luËt häc
  4. nghiªn cøu - trao ®æi th× cßn phô thuéc v o nhiÒu yÕu tè nh− tr×nh dông. Ch¼ng h¹n nh− ë CHLB §øc, Quü b¶o ®é ph¸t triÓn, t×nh h×nh t i chÝnh cña nÒn to n tiÒn göi cña HiÖp héi c¸c ng©n h ng kinh tÕ ®Êt n−íc; kh¶ n¨ng t i chÝnh v sù §øc cã sè vèn rÊt lín, møc tr¶ b¶o hiÓm tõ nhËn thøc, møc ®é quan t©m cña chÝnh phñ; quü n y ®−îc thùc hiÖn theo nguyªn t¾c båi kh¶ n¨ng tù b¶o hiÓm cña c¸c ng©n h ng th−êng to n bé. (th«ng qua tæ chøc hiÖp héi)...Tuy nhiªn, dï ViÖc cam kÕt tr¶ mét phÇn hay to n bé chÝnh phñ hay c«ng ti b¶o hiÓm t− nh©n thùc kh«ng chØ ®¬n thuÇn phô thuéc v o kh¶ n¨ng hiÖn b¶o hiÓm tiÒn göi th× vÊn ®Ò ph¸p lÝ gÇn t i chÝnh cña ng©n h ng hay chÝnh phñ m nh− cã tÝnh b¾t buéc l luËt ph¸p ph¶i quy ®«i khi c¬ chÕ n y cã t¸c ®éng kh«ng nhá ®Þnh r ng buéc c¸c ng©n h ng cã nghÜa vô ®Õn c¸c hÖ qu¶ kinh tÕ, t i chÝnh nhÊt ®Þnh. ph¶i tham gia b¶o hiÓm tiÒn göi b¾t buéc. Cã nh÷ng tæ chøc b¶o hiÓm cam kÕt båi Trªn thùc tÕ, h×nh thøc b¶o hiÓm t− nh©n th−êng to n bé cho ng−êi göi tiÒn v do vËy h×nh nh− Ýt kh¶ thi h¬n v× kh¶ n¨ng t i chÝnh ng−êi göi tiÒn sÏ kh«ng cßn quan t©m ®Õn cã h¹n cña c¸c c«ng ti b¶o hiÓm t− nh©n. viÖc hä ph¶i lùa chän ng©n h ng lín, l m ¨n Trong khi nh÷ng rñi ro cña ng nh ng©n h ng cã uy tÝn ®Ó göi tiÒn m hä sÏ t×m ®Õn ng©n th−êng l rÊt lín, thËm chÝ l nh÷ng rñi ro h ng n o tr¶ l i suÊt cao nhÊt. KÕt qu¶ l cã mang tÝnh hÖ thèng th× c¸c nh b¶o hiÓm t− nh÷ng ng©n h ng thùc sù rÊt yÕu kÐm nh−ng nh©n th−êng Ýt khi chÊp nhËn hoÆc tho¸i th¸c th«ng qua l i suÊt tiÒn göi cao, rÊt cã thÓ sÏ tr¸ch nhiÖm b¶o hiÓm cña m×nh khi cã nh÷ng thu hót ®−îc nhiÒu tiÒn göi. §ã chÝnh l lÝ do rñi ro qu¸ lín x¶y ra. Do vËy, m« h×nh chÝnh ®Ó nhiÒu n−íc tõ chèi båi th−êng 100% cho phñ l m b¶o hiÓm tiÒn göi l thùc tÕ h¬n, víi ng−êi göi tiÒn. kh¶ n¨ng t i chÝnh cña chÝnh phñ v víi uy C¬ chÕ tr¶ b¶o hiÓm mét phÇn th−êng tÝn cña tæ chøc c«ng quyÒn, ch¾c ch¾n sÏ ®−îc ¸p dông ë c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn, hÖ ®em l¹i niÒm tin lín h¬n ®èi víi c¸c ng©n thèng tÝn dông ng©n h ng ch−a lín m¹nh, h ng v c¶ d©n chóng göi tiÒn nãi chung. ho¹t ®éng b¶o hiÓm còng ch−a thùc sù ph¸t Còng cã nh÷ng n−íc kÕt hîp c¶ hai m« h×nh, triÓn. C¬ chÕ n y mét mÆt gi¶m bít g¸nh nh n−íc v t− nh©n hoÆc hiÖp héi cña c¸c nÆng cho c¸c ng©n h ng, tæ chøc b¶o hiÓm v nh kinh doanh ng©n h ng cïng l m b¶o c¶ chÝnh phñ, mÆt kh¸c còng l ®Ó san sÎ bít hiÓm tiÒn göi. mét phÇn rñi ro cho c¶ phÝa nh÷ng ng−êi göi 6. Møc chi tr¶ b¶o hiÓm tiÒn. ViÖc tr¶ b¶o hiÓm mét phÇn cßn l Trong c¸c m« h×nh b¶o hiÓm tiÒn göi nãi ph−¬ng s¸ch cã hiÖu qu¶ nhÊt ®Ó ng−êi göi trªn cã nh÷ng n−íc cam kÕt tr¶ b¶o hiÓm tiÒn ph©n t¸n rñi ro cña m×nh ë nh÷ng ng©n to n bé (100%) ®èi víi tiÒn göi nh−ng còng h ng kh¸c nhau v nh− vËy, ®é an to n v cã nhiÒu n−íc chØ cam kÕt tr¶ mét phÇn. ë tÝnh bÒn v÷ng cña hÖ thèng ng©n h ng h×nh nh÷ng n−íc ph¸t triÓn, n¬i cã hÖ thèng ng©n nh− sÏ cao h¬n. h ng t−¬ng ®èi hïng m¹nh, ho¹t ®éng b¶o 7. M« h×nh v c¬ chÕ b¶o hiÓm tiÒn göi hiÓm ® cã truyÒn thèng v ®i v o æn ®Þnh ë ViÖt Nam th× c¬ chÕ båi th−êng to n bé th−êng ®−îc ¸p V o ®Çu nh÷ng n¨m 90, sau sù ®æ vì cña T¹p chÝ luËt häc - 37
  5. nghiªn cøu - trao ®æi hÖ thèng quü tÝn dông nh©n d©n, Nh n−íc Sau thêi gian nghiªn cøu, m« h×nh b¶o còng nh− ng nh ng©n h ng ® nghÜ ®Õn viÖc hiÓm tiÒn göi ® ®−îc h×nh th nh theo NghÞ thiÕt lËp m« h×nh b¶o hiÓm tiÒn göi nh»m ®Þnh sè 89/1999/N§-CP ng y 1/9/1999, ®Õn b¶o vÖ quyÒn lîi cña ng−êi göi tiÒn v b¶o ng y 9/11/1999 Thñ t−íng ChÝnh phñ ® kÝ ®¶m an to n cho hÖ thèng ng©n h ng v c¸c QuyÕt ®Þnh sè 218/1999/Q§-TTg th nh lËp TCTD. ý t−ëng n y ban ®Çu ®−îc h×nh th nh tæ chøc b¶o hiÓm tiÒn göi víi tªn gäi “B¶o mét c¸ch chËm ch¹p do nh÷ng h¹n chÕ vÒ hiÓm tiÒn göi ViÖt Nam”. mÆt nhËn thøc nãi chung còng nh− nh÷ng B¶o hiÓm tiÒn göi ViÖt Nam l tæ chøc khã kh¨n vÒ mÆt t i chÝnh tõ phÝa Nh n−íc. t i chÝnh cña Nh n−íc, cã t− c¸ch ph¸p ViÖc nghiªn cøu t×m ra m« h×nh b¶o hiÓm nh©n, ®−îc ng©n s¸ch nh n−íc cÊp vèn ®iÒu tiÒn göi ë ViÖt Nam chØ thùc sù ®−îc nghiªn lÖ l 1000 tØ ®ång, ho¹t ®éng kh«ng v× môc cøu mét c¸ch nghiªm tóc tõ n¨m 1997 khi tiªu lîi nhuËn, ®−îc miÔn c¸c kho¶n thuÕ Ng©n h ng nh n−íc ViÖt Nam ®−îc giao nh−ng ph¶i b¶o ®¶m an to n vèn v tù bï ®¾p nhiÖm vô nghiªn cøu x©y dùng ®Ò ¸n vÒ b¶o chi phÝ. Chóng t«i cho r»ng ë ViÖt Nam hiÖn hiÓm tiÒn göi. §Æc biÖt l tõ khi Quèc héi nay, viÖc th nh lËp m« h×nh tæ chøc b¶o th«ng qua hai ®¹o luËt quan träng trong lÜnh hiÓm tiÒn göi thuéc së h÷u nh n−íc l phï vùc ng©n h ng v o th¸ng 12/1997, ®ã l LuËt hîp. Trong ®iÒu kiÖn hÖ thèng ng©n h ng, tæ ng©n h ng nh n−íc ViÖt Nam v LuËt c¸c tæ chøc tÝn dông ch−a thùc sù lín m¹nh v cßn chøc tÝn dông. nhiÒu rñi ro; ho¹t ®éng b¶o hiÓm th−¬ng m¹i T¹i §iÒu 17 LuËt c¸c tæ chøc tÝn dông ® trong lÜnh vùc dÞch vô t i chÝnh, ng©n h ng quy ®Þnh tr¸ch nhiÖm cña c¸c tæ chøc tÝn gÇn nh− cßn bá ngá; vai trß cña hiÖp héi dông l ph¶i b¶o vÖ quyÒn lîi cña ng−êi göi ng©n h ng ch−a thùc sù ®ñ m¹nh ®Ó ®øng ra tiÒn, th«ng qua viÖc tæ chøc tÝn dông ph¶i liªn kÕt c¸c ng©n h ng trong c¬ chÕ tù b¶o tham gia tæ chøc b¶o to n hoÆc b¶o hiÓm tiÒn vÖ; lßng tin cña ng−êi d©n v o hÖ thèng ng©n göi. Tuy nhiªn, cho ®Õn thêi ®iÓm ®ã chóng h ng tÝn dông ch−a cao th× Nh n−íc ph¶i ta vÉn cßn ch−a x¸c ®Þnh ®−îc m« h×nh b¶o ®øng ra th nh lËp tæ chøc b¶o hiÓm tiÒn göi hiÓm tiÒn göi phï hîp cho ViÖt Nam. NhiÒu cña Nh n−íc ®Ó chi tr¶ cho ng−êi d©n l m« ý kiÕn ® ®−îc ®Ò xuÊt, trong ®ã næi lªn hai h×nh hîp lÝ. Kinh nghiÖm cña nhiÒu n−íc quan ®iÓm chÝnh l : Th nh lËp tæ chøc b¶o trªn thÕ giíi, nhÊt l c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn hiÓm tiÒn göi cña Nh n−íc, quan ®iÓm ë khu vùc §«ng Nam ¸ còng l m nh− vËy. kh¸c th× cho r»ng nªn th«ng qua HiÖp héi Theo NghÞ ®Þnh sè 89 vÒ b¶o hiÓm tiÒn ng©n h ng ®Ó th nh lËp tæ chøc b¶o to n göi nãi trªn, c¸c tæ chøc tÝn dông v tæ chøc tiÒn göi theo m« h×nh cña CHLB §øc. Tuy kh¸c kh«ng ph¶i l tæ chøc tÝn dông nh−ng nhiªn, c¸c chuyªn gia cña Ng©n h ng ph¸t ®−îc phÐp thùc hiÖn mét sè ho¹t ®éng ng©n triÓn ch©u ¸ (ADB) th× khuyªn r»ng ViÖt h ng v cã nhËn tiÒn göi cña c¸ nh©n th× b¾t Nam nªn ®i theo m« h×nh tæ chøc b¶o hiÓm buéc ph¶i tham gia b¶o hiÓm tiÒn göi. Møc tiÒn göi cña Nh n−íc. phÝ b¶o hiÓm m c¸c tæ chøc n y ph¶i ®ãng 38 - T¹p chÝ luËt häc
  6. nghiªn cøu - trao ®æi cho b¶o hiÓm tiÒn göi ViÖt Nam l 0,15%/n¨m ng−êi göi tiÒn kh«ng göi nhiÒu h¬n 30 triÖu tÝnh trªn sè d− tiÒn göi b×nh qu©n cña c¸c c¸ ®ång ë mét TCTD. Nh− vËy, nÕu cã rñi ro nh©n t¹i tæ chøc tham gia b¶o hiÓm tiÒn göi x¶y ra hä lu«n ®−îc b¶o ®¶m theo c¬ chÕ tr¶ v ®−îc h¹ch to¸n kho¶n phÝ n y v o chi phÝ b¶o hiÓm to n bé. XÐt vÒ mÆt vÜ m«, c¬ chÕ ho¹t ®éng. Trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng, c¸c tæ n y ® t¹o ra sù tù ph©n t¸n rñi ro c¸c kho¶n chøc tÝn dông chÞu sù kiÓm tra, gi¸m s¸t cña tiÒn göi cña d©n c− còng nh− rñi ro cña c¶ hÖ b¶o hiÓm tiÒn göi ViÖt Nam vÒ viÖc chÊp thèng ng©n h ng tÝn dông. h nh c¸c quy ®Þnh vÒ b¶o hiÓm v vÒ an to n Sau khi tr¶ b¶o hiÓm, sè tiÒn göi v−ît ho¹t ®éng. §æi l¹i, tæ chøc tÝn dông ®−îc hç qu¸ møc tèi ®a ®−îc chi tr¶ sÏ ®−îc tr¶ cho trî tõ phÝa b¶o hiÓm tiÒn göi ViÖt Nam trong ng−êi göi tiÒn víi t− c¸ch l c¸c chñ nî theo c¸c tr−êng hîp gÆp khã kh¨n trong thanh c¸c quy ®Þnh cña LuËt ph¸ s¶n. Cßn ®èi víi to¸n v nÕu bÞ ph¸ s¶n th× ®−îc b¶o hiÓm tiÒn b¶o hiÓm tiÒn göi ViÖt Nam, sau khi ® chi göi ViÖt Nam ®øng ra tr¶ tiÒn b¶o hiÓm cho tr¶ b¶o hiÓm th× trë th nh chñ nî cña TCTD ng−êi göi tiÒn. ®èi víi sè tiÒn m b¶o hiÓm tiÒn göi ® chi - §èi t−îng ®−îc b¶o hiÓm l tiÒn göi tr¶ cho ng−êi göi tiÒn. B¶o hiÓm tiÒn göi b»ng ®ång ViÖt Nam cña c¸ nh©n t¹i tæ chøc ViÖt Nam ®−îc quyÒn tham gia qu¸ tr×nh tÝn dông. qu¶n lÝ v thanh lÝ t i s¶n cña TCTD bÞ ph¸ Khi TCTD bÞ ph¸ s¶n th× b¶o hiÓm tiÒn s¶n ®Ó thu håi nî theo c¸c quy ®Þnh cña göi ViÖt Nam cã tr¸ch nhiÖm chi tr¶ b¶o LuËt ph¸ s¶n. hiÓm tiÒn göi cho ng−êi göi tiÒn t¹i TCTD. Tuy nhiªn, tr¶ b¶o hiÓm tiÒn göi khi VÒ møc chi tr¶, §iÒu 4 NghÞ ®Þnh sè 89 TCTD bÞ ph¸ s¶n chØ l gi¶i ph¸p cuèi cïng quy ®Þnh: Sè tiÒn b¶o hiÓm ®−îc tr¶ cho tÊt nh»m b¶o vÖ quyÒn lîi cña ng−êi göi tiÒn. c¶ c¸c kho¶n tiÒn göi (gåm c¶ gèc v l i) cña CÇn ph¶i nhÊn m¹nh r»ng víi sù tham gia mçi c¸ nh©n t¹i mét tæ chøc tÝn dông, tèi ®a b¶o hiÓm tiÒn göi, c¸c tæ chøc tÝn dông sÏ cã l 30 triÖu ®ång ViÖt Nam. Nh− vËy, c¬ chÕ lîi thÕ h¬n nhiÒu trong huy ®éng vèn tõ tiÒn tr¶ b¶o hiÓm tiÒn göi cña ViÖt Nam l theo göi v tÝnh an to n tÝn dông, an to n hÖ thèng c¬ chÕ tr¶ mét phÇn m kh«ng ph¶i l to n ®−îc n©ng lªn rÊt nhiÒu, ®ã thùc sù l c¸i lîi bé. Tuy nhiªn, c¬ chÕ tr¶ mét phÇn còng cã kh«ng nh×n râ ®−îc cña b¶o hiÓm tiÒn göi nhiÒu kiÓu, cã n−íc quy ®Þnh b»ng tØ lÖ % ®èi víi c¸c tæ chøc tÝn dông. Nh− vËy, môc trªn tæng sè c¸c kho¶n tiÒn göi cña mçi c¸ tiªu cña b¶o hiÓm tiÒn göi kh«ng chØ dõng l¹i nh©n ë mét TCTD, ®iÒu ®ã l m cho ng−êi ë viÖc b¶o vÖ quyÒn lîi cho ng−êi göi tiÒn göi tiÒn vÉn kh«ng yªn t©m. C¬ chÕ tr¶ tèi ®a m xa h¬n n÷a, nã chÝnh l sîi d©y b¶o hiÓm v« h×nh, b¶o ®¶m an to n cho c¶ hÖ thèng b»ng sè tiÒn tuyÖt ®èi nh− ë n−íc ta l c¬ chÕ ng©n h ng tÝn dông./. cã nhiÒu −u viÖt, v× theo c¬ chÕ n y, ng−êi göi tiÒn sÏ kh«ng bao giê ®em to n bé tiÒn (1). Gillian Garcia: B¶o hiÓm tiÒn göi – thùc tÕ v cña m×nh göi ë mét ng©n h ng. Nãi cô thÓ nh÷ng ®Þnh chÕ phï hîp. Quü tiÒn tÖ Quèc tÕ, h¬n, hiÖn t¹i ë ViÖt Nam, ®Ó ch¾c ¨n nhÊt th× Washington DC 2000. T¹p chÝ luËt häc - 39
  7. nghiªn cøu - trao ®æi 40 - T¹p chÝ luËt häc
nguon tai.lieu . vn