- Trang Chủ
- Báo cáo khoa học
- Báo cáo Ảnh hưởng của hoàn cảnh gia đình không thuận lợi đến hành vi phạm tội của người chưa thành niên
Xem mẫu
- nghiªn cøu - trao ®æi
ThS. §Æng thanh NGa *
H ành vi ph m t i ư c các ngành khoa
h c nghiên c u trong m i quan h
“môi trư ng - ngư i ph m t i”. B i vì,
ã mang nh ng nét tính cách x u hay gen
ph m t i. Trong quá trình hình thành, phát
tri n tâm lý, nhân cách c a mình, a tr
hành vi ph m t i phát sinh không ph i t ch u nh hư ng l n c a l i s ng và phương
chính môi trư ng ho c do cá nhân mà nó pháp giáo d c c a gia ình. L i s ng và
phát sinh do s tác ng qua l i gi a môi phương pháp giáo d c c a gia ình ư c
trư ng và cá nhân. Như v y, có r t nhi u bi u hi n ba m i quan h : Quan h gi a
nguyên nhân d n ngư i chưa thành niên b và m , quan h gi a b m v i con cái
n vi c th c hi n hành vi ph m t i. ó là và quan h gi a các con cái v i nhau.
các nguyên nhân t phía cá nhân ngư i Trong ba m i quan h này, hai m i quan h
chưa thành niên, t phía gia ình, nhà u gi vai trò chi ph i, quan h th ba ch
trư ng, xã h i. là h qu c a chúng.
Trong bài vi t này, chúng tôi ch c p Trong gia ình, b m là t m gương, là
m t khía c nh v nguyên nhân t phía gia m u ngư i con cái noi theo. a tr là
ình là: nh hư ng c a hoàn c nh gia ình “b n sao” c a chính b m chúng. M t a
không thu n l i n hành vi ph m t i c a tr bình thư ng tr thành ngư i bình
ngư i chưa thành niên. thư ng, phát tri n cân b ng v m i phương
Gia ình là môi trư ng xã h i u tiên di n (th ch t, trí tu và tinh th n) thì tr
mà con ngư i ti p xúc, là y u t ch o c n ư c l n lên trong m t gia ình hoà
cho s hình thành và phát tri n nh ng thu n hành phúc, tình thương yêu, s ch p
ph m ch t tâm lý nhân cách con ngư i. nh n và lòng lư ng c a cha m . Trong
Thông qua gia ình, con ngư i ư c nuôi môi trư ng này tr s h c ư c các chu n
n ng, ư c giáo d c và ti p thu nh ng kinh m c o c, các chu n m c hành vi.
nghi m xã h i u tiên. Theo s li u th ng Gia ình có nh hư ng sâu n ng n
kê cho th y trong 15 năm u c a a tr i s ng tình c m, o c c a a tr .
thì nhà trư ng ch qu n lý con em c a Qua cách giao ti p và hành vi c a tr , ta có
chúng ta kho ng 15 nghìn gi , còn nh ng th hi u ư c m t ph n gia ình c a các
ngư i làm cha m ph i ch u trách nhi m em s ng như th nào. Nghiên c u hành vi
v i con cái mình 90 nghìn gi . (1)
* Gi ng viên chính Khoa lu t hình s
Ngay t khi sinh ra, a tr không ph i Trư ng i h c Lu t Hà N i
48 §Æc san vÒ b×nh ®¼ng giíi
- nghiªn cøu - trao ®æi
và ngôn ng c a tr chúng ta nh n th y chưa thành niên có hành tr m c p tài s n
nhi u em b t chư c t c ch , hành vi n ng ph m v i b m là 3,79%.
ngôn ng c a cha m . Có em bi t cách x Lo i gia ình không hoàn thi n (tr m
s , giao ti p m t cách h t s c già nua theo côi c cha l n m ho c m côi cha ho c
hư ng tr c l i khi ti p xúc v i nh ng m , cha m ly thân, ly hôn). i v i tr
ngư i xung quanh. m t s tr thì s b t s ng trong m t gia ình như v y luôn có
chư c ó lúc u là r t vô tư, h n nhiên nh ng áp l c tâm lý tiêu c c gây cho tr
nhưng sau chuy n sang giai o n cao hơn các tâm tr ng như luôn c m th y thi u th n
có s nh n th c c a lí trí, có ý th c và tình c m, cô ơn, t ti, chán n n, thi u
ng cơ, m c ích c th . Khi mà nh ng h t... N u tr có b n lĩnh thì dù r t au kh
thói x u ư c a tr b t chư c tr thành vì s m t mát ó thì v n có th vư t qua
thói quen thì r t khó s a ch a. Do v y, th t sau m t th i gian. Nhưng ph n l n tr b
d hi u n u trong m t gia ình mà cha m t n thương n ng n v tâm lý, nh t là
b t hoà, hay cãi c , ánh ch i nhau, nh ng nh ng a tr s ng trong c nh gia ình
ngư i trong gia ình hay ánh b c, nghi n nghèo túng, vì tương lai c a các em mình,
rư u, ma tuý, buôn l u, tr m c p, tham ô... tr i ki m ti n, lúc u là lương thi n
thì chính nh ng gương x u ó s làm cho nhưng d n d n n u không có s giúp
các em d n d n coi thư ng pháp lu t, c a gia ình, xã h i, tr d hành ng li u
nhi m các thói hư t t x u và d b lôi kéo lĩnh d n t i ph m pháp. V i nh ng tr b
r i d n t i ng loã v i nh ng ngư i làm b rơi, không ngư i chăm sóc, không nơi
ăn phi pháp. th y rõ nh ng nh hư ng nương t a, ây là nh ng a tr ã mang
c a lo i gia ình này n s hình thành s n trong suy nghĩ s “b v t b ”. H u qu
hành vi ph m t i c a ngư i chưa thành t t y u x y ra i v i nh ng a tr b t
niên, chúng tôi xin d n m t vài s li u h nh là s au kh , s d n nén, s b t c n
th ng kê t i ph m h c như sau: Ngư i i, chúng mu n p phá, mu n tr thù
chưa thành niên ph m t i có ngu n g c gia i theo cách riêng c a mình. Cũng chính
ình làm ngh buôn bán b t h p pháp vì th mà không ít tr b nhà i lang
chi m 51,94%; gia ình có ngư i ph m t i thang, b i i, xoá n i au b ng cách lãng
chi m 40%; có t i 30% ngư i chưa thành quên trong các nhóm, băng ng, lao vào
niên ph m t i có b ho c m ho c c b c b c, rư u chè, tiêm chính và cu i cùng
m nghi n hút. Có trư ng h p b m còn là ph m t i.
tr c ti p y con ra ngoài ư ng, xúi gi c Nhi u trư ng h p b m là ngư i t t,
chúng làm nh ng i u b t chính khi n các có ki n th c sư ph m và trình hi u
em b nhà ‘ i hoang”, “s ng b i”, tr m bi t nhưng không chú ý úng m c n vi c
c p... Theo th ng kê c a Vi n ki m sát giáo d c con cái ho c không có i u ki n
nhân dân thành ph Hà N i, t l ngư i giáo d c các em. M t s b m quá m i
§Æc san vÒ b×nh ®¼ng giíi 49
- nghiªn cøu - trao ®æi
làm ăn, lo ki m s ng, ch y theo, săn u i này là s b c l cá tính. Nghĩa là b c l cái
ng ti n ho c ph i i công tác trong th i riêng c a mình, cho r ng mình ã l n,
gian dài nên ít có i u ki n qua tâm, g n mu n m i ngư i ph i i x v i mình như
gũi con cái. B m không hi u ư c, ngư i l n và r t “k ” v i s can thi p thô
không ki m tra và giám sát ư c con cái b o c a ngư i l n. Do b m không hi u
trong h c t p và sinh ho t. Vi c giáo d c ư c c i m tâm lý l a tu i này nên v n
con cái ư c phó m c cho nhà trư ng, xã quan ni m r ng con mình còn bé b ng,
h i. K t qu là a tr không ư c quan mu n che ch , ôm p, qu n lý chúng như
tâm chăm sóc, d y d n t i phát tri n trư c và mình luôn luôn úng, nh ng quy t
l ch l c v tâm lý, thi u tình c m, s b a nh c a mình ph i ư c con cái vâng l i
bãi buông th , lư i bi ng, c c c n, gan lì, nên khi th y con cái ph n i ý ki n hay
ngang bư ng, s ng b t c n i... nh ng nét l i quát m ng c a mình thì cho r ng như
tâm lý tiêu c c này s làm cho các em d th là bi u hi n c a m t a tr hư. Do ó,
dàng ph m t i, c bi t là khi b nhóm, quan h gi a con cái và cha m r t d n y
băng ng lôi cu n, d d , kh ng ch ... sinh mâu thu n. a tr ch ng i l i b
Qua s li u th ng kê c a Vi n ki m sát m b ng thái bư ng b nh, khó ch u, xa
nhân dân t i cao cho th y có t i 71% trong lánh và im l ng, th m chí tuy t i không
s ngư i chưa thành niên ph m t i do mu n cho b m bi t suy nghĩ, tâm tư,
không ư c quan tâm chăm sóc n nơi nguy n v ng c a chúng. Cho n lúc nào
n ch n. ó, s m c b d n nén n gi i h n nh t
Ngoài ra, nh ng phương pháp giáo d c nh r t có th gây ra nh ng h u qu mà b
không úng c a gia ình cũng có nh ng m không th lư ng ư c. Trong trư ng
nh hư ng tiêu c c nh t nh n hành vi h p này, các em thư ng không mu n g n
ph m t i c a ngư i chưa thành niên. M t bó v i gia ình mà tìm n nhóm b n
s b m chưa hi u bi t y nh ng c không chính th c, tiêu c c. B i vì, các em
i m tâm lý, sinh lý c a con cái và có cách nghĩ r ng, ch ó, các em m i d dàng
ng x r t c oán gây ra nh ng cú x c ư c ch p nh n, ư c chia s và nh n
v tâm lý cho các em. Tu i chưa thành ư c s thông c m c a b n bè. Các em
niên là giai o n h t s c quan tr ng trong không bi t r ng chính nhóm b n không
cu c i con ngư i và ây là th i kỳ mà chính th c, tiêu c c này là chi c c u n i
l p tr g p nhi u khó khăn nh t trong u tiên và ng n nh t ưa các em n
ch ng ư ng quá t tu i thơ lên tu i hành vi ph m pháp và th m chí là hành vi
trư ng thành. Nói cách khác, các em không ph m t i.
còn là tr con n a nhưng cũng chưa ph i là S nuông chi u con cái c a cha m ,
ngư i l n. c i m tâm lý n i b t c luôn tho mãn m i òi h i c a tr t o cho
trưng nh t mà ta thư ng th y l a tu i chúng thói quen òi gì ư c n y. ng
50 §Æc san vÒ b×nh ®¼ng giíi
- nghiªn cøu - trao ®æi
th i nhi u b c cha m còn không yêu c u m t tâm lý như tr tr nên thi u t tin, r t
chúng th c hi n nghĩa v , trách nhi m và rè, khó hoà nh p v i công ng, m t s
nh ng công vi c c n ph i làm ã hình khác thì tr nên lỳ l m, hung hãn, bư ng
thành a tr tính ích k , kiêu ng o, b nh, chán n n b t c n i, d n t i vi c b
l i, d a d m, lư i nhác, không ý th c v nhà s ng lang thang b i i, k t thành
trách nhi m c a mình, luôn òi h i ư c băng nhóm qu y phá, sa chân vào nghi n
ph c v , ư c hư ng th . n m t lúc nào ng p r i trư t dài theo con ư ng ph m t i
ó khi gia ình không tho mãn nh ng yêu là i u không th tránh kh i. Theo s li u
c u c a chúng ho c không có i u ki n i u tra trong 2209 h c sinh trư ng giáo
ph c v chúng như trư c thì chúng d tr dư ng thì có t i 48,81% h c sinh s ng
nên b t mãn, phá phách, càn qu y, thù ghét trong c nh b i x hà kh c, thô b o, c
b m nh m gây áp l c v i gia ình, ác c a b m . S em b b ánh chi m
chúng thư ng ch n gi i pháp như b nhà i 23% (g p 6 l n), b dì gh , b dư ng ánh
lang thang, t t p v i nhóm b n không chi m 20,3%.(4)
chính th c, tiêu c c. Nhi u trư ng h p Trên cơ s phân tích nh ng nh hư ng
chúng ã tr m c p tài s n c a chính b m c a gia ình n hành vi ph m t i c a
mình ho c c a ngư i khác tho mãn ngư i chưa thành niên, cùng v i vi c tìm
nh ng nhu c u không chính áng như ua hi u nguyên nhân thúc y h vào con
òi ăn di n, ánh b c, nghi n hút ma tuý... ư ng ph m t i, chúng tôi xin xu t m t
Theo s li u i u tra 624 h c sinh trư ng s bi n pháp nh m u tranh phòng ng a
giáo dư ng thì có 21,2% ư c nuông tình tr ng ph m t i c a ngư i chưa thành
chi u, trong ó s ngư i m nuông chi u niên t góc gia ình như sau:
g p 10 l n ngư i b .(2) Th nh t, cha m và các thành viên
Ngư c l i, có nh ng gia ình do b m trong gia ình c n nh n th c ư c vai trò
thi u hi u bi t ho c do không ki m ch c a gia ình là ngu n g c giáo d c ch y u
ư c nên ã coi vi c hành h , ánh p trong v n này. Gia ình không nên phó
ho c dùng nh c hình i v i tr như là thác cho nhà trư ng và xã h i mà ph i
quy n c a h . Khi tr có l i, h ánh; khi thư ng xuyên k t h p ch t ch v i nhà
h ang có s bu n b c, lo l ng vì mưu trư ng thông qua các cu c ti p xúc thư ng
sinh, h ánh; khi h có nh ng i u không xuyên v i giáo viên ch nhi m và ban ph
vui vì các m i quan h xã h i, h ánh....(3) huynh qua ó n m b t ư c tình hình
Nhi u a tr b ánh thành thương tích ã h c t p và tu dư ng o c c a con mình
làm cho chúng nghĩ r ng b m và gia ình nhà trư ng và n u th y có v n gì x y
không còn yêu thương, che ch n và b o v ra thì k p th i có bi n pháp u n n n, giáo
mình n a. Chính cách x s này c a b m d c, i u ch nh chúng.
ã gây ra cho tr nh ng kh ng ho ng v Th hai, cha m ph i luôn g n gũi con
§Æc san vÒ b×nh ®¼ng giíi 51
- nghiªn cøu - trao ®æi
cái, dù có b n công vi c bao nhiêu i n a, hi u bi t và thích th nghi m b n thân.
chúng ta nên dành m t kho ng th i gian Các c i m tâm lý này, ngoài nh ng tác
nh t nh có th là 15 phút ho c 30 phút ng tích c c n s phát tri n nhân cách
trong m t ngày trò chuy n tìm hi u con c a các em thì chúng cũng là nguyên nhân
cái, cho chúng th y r ng chúng ư c d n n các hành vi l ch chu n. (5) Nhi u
quan tâm chăm sóc. Cha m ph i bình tĩnh em nghi n hút l a tu i này vì tò mò,
l ng nghe con cái, làm cho chúng c m th y mu n khám phá s “bí m t” c a ma tuý.
tho i mái, tin c y khi mu n tâm s v các Có 24,3% s ngư i chưa thành niên nghi n
v n c a chúng. Cha m không nên nóng ma tuý cho r ng mình nghi n ma tuý là do
gi n, ng t l i con m t cách t ng t tò mò.(6) Cùng v i s hình thành nh ng
nhanh chóng ưa ra l i khuyên cho con mà ph m ch t tâm lý tích c c, các em còn
nên tìm hi u k lư ng và tìm cách gi i xu t hi n nh ng nét tâm lý tiêu c c n
quy t, c g ng t o ư c s c m thông, nh n th c, tình c m và hành vi c a các em
th u hi u và chia s v i con cái nh m giúp như: Tính hung b o, d cáu gi n, lo l ng, e
cho chúng vư t qua nh ng khó khăn th n, nhút nhát. Có th nói, l a tu i chưa
kh ng ho ng v tâm lý tránh xa nh ng thành niên là l a tu i c bi t trong quá
hi m ho ti m n trong cu c s ng. trình phát tri n nhân cách c a tr . Vì v y,
Th ba, cha m c n quan tâm tìm hi u giáo d c tr l a tu i này là công vi c r t
qua sách báo, các phương ti n thông tin i khó khăn i v i các b c cha m . Nó òi
chúng, các nhà giáo d c và các nhà tư v n h i cha m ph i tìm hi u th t k lư ng v
tâm lý n m ư c nh ng c i m tâm các c i m tâm lý c a l a tu i ng th i
lý, sinh lý c a l a tu i chưa thành niên. ph i chú ý nhi u hơn n các ho t ng
c i m tâm lý c a l a tu i này là v a hàng ngày c a các em nh n ra nh ng
hình thành, phát tri n nh ng ph m ch t thay i trong cách cư x c a con cái và có
tâm lý tích c c, l i v a hình thành, phát nh ng cách giáo d c u n n n, s a ch a
tri n nh ng nét tâm lý tiêu c c. Chính i u nh ng hành vi l ch l c, không các em
này ã t o nên l a tu i chưa thành niên trư t dài vào con ư ng ph m t i.
như m t l a tu i tiêu bi u v s xung t Th tư, ngoài vi c tìm hi u c i m
trong s phát tri n tâm lý. Có r t nhi u tâm lý, sinh lý c a tr , cha m còn ph i
ph m ch t tâm lý tích c c ư c hình thành thư ng xuyên qu n lý con mình. Do l a
như: Tích c c xã h i, trong giao ti p v i tu i này, các em chưa chín trong suy
b n bè và m i ngư i xung quanh. c bi t nghĩ và hành ng, chưa t ki m ch ư c
là mong mu n, khát khao ư c t l p th nh ng hành ng b ng các chu n m c xã
hi n qua s kh ng nh b n thân, s làm h i. Khi ngư i l n quá tin vào các em,
các công vi c, không ph thu c vào ngư i buông l ng vi c qu n lý, giám sát và ki m
l n và b n bè. Các em thích tò mò, ham tra các em trong h c t p, trong sinh ho t và
52 §Æc san vÒ b×nh ®¼ng giíi
- nghiªn cøu - trao ®æi
trong quan h b n bè thì ây là cơ h i t t ng th i giám sát vi c th c hi n các quy
nh ng hành vi l ch l c có th hình nh ó m t cách tri t . Cha m không
thành và phát tri n. Th c t nhi u gia nên cho con cái ti p xúc v i ti n b c quá
ình, cha m thi u trách nhi m trong qu n s m khi chúng chưa hi u th u áo v giá
lý giáo d c con cái, không quan sát các tr c a nó. B i vì, i u này d làm cho tr
bi u hi n hàng ngày, không quan tâm n ch m ti n, l i, quen òi h i, hư ng th
tâm tư tình c m c a con, tư ng r ng con không ch u ph n u mà còn tr nên kiêu
mình ang i h c trư ng nhưng th c t
căng, hách d ch, suy nghĩ l ch l c v cu c
chúng ã b h c i chơi lêu l ng v i b n
s ng, th m chí ánh m t b n thân. n lúc
bè x u mà b m không h bi t. Theo m t
tr ư c tiêu ti n thì cha m cũng c n ki m
cu c i u tra, có t i 50% các em s d ng
soát cách tiêu ti n c a con xem tr có
ma tuý mà gia ình không hay bi t, ch khi
ti n t âu? tr tiêu ti n như th nào? tiêu
b n bè, hàng xóm mách b o, b b t qu
tang thì gia ình m i hay.(7) kh c ph c ti n vào nh ng vi c gì? v i ai?...
tình tr ng này, cha m ph i t o i u ki n Th sáu, cha m ph i là t m gương cho
cho con em mình chi m m t v trí bên c nh con cái noi theo. Trong m t gia ình cha
mình, tôn tr ng s c l p, ý th c vươn lên m có l i s ng chung thu , lành m nh, yêu
làm ngư i l n c a chúng. T ó có quan thương và lòng lư ng thì ó là nh ng
h b n bè, bình ng, h p tác v i tư cách y u t c n thi t cho s phát tri n nhân cách
là ngư i i trư c có kinh nghi m hơn, t t c a con cái./.
hư ng d n chúng. Nh ó d n d n cha m
(1).Http://www.cantho.gov.Vn/cantho-v/tintuc/fin-right.
t các em vào v trí m i - v trí c a ngư i
(2), (4).Xem: Nguy n Xuân Yêm, “T i ph m hi n i
giúp vi c, ngư i c ng tác trong các ho t
và phòng ng a t i ph m”, Nxb. Công an nhân dân,
ng khác nhau còn b n thân cha m thì Hà n i 2001, tr. 581.
tr thành ngư i b n m u m c c a các em. (3).Xem: Lê Th Quý, “B o l c gia ình và nh
Cách gi i quy t như v y m i t o ra ư c hư ng c a nó n tâm lý và vi c hình thành nhân
m i quan h t nhiên, h p quy lu t phát cách c a tr ”. T p chí Tâm lý h c, s 3/2001, tr. 33.
tri n c a l a tu i. Nh ó, nh ng mâu (5).Xem: Nguy n Thanh Bình (Ch biên), “Nh ng
thu n, nh ng khó khăn v l a tu i ư c v n c p bách trong giáo d c con cái l a tu i
gi i quy t, nh ng m t cân b ng v sinh lý thi u niên trong gia ình thành ph hi n nay”, Nxb.
i h c qu c gia Hà N i, 2001, tr. 268.
c a l a tu i chưa thành niên d n d n qua
(6). tài nghiên c u khoa h c c p trư ng “Tình
i, các em s phát tri n bình thư ng và
hình ph m pháp v ma tuý do ngư i chưa thành niên
lành m nh. th c hi n trên a bàn thành ph Hà N i”, Trư ng
Th năm, cha m không nên chi u i h c Lu t Hà N i, 2003.
chu ng con cái mà c n nghiêm kh c và (7).Xem: Báo Ph n Vi t Nam, S 44 ngày
ra nh ng quy nh b t bu c i v i con cái 9/4/2004.
§Æc san vÒ b×nh ®¼ng giíi 53
nguon tai.lieu . vn
