Xem mẫu

102 Xã hội học, số 3 - 2009 Bµn vÒ Khñng ho¶ng toµn cÇu vµ M« h×nh Chñ nghÜa X· héi Francois Houtart Ngµy 11 th¸ng 8 n¨m 2009, Francois Houtart (sinh n¨m 1925), TiÕn sü X· héi häc, Gi¸o s­ danh dù cña §¹i häc C«ng gi¸o ë Louvain, V­¬ng quèc BØ, ®· ®Õn th¨m vµ lµm viÖc víi ViÖn X· héi häc. Gi¸o s­ Francois Houtar lµ mét trong nh÷ng häc gi¶ X· héi häc t«n gi¸o hµng ®Çu thÕ giíi vµ lµ mét trong nh÷ng thµnh viªn tÝch cùc nhÊt cña DiÔn ®µn X· héi ThÕ giíi (t­¬ng ph¶n víi DiÔn ®µn Kinh tÕ ThÕ giíi). Víi t­ c¸ch ng­êi s¸ng lËp vµ l·nh ®¹o mét tæ chøc phi chÝnh phñ cã tªn lµ Trung t©m Ba Ch©u CETRI (Centre Tricontinental) do «ng thµnh lËp n¨m 1976, trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y «ng ®· lµm viÖc kh«ng mÖt mái ®Ó thóc ®Èy ®èi tho¹i vµ hîp t¸c gi÷a c¸c phong trµo x· héi ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn, nh»m x©y dùng mét m« h×nh x· héi nh©n b¶n h¬n, th©n thiÖn víi m«i tr­êng h¬n, vµ cã ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa h¬n. Víi uy tÝn khoa häc cña m×nh trong lÜnh vùc ph¸t triÓn x· héi, «ng ®· ®­îc Tæng Th­ ký Liªn Hîp Quèc mêi ph¸t biÓu vÒ toµn cÇu hãa t­ b¶n trong bèi c¶nh khñng ho¶ng tµi chÝnh toµn cÇu t¹i trô së Liªn Hîp Quèc ë New York vµo kú häp th¸ng 10 n¨m 2008. Trong lÇn th¨m vµ lµm viÖc víi ViÖn X· héi häc ngµy 11 th¸ng 8 n¨m 2009, «ng ®· cã buæi th¶o luËn víi c¸c chuyªn gia cña ViÖn X· héi häc vÒ 3 chñ ®Ò: khñng ho¶ng toµn cÇu, chñ nghÜa tù do míi, vµ m« h×nh Chñ nghÜa x· héi. D­íi ®©y chóng t«i xin tãm l­îc ý t­ëng chÝnh cña «ng vÒ nh÷ng vÊn ®Ò nµy ®Ó b¹n ®äc tham kh¶o. L­u ý lµ nh÷ng ®iÒu nªu d­íi ®©y chØ lµ quan ®iÓm cña «ng vµ kh«ng nhÊt thiÕt lµ quan ®iÓm cña c¸c c¸n bé nghiªn cøu cña ViÖn X· héi häc. C¸c tiÓu môc lµ cña Ban biªn tËp. Bµn vÒ khñng ho¶ng CÇn nh×n nhËn khñng ho¶ng tõ ®Þnh h­íng cã tÝnh hÖ thèng ®Ó t×m c¸ch tho¸t ra khái khñng ho¶ng. Bªn c¹nh nh÷ng bÊt lîi do khñng ho¶ng g©y ra, CNTB cßn cho r»ng khñng ho¶ng cã nh÷ng lîi Ých nhÊt ®Þnh. Nã béc lé yÕu kÐm cña hÖ thèng, gióp kh¾c phôc ®Ó t¸i t¹o hÖ thèng mét c¸ch ch¾c ch¾n h¬n. §iÒu nµy liªn tôc x¶y ra trong lÞch sö. Hä (nh÷ng ng­êi theo TBCN) coi lµ b×nh th­êng ®Ó hÖ thèng cã c¬ héi lÊy l¹i nhÞp ®iÖu ph¸t triÓn. Chñ nghÜa Kant míi cã c¸ch nh×n mang tÝnh ®iÒu chØnh cña hÖ thèng. Hä cho r»ng Bản quyền thuộc viện Xã hội học www.ios.org.vn Francois Houtart 103 khñng ho¶ng ®Õn tõ sù kh«ng ®iÒu chØnh. CNTB kh«ng cã kh¶ n¨ng tù ®iÒu chØnh nªn cÇn cã sù can thiÖp cña nhµ n­íc. Nã biÓu hiÖn trong nh÷ng thêi kú suy tho¸i trÇm träng nh­ nh÷ng n¨m 1930, vµ lu«n cÇn ®Õn sù can thiÖp cña nhµ n­íc. Chóng t«i muèn chÊp nhËn quan ®iÓm cÇn sù ®iÒu chØnh. Khèi G20 ®Ò nghÞ nh÷ng ®iÒu chØnh thiÕt yÕu t¹m thêi (ph­¬ng ¸n 1). §Ò nghÞ ph­¬ng ¸n thø hai lµ cña ñy ban Stiglitz, nh­ng ®i xa h¬n, muèn kiÓm so¸t hÖ thèng ng©n hµng, c¶i t¹o l¹i hÖ thèng tiÒn tÖ thÕ giíi, thñ tiªu bÝ mËt ng©n hµng, t¹o thiªn ®­êng tµi chÝnh trªn c¬ së tµi chÝnh quèc tÕ ®Ó th­êng xuyªn theo dâi c¸c cuéc khñng ho¶ng trªn toµn cÇu, muèn ®­a ra héi ®ång t­ vÊn vÒ kinh tÕ. Bªn c¹nh ®ã cã sù gióp ®ì rÊt nhiÒu cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn, hä muèn t¹o ra nÒn tiÒn tÖ thÕ giíi míi, tr¸nh b¸ quyÒn cña ®ång ®« la. §ã lµ ®iÒu tèt lµnh, nh­ng cã ®iÒu ch­a bao giê hä ®ông ®Õn hay nãi ®Õn mét c¸ch ®Çy ®ñ. T«i muèn nãi ®iÒu tèt lµnh lµ muèn ch÷a l¹i c¸i háng, nh­ng ch÷a g×? NÕu t¸i t¹o l¹i c¸i ban ®Çu víi m« h×nh kinh tÕ lu«n ph¸ hñy, t¹o sù bÊt c«ng, th× 10 n¨m n÷a l¹i cã khñng ho¶ng. V× thÕ t«i ®Ò nghÞ ph­¬ng ¸n thø 3. §iÒu hµnh kh«ng ch­a ®ñ, mµ ph¶i t­ duy vÒ Chñ nghÜa x· héi. V× sao cã sù lóng tóng nµy? V× khñng ho¶ng kh«ng chØ lµ tµi chÝnh. Nã lµ vÊn ®Ò kinh tÕ, cã hËu qu¶ vÒ viÖc lµm, v× vËy nã kh«ng ®¬n gi¶n lµ tµi chÝnh. Nã lu«n kÕt hîp víi nh÷ng khñng ho¶ng kh¸c nh­ khñng ho¶ng thùc phÈm, n¨ng l­îng, khÝ hËu, v.v… tÊt c¶ ®Òu b¾t ®Çu víi khñng ho¶ng x· héi. Trong bèi c¶nh ®ã, ta cã thÓ nãi vÒ khñng ho¶ng vÒ nÒn v¨n minh, kh«ng ph¶i lµ khñng ho¶ng tµi chÝnh th«ng th­êng cña chÕ ®é TBCN. V× thÕ cÇn ph©n tÝch vµ ®i xa h¬n trong t­ duy. Cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh ngµy nay g¾n liÒn víi c¸ch mµ hÖ thèng kinh tÕ ®­îc h×nh thµnh, mét thø tµi chÝnh hãa, ë ®ã kinh tÕ t­ b¶n tµi chÝnh n¾m quyÒn thèng trÞ trªn t­ b¶n s¶n xuÊt. D­êng nh­ cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh hiÖn nay chØ lµ khÝa c¹nh ®Çu tiªn cña khñng ho¶ng, g¾n víi c¸ch ng­êi ta tµi trî cho nÒn kinh tÕ, g¾n víi truyÒn th«ng trë thµnh mét bé phËn thèng trÞ thÕ giíi, nhÊt lµ ë c¸c n­íc thuéc ThÕ giíi thø 3 lµ nh÷ng n­íc bÞ t¸c ®éng m¹nh, nh­ Mü La tinh. Nã t¸c ®éng kh«ng chØ ®êi sèng mµ c¶ c¸c mÆt kh¸c n÷a. §ã lµ c¸c n­íc cã nhiÒu ng­êi di c­, th­êng göi vÒ nhµ tiÒn, nªn khñng ho¶ng lµ khñng ho¶ng vÒ kinh tÕ. Thêi hiÖn ®¹i cã khñng ho¶ng vÒ l­¬ng thùc, râ nhÊt lµ 2007 -2008. Råi khñng ho¶ng vÒ cÊu tróc g¾n víi sù ph¸ hñy nÒn n«ng nghiÖp, n«ng d©n. Khñng ho¶ng kinh tÕ, khñng ho¶ng thùc phÈm kh«ng ph¶i g¾n víi thiÕu hôt s¶n xuÊt, mµ cã tÝnh chÊt bèi c¶nh do ®Çu t­. Khi t­ b¶n tµi chÝnh tham gia m¹nh mÏ vµo thÞ tr­êng nã sÏ chi phèi nÒn s¶n xuÊt ®Ó phôc vô cho lîi Ých cña c¸c tËp ®oµn tµi chÝnh chø kh«ng ph¶i ®Ó phôc vô ng­êi tiªu dïng. Gi¸ ng«, lóa mú, ®Ëu t­¬ng, n¨ng l­îng sinh häc ethanon s¶n xuÊt tõ mÝa vµ nhiÒu n«ng s¶n kh¸c t¨ng cao kh«ng ngõng trong thêi gian gÇn ®©y, t¹o ra khñng ho¶ng vÒ l­¬ng thùc. Nh­ vËy khñng ho¶ng nµy g¾n víi khñng ho¶ng tµi chÝnh do t­ b¶n tµi chÝnh t×m n¬i ®Çu t­ míi. NÕu khñng ho¶ng tµi chÝnh lµ logic cña CNTB th× khñng ho¶ng l­¬ng thùc còng lµ logic cña CNTB do n¹n ®Çu c¬. HËu qu¶ x· héi cña nã lµ trªn d­íi 50 triÖu ng­êi trªn thÕ giíi lu«n sèng ë d­íi ng­ìng ®ãi nghÌo do sù n©ng gi¸ ®ét biÕn. Mét lÇn n÷a trong logic cña CNTB ng­êi ta cè t×nh lê ®i Bản quyền thuộc viện Xã hội học www.ios.org.vn 104 Bàn về khủng hoảng toàn cầu và mô hình chủ nghĩa xã hội yÕu tè thiÖt h¹i vÒ x· héi cña con tÝnh thu nhËp hay møc t¨ng tr­ëng mµ chØ dùa trªn mét yÕu tè thÞ tr­êng. KhÝa c¹nh thø hai cña khñng ho¶ng thùc phÈm lµ khñng ho¶ng cÊu tróc, lµ sù ph¸ hñy nÒn kinh tÕ n«ng d©n ®Ó t¹o ra nÒn s¶n xuÊt TBCN ®éc canh, g©y « nhiÔm ®Êt ®ai, m«i tr­êng vµ n­íc, xua ®uæi hµng triÖu n«ng d©n ra khái ®Êt cña hä, vµ b»ng c¸ch ®ã lu«n t¸i t¹o khñng ho¶ng. Khñng ho¶ng n¨ng l­îng cã cïng xu h­íng. Trong 50 n¨m tíi ®©y loµi ng­êi sÏ thay ®æi nguån n¨ng l­îng. Chóng ta chØ cßn kho¶ng 45 n¨m sö dông dÇu löa, 60 n¨m dïng khÝ ®èt tù nhiªn, kho¶ng 200 n¨m dïng than, vµ nÕu dïng n¨ng l­îng nguyªn tö th× ta chØ cßn 1,5 n¨m n÷a th«i. Ta ®ang ë tËn cïng cña nÒn v¨n minh. VÊn ®Ò lµ tiÕt kiÖm vµ ®iÒu tiÕt bít viÖc sö dông n¨ng l­îng. CNTB ®· dïng n¨ng l­îng phi lý vµ kh«ng cã c¸ch nµo h¹n chÕ viÖc dïng n¨ng l­îng. Hä l¹i ®ßi hái ®Çu t­ cho n¨ng l­îng míi, nh­ng t­ b¶n tµi chÝnh lu«n k×m h·m ®Çu t­ nh­ vËy. ChØ cßn mét xu h­íng lµ dïng n¨ng l­îng sinh häc vµ t×m gi¶i ph¸p cho vÊn ®Ò khÝ hËu. NÕu n¨ng l­îng sinh häc muèn ®ãng gãp 25-30% n¨ng l­îng thÕ giíi th× ph¶i dµnh 100 triÖu ha rõng, sÏ ph¶i ph¸ hñy c¸c khu rõng, ph¸ hñy ®a d¹ng sinh häc, më réng nÒn n«ng nghiÖp ®éc canh. Trong 20 n¨m tíi ph¶i ®uæi chõng 60 triÖu d©n ra khái ®Êt cña hä, ®iÒu sÏ t¹o ra khñng ho¶ng vÒ di c­, ®iÒu kh«ng mang tÝnh hîp lý theo quan ®iÓm XHCN nh­ng l¹i cã lîi víi quan ®iÓm TBCN v× nã mang l¹i lîi nhuËn, nã kh«ng biÕt ®Õn yÕu tè bªn ngoµi s¶n xuÊt lµ sinh th¸i vµ x· héi. Cuèi cïng lµ khñng ho¶ng sinh th¸i. KhÝ CO2 trong khÝ quyÓn tõ 1970 ®Õn nay lu«n cã sù t¨ng tr­ëng. KhÝ ga vµ hiÖu øng nhµ kÝnh, giao th«ng, nhµ ë, vµ c¶ n«ng nghiÖp còng tham gia lµm cho l­îng khÝ CO2 trong khÝ quyÓn gia t¨ng. N«ng nghiÖp ®ãng gãp cho hiÖn t­îng nhµ kÝnh h¬n giao th«ng. Ng­êi ta ngµy cµng s¶n xuÊt ra nhiÒu CO2, vµ ng­êi ta ®ang ph¸ hñy c¸c má than. N¬i hÊp thô khÝ CO2 lµ rõng vµ ®¹i d­¬ng. Ta ®· thÊy hËu qu¶ cña ph¸ rõng nh­ nªu trªn. N­íc biÓn th× ngµy cµng nãng lªn, mÊt dÇn kh¶ n¨ng hÊp thô khÝ CO2, kÕt qu¶ lµ s¶n xuÊt ngµy cµng m¹nh, t¨ng tr­ëng nãng, th× l¹i cµng nhiÒu khÝ CO2. C¸c b¸o c¸o khoa häc ngµy cµng cho thÊy t×nh h×nh tåi tÖ. NÕu nhiÖt ®é t¨ng thªm 2 ®é th× 20% diÖn tÝch trªn thÕ giíi sÏ biÕn mÊt, nã sÏ ph¸ hñy ®a d¹ng sinh häc, nh­ng tÖ h¬n lµ ph¸ hñy x· héi. §Õn 2020 nÕu kh«ng lµm g× sÏ cã kho¶ng 20 - 200 triÖu ng­êi ph¶i di c­ v× kh«ng sèng ®­îc ë n¬i hä vÉn sèng, ®Æc biÖt ë khu vùc Trung ¸, ®¶o, thµnh phè lín gÇn biÓn. Nh­ vËy ta ®ang ®øng tr­íc khñng ho¶ng khÝ hËu nghiªm träng. Sù cè t×nh lê ®i yÕu tè bªn ngoµi cña s¶n xuÊt vµ logic cña CNTB muèn ®Þnh nghÜa sù t¨ng tr­ëng mµ kh«ng tÝnh ®Õn yÕu tè bªn ngoµi cã thÓ ®em l¹i hËu qu¶ kh«n l­êng. C¸c n­íc kh¸c nhau cã ®ãng gãp kh¸c nhau vµo viÖc gia t¨ng l­îng khÝ CO2 trong khÝ quyÓn. ¦íc tÝnh Mü vµ Ch©u ¢u lµm n¶y sinh khÝ CO2 nhiÒu nhÊt, vµ hiÖn nay c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn nãng nh­ Trung Quèc còng ®ang ®ãng gãp l­îng khÝ CO2 ngµy cµng gia t¨ng. V× thÕ Mü vµ Ch©u ¢ u kh«ng thÓ lµ bµi häc cho n­íc kh¸c. Nh­ng chóng ta chØ cã mét hµnh tinh ®Ó sèng. Hy väng kh¶ n¨ng t¸i kÕt cÊu m«i tr­êng tù nhiªn tõ 2008 ®· bÞ c¹n kiÖt. C¸c gi¶i ph¸p øng phã mang tÝnh toµn cÇu ®· kh«ng ®­îc mét sè n­íc th«ng qua Bản quyền thuộc viện Xã hội học www.ios.org.vn Francois Houtart 105 dï c¸c phong trµo x· héi kªu gäi ®iÒu nµy x¶y ra liªn tôc. Mçi n¨m khñng ho¶ng sinh th¸i l¹i ®Õn gÇn h¬n. Ta ®ang trªn tÇu Titanic, ai còng gÆp nguy hiÓm ngay c¶ ng­êi ngåi hµng ghÕ ®Çu. VÒ chñ nghÜa tù do míi Ph¸i tù do míi muèn tù do hãa nÒn kinh tÕ dÉn ®Õn lµm t¨ng nhiÖt ®é v× kh«ng tÝnh ®Õn yÕu tè bªn ngoµi s¶n xuÊt. ViÖc t¨ng mùc n­íc biÓn lµm gi¶m dÇn c¸c t¶ng b¨ng, g©y ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn c¸c con s«ng lín nh­ ë Hymalaya hay rõng ë Mü La tinh, ¶nh h­ëng ®Õn hµng triÖu ng­êi. ¶nh h­ëng cña logic kinh tÕ cña CNTB rÊt lín. Nã chØ ®Ò cao mét gi¸ trÞ lµ lîi nhuËn trong khi bá qua mäi yÕu tè bªn ngoµi s¶n xuÊt. Tµi nguyªn vµ nguån lùc trªn thÕ giíi kh«ng ®­îc chia sÎ c«ng b»ng. 80% nguån lùc chØ do 20% d©n n¾m gi÷. §©y lµ ®Æc tr­ng cña CNTB. S¶n xuÊt ra cña c¶i vµ dÞch vô ngµy cµng lín nh­ng chØ dµnh cho 20% d©n, cho mét nhãm ng­êi cã Ýt søc mua. ¤ng Stiglitz lu«n nãi ph¶i söa ch÷a l¹i bé m¸y tµi chÝnh ®Ó khëi ®éng l¹i sù t¨ng tr­ëng, ph¸t triÓn vµ thÞnh v­îng, nh­ng lµ sù t¨ng tr­ëng nµo, ph¸t triÓn nµo, thÞnh v­îng nµo? T«i ®äc trong mét t¹p chÝ mét lo¹t bµi viÕt vÒ ViÖt Nam trong t­¬ng lai. T«i thÊy hä chØ bµn th«ng qua GDP, kh«ng nãi g× vÒ tai häa m«i tr­êng. T«i kh«ng cho lµ ë ViÖt Nam kh«ng cã nghiªn cøu vÒ m«i tr­êng, mµ lµ trong t­ duy c¸c nhµ kinh tÕ nã lo¹i trõ c¸c lÜnh vùc kh¸c. Ng­êi ta nãi ViÖt Nam ph¶i trë thµnh n­íc c«ng nghiÖp vµo n¨m 2020. Võa qua t«i cã ë §µi Loan, t«i ®i 200 km tõ §µi B¾c ®Õn tØnh bªn c¹nh, chØ toµn thÊy nh­ thµnh phè, chØ cßn mét vµi kho¶ng ®ång, mét kh«ng gian hoµn toµn « nhiÔm. VËy ta cã ®Þnh lÊy §µi Loan lµm h×nh mÉu ph¸t triÓn cho ViÖt Nam kh«ng? §ã lµ m« h×nh ph¸t triÓn, ®ã lµ vÊn ®Ò lín mµ ta ®ang ph¶i ®èi diÖn. Chñ nghÜa tù do míi ®­îc nhiÒu ng­êi xem nh­ mét c¬ héi cho Ch©u ¸ v× sù t¨ng tr­ëng ®óng lµ tuyÖt vêi. C¸i g× x¶y ra ë Trung Quèc? T heo Thø tr­ëng bé M«i tr­êng Trung Quèc, 25 n¨m qua sù ph¸t triÓn Trung Quèc bÞ triÖt tiªu bëi « nhiÔm, víi 70 triÖu ng­êi uèng n­íc bÈn, mçi n¨m cã 70 ngh×n ng­êi chÕt v× « nhiÔm. §ã cã ph¶i m« h×nh cho ViÖt Nam kh«ng? ë c¸c n­íc XHCN cò còng vËy. §ã còng chØ lµ mét thø chñ nghÜa tù do míi. ë c¸c n­íc ¶ RËp, trõ Irac vµ Afganishtan, hä coi chñ nghÜa tù do míi nh­ sù x©m l­îc vÒ v¨n hãa. Ch©u Phi bÞ t¸c ®éng nhiÒu nhÊt cña chñ nghÜa tù do míi. Ch©u ¢u lµ b¸ quyÒn cña CNTB, ngay c¶ ®¶ng x· héi hay c«ng ®oµn, kh«ng thÊy g× kh¸c ngoµi kinh tÕ thÞ tr­êng. ChØ cã Mü La tinh lµ thÊy ®­êng ra khái logic nµy, chØ cã ViÖt Nam vµ Trung Quèc cßn quan niÖm vÒ CNXH, nh­ng còng ®ang bÞ ¶nh h­ëng. Chñ nghÜa tù do míi ®­îc vÝ nh­ sù x©m l­îc. Víi møc t¨ng tr­ëng gi¶m tû lÖ víi sù ph¸t triÓn quèc gia, ®ång thêi lµ sù ¸p ®Æt ®éc tµi qu©n sù, nh­ Pinoche, b»ng viÖc du nhËp å ¹t CNTB tõ bªn ngoµi nh­ng kh«ng ph¸t triÓn ®­îc chñ nghÜa d©n téc, ®­îc coi nh­ sù x©m l­îc vÒ kinh tÕ. V× thÕ c¸c phong trµo x· héi n¶y sinh ë Nam Mü, phong trµo cña thæ d©n vµ nh©n d©n ®Òu chèng l¹i chñ nghÜa tù do míi. Hä ®Êu tranh cho sù tiÕn bé x· héi, sù quèc h÷u hãa c¸c c«ng ty ®a quèc gia, c¸c dù ¸n x· héi mµ tr­íc ®©y lu«n n»m Bản quyền thuộc viện Xã hội học www.ios.org.vn 106 Bàn về khủng hoảng toàn cầu và mô hình chủ nghĩa xã hội trong khu«n khæ cña nÒn kinh tÕ mµ ®a sè lµ c¸c nhµ t­ b¶n chiÕm gi÷. Chñ nghÜa x· héi vµ t­¬ng lai cña loµi ng­êi T«i kÕt luËn b»ng mét suy t­ vÒ lùa chän. NÕu ta ®ang trong khñng ho¶ng vÒ v¨n minh, liÖu XHCN cã cho ta mét con ®­êng kh«ng khi tÝnh ®Õn lÞch sö, vËn ®éng cña lý luËn ®Ó ®i ®Õn thùc tiÔn? T«i cho r»ng ta cã thÓ nãi vÒ kh¸i niÖm m« h×nh trong khu«n khæ kinh nghiÖm ®Ó x©y dùng lý thuyÕt ®èi chäi víi c¸c cuéc khñng ho¶ng kh¸c nhau. Cã 4 ®Þnh h­íng lín t­¬ng ®­¬ng víi 4 vÊn ®Ò lín liªn quan ®Õn sù tån t¹i loµi ng­êi • Mèi quan hÖ víi tù nhiªn • C¸ch s¶n xuÊt • C¸ch sèng • Tæ chøc chÝnh trÞ x· héi, vµ c¸ch nh×n thÕ giíi b»ng ®¹o ®øc vµ v¨n hãa. Theo 4 ®ßi hái nµy ta cã thÓ suy nghÜ thÕ nµo vÒ t­¬ng lai cña sù kiÕn t¹o CNXH? Sö dông bÒn v÷ng vµ hîp lý c¸c nguån lùc tù nhiªn lµ xu h­íng míi. Kh«ng khai th¸c tù nhiªn nh­ CNTB mµ t«n träng tù nhiªn. Quan ®iÓm cho r»ng tù nhiªn lµ v« tËn trong dßng t­ t­ëng vÒ tiÕn bé x· héi trong thÕ kû võa råi lµ kh«ng chÊp nhËn ®­îc. Trong t­¬ng lai ta kh«ng chÊp nhËn sù thÞnh v­îng cã tÝnh c¸ nh©n khi sö dông c¸c nguån lùc c¬ b¶n nh­ n­íc, kh«ng ®­îc phÐp lµm t¨ng nhiÖt ®é tr¸i ®Êt vµ khÝ quyÓn. CNXH nh­ ®· tån t¹i ®· kh«ng chó ý ®Õn khÝa c¹nh nµy, nh­ ta thÊy sù ph¸ hñy m«i tr­êng ë Liªn X« tr­íc ®©y. Trong t­ duy cña M¸c ®· cã ý t­ëng vÒ vÊn ®Ò nµy. M¸c cho r»ng ®Æc tr­ng cña CNTB lµ ph¸ ho¹i 2 nguån lùc chÝnh lµ tù nhiªn vµ lao ®éng, vµ ta cã thÓ h×nh dung sù ph¸ ho¹i nµy ®i ®Õn ®©u. Thø hai, trong ®Þnh h­íng míi lÊy l¹i sù ­u tiªn gi¸ trÞ sö dông ®Ó s¶n xuÊt ra cña c¶i cho con ng­êi h¬n lµ gi¸ trÞ trao ®æi. CNTB chØ chó ý ®Õn gi¸ trÞ trao ®æi, tÊt c¶ ®Òu trë thµnh hµng hãa, c¶ dÞch vô c«ng, ®Ó tÝch tô t­ b¶n mµ th«i. NhÊn m¹nh vµo gi¸ trÞ sö dông cã nghÜa lµ ®­a ra mét ®Þnh nghÜa kh¸c vÒ kinh tÕ. CNXH yªu cÇu nÒn kinh tÕ kh«ng ph¶i lµ t¹o ra gi¸ trÞ gia t¨ng cho lîi Ých c¸ nh©n, mµ lµ t¹o ra c¬ së nÒn t¶ng cho cuéc sèng vËt chÊt, v¨n hãa vµ tinh thÇn trªn kh¾p hµnh tinh. Kh«ng thÓ ®Ò cao duy nhÊt xuÊt khÈu, ®iÒu ®· ®em l¹i hËu qu¶ tµn ph¸ m«i tr­êng, khiÕn viÖc sö dông n«ng nghiÖp kh«ng ph¶i nh­ nguån sèng mµ ®Ó xuÊt khÈu. XuÊt khÈu kh«ng ph¶i môc ®Ých tù th©n, mµ ®Ó chèng l¹i t­ b¶n tµi chÝnh. Ng­êi ta kh«ng h×nh dung ®­îc ph¸t triÓn mµ kh«ng ®i kÌm xuÊt khÈu. Brazil xuÊt khÈu ethanon, hËu qu¶ lµ kho¶ng 30 triÖu ng­êi d©n bÞ ¶nh h­ëng. Nhµ n­íc cã nç lùc ph©n phèi l¹i cho d©n nh­ng kh«ng t¹o ra t¸c ®éng tèt. Råi ng­êi ta chØ muèn s¶n xuÊt ®å nhanh háng, cã lîi cho tÝch lòy TBCN. §Ó tËn dông c«ng nghÖ míi nhÊt, ng­êi ta tiªu dïng n¨ng l­îng ë møc ®é khñng khiÕp, t¹o ra thªm nhiÒu khÝ CO2 cã h¹i. Thø ba, ta h×nh dung thÕ nµo vÒ CNXH? ChØ cã mét ®Þnh h­íng c¬ b¶n lµ nÒn d©n Bản quyền thuộc viện Xã hội học www.ios.org.vn ... - tailieumienphi.vn
nguon tai.lieu . vn