- Trang Chủ
- Khoa học xã hội
- Bài tập nhóm xã hội học sức khỏe: Tác động bạo lực học đường đối với sức khỏe (Nghiên cứu học sinh Trung học phổ thông)
Xem mẫu
- ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
KHOA XÃ HỘI HỌC
BÀI TẬP NHÓM: MÔN XÃ HỘI HỌC SỨC KHỎE
TÁC ĐỘNG BẠO LỰC HỌC ĐƯỜNG ĐỐI VỚI SỨC KHỎE
(Nghiên cứu học sinh Trung học phổ thông)
GVHD: PGS.TS Hoàng Bá Thịnh
SV : Nhóm 9
1
- MỤC LỤC TRANG
Phần I. Mở Đầu .............................................................................................3
1. Tính cấp thiết của đề tài ..............................................................................3
2. Câu hỏi nghiên cứu .....................................................................................4
3. Ý nghĩa khoa học và ý nghĩa thực tiễn..........................................................4
4. Mục đích nghiên cứu...................................................................................4
5. Đối tượng, khách thể, phạm vi nghiên cứu ...................................................4
6. Phương pháp nghiên cứu.............................................................................5
7. Giả thuyết...................................................................................................5
8. Khung lý thuyết ..........................................................................................6
Phần II. Nội dung chính..................................................................................7
1.Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn của đề tài.............................................7
1.1. Cơ sở lý luận ............................................................................................7
1.2. Tổng quan vấn đề nghiên cứu ...................................................................8
1.3. Những khái niệm công cụ .........................................................................9
2. Chương 2: Kết quả nghiên cứu .................................................................. 10
2.1.Thực trạng bạo lực học đường ................................................................ 10
2.2.Tác động của bạo lực học đường đến sức khỏe .......................................... 13
2.2.1. Tác động của bạo lực học đường đến sức khỏe thể chất ......................... 13
2.2.2. Tác động của bạo lực học đường đến sức khỏe tinh thần........................ 14
2.2.3. Tác động của bạo lực học đường đến sức khỏe xã hội ............................ 15
2.3. Nguyên nhân của bạo lực học đường…………………………………………18
Phần III. Kết luận và giải pháp……………………………………………………22
Danh mục tài liệu tham khảo………………………………………………………25
2
- PHẦN I. MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Quá trình công nghiệp hóa - hiện đại hóa đất nước, cùng với sự phát triển mạnh mẽ
của nền kinh tế thị trường đã làm thay đổi nhanh chóng bộ mặt xã hội và con người
Việt Nam. Văn hóa lối sống, đạo đức của người Việt cũng không đứng ngoài dòng
chảy văn hóa của thời đại. Bên cạnh việc tiếp thu những tinh hóa văn hóa nhân loại
của thế giới thì văn hóa Việt còn chịu một số ảnh hưởng văn hóa không lành mạnh.
Điển hình là trong lĩnh vực giáo dục hiện nay của nước nhà, trong những năm gần đây
thực trạng bạo lực học đường diễn ra rất nhiều, thu hút sự quan tâm lớn của toàn xã
hội và gây bức xúc dư luận.
Hiện nay, vấn đề bạo lực học đường đang diễn ra ngày càng phổ biến, nhất là
trong giới học sinh: Theo thống kê của Bộ Giáo dục và Đào tạo, từ đầu năm học
2009- 2010 đến nay, cả nước đã xảy ra 1.598 vụ học sinh đánh nhau ở trong và ngoài
trường học. Các nhà trường đã xử lý kỷ luật khiển trách 881học sinh, cảnh cáo 1.558
học sinh và buộc thôi học có thời hạn (3 ngày, 1 tuần, 1 năm học) tới 735 học sinh.
Tính bình quân, cứ 11.111 học sinh thì có 1 em bị buộc kỷ luật thôi học có thời hạn vì
đánh nhau. Nhưng điều chúng ta đáng lo ngại ở đây chính là nguyên nhân của những
vụ bạo lực này: chỉ vì lý do thấy không... ưa mắt hay chỉ là những mâu thuẫn trong
việc học tập trên lớp hay những va chạm nhỏ bên ngoài xã hội.
Đặc biệt, có một sự thay đổi trong việc tham gia vào vấn đề bạo lực học đường
hiện nay. Nếu như trước đây hiện tượng này chỉ diễn ra chủ yếu trong nam giới thì sự
thiếu thiện cảm về nữ giới đang dần hình thành trên các diễn đàn, giữa các lớp thế hệ
8X, 9X với nhau. Mức độ ảnh hưởng của hành vi bạo lực đến sức khỏe cá nhân, tinh
thần, xã hội ngày càng lớn: Bộ Giáo dục - đào tạo cho biết trong năm 2009 có khoảng
9.000 vụ tội phạm do HSSV và thanh thiếu niên gây ra, giảm 9,6% so với năm 2008
nhưng tính chất phạm tội lại ngày càng nghiêm trọng. Ngày nay những người tham
gia hành vi bạo lực không chỉ bạo lực thể xác mà họ còn dùng nhiều cách: Đánh bạn,
quay video clip rồi tung lên mạng…. nhưng điều đáng nói chính là thái độ của những
3
- người xung quanh, bạn bè thì chớp lấy cơ hội rút điện thoại ra ghi hình, túm tụm lại
để cổ vũ, thích thú chứng kiến kèm những câu bình phẩm thiếu văn hóa mà không hề
can ngăn. Thậm chí còn canh chừng thầy cô để các bạn “yên tâm” xử lý lẫn nhau.
Việc hàng nghìn vụ học sinh đánh nhau mỗi năm và tính chất vụ việc ngày càng nặng
tính "côn đồ" đã ảnh hưởng nghiêm trọng tới tâm lý và sức khoẻ, thậm chí cả tính
mạng của học sinh.
Xuất phát từ thực trạng trên, chúng tôi đã lựa chọn đề tài nghiên cứu: “Tác
động của bạo lực học đường đối với sức khỏe”. Đề tài chủ yếu hướng đến mối quan
hệ bạo lực giữa học sinh với học sinh tại các trường trung học phổ thông.
2. Câu hỏi nghiên cứu
Tác động của bạo lực học đường đến sức khỏe như thế nào?
3. Ý nghĩa khoa học và ý nghĩa thực tiễn
3.1. Ý nghĩa khoa học
Trong phạm vi nghiên cứu, đề tài không có mục đích đưa ra lý thuyết mới, mà
chủ yếu vận dụng các lý thuyết xã hội học vào nghiên cứu thực tiễn, để tìm hiểu, xác
định vai trò của gia đình, nhà trường trong việc giáo dục lối sống đạo đức cho thế hệ
trẻ.
3.2. Ý nghĩa thực tiễn
Từ việc nghiên cứu thực trạng của bạo lực học đường chỉ ra hậu quả của bạo
lực học đường. Từ đó thấy rõ được tác động của bạo lực học đường đến sức khỏe.
Qua đó khẳng định vai trò quan trọng của sức khỏe thể chất và sức khỏe tinh thần.
Mặt khác cũng thể hiện vai trò giáo dục của tam giác: gia đình- nhà trường- xã hội
trong quá trình xã hội hóa cá nhân, đảm bảo cho phát triển lành mạnh.
4. Mục đích nghiên cứu
- Tìm hiểu thực trạng của bạo lực học đường trong các trường trung học phổ thông.
- Tìm hiểu tác động của bạo lực học đường đến sức khỏe tinh thần, sức khỏe thể chất
và sức khỏe xã hội. Từ đó đưa ra một số giải pháp nhằm hạn chế bạo lực học đường.
5. Đối tượng, k hách thể, phạm vi nghiên cứu
4
- 5.1. Đối tượng nghiên cứu
- Những tác động của bạo lực học đường đến sức khỏe.
5.2. Khách thể nghiên cứu
- Học sinh trung học phổ thông
5.3. Phạm vi nghiên cứu
- Thời gian nghiên cứu: tháng 9 - 10/2010
- Tài liệu được sử dụng có thời gian từ 2000 - 2010.
6. Phương pháp nghiên cứu
Phân tích tài liệu
Phân tích tài liệu là một trong những phương pháp thu thập thông tin của xã hội
học, dựa trên các thông tin có sẵn trong các tài liệu để rút ra những thông tin cần thiết
nhằm đáp ứng những mục tiêu nghiên cứu của một đề tài nhất định. Đây là phương
pháp được sử dụng chủ yếu trong nghiên cứu này.
Đề tài tham khảo một số tài liệu từ báo cáo thực tập, từ internet, tạp chí Xã hội
học, báo... có liên quan, có cái nhìn tổng thể, toàn diện về vấn đề nghiên cứu.
7. Giả thuyết
- Hiện nay, bạo lực học đường chủ yếu diễn trong mối quan hệ giữa học sinh với học
sinh ở các trường trung học phổ thông. Học sinh có hành vi bạo lực dưới nhiều hình
thức khác nhau.
- Bạo lực học đường tác động đến cả sức khỏe tinh thần, sức khỏe thể chất và sức
khỏe xã hội, trong đó sức khỏe tinh thần chịu ảnh hưởng sâu sắc hơn cả.
5
- 8. Khung lý thuyết
Đặc Sức
điểm cá khỏe
nhân tinh
thần
Gia Kết
đình Bạo lực Sức Sức luận
Điều kiện
học khỏe khỏe và
văn hóa -
đường thể giải
xã hội
Nhà chất pháp
trường
Sức
Xã hội khỏe
xã hội
6
- PHẦN II. NỘI DUNG CHÍNH
Chương I. Cơ sở lý luận và thực tiễn của đề tài
1.1. Cơ sở lý luận
1.1.1. Phương pháp luận
Trong quá trình nghiên cứu, đề tài đã vận dụng chủ nghĩa duy vật biện chứng
để xem xét, đánh giá các sự kiện xã hội trong mối quan hệ biện chứng ở một hoàn
cảnh cụ thể dựa trên việc kế thừa quan điểm chủ nghĩa Mác. Đồng thời, chủ nghĩa duy
vật lịch sử cũng được vận dụng với tư cách là phương pháp luận khoa học về nhận
thức và giải thích các hiện tượng xã hội. Từ đó chúng ta sẽ nhìn nhận được một cách
khách quan các mặt của đời sống xã hội.
1.1.2. Lý thuyết áp dụng
Đề tài vận dụng lý thuyết hành động xã hội hóa theo quan điểm của Margaret
Mead.
Mead cho rằng: “Cái Tôi” là sản phẩm của xã hội được hình thành trên mối quan hệ
qua lại với những người khác. Theo quan điểm của Mead nếu không có quá trình xã
hội hóa, con người - sinh vật không thể trở thành con người xã hội.
Theo Mead, kết quả của quá trình xã hội hóa là một nhân cách gồm hai thành
phần: cái Tôi chủ động (“I”) và cái Tôi bị động (“Me”). Quá trình hình thành nhân
cách gồm 3 giai đoạn: Giai đoạn mô phỏng (bắt chước); Giai đoạn trò chơi; Giai đoạn
trò chơi tập thể.
- Giai đoạn mô phỏng: Trong giai đoạn này trẻ em bắt chước, sao chụp những hành vi
của những người xung quanh nhưng chưa hiểu về ý nghĩa của các hành vi đó.
- Giai đoạn trò chơi: Trong giai đoạn này trẻ em hiểu hành vi như là sự thực hiện
những vai trò nhất định và quá trình chơi trò chơi chúng tái hiện lại những vai này. Sự
chuyển từ vai này sang vai khác phát triển ở trẻ em khả năng truyền đạt ý nghĩ và
hành động mà chúng học được ở những người xung quanh. Đây là bước quan trọng
tiếp theo trong quá trình hình thành “cái tôi”.
7
- - Giai đoạn trò chơi tập thể: Trong giai đoạn này trẻ em học cách nhận thức sự mong
đợi không chỉ của một người mà là của cả nhóm. Trẻ em đánh giá hành vi của mình
theo chuẩn mực được thiết lập bởi những người khác. Sự tuân theo luật chơi chuẩn bị
cho trẻ em tới sự nắm vững nhưng quy tắc hành vi trong xã hội được thể hiện trong
những luật lệ và chuẩn mực. Trong giai đoạn này có tình cảm của sự đồng nhất xã
hội.
Vận dụng lý thuyết trên vào đề tài nhằm chỉ rõ ra hành vi bạo lực học đường
của học sinh xuất phát điểm từ quá trình xã hội hóa cá nhân, trong đó gia đình, nhà
trường có ảnh hưởng sâu sắc đến định hướng hành vi cho mỗi cá nhân. Từ đó tìm ra
nguyên nhân dẫn đến hành vi bạo lực của trẻ và đưa ra những giải pháp phù hợp hạn
chế tình trạng đó.
1.2. Tổng quan vấn đề nghiên cứu
Giáo dục là một trong những nhân tố quan trọng, là tiêu chí để đánh giá sự phát
triển của mỗi quốc gia. Xác định được vai trò quan trọng của giáo dục đối với sự phát
triển kinh tế- xã hội, Đảng và Nhà nước ta luôn coi “giáo dục là quốc sách” nhằm đào
tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài cho đất nước. Chính vì vậy, có rất nhiều đề tài
nghiên cứu khoa học về giáo dục nhằm đưa ra những chính sách, định hướng để phát
triển giáo dục quốc gia. Tuy nhiên, một thực trạng đáng báo động hiện nay trong giáo
dục nước nhà là bạo lực học đường diễn ra khá phổ biến trong những năm gần đây với
tính chất ngày càng phức tạp. Thế nhưng, cho đến nay chưa có một công trình nghiên
cứu khoa học cụ thể nào về bạo lực học đường. Nói về vấn đề này thì mới chỉ dừng lại
ở những bài viết qua báo, tạp chí, in ternet như: “Cơn sóng ngầm đang dấy lên thành
bão” trên website http://www.laodong.com.vn/Home/Con-song-ngam-dang-day-len-
thanh-bao/20101/171492.laodong (ngày 7/11/2010); hay có một số nghiên cứu nhỏ
như: cuộc khảo sát do khoa Xã hội học, trường Đại học Khoa học xã hội và Nhân văn
(Đại học Quốc gia Hà Nội) thực hiện vào năm 2008 tại 2 trường THPT thuộc quận
Đống Đa ( Hà Nội) về tình trạng bạo lực nữ sinh.
8
- Như vậy, có thể thấy các đề tài nghiên cứu khoa học về bạo lực học đường còn
ở mức độ khiêm tốn. Trước thực trạng của bạo lực học đường, chúng tôi đã mạnh dạn
lựa chọn đề tài: “Tác động của bạo lực học đường đến sức khỏe” (xét trong mối
quan hệ học sinh với học sinh tại các trường trung học phổ thông). Nét mới trong đề
tài này là làm rõ được những tác động của bạo lực học đường đối với sức khỏe; từ đó
chỉ ra một số căn bệnh mà học sinh mắc phải do bạo lực học đường gây ra như: bệnh
trầm cảm, tự kỷ, hoảng loạn về tinh thần hay học sinh tự tử.
1.3. Những k hái niệm công cụ
1.3.1. Bạo lực
Theo từ điển xã hội học của G.Endruweit và G.Trommsdoff (Đức): Bạo lực là
các hành vi có khuynh hướng hủy diệt như một hương tiện tối hậu để thực thi quyền
lực trong khuôn khổ quan hệ trên - dưới một chiều dựa trên ưu thế bên ngoài, không
có sự thừa nhận của người yếu thế.
Như vậy, bạo lực là hành vi sử dụng sức mạnh (cơ bắp hay vũ khí) để đạt được
sự cưỡng bức hay áp đặt trong quan hệ giữa người với người.
1.3.2. Bạo lực học đường
Bạo lực học đường là hệ thống xâu chuỗi lời nói, hành vi mang tính miệt thị, đe
dọa, khủng bố người khác (thường xảy ra giữa trò với trò, giữa thầy với trò và ngược
lại), để lại thương tích trên cơ thể, thậm chí dẫn đến tử vong, đặc biệt là gây tổn
thương đến tư tưởng, tình cảm, tạo cú sốc về tâm sinh lý cho những đối tượng trực
tiếp tham gia vào quá trình giáo dục trong nhà trường, cũng như những ai quan tâm
đến sự nghiệp giáo dục. (Theo tạp chí Ban tuyên giáo)
Trong đề tài này, khái niệm bạo lực học đường thể hiện ở hành vi bạo lực xảy
ra giữa học sinh với học sinh.
1.3.3. Sức khỏe
Sức khỏe là trạng thái thoải mái toàn diện về thể chất, tinh thần và xã hội và
không phải chỉ bao gồm có tình trạng không có bệnh hay thương tật.
(Theo Tổ chức Y tế thế giới)
9
- Chương 2. Kết quả nghiên cứu về tác động của bạo lực học đường
đến sức k hỏe
2.1. Thực trạng của bạo lực học đường
Bạo lực học đường không phải là một hiện tượng mới xuất hiện mà đã “song
hành” cùng giáo dục từ khi nó ra đời nhưng được chú ý nhiều trong thời gian gần đây.
Bạo lực học đường thể hiện ở 2 mối quan hệ chủ yếu: 1- Quan hệ giáo viên với học
sinh; 2- Quan hệ giữa học sinh với học sinh. Tuy nhiên, đề tài này nghiên cứu bạo lực
học đường theo mối quan hệ thứ hai.
Theo thống kê từ các Sở Giáo dục và Đào tạo, đưa ra tại hội thảo Quốc gia về
phòng chống bạo lực, xâm hại trẻ em, được tổ chức tại Hà Nội ngày 24/09/2010, từ
đầu năm học đến nay, xảy ra hơn 1.500 vụ đánh nhau trong và ngoài trường học,
trong đó 7 vụ dẫn đến chết người. Cũng theo báo cáo của Sở Giáo dục và Đào tạo, từ
đầu năm học đến nay, các trường tiến hành khiển trách 881 học sinh, cảnh cáo 1.558
học sinh, buộc thôi học có thời hạn (ba ngày, 1 tuần, 1 năm học) 735 học sinh.
(http://tintuc.loitraitim.com/hoc-hanh/9/139253/Hon-1-500-vu-hoc-sinh-danh-nhau.htm)
Thống kê từ 38 Sở Giáo dục và đào tạo gửi về Bộ, từ năm 2003 đến nay có tới hơn
8000 vụ học sinh tham gia đánh nhau và bị xử lý kỷ luật. (Theo ông Phùng Khắc Bình, Vụ
trưởng – Vụ công tác học sinh, sinh viên của Bộ Giáo dục và Đào tạo).
10
- Tại Cần Thơ, Trong năm học 2009- 2010 ở Cần Thơ có 252 trường hợp học sinh
đánh nhau trong đó nguyên nhân chủ yếu là những xích mích nhỏ giữa các em. Các
nhà trường đã xử lý phê bình 195 em, khiển trách 28 em, cảnh cáo 5 em, đuổi học có
thời hạn 8 em.
- Hành vi bạo lực:
Bạo lực học đường là một dạng hành vi lệch chuẩn của học sinh (Theo ThS. Nguyễn
Văn Lượt, khoa tâm lý, Trường Đại học Khoa học xã hội và Nhân văn). Có 2 loại: loại
thụ động và loại chủ động.
Hành vi thụ động là những hành vi của học sinh bị sai lệch do các em nhận thức
không đầy đủ hoặc nhận thức sai chuẩn mực, nội quy, quy tắc của trường lớp hay bị
bạn bè rủ rê... Ví dụ, trẻ mẫu giáo có thể đánh bạn để dành lại đồ chơi của mình vì em
chưa được dạy hoặc được dạy rồi nhưng chưa nhận thức được rằng đánh bạn là xấu.
Loại hành vi này không đáng lo ngại vì có thể giáo dục, cung cấp thông tin để học
sinh hiểu đúng, từ đó các em sẽ có hành vi đúng đắn.
Hành vi chủ động là những hành vi mà cá nhân mặc dù biết rõ những quy tắc chuẩn
mực đạo đức của nhà trường, xã hội nhưng vẫn cố ý làm khác. Ví dụ, học sinh biết
rằng đánh bạn là xấu, không được phép nhưng vẫn cứ đánh. Đối với loại bạo lực học
đường này, việc khắc phục gặp nhiều khó khăn, đòi hỏi sự kiên trì, nhẫn lại của cha
mẹ, thầy cô, nhà trường và xã hội.
Như vậy, trong hai loại hành vi trên, hành vi bạo lực của học sinh trung học phổ
thông chủ yếu là hành vi chủ động.
- Nạn nhân của bạo lực học đường: Học sinh cả nam và nữ.
- Phương tiện bạo lực:
Không sử dụng phương tiện nào, trực tiếp bằng tay chân.
Sử dụng phương tiện như: Với học sinh nam, phương tiện bạo lực thường được
sử dụng như: dao, gậy gộc, kiếm, chai… Còn với học sinh nữ thường sử dụng dép
guốc, điện thoại ghi hình…
11
- Cùng là hành vi bạo lực, nhưng có thể nói mức độ bạo lực của học sinh ở các lứa
tuổi là khác nhau. Các em học sinh lớp 6, 7 trong quan hệ giao tiếp, ứng xử với bạn,
có thể tạo nhóm lớn, không chơi và “cô lập” một bạn học sinh nào đó trong lớp vì một
lý do “trẻ con” nào đó; các em có thể đánh nhau ngay mà không có sự tính toán, sắp
đặt, không cần biết mình mạnh hay yếu hơn bạn khi có những va chạm, gây hấn với
nhau. Còn đối với học sinh ở lứa tuổi lớn hơn, các em đã bắt đầu dùng “sức mạnh”
của mình, có thể ức hiếp, bắt nạt học sinh lớp dưới; với nhiều lý do, các em có thể gây
hấn, đánh nhau không chỉ là giữa một học sinh với một học sinh mà còn đánh nhau
giữa nhóm học sinh này với nhóm học sinh khác hoặc nhiều em đánh một em và
thường khi đánh nhau, các em đều có sự tính toán, sắp đặt; nếu nhà trường không phát
hiện và can thiệp kịp thời, học sinh yếu hơn sẽ tiếp tục nhờ bạn bè trong trường trong
lớp thậm chí nhờ sự hỗ trợ của người thân trong gia đình để đánh “trả thù”.
Một vài vụ việc gây dư luận ầm ĩ trong thời gian gần đây:
Ở Hà Nội, học sinh trả thù nhau bằng hung khí tại trường THPT Đại Mỗ (Từ
Liêm). Câu chuyện được bắt đầu từ mâu thuẫn nhỏ của học sinh hai lớp 12A6 và lớp
12A5, chuyện bé ngày càng xé ra to khi học sinh lớp 12A5 tập hợp khoảng chục
người bạn mang dao và mã tấu "phục kích" nhằm trả thù nam sinh lớp 12A6 với nhiều
đòn chí mạng khiến nạn nhân tử vong ngay tại chỗ do vết thương quá nặng.
Tại miền Trung, nhiều vụ tụ tập đánh nhau hội đồng, dùng mã tấu, kiếm chém
nhau cũng diễn ra với mật độ đáng báo động. Vụ một nam sinh tại Đà Nẵng bị đâm
chết ngay cổng trường học còn đang nóng hổi thì lại thêm vụ 10 học sinh nữ trường
PTTH Nguyễn Huệ, Kỳ Anh, Hà Tĩnh đã hùa nhau làm nhục em học sinh lớp 11K12
cùng trường. Sau trận đòn tập thể, em không chỉ bị chấn thương thân thể mà còn
khủng hoảng về tinh thần.
Trong một cuộc khảo sát trên 1.000 học sinh, sinh viên cho thấy kết quả như
sau: 95% các em nhận thức chưa đúng về kỹ năng sống, 77,7% chưa bao giờ được
đào tạo, tập huấn về vấn đề này, 76,4% rất cần tập huấn, và hầu hết các em lúng túng
12
- khi xử lý các tình huống thường gặp trong cuộc sống. (Theo ThS. Đỗ Thị Hải- Phó
Viện trưởng Viện nghiên cứu môi trường và các vấn đề xã hội).
Ngày càng nhiều vụ đánh nhau có nữ sinh tham gia. Các vụ đánh nhau có sự
cấu kết của các đối tượng ngoài trường học. Nhiều vụ tổ chức đánh hội đồng, sử dụng
hung khí gây sát thương, làm nhục bạn, quay phim rồi tung lên mạng coi như một
“chiến tích”. Trong một cuộc khảo sát do khoa Xã hội học, trường Đại học Khoa học
xã hội &Nhân văn (Đại học Quốc gia Hà Nội) thực hiện vào năm 2008 tại 2 trường
THPT thuộc quận Đống Đa (Hà Nội) về tình trạng bạo lực nữ sinh đã cho thấy nhiều
kết quả đáng lo ngại. Cụ thể, có đến 96.7% số học sinh trong mẫu được hỏi cho rằng,
ở trường các em có xảy ra hiện tượng nữ sinh đánh nhau. Mức độ bạo lực trong nữ
sinh là 44.7% rất thường xuyên, 38% thường xuyên, và 17.3% không thường xuyên.
Kết quả khảo sát cũng cho con số đáng lo khi có tới 64% các em nữ được hỏi thừa
nhận là đã từng có hành vi đánh nhau với các bạn khác. Đáng chú ý, hầu hết những
chuyện đánh nhau lần đầu tiên đều diễn ra trong khuôn viên trường học và những lần
đánh nhau tiếp theo thì đa số lại diễn ra ngoài trường học. Việc nữ sinh đánh nhau có
lẽ đã trở nên quen thuộc với nhiều học sinh. Chính vì vậy, khi được hỏi “quan niệm
về hiện tượng đánh nhau giữa các học sinh nữ” thì có đến 45.3% cho rằng điều đó là
“bình thường”; 30.7% trả lời có thể chấp nhận được, và chỉ có 24% học sinh “không
chấp nhận” hành vi bạo lực trong nữ sinh. Có những lý do đơn giản nhưng cũng là cớ
để gây ra xung đột, như không ưa thì đánh (24%); bị khiêu khích nên đánh (16%);
đánh vì lý do tình cảm (13.3%). Ngoài ra còn có những lý do như: người khác nhờ
đánh (20%) và chẳng có lý do gì cũng đánh (12%). Nhất là khi có thêm yếu tố thúc
đẩy hành vi bạo lực học đường, đó là sự cổ vũ của bạn bè, trong đó có các nam sinh.
Việc hàng nghìn vụ học sinh đánh nhau mỗi năm và tính chất vụ việc ngày càng
nặng tính "côn đồ" đã ảnh hưởng nghiêm trọng tới tâm lý và sức khoẻ, thậm chí cả
tính mạng của học sinh…
Như vậy, với thực trạng trên vấn đề bạo lực học đường đang diễn ra ngày càng
phức tạp và có tác động sâu sắc đến sức khỏe thể chất, tinh thần và xã hội.
13
- 2.2. Tác động của bạo lực học đường đến sức khỏe
Bạo lực học đường tác động đến sức khỏe theo như định nghĩa của WHO thì
bạo lực học đường tác động thể hiện ở “tinh thần, thể chất, xã hội”.
2.2.1. Tác động đến sức khỏe thể chất
Bạo lực ở các trường học tác động đến sức khỏe thể chất thể hiện ở việc người bị
hại bị thương tích về thể xác ở các cấp độ khác nhau.
- Thương tích ở cấp độ nhẹ như: xây xát bên ngoài; chân tay, mặt mũi bầm tím;
- Thương tích cấp độ nặng như: gãy tay chân; vỡ đầu; nặng hơn là một số cơ quan
nội tạng cơ thể bị ảnh hưởng như: não, gan, phổi,… và có thể tử vong.
1
Dưới đây là những vụ thống kê về bạo lực học đường cũng như là ảnh hưởng
của nó đến sức khỏe thể chất:
- Ngày 15.1.2008, Hai học sinh cầm dao là Nguyễn Xuân Bách, lớp 10A8 và
Phạm Đức Tâm, lớp 10A6 đều là học sinh trường Trung Học Phổ Thông (viết tắt là
THPT) Hai Bà Trưng (Hà Nội) đã có hành vi bạo lực với 4 học sinh. Hậu quả là bốn
học sinh bị thương nặng, các nạn nhân là Ngô Trường Giang bị đứt toàn bộ khối cơ
đầu, ngón tay. Lê Quốc Cường vết thương "hở" cánh tay trái, đứt mỏm khuỷu.
Nguyễn Công Minh bị chém vào bả vai ngực trái dài 12cm. Nguyễn Mạnh Tùng bị
chém rách da vùng chẩm.
- Sáng 16.9.2010, 2 học sinh của trường THPT bán công Đồng Hới (tỉnh Quảng
Bình) là Võ Nhật Hoàn và Phạm Văn Hoàng, đều học lớp 10 đã dùng hung khí đánh
nhau trong giờ ra chơi. Hậu quả là Nhật Hoàn đã tử vong sau khi bị Văn Hoàng đâm 2
nhát dao.
- Một đoạn clip dài hơn 3 phút được quay bằng điện thoại di động, được đưa lên
mạng vào ngày 10/10, ghi lại cảnh 2 nữ sinh mặc đồng phục thay nhau hành hạ, lột
áo, sỉ nhục bạn học.
1
Thu thập trên các trang báo điện tử, google.com với từ khóa “Bạo lực học đường”, truy cập vào ngày 22/10/2010
14
- Còn rất nhiều những hành vi bạo lực xảy ra như vậy, nguyên nhân xuất phát rất
từ những mâu thuẫn rất đơn giản của học sinh, có thể đó là vì “trông thấy ghét” hay
thích thể hiện hành động “anh hùng”, theo kiểu “cậy đông hiếp yếu”… của những học
sinh. Như thế, hậu quả của bạo lực học đường là sức khỏe người bị hại giảm sút do
chấn thương, nguy hiểm và tính mạng bị đe dọa. Như vậy bạo lực học đường tác động
rất lớn đến sức khỏe thể chất.
2.2.2. Tác động đến sức khỏe tinh thần
Bạo lực học đường bên cạnh việc tác động đến sức khỏe thể chất, nó còn ảnh
hưởng sâu sắc và lâu dài đến sức khỏe tinh thần của nạn nhân bạo lực. Nạn nhân trực
tiếp của bạo lực học đường là : những học sinh bị bạo lực và học sinh có hành vi bạo
lực. Nạn nhân gián tiếp là: gia đình, nhóm bạn bè, nhà trường.
* Nạn nhân trực tiếp của bạo lực học đường:
Đối với học sinh bị bạo lực chịu những tác động sâu sắc về mặt tình cảm, có thể
mắc phải những căn bệnh như: bệnh trầm cảm, sợ hãi, lo lắng; hội chứng căng thẳng
hậu chấn thương tâm lý, khủng hoảng tinh thần… Một số học sinh bị hại không đi
học vào một hoặc nhiều ngày trong tháng bởi vì họ cảm thấy không an toàn. Một số
lượng lớn các em về nhà sớm để tránh bị bắt nạt. Điều này ảnh hưởng lớn và cản trở
quá trình học tập của học sinh.
Một số trẻ cảm thấy xấu hổ vì là một nạn nhân của bạo lực học đường. Học sinh
có thể quá xấu hổ để nói cho ai biết về việc mình bị bạo lực, hoặc học sinh có thể sợ
rằng mình có thể bị bạo lực tệ hơn nói. Sợ hãi và xấu hổ này có thể dẫn đến vấn đề
lòng tự trọng, và trong các trường hợp cực đoan, thù ghét, bạo lực hoặc tự tử.
Học sinh là nạn nhân của bạo lực học đường thường bị bắt nạt, cảm thấy rằng và
không tin là ai đó có thể giúp được mình. Trong khi chính xác là giáo viên và học
quản trị ở trong trường thường hoặc là bỏ qua, hoặc để yên những hành vi bạo lực của
học sinh. Giáo viên chỉ can thiệp trong 4% trong tất cả các sự cố, vì chính bản thân
giáo viên cũng lo sợ bạo lực học đường sẽ kéo theo mình. Bởi vậy học sinh thường
xuyên biểu hiện về mặt tình cảm có sự giận dữ và thù ghét.
15
- Đối với học sinh trực tiếp có hành vi bạo lực học đường.
Tác động của bạo lực học đường ảnh hưởng rất lớn đối với sự phát triển tính
cách của những học sinh này theo một chiều hướng tiêu cực, cụ thể là về nhân cách và
ngôn ngữ giao tiếp. Thực tế, nhiều học sinh bị đuổi học nhưng vẫn có điều kiện để bắt
nạt học sinh khác. Không có hành vi bạo lực ở trong trường thì lại có hành vi đó ở
ngoài trường, hết giờ học. Sự tác động chính đó là ảnh hưởng đến quá trình phát triển
tư duy, cách sống của học sinh có hành vì bạo lực đối với những học sinh khác, các
học sinh gây ra bạo lực sẽ có thể không có những điều kiện tốt đế tham gia vào những
hoạt động tích cực và phát triển bản thân sau này.
*Nạn nhân gián tiếp của bạo lực học đường:
* Bạn hoặc nhóm bạn
Bạo lực học đường cũng ảnh hưởng nhiều đến những người bạn cùng lớp của nạn
nhân trực tiếp chịu hành vi “bắt nạt” trong bạo lực học đường. Tạo ra cho những học
sinh một sự lo sợ, nên trầm tính và ít thể hiện mình trong môi trường học tập của
trường và để giữ một khoảng cách an toàn. Khi học sinh bắt đầu cảm thấy khó chịu ở
trường học vì bạo lực, họ có thể tránh xa ra khỏi lớp hoặc bỏ học hoàn toàn chỉ để
thoát khỏi phiền não.
Vẫn có nhiều học sinh nhận thức rõ tác hại của bạo lực học đường nhưng không
dám lên tiếng vì sợ liên lụy, sợ mình sẽ là nạn nhân tiếp theo và không dám báo với
thầy cô hay chính quyền địa phương. Chứng kiến sự bắt nạt các học sinh sẽ cảm thấy
lo lắng và sợ hãi, và nếu thấy những học sinh “đầu gấu” bắt nạt không bị trừng trị thì
những học sinh chứng kiến cũng có thể theo số đông, ủng hộ hành vi này, và có
nhiều khả năng trở thành học sinh trực tiếp có hành vi bạo lực sau này ở trường mà
học sinh đó đang theo học.
Nên ta thấy, bản thân những học sinh là nạn nhân của những hành vi bạo lực này
này nhiều khi vì quá lo sợ mà không khai báo với nhà trường. Và sẽ càng nguy hiểm
hơn nếu như bản thân học sinh đó tự tìm cách để trả thù theo kiểu “xã hội đen” mà
không cần đến sự giúp đỡ của thầy cô, nhà trường.
16
- * Nạn nhân của bạo lực học đường không chỉ là cá nhân các học sinh bị ngược
đãi mà nạn nhân còn là gia đình, nhà trường:
Với gia đình, bạo lực học đường gây ra tổn hại về tinh thần, kinh tế. Các gia đình
khi nhìn thấy những vết thương trên người con đều không khỏi bàng hoàng, thương
xót, đau đớn tinh thần.Nhiều gia đình hoang mang lo lắng cho sợ con bị trả thù lần
nữa nên thường xuyên phải đưa con đi học rồi đón về. Tuy nhiên cũng có những gia
đình có những hành xử tiêu cực, đó là bằng cách thuê băng nhóm xã hội đen đi “xử
lý” những kẻ gây thương tích cho con mình.
Bạo lực học đường cũng gây nên hậu quả về kinh tế cho gia đình người bị hại.
Một học sinh trường THPT Cát Ngạn (Thanh Chương- Nghệ An) đã bị chém 5 nhát
vào đầu, tay, bụng khiến học sinh đó phải nằm viện gần 3 tuần. Gia đình của học sinh
bị hại rất khó khăn, bố bị tai nạn nên sức khỏe yếu và bị cụt chân nên gánh nặng đổ
lên vai người mẹ2 .
Tâm lý hoang mang, lo ngại con em mình sẽ bị ảnh hưởng từ các vụ bạo lực
học đường đang diễn ra hầu như ở toàn bộ các bậc phụ huynh. Chị Nguyễn Thị Lý
(quận Đống Đa, Hà Nội) không giấu vẻ lo lắng đối với sự hình thành nhân cách của
con trai: “Bây giờ bật ti vi, máy tính truy cập mạng là thấy nhan nhản game online,
phim ảnh mang tính chất bạo lực, bắn giết nhau khắp nơi… Nếu không kịp thời có
hình thức ngăn cản con cái đến với những trò chơi, trang web đó thì trước sau gì nó
cũng ngấm vào bộ óc non nớt của con trẻ. Và hậu quả thật khó lường”3 .
Nhà trường là nơi các học sinh trau dồi kiến thức và học hỏi kinh nghiệm sống của
thầy cô và các học sinh. Nhưng những cảnh bạo lực trường học sẽ khiến làm ảnh
hưởng đến nhu cầu học tập của học sinh do sự lo sợ bị bắt nạt, như trên cũng đã nói
tới, những học sinh có thể về sớm và tránh xa lớp học nếu không thấy an toàn. Và như
2
Theo http://dantri.com.vn/c25/s25-390427/bao-luc-hoc-duong-tran-lan, truy cập vào ngày 23/10/2010
3
Theo http://www.xaluan.com/modules.php?name=News&file=article&sid=186977, truy cập vào ngày 23/10/2010
17
- vậy cũng sẽ ảnh hưởng đến quá trình giáo dục của trường lớp mà học sinh đang học
tập.
Tựu chung lại, bạo lực học đường tác động đến sức khỏe thể chất và sức khỏe tinh
thần của rất nhiều đối tượng, không chỉ những nạn nhân trực tiếp chịu hành vi bạo lực
học đường mà còn tác động tới chính những học sinh gây ra bạo lực, ngoài ra còn
những nạn nhân gián tiếp chịu tác động như: gia đình và nhóm học sinh, nhà trường.
2.2.3. Tác động của bạo lực học đường đến sức khỏe xã hội
Như đã trình bày4 , “Bạo lực học đường được nhiều người coi là đã trở thành
một vấn đề nghiêm trọng trong những thập kỷ gần đây ở nhiều quốc gia, đặc biệt ở
nơi các loại vũ khí như súng hay dao được sử dụng”. Theo những phương thức được
thực hiện với những hung khí như vậy mà nhóm nghiên cứu muốn nhấn mạnh là một
lớp người còn tương đối nhỏ tuổi như vậy thì sự tác động của bạo lực có thể gây ra
cho sức khỏe xã hội như sau:
Nguy cơ tham gia vào các băng nhóm tội phạm là rất lớn vì những học sinh
thường có hành vi bạo lực ở trường học với những “đàn anh, đàn chị có máu mặt” mà
thành phần này có thể là một nhóm tệ nạn xã hội. Không chỉ vậy, bạo lực học đường
kéo theo lối sống coi thường những giá trị chuẩn mực của một học sinh thì những học
sinh có hành vi bạo lực sẽ dễ dàng tiếp cận với việc tham gia và “thử” sử dụng các
loại thuốc, rượu, hoặc thuốc lá đế thể hiện sự khác biệt với những học sinh “hiền
lành” khác.
Thực tế những học sinh khi đã trở thành “đầu gấu" thì học lực kéo theo rất thấp,
do đó ảnh hưởng tới mục tiêu, quá trình giáo dục. Mặt khác, với những học sinh bị
hại, không có sự giúp đỡ sẽ tạo ra cho họ sự mất niềm tin vào xã hội, ảnh hưởng đến
thái độ phản đối trong các hoạt động xã hội.
4
(Xem định nghĩa về Bạo lực học đường ở phần khái niệm)
18
- Đối với cộng đồng xã hội thì bạo lực học đường sẽ làm giảm cơ hội kinh tế của
cả học sinh trong trường học đó nói chung. Làm tăng lên mức sống nghèo chung của
xã hội.
Như vậy, bạo lực học đường tác động sâu sắc đến cả 3 mặt của sức khỏe: thể
chất, tinh thần và xã hội. Trong đó, bạo lực học đường gây ảnh hưởng đến sức khỏe
tinh thần ở mức độ sâu sắc và lâu dài nhất.
2.3. Nguyên nhân của bạo lực học đường
Bạo lực học đường do nhiều nguyên nhân gây ra. Đó là do bản thân cá nhân,
gia đình, nhà trường.
- Sự khao khát khẳng định cái “tôi”: Về góc độ tâm lý lứa tuổi, theo ThS. Nguyễn
Văn Lượt, ở giai đoạn 11, 12 tuổi, đặc biệt là 15 - 16 tuổi, sự khao khát khẳng định
cái “tôi” của trẻ mạnh mẽ hơn bao giờ hết. Trẻ mong muốn được thể hiện những suy
nghĩ, quan điểm, niềm tin và hành xử theo cách riêng của mình, không phụ thuộc vào
người lớn. Nếu quan hệ cha mẹ và con cái theo kiểu bàng quan - xa cách hoặc nghiêm
khắc cứng nhắc sẽ làm cho trẻ không có điều kiện bộc lộ cái “tôi”, trẻ cảm thấy cô
độc ngay chính trong ngôi nhà của mình. Ở trường học, vì một vài lý do nào đó, trẻ
không đạt được những kết quả tốt trong học tập. Cùng với đó là sự trách mắng của
cha mẹ, thầy cô. Như vậy, ở gia đình, nhà trường trẻ không có điều kiện khẳng định
mình. Để thỏa mãn nhu cầu này, trẻ sẽ gia nhập vào các nhóm bạn xấu (trong và
ngoài nhà trường). Trẻ tiếp thu các chuẩn mực, giá trị của nhóm, thường là đi ngược
lại nội quy, quy tắc, chuẩn mực của nhà trường. Giáo dục ở nhà trường không có sức
hấp dẫn đối với nhóm, thay vào đó các trò chơi game online, đua xe, nghiện hút, đi
bụi, dùng các loại thuốc kích thích... mới là những thứ để khẳng định bản thân mình.
Vậy là thay vì khẳng định bản thân mình bằng kết quả học tập, các em lại lấy những
“chiến tích”, như bắt nạt bạn cùng trường, trấn lột, đánh bạn... để ra oai với bạn bè
cùng trang lứa, được các bạn trong nhóm gọi là “đại ca”...
- Gia đình: Việc hình thành, phát triển nhân cách của cá nhân có tác động trực tiếp
và cực kỳ quan trọng từ gia đình. Gia đình là nơi nuôi dưỡng tâm hồn, nhân cách trẻ
19
- em. ThS. Nguyễn Văn Lượt cho biết, các nghiên cứu trong tâm lý học nhận thấy tồn
tại 3 kiểu quan hệ giữa cha mẹ và con cái: tin tưởng - bình đẳng, bàng quan - xa cách
và nghiêm khắc - cứng nhắc.
Những trẻ vị thành niên bị cha mẹ đối xử bàng quan - xa cách có xu hướng vi phạm
nhiều chuẩn mực hành vi hơn những em được cha mẹ đối xử tin tưởng - bình đẳng.
Chính mối quan hệ tin tưởng - bình đẳng giữa cha mẹ và con cái đã tạo điều kiện cho
trẻ được tâm sự nhiều hơn với cha mẹ, thông qua quá trình đó, cha mẹ kịp thời nắm
bắt những nhận thức, hành vi lệch lạc của con cái và có biện pháp điều chỉnh kịp thời.
Nếu cha mẹ đối xử bàng quan - xa cách hoặc nghiêm khắc - cứng nhắc với con cái thì
con cái họ không có cơ hội chia sẻ những tâm tư, tình cảm. Những thiếu hụt trong
nhận thức, những lệch lạc trong hành vi không được kịp thời uốn nắn. Không chỉ kiểu
quan hệ cha mẹ - con cái dẫn đến hành vi bạo lực của học sinh mà chính cha mẹ trong
gia đình cũng góp phần hình thành hành vi bạo lực ở trẻ. Biện pháp giáo dục trong gia
đình tốt nhất là nêu gương. Nếu cha mẹ là những người luôn luôn chấp hành tốt các
quy định thì đứa trẻ sẽ có xu hướng chấp hành các quy định đó tốt hơn so với các gia
đình mà bố mẹ chúng coi thường pháp luật, thường xuyên vi phạm quy tắc, chuẩn
mực chung của xã hội... Trẻ em quan sát và bắt chước những gì người lớn làm, nếu
cha mẹ chúng vi phạm quy tắc, chuẩn mực, có các hành vi bạo lực thì các em cũng có
thể làm điều tương tự như vậy ở trường học.
Chính vì thế, ngay từ còn nhỏ, cá nhân được sinh ra trong gia đình có không khí
lành mạnh, sự tôn trọng, dân chủ, chia sẻ và không có bạo lực,... sẽ giúp cá nhân hình
thành một nhân cách tốt. Còn ngược lại, nhiều cá nhân sống trong gia đình luôn có sự
bất hòa, thiếu sự chia sẻ, gương mẫu từ cha mẹ, luôn chịu những áp lực từ mâu thuẫn,
bạo lực, không có không khí dân chủ... thì thường có những nét nhân cách xấu, không
ổn định và thường có những hành vi gây hấn bạo lực.
- Môi trường xung quanh: Ở đây chính là môi trường giáo dục, môi trường xã
hội xung quanh với bạn bè đồng lứa, nhà trường, các phần tử xấu và các tác động từ
những cá nhân xung quanh. Có thể lấy ví dụ những đối tượng là thanh thiếu niên có
20
nguon tai.lieu . vn
