Xem mẫu

  1. CHÆÅNG II ÂAÛI CÆÅNG VÃÖ SÆÛ HÇNH DOÌNG CHAÍY TRONG SÄNG 2.1 HÃÛ THÄÚNG SÄNG ( HTS) 2.1.1 Âënh nghéa. HTS bao gäöm säng chênh, säng nhaïnh, häö ao âáöm láöy v.v...håüp thaình. Thæåìng ngæåìi ta láúy tãn säng chênh âãø âàût tãn cho HTS. Vê duû: Hãû thäúng säng Häöng gäöm: säng Thao, säng Lä, säng Âaì, säng Chaíy v.v... Hãû thäúng säng Mã Cäng gäöm: säng Tiãön, säng Háûu, säng Täng Lã Saïp, biãøn Häö v.v... 2.1.2. Phán loaûi säng : 1. Phán loaûi theo chãú âäü doìng chaíy : - Säng træûc tiãúp âäø vaìo häö trong näüi âëa hoàûc âäø ra biãøn goüi laì säng chênh. - Säng âäø vaìo säng chênh goüi laì säng cáúp I. - Säng âäø vaìo säng cáúp I goüi laì säng cáúp II.v.v... 2. Phán loaûi theo sæû phán bäú cuía maûng læåïi säng trãn læu væûc : - Daûng chaíy song song.(Vê duû nhæ hãû thäúng S.Häöng) - Daûng hçnh nan quaût . - Daûng hçnh caình cáy. - Daûng hçnh läng chim. S.Chaíy S.Läì S.Häöngì S.Âaì S.Maî Hçnh 2-1 Hçnh daûng maûng læåïi säng 2. 2 LÆU VÆÛC SÄNG & CAÏC ÂÀÛC TRÆNG HÇNH HOÜC CUÍA NOÏ. 2.2.1 Læu væûc säng. Læu væûc säng cuía mäüt con säng laì pháön diãûn têch màût âáút maì næåïc trãn âoï seî chaíy vaìo trong säng (bao gäöm næåïc màût & næåïc ngáöm ) noïi caïch khaïc læu væûc säng laì khu væûc táûp trung næåïc cuía säng. Âãø xaïc âënh læu væûc säng ngæåìi ta dæûa trãn baín âäö âëa hçnh1:10000, 1:2500 hoàûc1:50000 v.v... Trang 5
  2. 2.2.2 Âæåìng phán næåïc cuía læu væûc. 1. Âæåìng phán næåïc màût: laì âæåìng bao näúi liãön caïc âiãøm cao nháút xung quanh læu væûc vaì ngàn caïch noï våïi caïc læu væûc khaïc, 16 khi næåïc mæa råi xuäúng hai phêa cuía âæåìng 18 20 naìy seî chaíy vãö hai säng khaïc nhau. Âãø xaïc âënh âæåìng phán næåïc màût ngæåìi ta dæûa vaìo baín âäö âëa hçnh (hçnh 2-1). 2. Âæåìng phán næåïc ngáöm: laì âæåìng näúi liãön caïc âiãøm cao nháút xung quanh læu væûc åí táöng khäng tháúm, khi læåüng næåïc màût tháúm 16 xuäúng hai phêa âæåìng naìy thç chaíy vãö hai 18 säng khaïc nhau (hçnh2-2). 20 16 Âäúi våïi mäüt læu væûc thç âæåìng phán 18 næåïc màût thæåìng khäng truìng våïi âæåìng 20 phán næåïc ngáöm do váûy trong thæûc tãú thæåìng ngæåìi ta láúy âæåìng phán næåïc màût laìm âæåìng phán næåïc cuía læu væûc. Hçnh 2-1 Âæåìng phán næåïc màût Âæåìng phán næåïc ngáöm Hçnh 2-2 Âæåìng phán næåïc cuía læu væûc 2.2.3 Caïc âàûc træng hçnh hoüc cuía læu væûc. 1. Diãûn têch læu væûc: F (Km2) Laì pháön diãûn têch khäúng chãú båíi âæåìng phán næåïc cuía læu væûc, kê hiãûu laì F vaì âån vë tênh (Km2). 2. Chiãöu daìi cuía læu væûc: L1(Km) Laì chiãöu âæåìng gáúp khuïc näúi tæì cæía ra læu væûc âi qua âiãøm giæîa caïc âoaûn thàóng càõt ngang læu væûc (åí nåi coï sæû thay âäøi chãú âäü doìng chaíy) âãún chäù xa nháút cuía læu væcû. Kê hiãûu (L1), âån vë (Km). Trang 6
  3. 3. Chiãöu daìi säng chênh: L(Km) Laì chiãöu daìi doìng säng chênh tênh tæì nguäön âãún cæía ra. Kê hiãûu (L) âån vë (Km). Thæåìng trong thæûc tãú tênh toaïn ngæåìi ta láúy L= L1.. 4. Chiãöu räüng bçnh quán læu væûc B(Km). F B = (Km) (2-1) L 5. Hãû säú hçình daûng læu væûc Kd. F L.B B Kd = 2 = 2 = (2-2) L L L Kd caìng tiãún tåïi 1 khaí nàng táûp trung næåïc nhanh. Kd caìng nhoí hån 1 khaí nàng táûp trung næåïc cháûm. 6. Âäü cao bçnh quán cuía læu væûc Hbq (m) n Σ hi f i 1 Hbq = (m) (2-3) F Trong âoï: hi (m ) laì cao trçnh bçnh quán cuía hai âæåìng âäöng mæïc hi, hi+1 fi (km2) laì diãûn têch khäúng chãú giæaî 2 âæåìng âäöng mæïc kãö nhau. n säú maính diãûn têch. 7. Âäü däúc bçnh cuía læu væûc J(%0) n l +l Σ i i +1 2 J = ∆h 1 (% 0 ) (2-4) F Trong âoï: ∆h = (hi+1 - hi ) (m) li vaì li+1 laì âäü daìi cuía âæåìng âäöng mæïc nàòm trong læu væûc (m). 8. Máût âäü læåïi säng: D (km/km2) Máût âäü læåïi säng laì tyí säú giæîa täøng chiãöu daìi caïc säng suäúi trãn bãö màût læu væûc vaì diãûn têch. n Σ Li (km/km2) 1 D= (2-5) F Trong âoï: Li laì chiãöu daìi cuía säng nhaïnh vaì säng chênh cuía hãû thäúng säng. 2.3.SÆÛ HÇNH THAÌNH DOÌNG CHAÍY SÄNG NGOÌI : 2.3.1. Khaïi niãûm vãö sæû hçnh thaình doìng chaíy säng ngoìi : 1. Sæû hçnh thaình doìng chaíy màût. - Quaï trçnh mæa: biãøu thë båíi cæåìng âäü mæa luän luän thay âäøi theo thåìi gian vaì khäng gian noï phuû thuäüc vaìo nguyãn nhán gáy ra mæa. - Quaï trçnh täøn tháút: gäöm caïc loaûi täøn tháút: âiãön truîng, tháúm, bäúc håi, bãö màût læu væûc giæî laûi v.v...phuû thuäüc âiãöu kiãûn âëa hçnh, âëa cháút, låïp phuí trãn bãö màût læu væûc. - Quaï trçnh saín sinh ra doìng chaíy màût: xaíy ra khi quaï trçnh mæa > quaï trçnh täøn tháút. Trang 7
  4. 2. Sæû hçnh thaình doìng chaíy ngáöm. Læåüng mæa råi xuäúng âáút mäüt pháön ngáúm vaìo trong âáút, læåüng næåïc naìy cuîng bë täøn tháút do bäúc håi qua màût âáút, mäüt pháön do rãù cáy huït v.v... pháön coìn laûi gàûp táöng khäng tháúm taûo thaình doìng chaíy ngáöm. Næåïc ngáöm váûn chuyãøn trong âáút tuìy thuäüc vaìo tæång quan giæîa mæûc næåïc säng vaì mæûc næåïc ngáöm. Do váûy doìng ngáöm âäúi våïi khe suäúi nhoí chè täön taûi vaìi thaïng, coìn âäúi våïi säng låïn vaì sáu coï thãø keïo daìi suäút caí nàm. 2.3.2 Caïc âaûi læåüng âàûc træng biãøu thë doìng chaíy. Næåïc trãn bãö màût læu væûc táûp trung vaìo khe suäúi, vaì âäù vaìo doììng säng chênh chaíy qua màût càõt cæía ra læu væûc. Âãø xaïc âënh caïc âaûi læåüng âàûc træng doìng chaíy qua màût càõt cæía ra åí âoï ngæåìi ta âàût caïc thiãút bë quan tràõc thu tháûp phuû thuäüc yãu cáöu duìng næåïc. Sau âáy laì mäüt säú âaûi læåüng biãøu thë âaûi âàûc træng doìng chaíy. 1.Læu læåüng: Q(m3/s) Læu læåüng laì læåüng næåïc chaíy qua màût càõt ngang naìo âoï trong mäüt dån vë thåìi gian, kê hiãûu laì Q, âån vë tênh (m3/s). 2. Täøng læåüng: W(m3) Täøng læåüng laì læåüng næåïc chaíy qua màût càõt ngang naìo âoï trong thåìi gian t giáy. t Wt = ∫ Qt dt (2-6) 0 hoàûc: W = Qbq(t2 - t1) (2-7) 3.Âäü sáu doìng chaíy: Y(mm) Giaí sæí âem täøng læåüng doìng chaíy qua màût càõt cæía ra trong mäüt khoaíng thåìi gian naìo âoï traîi âãöu trãn toaìn bäü diãûn têch læu væûc, ta coï mäüt låïp næåïc coï chiãöu daìy Y(mm) 10 9 W W goüi laì âäü sáu doìng chaíy. Y= 12 = 3 (mm) (2-8) 10 F 10 F 4. Mä âun doìng chaíy: M (l/s -Km2) Laì trë säú læu læåüng trãn mäüt âån vë diãûn têch læu væûc laì 1 km2 10 3 Q (l/s.km2) M= (2-9) F M .t Quan hãû giæîa Y vaì M: Y= 6 (2-10) 10 Nãúu xeït trong mäüt nàm t = 31,5.106 giáy thç: Y= 31,5.M (2-11) 5. Hãû säú doìng chaíy α. Laì tyí säú giæîa âäü sáu doìng chaíy (hay coìn goüi laì låïp næåïc doìng chaíy) vaì læåüng mæa tæång æïng sinh ra trong thåìi gian T. Y α= (2 -12) α khäng coï thæï nguyãn 0≤ Y ≤ X ⇒ 0 ≤ α ≤ 1. X 2.3.3 Caïc màût càõt säng 1. Màût càõt doüc säng: laì màût càõt kãø tæì nguäön âi qua caïc âiãøm giæîa caïc màût càõt ngang säng taûi nhæîng nåi chãú âäü doìng chaíy thay âäøi âäüt ngäüt âãún cæía ra. Âãø âo veî màût càõt doüc säng ngæåìi ta dæûa vaìo taìi liãûu âëa hçnh vaì thæûc tãú âãø xaïc âënh. Trang 8
  5. Z(m) 16 14 12 10 8 6 4 2 L(km) 0 50 100 150 200 Âiãøm âo 1 2 3 4 5 6 Cæía ra Khoaíng caïch 16 22 22 40 50 30 Cao âäü 15 13 11 9,2 7,2 6,6 6,2 Hçnh 2 - 3: Màût càõt doüc säng 2. Màût càõt ngang säng: Laì màût càõt vuäng goïc våïi hæåïng doìng chaíy, màût càõt ngang säng duìng âãø âo mæûc næåïc, læu læåüng, täøng læåüng, buìn caït v.v... Z(m) 18 16 14 12 10 8 6 4 2 B(m) 0 5 10 15 20 25 30 Âiãøm âo Båì traïi 1 2 3 4 5 Båì phaíi Khoaíng caïch 5 4,5 4,5 5 5 1,1 Cao âäü 17 15 8 3 6 15 15,9 Hçnh 2 - 4 Màût càõt ngang säng. 2.4 CAÏC NHÁN TÄÚ AÍNH HÆÅÍNG ÂÃÚN SÆÛ HÇNH THAÌNH DOÌNG CHAÍY TRONG SÄNG. 2.4.1 Nhán täú khê háûu :”Säng ngoìi laì saín pháøm cuía khê háûu “ 1. Nhiãût âä.ü + Nhiãût âäü cuía khê quyãøn vaì bãö màût traïi âáút noïng lãn hay laûnh âi coï quan hãû máût thiãút våïi hiãûn tæåüng bæïc xaû màût tråìi.Vai troì cuía nhiãût âäü coï aính hæåíng træûc tiãúp caïc yãúu täú khê tæåüng vaì khê háûu xaíy ra. + Nhiãût âäü cuía màût âãûm : - Nhiãût âäü cuía màût âáút. - Nhiãût âäü cuía næåïc. + Nhiãût âäü cuía khäng khê. Duûng cuû âo nhiãût âäü: nhiãût kãú, duìng maïy âo tæû ghi nhiãût âäü goüi laì nhiãût kyï.Trong mäüt ngaìy ngæåìi ta âo nhiãût âäü 4 láön vaìo caïc giåì:1 giåì, 7 giåì, 13giåì,19giåì. Trang 9
  6. 2. AÏp suáút khäng khê. AÏp suáút khäng khê laì troüng læåüng cuía cäüt khäng khê åí traûng thaïi ténh (tênh âãún giåïi haûn trãn cuía khê quyãøn) taïc duûng lãn mäüt âån vë diãûn têch. Nhæ váûy låïp khê quyãøn bao quanh quaí âáút khäng âãöu nåi daìy nåi moíng nãn sinh ra aïp suáút khäng khê taûi moüi thåìi âiãøm vaì vë trê khaïc nhau. Duûng cuû âo aïp suáút khäng khê gäöm nhiãöu loaûi khê aïp kãú: khê aïp kãú thuíy ngán, khê aïp kãú kim loaûi Chán khäng v.v ... K2 Âån vë âo aïp suáút khäng khê: miliba (mb) hoàûc Pa 760mm milimeït thuíy ngán (mmHg), 1(mb) = 0,76 (mmHg). Trong âiãöu kiãûn tiãu chuáøn tæïc nhiãût âäü 0oC vaì aïp Hg suáút 1(at) chiãöu cao trung bçnh cuía cäüt thuíy ngán bàòng 760(mm), nhæng nåi coï cäüt thuíy ngán cao hån Hçnh 2-5 : AÏp suáút khäng khê 760(mm) goüi laì khê aïp cao, nåi coï cäüt thuíy ngán åí traûng thaïi trung bçnh tháúp hån 760(mm) goüi laì khê aïïp tháúp. 3. Âäü áøm khäng khê. Trong khäng khê bao giåì cuîng coï chæïa mäüt læåüng håi næåïc nháút âënh (do næåïc:biãøn, ao häö, säng ngoìi v.v...bäúc håi vaì do âäüng váût thaíi ra). Læåüng håi næåïc coï trong khäng khê taûo ra âäü áøm cuía khäng khê. a) Âäü áøm tuyãût âäúi: e (g/m3). Âäü áøm tuyãût âäúi biãøu thë bàòng säú gam håi næåïc cuû thãø chæïa trong 1(m3 ) khäng khê. b) Âäü áøm åí traûng thaïi baîo hoìa: E(g/m3). Læåüng håi næåïc chæïa trong khäng khê noï phuû thuäüc vaìo nhiãût âäü cuía khäúi khäng khê, nhiãût âäü khäúi khäng khê caìng tàng chæïa âæåüc nhiãöu læåüng håi næoïc. Tuy nhiãn sæïc chæïa âoï cuîng coï giåïi haûn. Vê duû: trong 1m3 khäng khê. - ÅÍ 00C læåüng håi næåïc täúi âa chæïa âæåüc laì 5g. - ÅÍ 200C læåüng håi næåïc täúi âa chæïa âæåüc laì 17g. - ÅÍ 300C læåüng håi næåïc täúi âa chæïa âæåüc laì 30g. Âãún giåïi haûn baío hoìa, ngæåìi ta noïi ràòng khäng khê âaî baîo hoìa håi næåïc tæïc laì noï khäng chæïa thãm dæåüc næîa, nãúu nhiãût âäü khäng tàng . c) Âäü áøm tæång âäúi: R (%) Âäü áøm tæång däúi thæåìng biãøu thë dæåïi daûng % bàòng tè säú giæîa âäü áøm tuyãût âäúi va ìâäü e áøm åí traûng thaïi baîo hoìa: R= 100% E 4. Gioï vaì baîo. Theo khaïi niãûm cuía Khê tæåüng thuíy vàn thç gioï laì chuyãøn âäüng ngang cuía khäng khê, khäng khê chuyãøn âäüng tæì nåi coï aïp suáút cao âãún nåi coï aïp suáút tháúp. Gioï âæåüc thãø hiãûn qua hai âàûc træng sau: - Hæåïng gioï: âæåüc thãø hiãûn qua hæåïng gioï thäøi theo hæåïng chè cuía con quay trãn cäüt âo gioï. Vê duû: gioï Âäng-Bàõc, gioï Táy, gioï Âäng-Nam v.v... Trang 10
  7. - Cáúp gioï: âæåüc thãø hiãûn qua täúc âäü gioï thäøi V(m/s) âæåüc phán ra laìm 12 cáúp:Tæì cáúp 1 âãún cáúp 12 vaì trãn cáúp 12. Vê duû: Cáúp 1 coï V = 0,3-1,5 (m/s), Cáúp 12 coï V > 33,5 (m/s). Theo chãú âäü quan tràõc hiãûn haình: âo gioï giáût bçnh quán trong 2 giáy, âo täúc âäü gioï bçnh quán trong 2 phuït. Khi täúc âäü gioï ≥ täúc âäü gioï cáúp 8: V=17,2 - 20,7(m/s) thç goüi laì baîo. Khi gioï âaî maûnh lãn thaình baîo thç aính hæåíng træûc tiãúp hoàûc giaïn tiãúp âãún khê háûu næåïc ta: thæåìng gáy ra mæa låïn, næåïc säng dáng cao sinh luî luût aính hæåíng træûc tiãúp âãún hoaût âäüng caïc ngaình kinh tãú, laì taïc nhán giaïn tiãúp hoàûc træûc tiãúp gáy nãn báút äøn âënh caïc cäng trçnh xáy dæûng nhæ: dán duûng, cáöu âæåìng, thuíy låüi.v.v.. nhiãöu khi gáy ra phaï hoaûi hoaìn toaìn. 5. Bäúc håi Z (mm) Bäúc håi laì hiãûn tæåüng næåïc tæì thãø loíng, thãø ràõn chuyãøn sang thãø håi. Trong thæûc tãú nhæ bäúc håi màût næåïc, bäúc håi màût âáút (thay âäøi âäü áøm cuía âáút), bäúc håi qua laï cáy. Âãø xaïc âënh âo læåüng bäúc håi ngæåìi ta duìng caïc thiãút bë âo.Vê duû: âãø âo bäúc håi màût næåïc ngæåìi ta duìng duûng cuû âo äúng Piche (Zp), cháûu A (ZA ), giæîa Zp vaì ZA thæåìng coï mäüt quan hãû chàût cheî, âãí âäöng nháút cho máùu taìi liãûu tênh toaïn thæåìng ngæåìi ta quy âäøi vãö mäüt âån vë âo. ZA = k..Zp Thæåìng ZA>Zp taûi mäüt vë trê âo nãn k >1. Ngoaìi ra âaûi læåüng Z âæåüc xaïc âënh thäng qua phæång trçnh cán bàòng næåïc. 6. Mæa X(mm). Mæa laì hiãûn tæåüng håi næåïc taûo thaình caïc âaïm máy chuyãøn âäüng lå læîng trong khäng khê dæåïi mäüt taïc âäüng naìo âoï ngæng kãút taûo thaình caïc gioüt næåïc råi xuäúng màût âáút, âaûi dæång, säng häö v.v... Caïc hiãûn tæåüng thåìi tiãút thæåìng gáy ra mæa åí næåïc ta bao gäöm: + Mæa do gioï muìa, + Mæa do aïp tháúp, + Mæa âëa hçnh, + Mæa baîo. + Mæa do kãút håüp nhiãöu yãúu täú thåìi tiãút khaïc nhau. Caïc phæång phaïp tênh toaïn læåüng mæa bçnh quán ∗2 cho mäüt khu væûc (læu væûc) hiãûn nay hay duìng laì: ∗1 a) Phæång phaïp bçnh quán säú hoüc: Cå såí cuía phæång phaïp: Dæûa vaìo caïc traûm âo mæa ∗3 coï sàón trong khu væûc (læu væûc) trong thåìi gian quan ∗5 ∗4 tràõc âäöng thåìi âãø tênh toaïn. Cäng thæïc tênh toaïn : n Σ Xi Hçnh 2-6 :Så âäö tênh toaïn mæa 1 Xbq = (mm) (2 -13) theo phæång phaïp bçnh quán säú n Trang 11
  8. Trong âoï: Xbq (mm) læåüng mæa bçnh quán trãn khu væûc (læu væûc). xi (mm) læåüng mæa âo âæåüc caïc traûm âo. n täøng säú traûm âo mæa. b) Phæång phaïp bçnh quán gia quyãön ( phæång phaïp âa giaïc thaïi sån). Cå såí cuía phæång phaïp: Xem læåüng mæa âo âæåüc åí caïc traûm âo chè âaûi diãûn cho mäüt vuìng diãûn têch bao quanh noï maì khäng âaûi diãûn cho mäüt vuìng khaïc. Phæång phaïp tiãún haình: + Näúi caïc traûm âo mæa trong khu væûc (læu væûc) x2 x1 taûo thaình maûng tam giaïc. + Keí caïc âæåìng trung træûc caïc caûnh tam giaïc x3 taûo thaình caïc âa giaïc . x5 Cäng thæïc tênh: f5 n Σ f i xi x4 1 Xbq = (mm) (2 -14) F Hçnh 2-7 Så âäö tênh toaïn mæa Trong âoï: xi (mm) giaï trë mæa åí tám caïc âa giaïc theo phæång phaïp âa giaïc. fi (km2) diãûn têch bäü pháûn cuía læu væûc c) Phæång phaïp âæåìng âàóng trë mæa 2680 Cå såí cuía phæång phaïp: xem læåüng mæa thay ∗2 ∗1 xi+1 2640 âäøi tæì traûm âo mæa naìy âãún traûm âo mæa khaïc thay âäøi mäüt caïch âãöu âàûn theo khoaíng caïch. fi 2600 xi Caïc bæåïc tiãún haình : ∗3 ∗4 2560 - Dæûa vaìo caïc traûm âo mæa veî caïc âæåìng âàóng trë mæa xi . ∗5 2480 - Xaïc âënh caïc pháön diãûn têch bäü pháûn fi 2520 Cäng thæïc tênh: x +x n ∑ i 2 i+1 fi Hçnh 2- 8 Så âäö tênh mæa theo phæång phaïp âæåìng âàóng trë Xbq = 1 (mm) ( 2 -15) F 2.4.2. Yãúu täú læu væûc . 1. Vë trê âëa lyï cuía læu væûc: Læu væûc âæåüc giåïi haûn båíi kinh vé âäü âëa lyï, phaín aính båíi âäü däúc hçnh daûng maûng læåïi säng... âoïng goïp vai troì trong sæû hçnh thaình doìng chaíy. 2. Âiãöu kiãn âëa hçnh, âëa cháút: phaín aính quaï trçnh táûp trung næåïc vaì quan hãû giæîa doìng chaíy màût vaì doìng chaíy ngáöm. 3. Ao häö, âáöm láöy, ræìng v.v... coï khaí nàng âiãöu tiãút laûi doìng chaíy laìm giaím læåüng doìng chaíy màût laìm tàng læåüng doìng chaíy ngáöm. 2.4.3. Hoaût âäüng kinh tãú cuía con ngæåìi. 1. Hoaût âäüng kinh tãú theo hæåïng têch cæûc. - Biãûn phaïp thuíy låüi, - Biãûn phaïp lám nghiãûp, - Biãûn phaïp näng nghiãûp. Trang 12
  9. 2. Hoaût âäüng kinh tãú theo hæåïng tiãu cæûc. - Hiãûn tæåüng: phaï ræìng láúy gäø laìm næång ráøy...quy hoaûch dán cæ khäng håüp lyï. - Khai thaïc âáút âaï xáy dæûng, khoaïng saín...gáy hiãûn tæåüng xoïi låí laìm thay âäøi hæåïng doìng chaíy säng ngoìi. 2.5. PHÆÅNG TRÇNH CÁN BÀÒNG NÆÅÏC . Phæång trçnh cán bàòng næåïc laì sæû thãø hiãûn mäüt âënh luáût chung nháút cuía váût lyï “Âënh luáût baío toaìn váût cháút “. Nguyãn lyï cán bàòng næåïc âäúi våïi mäüt khu væûc (læu væûc) coï thãø phaït biãøu nhæ sau:”Hiãûu säú læåüng næåïc âãún vaì læåüng næåïc âi khoíi mäüt khu væûc ( læu væûc) bàòng sæû thay âäøi læåüng træî chæïa trong khu væûc (læu væûc ) træåïc vaì sau thåìi âoaûn tênh toaïn báút kyì “. 2.5.1. Phæång trçnh cán bàòng næåïc thäng duûng. Laì phæång trçnh cán bàòng viãút cho mäüt khu væûc (læu væûc) trong mäüt thåìi âoaûn báút kyì tuyì theo yãu cáöu tênh toaïn. Âãø viãút phæång trçnh chuïng ta tiãún haình caïc bæåïc nhæ sau: 1. Giaí thiãút: Coï mäüt màût truû tæåíng tæåüng thàóng âæïng bao quanh chu vi khu væûc ta xeït âãún táöng khäng tháúm næåïc. 2. Xeït caïc thaình pháön tham gia : + Læåüng næåïc âãún: - Læåüng mæa råi trãn bãö màût X(mm), - Læåüng doìng chaíy màût âãún y1(mm), - Læoüng doìng chaíy ngáöm âãún w1(mm), - Læåüng træî trong khu væûc (læu væûc) âáöu thåìi âoaûn tênh toaïn u1(mm). + Læåüng næåïc âi: - Læåüng næåïc bäúc håi Z (mm), - Læåüng doìng chaíy màût âi y2(mm), - Læåüng doìng chaíy ngáöm âi w2 (mm), - Læåüng træî trong khu væûc (læu væûc) cuäúi thåìi âoaûn tênh toaïn u2(mm). 3. Phæång trçnh cán bàòng : ( X + y1+ w1) - (Z +y2+ w2) = u2 - u1 ( 2-16) Hay: X - Z + (y1- y2) + (w1- w2) = ± ∆u (2-17) 2.5.2 Phæång trçnh cán bàòng næåïc cuía læu væûc kên. Theo khaïi niãûm âæåìng phán næåïc màût vaì âæåìng phán næåïc ngáöm cuía læu væûc thæåìng khäng truìng nhau, nhæng trong træåìng håüp âàûc biãût nãúu âæåìng phán næåïc màût truìng våïi âæåìng phán næåïc ngáöm ngæåìi ta goüi laì læu væûc kên. 1. Âäúi våïi læu væûc kên: y1 = w1 = 0 (2-18) 2. Phæång trçnh cán bàòng: X = Y + Z ± ∆u (2-19) Trong âoï: Y= y2 + w2 Trang 13
  10. 2.5.3 Phæång trçnh cán bàòng næåïc trung bçnh trong nhiãöu nàm. Thæåìng caïc âaûi læåüng âàûc træng doìng chaíy trung bçnh trong nhiãöu nàm laì mäüt âaûi læåüng tæång âäúi äøn âënh, do váûy trong tênh toaïn thuyí vàn dæûa vaìo quan hãû giæîa chuïng xáy dæûng nãn phæång trçnh cán bàòng goüi laì phæång trçnh cán bàòng næåïc trung bçnh trong nhiãöu nàm. 1. Phæång trçnh cán bàòng : X0 =Y0 + Z0 (2-20) 2. Caïc thaình pháön cuía phæång trçnh n n n Σ Xi Σ Yi Σ Zi U n − U1 X0 = , Y0 = , Z0 = ± ∆u = =0 1 1 1 , (2-21) n n n n Trong âoï: Xi, Yi, Zi læåüng mæa, læåüng doìng chaíy, læåüng bäúc håi haìng nàm. Un, U1 læåüng træî cuía nàm âáöu vaì cuäúi trong liãût taìi liãûu tênh toaïn. n säú nàm quan tràõc âäöng thåìi. X Y1 W1 Z U1 U2 Y2 W2 Hçnh 2-9 Caïc thaình pháön tham gia phæång trçnh cán bàòng ï Trang 14
nguon tai.lieu . vn