1. Trang Chủ
  2. Khoa Học Tự Nhiên
  3. Bài Giảng Quản lý môi trường

Bài Giảng Quản lý môi trường

qui hoaûch , caïc dæû aïn naìy . -Âäúi våïi caïc cå såí CHÆÅNG I : NHÆÎNG VÁÚN ÂÃÖ CHUNG VÃÖ QUAÍN LYÏ MÄI TRÆÅÌNG 1.1. CAÏC KHAÏI NIÃÛM CÅ BAÍN VÃÖ QUAÍN LYÏ MÄI TRÆÅÌNG . 1.1.1. ÂËNH NGHÉA VÃÖ QUAÍN LYÏ MÄI TRÆÅÌNG : Hiãûn nay chæa coï mäüt âënh nghéa thäúng nháút vãö quaín lyï mäi træåìng . Theo mäüt säú taïc giaí, thuáût ngæî vãö quaín lyï mäi træåìng bao gäöm hai khêa caûnh : quaín lyï nhaì næåïc vãö mäi træåìng vaì quaín lyï cuía caïc doanh nghiãûp , khu væûc dán cæ vãö mäi træåìng . Trong

Thể loại Tài liệu miễn phí Khoa Học Tự Nhiên

Số trang 85

Ngày tạo 8/30/2018 4:08:19 AM +00:00

Loại tệp PDF

Kích thước 0.99 M

Tên tệp

Tải Bài Giảng Quản lý môi trường (.pdf)

Xem mẫu

  1. CHÆÅNG I : NHÆÎNG VÁÚN ÂÃÖ CHUNG VÃÖ QUAÍN LYÏ MÄI TRÆÅÌNG 1.1. CAÏC KHAÏI NIÃÛM CÅ BAÍN VÃÖ QUAÍN LYÏ MÄI TRÆÅÌNG . 1.1.1. ÂËNH NGHÉA VÃÖ QUAÍN LYÏ MÄI TRÆÅÌNG : Hiãûn nay chæa coï mäüt âënh nghéa thäúng nháút vãö quaín lyï mäi træåìng . Theo mäüt säú taïc giaí, thuáût ngæî vãö quaín lyï mäi træåìng bao gäöm hai khêa caûnh : quaín lyï nhaì næåïc vãö mäi træåìng vaì quaín lyï cuía caïc doanh nghiãûp , khu væûc dán cæ vãö mäi træåìng . Trong âoï , khêa caûnh thæï hai coï muûc tiãu chuí yãúu laì tàng cæåìng hiãûu quaí cuía saín xuáút (hãû thäúng quaín lyï mäi træåìng theo ISO 14.000 ) vaì baío vãû sæïc khoeí cuía ngæåìi lao âäüng , dán cæ såïng trong khu væûc coï caïc hoaût âäüng saín xuáút . Phán têch mäüt säú âënh nghéa , coï thãø tháúy quaín lyï mäi træåìng coï ba khêa caûnh täøng håüp caïc biãûn phaïp thêch håüp , taïc âäüng vaì âiãöu chènh caïc hoaût âäüng cuía con ngæåìi , våïi muûc âêch chênh laì giæî haìi hoaì quan hãû giæîa mäi træåìng vaì phaït triãøn , giæîa nhu cáöu cuía con ngæåìi vaì cháút læåüng cuía mäi træåìng , giæîa hiãûn taûi vaì khaí nàng chëu âæûng cuía traïi âáút - “phaït triãøn bãön væîng.” Tæì âoï coï thãø taûm thåìi nãu ra mäüt âënh nghéa toïm tàõt :” quaín lyï mäi træåìng laì mäüt lénh væûc quaín lyï xaî häüi , nhàòm baío vãû mäi træåìng vaì caïc thaình pháön cuía mäi træåìng , phuûc vuû sæû nghiãûp phaït triãøn bãön væîng vaì sæí duûng håüp lyï taìi nguyãn thiãn nhiãn vaì xaî häüi .”quaín lyï mäi træåìng âæåüc thæûc hiãûn bàòng täøng håüp caïc biãûn phaïp luáût phaïp , chênh saïch , kinh tãú , kyí thuáût , cäng nghãû , xaî häüi , vàn hoaï , giaïo duûc , .v.v.. Caïc biãûn phaïp naìy coï thãø âan xen , phäúi håüp , têch håüp våïi nhau tuyì theo âiãöu kiãûn cuû thãø cuía váún âãö âàût ra . Viãûc quaín lyï mäi træåìng âæåüc thæûc hiãûn åí moüi qui mä: toaìn cáöu , khu væûc , quäúc gia , tènh , huyãûn , cå såí saín xuáút , häü gia âçnh , .v.v.. 1.1.2 CAÏC MUÛC TIÃU CUÍA CÄNG TAÏC QUAÍN LYÏ NHAÌ NÆÅÏC VÃÖ MÄI TRÆÅÌNG : Muûc tiãu cuía quaín lyï mäi træåìng laì phaït triãøn bãön væîng giæî cho âæåüc haìi hoaì giæîa phaït triãøn kinh tãú vaì baío vãû mäi træåìng . Hay noïi mäüt caïch khaïc phaït triãøn kinh tãú âãø taûo ra kinh phê vaì tiãöm læûc âãø baío vãû mäi træåìng taûo ra
  2. caïc tiãöm nàng tæû nhiãn vaì xaî häüi måïi cho cäng cuäüc phaït triãøn kinh tãú trong tæång lai . Tuyì thuäüc vaìo âiãöu kiãûn tæû nhiãn . kinh tãú xaî häüi , hãû thäúng phaïp lyï , muûc tiãu phaït triãøn æu tiãn cuía tæìng quäúc gia , muûc tiãu quaín lyï mäi træåìng coï thãø thay âäøi theo thåìi gian vaì coï nhæîng æu tiãn riãng âäúi våïi mäùi quäúc gia. Muûc tiãu cå baín cuía cäng taïc baío vãû mäi træåìng åí næåïc ta trong giai âoaûn cäng nghiãûp hoaï , hiãûn âaûi hoaï hiãûn nay laì :”Ngàn ngæìa ä nhiãùm mäi træåìng , phuûc häöi vaì caíi thiãûn mäi træåìng cuía nhæîng nåi , nhæîng vuìng âaî bë suy thoaïi baío täön âa daûng sinh hoüc , tæìng bæåïc náng cao cháút læåüng mäi træåìng oí caïc khu cäng nghiãûp , âä thë vaì näng thän goïp pháön phaït triãøn kinh tãú xaî häüi bãön væîng , náng cao cháút læåüng âåìi säúng cuía nhán dán , tiãún haình thàõng låüi sæû nghiãûp cäng nghiãûp hoaï , hiãûn âaûi hoaï âáút næåïc v.v..” Theo chè thë 36CT/TW cuía Bäü chênh trë Ban cháúp haình Trung æång Âaíng Cäüng Saín Viãût nam , mäüt säú muûc tiãu cuû thãø cuía cäng taïc quaín lyï mäi træåìng Viãût nam laì : * Khàõc phuûc vaì phoìng chäúng suy thoaïi , ä nhiãùm mäi træåìng phaït sinh trong caïc hoaût âäüng säúng cuía con ngæåìi theo nguyãn tàõc phoìng chäúng ä nhiãùm âæåüc æu tiãn hån khàõc phuûc ä nhiãùm . Trong giai âoaûn hiãûn nay, caïc biãûn phaïp khàõc phuûc vaì phoìng chäúng ä nhiãùm chuí yãúu laì : -Thæûc hiãûn nghiãm chènh quy âënh cuía luáût Baío vãû mäi træåìng , vãö âaïnh giaï taïc âäüng mäi træåìng trong viãûc xeït duyãût cáúp pheïp caïc quy hoaûch , caïc dæû aïn âáöu tæ , nãúu baïo caïo âaïnh giaï taïc âäüng mäi træåìng khäng âæåüc cháúp nháûn thç khäng cho pheïp thæûc hiãûn caïc qui hoaûch , caïc dæû aïn naìy . -Âäúi våïi caïc cå såí saín xuáút kinh doanh âang hoaût âäüng , càn cæï vaìo kãút quaí âaïnh giaï taïc âäüng mäi træåìng , caïc bäü caïc ngaình , caïc tènh , caïc thaình phäú täø chæïc phán loaûi caïc cå såí gáy ä nhiãùm vaì coï kãú hoaûch xæí lyï phuì håüp . - Trong hoaût âäüng saín xuáút kinh doanh cáön æu tiãn aïp duûng caïc cäng nghãû saûch , cäng nghãû êt phãú thaíi , tiãu hao êt nguyãn liãûu vaì nàng læåüng bàòng caïch trang bë , âáöu tæ caïc cäng nghãû måïi , cäng nghãû tiãn tiãún . - Caïc khu væûc âä thë , caïc khu cäng nghiãûp cáön phaíi såïm coï vaì thæûc hiãûn täút phæång aïn xæí lyï cháút thaíi , æu tiãn xæí lyï cháút thaíi âäüc haûi , cháút thaíi bãûnh viãûn nhæ âäút raïc thaíi åí bãûnh viãûn oí nhãût âäü cao , xæí lyï næåïc thaíi bãûnh viãûn . - Thæûc hiãûn caïc kãú hoaûch quäúc gia æïng cæïu sæû cäú dáöu traìn trãn biãøn , kãú hoaûch khàõc phuûc háûu quaí cháút âäüc hoaï hoüc duìng trong chiãún tranh .
  3. * Hoaìn chènh hãû thäúng vàn baín luáût phaïp baío vãû mäi træåìng , ban haình caïc chênh saïch phaït triãøn kinh tãú xaî häüi phaíi gàõn våïi baío vãû mäi træåìng , nghiãm chènh thi haình luáût baío vãû mäi træåìng . Âãø thæûc hiãûn muûc tiãu trãn cáön quan tám âãún caïcbiãûn phaïp cuû thãø : - Raì soaït vaì ban haình âäöng bäü caïc vàn baín dæåïi luáût , caïc quy âënh vãö luáût phaïp khaïc nhàòm náng cao hiãûu læûc cuía luáût . - Ban haình caïc chênh saïch vãö thuãú , tên duûng nhàòm khuyãún khêch viãûc aïp duûng caïc cäng nghãû saûch . - Thãø chãú hoaï viãûc âoïng goïp chi phê baío vãû mäi træåìng : thuãú mäi træåìng , thuãúu taìi nguyãn , quyî mäi træåìng v..v. - Thãø chãú hoaï viãûc phäúi håüp giaíi quyãút caïc váún âãö phaït triãøn kinh tãú våïi baío vãû mäi træåìng : trong caïc kãú hoaûch phaït triãøn kinh tãú xaî häüi phaíi coï caïc chè tiãu , biãûn phaïp baío vãû mäi træåìng . Tênh toaïn hiãûu quaí kinh tãú , so saïnh caïc phæång aïn phaíi tênh toaïn caí chi phê baío vãû mäi træåìng . * Tàng cæåìng cäng taïc quaín lyï nhaì næåïc vãö mäi træåìng tæì trung æång âãún âëa phæång . cäng taïc nghiãn cæïu , âaìo taûo caïn bäü vãö mäi træåìng . - Náng cáúp cå quan quaín lyï nhaì næåïc vãö mäi træåìng âuí sæïc thæûc hiãûn täút caïc nhiãûm vuû chung cuía âáút næåïc . ÅÍ âáy mäùi quäúc gia coï caïc phæång aïn täø chæïc riãng âãø thæûc hiãûn näüi dung quaín lyï nhaì næåïc vãö mäi træåìng . - Xáy dæûng maûng læåïi quan tràõc mäi træåìng quäúc gia , vuìng laînh thäø vaì gàõn chuïng våïi hãû thäúng caïc traûm quan tràõc mäi træåìng toaìn cáöu vaì khu væûc. Hãû thäúng naìy coï chæïc nàng phaín aïnh trung thæûc cháút læåüng mäi træåìng quäúc gia vaì caïc vuìng laînh thäø . - Hçnh thaình hãû thäúng cå såí nghiãn cæïu vaì âaìo taûo caïn bäü chuyãn gia vãö khoa hoüc vaì cäng nghãû mäi træåìng âäöng bäü , âaïp æïng cäng taïc baío vãû mäi træåìng cuía quäúc gia vaì tæìng ngaình . - kãú hoaûch hoaï cäng taïc baío vãû mäi træåìng tæì trung æång âãún âëa phæång , caïc bäü , caïc ngaình . Thê duû : kinh phê cho cäng taïc baío vãû mäi træåìng trong ngán saïch nhaì næåïc caïc ngaình . * Phaït triãøn bãön væîng kinh tãú vaì xaî häüi âáút næåïc theo caïc nguyãn tàõc phaït triãøn bãön væîng âæåüc häüi âäöng mäi træåìng vaì phaït triãøn thãú giåïi âæa ra vaìo nàm 1989 ” - Tän troüng vaì quan tám âãún cuäüc säúng cäüng âäöng . - Caíi thiãûn vaì náng cao cháút læåüng cuäüc säúng con ngæåìi . - Baío vãû sæïc säúng vaì tênh âa daûng cuía traïi âáút .
  4. - Giæî væîng trong khaí nàng chëu âæûng cuía traïi âáút . - Thay âäøi thaïi âäü vaì haình vi con ngæåìi . - Âãø cho caïc cäüng âäöng tæû quaín lyï láúy mäi træåìng cuía mçnh . - Taûo ra mäüt cå cáúu quäúc gia thäúng nháút thuáûn låüi cho viãûc cho viãûc phaït triãøn vaì baío vãû . - Xáy dæûng mäúi liãn minh toaìn thãú giåïi vãö baío vãû vaì phaït triãøn . - Xáy dæûng mäüt xaî häüi bãön væîng . Caïc khêa caûnh cuía phaït triãøn bãön væîng kinh tãú xaî häüi âáút næåïc bao gäöm : - Bãön væîng vãö kinh tãú : tàng træåíng kinh tãú , thu nháûp , viãûc laìm . - Bãön væîng vãö taìi nguyãn : caïc nguäön taìi nguyãn âæåüc baío vãû täút chäúng suy thoaïi - Bãön væîng vãö cháút læåüng mäi træåìng : khäng taûo ra ä nhiãùm vaì suy thoaïi cháút læåün - Bãön væîng vãö màût xaî häüi : vàn minh xaî häüi , cäng bàòng xaî häüi , giaím caïc tãû naûn xaî häüi Xáy dæûng caïc cäng cuû hæîu hiãûu vãö quaín lyï mäi træåìng quäúc gia , caïc vuìng laînh thäø riãng biãût nhæ : Xáy dæûng caïc cäng cuû thêch håüp cho tæìng ngaình , tæìng âëa phæång vaì trçnh âäü phaït triãøn . Hçnh thaình vaì thæûc hiãûn âäöng bäü caïc cäng cuû quaín lyï mäi træåìng (luáût phaïp , kinh tãú , kyî tháût cäng nghãû , caïc chênh saïch xaî häüi ,v.v.) . 1.1.3. CAÏC NGUYÃN TÀÕC QUAÍN LYÏ MÄI TRÆÅÌNG CHUÍ YÃÚU : Tiãu chê chung cuía cäng taïc quaín lyï mäi træåìng laì âaím baío quyãön âæåüc säúng trong mäi træåìng trong laình , phuûc vuû sæû phaït triãøn bãön væîng cuía âáút næåïc , goïp pháön gçn giæî mäi træåìng chung cuía loaìi ngæåìi trãn traïi âáút . Caïc nguyãn tàõc chuí yãúu cuía cäng quaín lyï mäi træåìng bao gäöm : Hæåïng tåïi sæû phaït triãøn bãön væîng : Nguyãn tàõc naìy quuyãút âënh muûc âêch cuía viãûc quaín lyï mäi træåìng . Âãø giaíi quyãút nguyãn tàõc naìy , cäng taïc quaín lyï mäi træåìng phaíi tuán thuí nhæîng nguyãn tàõc cuía viãûc xáy dæûng mäüt xaî häüi bãön væîng âaî trçnh baìy , trãn cå såí âaím baío “ cán bàòng giæîa sæû phaït triãøn kinh tãú xaî häüi vaì baío vãû mäi træåìng “. Nguyãn tàõc naìy âæåüc sæí duûng trong quaï trçnh xáy dæûng vaì thæûc hiãûn âæåìng läúi chuí træång , luáût phaïp vaì chênh saïch : Kãút håüp caïc muûc tiãu quäúc tãú -quäúc gia - vuìng laînh thäø vaì cäüng âäöng dán cæ trong quaín lyï mäi træåìng :
  5. Mäi træåìng khäng coï ranh giåïi khäng gian , do váûy sæû ä nhiãùm hay suy thoaïi thaình pháön mäi træåìng åí quäúc gia , vuìng laînh thäø naìy seî coï aính hæåíng træûc tiãúp tåïi quäúc gia khaïc vaì caïc vuìng laînh thäø khaïc . Âãø thæûc hiãûn âæåüc nguyãn tàõc naìy , caïc quäúc gia cáön têch cæûc tham gia vaì tuán thuí caïc cäng æåïc , nghë âënh quäúc tãú vãö mäi træåìng , âäöng thåìi våïi viãûc ban haình caïc vàn baín quäúc gia vãö luáût phaïp , tiãu chuáøn , qui âënh. Viãûc kãút håüp caïc muûc tiãu naìy âæåüc thæûc hiãûn thäng qua caïc qui âënh luáût phaïp , caïc chæång trçnh haình âäüng , caïc âãö taìi håüp taïc quäúc tãú vaì khu væûc . Quaín lyï mäi træåìng cáön thæûc hiãûn bàòng nhiãöu biãûn phaïp vaì cäng cuû täøng håüp âa daûng vaì thêch håüp : Caïc biãûn phaïp vaì cäng cuû quaín lyï mäi træåìng ráút âa daûng : luáût phaïp , chênh saïch , khoa hoüc , kinh tãú , cäng nghãû , v..v. Mäùi mäüt loaûi biãûn phaïp vaì cäng cuû trãn coï phaûm vi vaì hiãûu quaí khaïc nhau trong tæìng træåìng håüp cuû thãø . Vê duû âãø baío vãû mäi træåìng trong nãön kinh tãú thë træåìng , cäng cuû kinh tãú coï hiãûu quaí täút hån .Trong khi âoï , trong nãön kinh tãú kãú hoaûch thç cäng cuû luáût phaïp vaì chênh saïch coï caïc thãú maûnh riãng . Thaình pháön mäi træåìng åí caïc khu væûc cáön baío vãû thæåìng ráút âa daûng , do váûy caïc biãûn phaïp vaì cäng cuû baío vãû mäi træåìng aïp duûng cáön âa daûng vaì thêch håüp våïi tæìng âäúi tæåüng . Phoìng chäúng tai biãún , suy thoaïi mäi træåìng cáön âæåüc æu tiãn hån viãûc phaíi xæí lyï häöi phuûc mäi træåìng nãúu âãø xaíy ra ä nhiãùm . - Phoìng chäúng laì biãûn phaïp êt täún keïm hån xæí lyï nãúu âãø xaíy ra ä nhiãùm . Thê duû : phoìng chäúng bæåïu cäø bàòng biãûn phaïp sæí duûng muäúi iäút êt täún keïm hån biãûn phaïp chæîa bãûnh bæåïu cäø khi noï xaïy ra våïi dán cæ . -Ngoaìi ra khi cháút ä nhiãùm traìn ra mäi træåìng chuïng coï thãø xám nháûp vaìo táút caí caïc thaình pháön mäi træåìng vaì lan truyãön theo caïc chuäùi thæïc àn vaì khäng gian xung quanh . Âãø loaûi træì khoíi caïc aính hæåíng cuía cháút ä nhiãùm âäúi våïi con ngæåìi vaì sinh váût cáön phaíi coï nhiãöu cäng sæïc vaì tiãön cuía hån so våïi caïc biãûn phaïp phoìng traïnh. Ngæåìi gáy ä nhiãùm phaíi traí tiãön - ppp ( polluter pays principle ) Âáy laì nguyãn tàõc quaín lyï mäi træåìng do caïc næåïc OECD âæa ra . Nguyãn tàõc âæåüc duìng laìm cå såí âãø xáy dæûng caïc qui âënh vãö thuãú , phê , lãû phê mäi træåìng vaì caïc qui âënh xæí phaût haình chênh âäúi våïi caïc vi phaûm vãö quaín lyï
  6. mäi træåìng . dæûa trãn nguyãn tàõc naìy , caïc næåïc âæa ra caïc loaûi thuãú suáút nhæ thuãú nàng læåüng , thuãú caïcbon , thuãú SO2 , v.v.. Song song våïi nguyãn tàõc trãn , täön taûi nguyãn tàõc ngæåìi sæí duûng traí tiãön væïi näüi dung laì ngæåìi naìo sæí duûng caïc thaình pháön mäi træåìng thç phaíi traí tiãön cho viãûc sæí duûng vaì caïc taïc âäüng tiãu cæûc âãún mäi træåìng do viãûc sæí duûng âoï gáy ra . Phê raïc thaíi , phê næåïc thaíi vaì caïc loaûi phê khaïc laì caïc vê duû vãö nguyãn tàõc ngæåìi sæí duûng phaíi traí tiãön . 1.1.4 CAÏC NÄÜI DUNG VAÌ CHÆÏC NÀNG CUÍA QUAÍN LYÏ NHAÌ NÆÅÏC VÃÖ MÄI TRÆÅÌNG Quaín lyï mäi træåìng laì mäüt näüi dung quaín lyï kinh tãú xaî häüi cuía nhaì næåïc , khung cáúu truïc caïc näüi dung quaín lyï nhaì næåïc vãö mäi træåìng coï thãø trçnh baìy dæåïi daûng så âäö hçnh 1.1 Hçnh 1.1 Khung cáúu truïc caïc näüi dung quaín lyï nhaì næåïc vãö mäi træåìng Nhaì næåïc Hiãún phaïp Muûc tiãu Âæåìng läúi Kãú Muûc tiãu Chiãún læåüc âënh hæåïng phaït triãøn hoaûch cuû thãø låïn bãön væîng Cå cáúu kinh tãú Cå cáúu täø xaî häüi chæïc quaín lyï håüp lyï Täø chæïc cäng taïc quaín lyï MT
  7. Âäüi nguî Cå chãú CB MT nhán læûc Caïc nguäön Nhán læûc khaïc Kinh tãú Phæång phaïp Caïc cäng cuû Phaïp lyï hçnh thæïc Quaín lyï Xaî häüi nghãû thuáût Quan âiãøm quaín lyï Chênh saïch Biãûn phaïp Quaín lyï Thuí thuáût Caïc giaíi phaïp Quaín lyï cuû thãø Taûo láûp caïc Cå häüi khai thaïc nguäön Læûc quäúc tãú Hçnh 1.1 âaî cho chuïng ta mäüt khung cáúu truïc caïc näüi dung quaín lyï nhaì næåïc vãö váún âãö mäi træåìng mong muänú cuía caïc quäúc gia trãn thãú giåïi . Hoaût âäüng baío vãû mäi træåìng trong thåìi âaûi chuïng ta laì mäüt trong nhæîng hoaût âäüng quan troüng cuía xaî häüi loaìi ngæåìi nhàòm duy trç vaì sæí duûng håüp lyï caïc daûng taìi nguyãn mäi træåìng cho sæû phaït triãøn nhán loaûi .Nhaì næåïc våïi tæ caïch âaûi diãûn cho låüi êch chung cuía toaìn xaî häüi sæí duûng sæïc maûnh quyãön læûc vaì caïc truyãön thäúng , táûp quaïn cuía dán täüc âãø biãún âæåìng läúi chuí âaûo (phaït triãøn bãön væîng ) cuía mçnh thaình hiãûn thæûc thäng qua viãûc hçnh thaình mäüt cå cáúu täø chæïc quaín lyï håüp lyï ( cå cáúu kinh tãú xaî häüi vaì hãû thäúng täø chæïc quyãön læûc quaín lyï mäi træåìng ) ; mäüt cå chãú sæí duûng nhán læûc hæîu hiãûu ( âäüi nguî cäng chæïc mäi træåìng vaì cäng chæïc chênh quyãön khaïc ) ; våïi phæång phaïp , hçnh thæïc , giaíi phaïp quaín lyï thêch håüp ( caïc cäng cuû quaín lyï , chênh saïch quaín lyï , caïc giaíi phaïp quaín lyï ) ; taûo ra vaì táûn duûng caïc thåìi cå , caïc quan hãû quäúc tãú âãø phaït triãøn bãön væîng âáút næåïc . Trong cäng taïc quaín lyï mäi træåìng coï 3 näüi dung quan troüng nháút bao gäöm : xáy dæûng cå såí khoa hoüc , kinh tãú , luáût phaïp cho viãûc thi haình cäng taïc quaín lyï mäi træåìng , thiãút láûp caïc cäng cuû quaín lyï mäi træåìng , täø chæïc caïc cäng taïc baío vãû vaì quaín lyï mäi træåìng .
  8. Quaín lyï mäi træåìng laì mäüt näüi dung cuía cäng taïc quaín lyï nhaì næåïc vãö mäi træåìng . ÅÍ næåïc ta caïc näüi dung cuía cäng taïc quaín lyï nhaì næåïc vãö mäi træåìng âæåüc trçnh baìy trong âiãöu 37 luáût baío vãû mäi træåìng Viãût Nam 1993 gäöm caïc âiãøm sau : - Ban haình vaì täø chæïc thæûc hiãûn caïc vàn baín phaïp qui vãö baío vãû mäi træåìng , ban haình hãû thäúng tiãu chuáøn mäi træåìng . - Xáy dæûng , chè âaûo thæûc hiãûn chiãún læåüc , chênh saïch baío vãû mäi træåìng , kãú hoaûch phoìng chäúng , khàõc phuûc suy thoaïi mäi træåìng , ä nhiãùm mäi træåìng , sæû cäú mäi træåìng . -Xáy dæûng , quaín lyï caïc cäng trçnh baío vãû mäi træåìng vaì caïc cäng trçnh coï liãn quan âãún baío vãû mäi træåìng . - Täø chæïc ,xáy dæûng , quaín lyï hãû thäúng quan tràõc âënh kyì âaïnh giaï hiãûn traûng mäi træåìng , dæû baïo diãùn biãún mäi træåìng . - Tháøm âënh caïc baïo caïo âaïnh giaï taïc âäüng mäi træåìng cuía caïc dæû aïn vaì caïc cå såí kinh doanh . - Cáúp vaì thu häöi giáúy chæïng nháûn âaût tiãu chuáøn mäi træåìng cho caïc cå såí kinh tãú xaî häüi . - Giaïm saït thanh tra , kiãøm tra viãûc cháúp haình phaïp luáût veì baío vãû mäi træåìng , giaíi quyãút caïc khiãúu naûi , täú caïo , tranh cháúp vãö baío vãû mäi træåìng , xæí lyï vi phaûm phaïp luáût vãö baío vãû mäi træåìng . -Âaìo taûo caïc caïn bäü vãö khoa hoüc vaì quaín lyï mäi træåìng . -Täø chæïc nghiãn cæïu , aïp duûng tiãún bäü khoa hoüc kyî thuáût trong lénh væûc baío vãû mäi træåìng . - Quan hãû quäúc tãú trong lénh væûc baío vãû mäi træåìng . Cäng taïc quaín lyï mäi træåìng coï thãø phán loaûi theo phaûm vi vaì tênh cháút quaín lyï . Theo phaûm vi quaín lyï coï thãø chia ra caïc loaûi : - Quaín lyï mäi træåìng khu væûc : khu væûc âä thë , näng thän , biãøn .v.v. - Quaín lyï mäi træåìng theo ngaình kinh tãú nhæ cäng nghiãûp , cäng nghiãûp , nàng læåüng , khai thaïc khoïang saín. - Quaín lyï taìi nguyãn : taìi nguyãn næåïc , taìi nguyãn biãøn , taìi nguyãn ræìng , taìi nguyãn du lëch v.v. Theo tênh cháút cuía cäng taïc quaín lyï coï thãø phán loaûi : - Quaín lyï cháút læåüng mäi træåìng nhæ ban haình vaì kiãøm tra caïc tiãu chuáøn vãö cháút læåüng khäng khê , næåïc thaíi , næåïc màût , næåïc ngáöm v.v.
  9. - Quaín lyï kyî thuáût mäi træåìng : quaín lyï hãû thäúng quan tràõc , giaïm âënh , âaïnh giaï cháút læåüng caïc thaình pháön mäi træåìng , caïc traûm phán têch vaì caïc phoìng thê nghiãûm phán têch cháút læåüng mäi træåìng v..v. - Quaín lyï kãú hoaûch mäi træåìng : quaín lyï viãûc xáy dæûng vaì thæûc thi caïc kãú hoaûch baío vãû mäi træåìng tæì trung æång âãún âëa phæång , xáy dæûng caïc cäng trinh baío vãû mäi træåìng , hçnh thaình vaì quaín lyï quyî mäi træåìng åí trung æång , caïc ngaình , caïc cáúp âëa phæång . Trong quaï trçnh thæûc hiãûn , caïc näüi dung quaín lyï trãn âan xen våïi nhau taûo ra sæû thäúng nháút vaì âäöng bäü cäng taïc baío vãû mäi træåìng . Thê duû : quaín lyï mäi træåìng âä thë gäöm caí quaín lyï cháút læåüng mäi træåìng , ké thuáût mäi træåìng vaì kãú hoaûch hoïa mäi træåìng trãn âëa baìn âä thë . Cå såí phaïp lyï cho caïc cäng taïc quaín lyï mäi træåìng âæåüc trçnh baìy trong caïc vàn baín phaïp luáût nhæ hiãún phaïp , caïc bäü luáût vaì caïc qui âënh riãng åí tæìng quäúc gia .ÅÍ næåïc ta cå såí phaïp lyï cuía cäng taïc quaín lyï mäi træåìng âæåüc thãø hiãûn trong luáût mäi træåìng , Nghë âënh 175/CP vaì caïc vàn baín khaïc . Caïc vàn baín naìy âæåüc trçnh baìy trong 2 táûp saïch :” Caïc qui âënh phaïp luáût vãö mäi træåìng Táûp 1-1995 “ vaì “ Caïc qui âënh phaïp luáût vãö mäi træåìng Táûp 2-1997” cuìng nhiãöu vàn baín liãn quan khaïc nhæ : “Tiãu chuáøn mäi træåìng Viãût Nam ,.v.v.”. Tuy nhiãn , åí næåïc ta mäüt säú vàn baín phaïp lyï cáön thiãút cho cäng taïc quaín lyï mäi træåìng chæa coï hoàûc chæa âæåüc ban haình nhæ : tiãu chuáøn vaì qui âënh vãö mäi træåìng cho caïc lénh væûc saín xuáút vaì haìng hoïa cuû thãø , kinh phê daình cho caïc hoüat âäüng quaín lyï mäi træåìng , .v.v.. Ngaìy 25 thaïng 6 nàm1998 , Bäü chênh trë BCH trung æång Âaíng CSVN âaî coï vàn baín säú 36-CT/TW “Chè thë vãö tàng cæåìng cäng taïc baío vãû mäi træåìng trong thåìi kyì cäng nghiãûp hoïa , hiãûn âaûi hoïa âáút næåïc “. Chè thë âaî nãu lãn caïc quan âiãøm cå baín cuía Âaíng veì baío vãû mäi træåìng vaì 8 giaíi phaïp âãø thæûc hiãûn cäng taïc baío vãû mäi træåìng trong giai âoaûn hiãûn nay . Bäún quan âiãøm cå baín cuía Âaíng vãö baío vãû mäi træåìng laì : - Baío vãû mäi træåìng laì sæû nghiãûp cuía toìan Âaíng , toìan dán , toaìn quán . - Baío vãû mäi træåìng laì mäüt näüi dung cå baín khäng thãø taïch råìi trong âæåìng läúi chuí træång vaì kãú hoaûch phaït triãøn kinh tãú cuía táút caí caïc cáúp , caïc ngaình , laì cå såí quan troüng baío âaím phaït triãøn bãön væîng , thæûc hiãûn thàõng låüi sæû nghiãûp cäng nghiãûp hoïa , hiãûn âaûi hoïa âáút næåïc . - Coi phoìng ngæìa vaì ngàn cháûn ä nhiãùm laì nguyãn nhán chuí âaûo kãút håüp våïi xæí lyï ä nhiãùm , caíi thiãûn mäi træåìng vaì baío täön thiãn nhiãn .
  10. - Kãút håüp phaït huy näüi læûc våïi tàng cæåìng håüp taïc quäúc tã ítrong baío vãû mäi træåìng vaì phaït triãøn bãön væîng . Taïm giaíi phaïp âãø thæûc hiãûn cäng taïc baío vãû mäi træåìng næåïc ta trong giai âoaûn hiãûn nay : 1. Thæåìng xuyãn giaïo duûc , tuyãn truyãön , xáy dæûng thoïi quen , nãúp säúng vaì caïc phong traìo quáön chuïng baío vãû mäi træåìng . Cuû thãø nhæ : âæa chæång trçnh baío vãû mäi træåìng vaìo chæång trçnh giaïo duûc cuía táút caí caïc hãû thäúng giaïo duûc quäúc dán , taûo âiãöu kiãûn cho nhán dán nháûn âæåüc caïc thäng tin vãö mäi træåìng , âäüng viãn nhán dán thæûc hiãûn nãúp säúng saûch , håüp vãû sinh , .v.v. 2. Hoìan chènh hãû thäúng vàn baín phaïp luáût baío vãû mäi træåìng , ban haình caïc chênh saïch phaït triãøn kinh tãú phaíi gàõn våïi baío vãû mäi træåìng , nghiãm chènh thi haình luáût mäi træåìng . Giaíi phaïp naìy naìy nhàòm tàng cæåìng hiãûu læûc cuía cäng taïc quaín lyï mäi træåìng bàòng cäng cuû phaïp luáût . 3. Chuí âäüng phoìng chäúng ä nhiãùm vaì sæû cäú mäi træåìng , khàõc phuûc tçnh traûng suy thoaïi mäi træåìng . 4. Khai thaïc sæí duûng håüp lyï , tiãút kiãûm taìi nguyãn thiãn nhiãn , baío vãû âa daûng sinh hoüc , baío täön thiãn nhiãn . Giaíi phaïp nhàòm khàõc phuûc suy thoaïi taìi nguyãn taïi taûo vaì caûn kiãût taìi nguyãn khäng taïi taûo do viãûc khai thaïc laîng phê vaì khäng coï täø chæïc hiãûn nay . 5. Tàng cæåìng vaì âa daûng hoïa âaìu tæ cho hoaût âäüng baío vãû mäi træåìng .giaíi phaïp nhàòm huy âäüng täúi âa moüi nguäön læûc âáöu tæ cho cäng taïc baío vãû mäi træåìng tæì ngán saïch cuía nhaì næåïc , kinh phê cuía caïc doanh nghiãûp , caïc täø chæïc caï nhán trong vaì ngoaìi næåïc . 6. Tàng cæåìng cäng taïc quaín lyï nhaì næåïc veì baío vãû mäi træåìng tæì trung æång âãún âëa phæång . giaíi phaïp âãö ra nhiãûm vuû cuû thãø nhæ : náng cáúp cå quan quaín lyï mäi træåìng cáúp trung æång tæì cuûc thaình täøng cuûc , tàng cæåìngnàng læûc quaín lyï mäi træåìng åí âëa phæång bàòng caïch taûo ra biãn chãú caïn bäü quaín lyï mäi træåìng åí caïc cáúp quáûn , huyãûn 7. Âáøy maûnh nghiãn cæïu khoa hoüc vaì cäng nghãû , âaìo taûo caïn bäü , chuyãn gia vãö lénh væûc mäi træåìng .Giaíi phaïp âàût ra 4 nhiãûm vuû : xáy dæûng hãû thäúng quan tràõc , âaïnh giaï vaì dæû baïo mäi træåìng toìan quäúc ; hçnh thaình hãû thäúng cå såí nghiãn cæïu vãö khoa hoüc vaì cäng nghãû mäi træåìng ; täø chæïc âaìo taûo caïn bäü vaì chuyãn gia mäi træåìng åí nhiãöu mæïc âäü vaì nhiãöu ngaình
  11. nghãö ; hçnh thaình ngaình cäng nghãû mäi træåìng phuì håüp våïi âiãöu kiãûn Viãût Nam . 8. Måí räüng håüp taïc quäúc tãú vãö baío vãû mäi træåìng bàòng caïch tham gia caïc chæång trçnh , håüp taïc quäúc tãú , khu væûc , håüp taïc song phæång våïi caïc næåïc vãö baío vãû mäi træåìng .
  12. CHÆÅNG II. TÄØ CHÆÏC CÄNG TAÏC QUAÍN LYÏ MÄI TRÆÅÌNG Täø chæïc cäng taïc quaín lyï mäi træåìng laì mäüt nhiãûm vuû quan troüng nháút cuía cäng taïc baío vãû mäi træåìng bao gäöm caïc maíng cäng viãûc quan troüng sau âáy : - Bäü pháûn nghiãn cæïu âãö xuáút kãú hoaûch , chênh saïch , caïc qui âënh luáût phaïp duìng cho cäng taïc baío vãû mäi træåìng . - Bäü pháûn quan tràõc , giaïm saït , âaïnh giaï âënh kyì cháút læåüng mäi træåìng . - Bäü pháûn thæûc hiãûn caïc cäng taïc kyî thuáût , âaìo taûo caïc caïn bäü mäi træåìng . - Caïc bäü pháûn nghiãn cæïu , giaïm saït kyî thuáût vaì âaìo taûo cho caïc âëa phæång åí caïc cáúp caïc ngaình . Caïc täø chæïc tham gia nghiãn cæïu vaì quaín lyï mäi træåìng thãú giåïi bao gäöm : - Chæång trçnh mäi træåìng thãú giåïi : UNEP coï truû såí taûi Nairäbi . - Häüi âäöng phaït triãøn bãön væîng thãú giåïi . - Caïc täø chæïc quäúc tãú khaïc nhæ :UNDP , UNIDO , FAO , UNESCO , IUCN , WWF . - Caïc chæång trçnh BAP , chæång trçnh haình âäüng âa daûng sinh hoüc . hãû thäúng quan tràõc cháút læåüng mäi træåìng toìan cáöu GEMS ,.. - Caïc täø chæïc taìi chênh quäúc tãú : IMF , WB , ADB , GEF .v.v.. - Caïc täø chæïc phi chênh phuí : NGOS Mäùi mäüt quäúc gia coï mäüt caïch riãng âãø xáy dæûng täø chæïc nghiãn cæïu vaì quaín lyï mäi træåìng . Tæì säú liãûu thäúng kã åí 130 næåïc do dæû aïn SEMA tiãún haình nàm 1998 vãö hçnh thæïc täø chæïc bäü maïy baío vãû mäi træåìng , coï thãø phán loaûi cå cáúu täø chæïc cå quan baío vãû mäi træåìng quäúc gia laìm 3 nhoïm cå baín : Nhoïm 1 : Caïc næåïc coï cå quan baío vãû mäi træåìng laì mäüt bäü âäüc láûp gäöm 40 næåïc chiãúm 30.6% säú máùu thäúng kã . Thuäüc nhoïm 1 laì caïc næåïc coï nãön kinh tãú phaït triãøn vaì tæång âäúi phaït triãøn nhæ pháön låïn caïc næåïc Áu cháu , Singapo , Brazin v..v Nhoïm 2 : Caïc næåïc coï cå quan baío vãû mäi træåìng laì cå quan ngang bäü hoàûc træûc thuäüc Vàn phoìng chênh phuí gäöm 18 næåïc chiãúm 13.84% säú máùu thäúng kã . Thuäüc nhoïm naìy coï mäüt säú næåïc kinh tãú haìng âáöu thãú giåïi nhæ NHáût , Myî , Trung quäúc , Liãn hiãûp Anh , Thuûy sé , Cä-oeït .
  13. Nhoïm 3 : Caïc næåïc coï cå quan baío vãû mäi træåìng træûc thuäüc Bäü kiãm nhiãûm gäöm 72 næåïc chiãúm 55.38% säú máùu thäúng kã . Thuäüc vãö nhoïm naìy laì caïc næåïc kinh tãú phaït triãøn keïm , ngoaûi træì Haì lan , Australia , Liãn bang Nga , ÁÚn âäü , Viãût nam thuäüc nhoïm naìy . Hai nhoïm 1 vaì 2 coï thãø gäüp thaình mäüt tênh cháút cuía chuïng gáön tæång tæû nhau . Theo thåìi gian , caïc næåïc trãn thãú giåïi tæìng bæåïc náng cáúp cå quan baío vãû mäi træåìng laìm cho chuïng ngaìy caìng hoaìn thiãûn hån , tæång xæïng våïi sæû gia tàng troüng traïch cuía cäng taïc mäi træåìng trong quaï trçnh phaït triãøn kinh tãú xaî häüi cuía âáút næåïc bãn caûnh caïc cå quan baío vãû mäi træåìng âäüc láûp , nhiãöu váún âãö coï liãn quan âãún baío vãû mäi træåìng åí nhiãöu næåïc váùn thuäüc quyãön kiãøm soaït vaì phäúi håüp cuía nhiãöu bäü vaì nhiãöu ngaình khaïc nhau . Âãø phäúi håüp caïc bäü vaì ngaình kinh tãú trong hoaût âäüng baío vãû mäi træåìng , nhiãöu quäúc gia âaî hçnh thaình UÍy ban baío vãû mäi træåìng Quäúc gia. ÅÍ Viãût Nam ta cäng taïc nghiãn cæïu vaì quaín lyï mäi træåìng âæåüc hçnh thaình tæì nhiãöu caïch nhæ : Bäü chênh trë âaíng CSVN vaì Quäúc häüi næåïc Cäüng Hoìa Xaî häüi Chuí Nghéa Viãût Nam laì cå quan cao nháút cuía âáút næåïc thæûc hiãûn traïch nhiãûm hoaûch âënh chênh saïch . Quäúc häüi coï mäüt UÍy ban : ‘’ UÍy ban khoa hoüc , cäng nghãû vaì mäi træåìng tæ váún vãö váún âãö mäi træåìng .” Thuí tæåïng chênh phuí - Vàn phoìng chênh phuí vaì Vuû khoa hoüc giaïo duûc vàn hoïa xaî häüi coï cäú váún cao cáúp vãö caïc váún âãö mäi træåìng. Hai bäü liãn nghaình - Bäü kãú hoaûch âáöu tæ (MPI ) coï traïch nhiãûm láûp kãú hoaûch phaït triãøn quäúc gia vaì phán bäø ngán saïch cho caïc nghaình . Trong bäü coï Vuû khoa hoüc cäng nghãû vaì mäi træåìng chëu traïch nhiãûm vãö caïc váún âãö mäi træåìng. Bäü Cäng nghãû vaì Mäi træåìng ( MOSTE) vaì Cuûc Mäi træåìng cuía bäü chëu traïch nhiãûm quaín lyï nhaì næåïc vãö mäi træåìng . Chæïc nàng cuía cuûc mäi træåìng âæåüc qui âënh trong Luáût Baío vãû mäi træåìng 1993 .Diãöu 4 khoaín 2 Nghë âënh 175/CP ngaìy 18/10/1994 âaî ghi :”Cuûc mäi træåìng coï nhiãûm vuû giuïp Bäü træåíng Bäü Khoa hoüc , Cäng nghãû vaì Mäi træåìng thæûc hiãûn chæïc nàng quaín lyï nhaì næåïc vãö baío vãû mäi træåìng trong phaûm vi caí næåïc .” Täø chæïc vaì hoaût âäüng cuía Cuûc Mäi træåìng âæåüc xaïc âënh trong quyãút âënh säú 545 QÂ/TCCB ngaìy 7/10/1993 cuía Bäü træåíng Bäü MOSTE Caïc Bäü âãöu coï vuû Khoa hoüc cäng nghãû vaì mäi træåìng chëu traïch nhiãûm näüi dung baío vãû mäi træåìng caïc âëa phæång ( cáúp tènh ) coï phoìng quaín lyï
  14. mäi træåìng . Nhiãöu tènh coï trung tám mäi træåìng hoàûc chi cuûc mäi træåìng . Riãng thaình phäú HÄÖ CHÊ MINH coï Uíy ban mäi træåìng do chuí tëch thaình phäú laì chuí tëch Uíy ban Såí Khoa hoüc cäng nghãû vaì mäi træåìng laì Uíy viãn thæåìng træûc . Mäúi quan hãû giæîa Bäü khoa hoüc cäng nghãû vaì mäi træåìng våïi caïc cå quan chæïc nàng khaïc trong caïc Bäü , caïc ngaình næåïc ta hiãûn nay âæåüc trçnh baìy trong caïc så âäö . Nhæ váûy , hçnh thæïc täø chæïc cå quan baío vãû mäi træåìng quäúc gia åí mäùi næåïc khaïc nhau tuìy vaìo âiãöu kiãûn tæû nhiãn , mæïc âäü phaït triãøn kinh tãú . ÅÍ caïc næåïc phaït triãøn . khi âiãöu kiãûn kinh tãú xaî häüi âaî âaût âæåüc åí mæïc âäü cao thç nhiãûm vuû cå quan quaín lyï mäi træåìng âi vaìo chiãöu sáu vaì täø chæïc cå quan quaín lyï åí cáúp trung æång âæåüc náng cáúp .ÅÍ ícaïc næåïc âang phaït triãøn , do coï baìi hoüc tæì caïc næåïc phaït triãøn âi træåïc laì ngàn ngæìa ä nhiãùm mäi træåìng êt täún keïm hån laì xæí lyï ä nhiãùm , nãn váún âãö mäi træåìng âæåüc quan tám thêch âaïng trong quaï trçnh phaït triãøn , täø chæïc mäi træåìng âæåüc xáy dæûng åí mæïc âäü cao hån ngay tæì âáöu . ÅÍ caïc næåïc keïm phaït triãøn , nhiãûm vuû cå quan baío vãû mäi træåìng åí cáúp trung æång åí mæïc chäúng suy thoaïi mäi træåìng , chäúng âoïi vaì chäúng bãûnh dëch laì chuí yãúu . Cå quan baío vãû mäi træåìng åí cáúp trung æång cuîng åí mæïc âäü træûc thuäüc mäüt Bäü kiãm nhiãûm naìo âoï . Hçnh 2.1 . Så âäö täø chæïc cäng taïc mäi træåìng Viãût Nam nàm 1998 . 61-UBND Bäü Khoa hoüc , cäng nghãû & mäi træåìng Caïc Bäü tènh MOSTE khaïc Caïc Såí Såí Cuûc Vuû Khoa hoüc , cäng Caïc Såí khaïc DOSTE Mäi træåìng nghãû vaì mäi træåìng khaïc Phoìng Caïc Vuû Phoìng Mäi træåìng khaïc mäi træåìng
  15. Hçnh 2.2 . Så âäö täø chæïc cäng taïc mäi træåìng åí caïc Såí Khoa hoüc , cäng nghãû vaì mäi træåìng nàm 1998 . Giaïm âäúc DOSTE Phoìng Phoìng quaín lyï khoa Phoìng Thäng tin Thanh Täøng håüp hoüc,cäng nghãû mäi træåìng Doanh nghiãûp tra Hçnh 2.3 Täø chæïc cäng taïc mäi træåìng cuía cuûc mäi træåìng thuäüc MOSTE nàm 1998 Cuûc træåíng Phoï cuûc træåíng Phoï cuûc træåíng Kiãøm soaït ä nhiãùm Håüp taïc quäúc tãú Chênh saïch phaïp chãú Âaìo taûo , giaïo duûc MT CN MT & TÂ MT Thäng tin tæ liãûu MT Thanh tra MT Kãú hoaûch Baío täön thiãn nhiãn
  16. 2.2.CÅ SÅÍ KHOA HOÜC CUÍA CÄNG TAÏC QUAÍN LYÏ MÄI TRÆÅÌNG Nhæ âaî noïi åí trãn , cäng taïc quaín lyï mäi træåìng laì mäüt näüi dung cuía quaín lyï xaî häüi vãö màût mäi træåìng . cäng taïc quaín lyï mäi træåìng phaíi dæûa vaìo cå såí triãút hoüc cuía tri thæïc xaî häüi , tiãöm læc kinh tãú , kyî thuáût vaì khoa hoüc cå baín cuía loaìi ngæåìi vaì cå såí phaïp lyï cuía xaî häüi hiãûn haình . 2.2.1. CÅ SÅÍ TRIÃÚT HOÜC - XAÎ HÄÜI CUÍA MÄÚI QUAN HÃÛ GIÆÎA CON NGÆÅÌI , XAÎ HÄÜI VAÌ TÆÛ NHIÃN Sæû phaït triãøn maûnh meî , liãn tuûc cuía cuäüc caïch maûng cäng nghiãûp , cach maûng KHKT vaì caïch maûng khoa hoüc & cäng nghãû cuìng våïi quaï trçnh cäng nghiãûp hoaï trong thãú kyí væì qua âaî laìm biãún âäøi nhanh choïng vaì sáu sàõc bäü màût cuía xaî häüi , loaìi ngæåìi vaì mäi træåìng tæû nhiãn . Nhæîng biãún âäøi âoï âaî thuïc âáøy nãön vàn minh hiãûn âaûi tiãún nhanh hån báút kyì mäüt giai âoaûn lëch sæí naìo træåïc âáy , nhæng cuîng âang bäüc läü ráút nhiãöu nhæîng máu thuáøn gay gàõt chæa thãø trung hoaì âæåüc giæîa mäüt bãn laì sæû tiãún bäü cuía khoa hoüc , kyî thuáût & cäng nghãû våïi mäüt bãn laì viãûc baïo vãû nhæîng âiãöu kiãûn tæû nhiãn cáön thiãút cho sæû täön taûi vaì phaït triãøn cuía xaî häüi loaìi ngæåìi Âãø coï âæåüc caïc cäng cuû hiãûu quaí hån trong quaín lyï mäi træåìng , chuïng ta phaíi coï caïch nhçn bao quaït sáu sàõc vaì toaìn diãûn mäúi quan hãû giæîa con ngæåìi , xaî häüi vaì tæû nhiãn , hiãøu âæåüc baín cháút , diãùn biãún caïc mäúi quan hãû âoï trong quaï trçnh lëch sæí . Hay noïi caïch khaïc laì quan niãûm triãït hoüc - xaî häüi vãö mäúi quan hãû con ngæåìi - xaî häüi - tæû nhiãn . Ba nguyãn lyï cå baín âãø xeït mäúi quan hãû con ngæåìi - xaî häüi - tæû nhiãn laì : - Tênh thäúng nháút váût cháút cuía thãú giåïi laì cå såí cuía sæû thäúng nháút biãûn chæïng giæîa con ngæåìi - xaî häüi - tæû nhiãn . - Sæû phuû thuäüc cuía mäúi quan hãû con ngæåìi vaì tæû nhiãnvaìo trçnh âäü phaït triãøn cuía xaî häüi . - Sæû âiãöu khèãn mäüt caïch coï yï thæïc mäúi quan hãû giæîa con ngæåìi vaì tæû nhiãn .
  17. Tênh thäúng nháút váût cháút cuía thãú giåïi laì cå såí cuía sæû thäúng nháút biãûn chæïng giæîa con ngæåìi - xaî häüi - tæû nhiãn : Nguyãn lyï vãö tênh thäúng nháút váût cháút cuía thãú giåïi : Coï nhiãöu quan âiãøm triãút hoüc khaïc nhau vãö thãú giåïi nhæ : - Triãút hoüc duy tám cho thãú giåïi laì tinh tháön , laì yï thæïc , laì “ yï niãûm tuyãût âäúi “ hay phæïc håüp caím giaïc . Theo quan âiãøm naìy khäng thãø caíi biãún hay säúng hoaì håüp våïi thãú giåïi vç táút caí moüi viãûc âaî âæåüc an baìi , âæåüc âënh âoaût båíi caïc sæïc maûnh siãu nhán hay chè coï trong caím giaïc . - Triãút hoüc duy váût siãu hçnh cho thãú giåïi laì váût cháút nhæng phuí nháûn quaï trçnh váûn âäüng phaït triãøn cuía noï tæì âån giaín âãún phæïc taûp , âãún xaî häüi loaìi ngæåìi vaì loaìi ngæåìi laì mäüt daûng váût cháút âang váûn âäüng. Do váûy xaî häüi vaì tæû nhiãn khäng thãø thäúng nháút våïi nhau âæåüc . - Triãút hoüc duy váût biãûn chæïng vaì chuí nghéa Maïc cho ràòng : tênh thäúng nháút cuía thãú giåïi âæåüc thæûc sæû thãø hiãûn åí tênh thäúng nháút vãö váût cháút cuía chênh noï . Váûn âäüng laì caïch thæïc täön taûi cuía váût cháút : báút kyì åí âáu vaì báút kãø khi naìo cuîng khäng thãø coï váût cháút maì khäng váûn âäüng. Thãú giåïi cæûc kyì phæïc taûp vaì âa daûng âæåüc cáúu thaình tæì nhiãöu yãúu täú , nhæng suy cho cuìng coï 3 yãúu täú cå baín nháút laì : giåïi tæû nhiãn - con ngæåìi vaì xaî häüi loaìi ngæåìi . - Ba yãúu täú trãn thäúng nháút våïi nhau trong hãû thäúng” tæû nhiãn - con ngæåìi - xaî häüi vaì caïc daûng khaïc nhau , traûng thaïi khaïc nhau våïi nhæîng âàûc tênh vaì quan hãû khaïc nhau cuía caïc váût cháút âang váûn âäüng . - Thãú giåïi luän váûn âäüng nhæng luän äøn âënh vç sæû váûn âäüng diãùn ra theo qui luáût . Táút caí quaï trçnh diãùn ra trong tæû nhiãn , trong xaî häüi , vaì trong con ngæåìi âãöu phaíi chëu sæû chi phäúi cuía mäüt säú qui luáût phäø biãún nháút âënh . Sæû hoaût âäüng cuía caïc qui luáût âoï âaî näúi thãú giåïi thaình mäüt chènh thãø thäúng nháút , vénh viãùn váûn âäüng vaì phaït triãøn khäng ngæìng trong khäng gian vaì theo thåìi gian . - Thãú giåïi tuy phæïc taûp vaì âa daûng nhæng laì mäüt chènh thãø toaìn veûn vç dæåüc cáúu thaình tæì váût cháút . nhåì sæû váûn âäüng , caïc yãúu täú cuía thãú giåïi näúi liãön våïi nhau thaình mäüt hãû thäúng . Sæû hçnh thaình hãû thäúng : “tæû nhiãn - con ngæåìi - xaî häüi “ :
  18. Hãû thäúng “tæû nhiãn - con ngæåìi - xaî häüi “gàõn liãön våïi quaï trçnh tiãún hoaï cuía sinh quyãøn vaì lëch sæí phaït triãøn cuía xaî häüi loaìi ngæåìi . Theo nghéa räüng , tæû nhiãn laì toaìn bäü thãú giåïi váût cháút täön taûi khaïch quan . Trong âoï loaìi ngæåìi vaì xaî häüi loaìi ngæåìi laì nhæìng bäü pháûn khäng thãø taïch råìi . Bàòng con âæåìng khoa hoüc , ngæåìi ta âaî chæïng minh âæåüc sæû hçnh thaình vaì phaït triãøn cuía giåïi tæû nhiãn , tæì âoï âi sáu vaìo baín cháút vaì tçm tháúy sæû thäúng nháút váût cháút åí mæïc âäü vi mä vaì vé mä . Sinh quyãøn laì mäüt hãû thäúng phæïc taûp âæåüc taûo thaình tæì 3 bäü pháûn cå baín : táûp håüp caïc cå thãø säúng taûo thaình låïp voî säúng cuía traïi âáút ; caïc cháút taûo ra sæû säúng vaì cáön cho sæû säúng nhæ : næåïc (H2O ) , Oxi ( O) , Caïc bon (C) , Caïc bonic ( CO2) , Phäútpho (P) , Læu huyình ( S) , caïc nguyãn täú vi læåüng ; caïc saín pháøm hoaût âäüng säúng cho táút caí caïc cå thãø gäöm caïc cháút thaíi cuía quaï trçnh trao âäøi cháút vaì xaïc chãút cuía chuïng .Sinh quyãøn âaî traíi qua mäüt quaï trçnh tiãún hoaï láu daìi vaì phæïc taûp âãø hçnh thaình nãn caïc bäü pháûn cuía noï . Theo quan niãûm cuía M.M. Kamsiläúp , sæû tiãún hoaï traíi qua 4 giai âoaûn cå baín : - Giai âoaûn 1 : Laì giai âoaûn xuáút hiãûn caïc caï thãø âån baìo tæì sæû täøng håüp caïc cháút hæîu cå coï sàôn trong tæû nhiãn . Âãø täön taûi vaì phaït triãøn , caïc caï thãø âån baìo phaíi láúy tæì mäi træåìng xung quanh caïc cháút cáön cho sæû säúng . - Giai âoaûn 2 : tæì caïc cå thãø âån baìo phaït triãøn thaình cå thãø âa baìo theo hai hæåïng chênh : âäüng váût vaì thæûc váût . Nhæîng âiãöu kiãûn cuía sinh quyãøn luän thay âäøi laìm cho caïc hçnh thaïi sinh lyï , sinh thaïi cuía caï thãø sinh váût khäng ngæìng phaït triãøn vaì hoaìn thiãûn . Sinh quyãøn vaì chu trçnh thay âäøi cháút phæïc taûp dáön vaì tiãún tåïi hoaìn thiãûn . ÅÍ hai giai âoaûn trãn : sæû tiãún hoaï cuía sinh quyãøn diãùn ra theo taïc âäüng cuía caïc yãúu täú tæû nhiãn . - Giai âoaûn 3 : trong sæû tiãún hoaï cuía sinh quyãøn liãn quan âãún sæk tiãún hoaï cuí con ngæåìi vaì xaî häüi loaìi ngæåìi . Con ngæåìi vaì xaî häüi âaî tråí thaình nhæîng thaình viãn måïi cuía chu trçnh sinh hoüc , sinh quyãøn bæåïc vaìo giai âoaûn phaït triãøn måïi vãö cháút ngaìy caìng sáu sàõc . - Giai âoaûn 4 : laì giai âoaûn sinh quyãøn chuyãøn thaình trê quyãøn (Noosphera). Trong giai âoaûn naìy , sæû tiãún hoaï cuía sinh quyãøn khäng chè chëu sæû taïc âäüng cuía caïc yãúu täú tæû nhiãn - sinh hoüc maì coìn chëu sæû taïc âäüng maûnh meî cuía hoaût âäüng coï yï thæïc cuía con ngæåìi . Yãúu täú con ngæåìi coï vai troì cæûc kyì quan troüng trong mäúi quan hãû tæû nhiãn - con ngæåìi - xaî häüi :
  19. * Con ngæåìi xuáút hiãûn trong quaï trçnh tiãún hoaï cuía sinh quyãøn , laì saín pháøm tiãún hoaï cao nháút cuía tæû nhiãn , laì daûng váût cháút säúng , bäü oïc cuía con ngæåìi laì saín pháøm cao nháút cuía váût cháút . Xaî häüi ngaìy caìng phaït triãøn thç xaî häüi caìng cáön tåïi tæû nhiãn vaì gàõn boï våïi tæû nhiãn . - Xaî häüi loaìi ngæåìi gàõn boï våïi tæû nhiãn nhåì doìng váût cháút , nàng læåüng vaì thäng tin , nhåì sæû kãút håüp giæîa lao âäüng vaì thiãn nhiãn . Nãön saín xuáút xaî häüi laì phæång thæïc trao âäøi váût cháút vaì nàng læåüng âàût thuì giæîa xaî häüi vaì tæû nhiãn , thäng qua chu trçnh sinh hoüc . - Thäng qua quaï trçnh saín xuáút xaî häüi , con ngæåìi âaî tiãún haình trao âäøi cháút våïi tæû nhiãn . Nhæ váûy saín xuáútxaî häüi vaì nhu cáöu cuía con ngæåìi ngaìy caìng laìm cho xaî häüi vaì con ngæåìi khaïc biãût våïi tæû nhiãn bao nhiãu , thç màût khaïc caìng laìm cho con ngæåìi gàõn boï våïi tæû nhiãn báúy nhiãu . - Saín xuáút xaî häüi khaïc våïi trao âäøi cháút tæû nhiãn åí caïc màût sau . - Mäüt laì saín xuáút xaî häüi coï thãø sæí duûng táút caí caïc váût cháút sàón coï cuía sinh quyãøn caí vä cå vaì hæîu cå tæì âáút âaï tåïi khoaïng saín vaì sinh khoïi . Hai laì sæû trao âäøi cháút cuía saín xuáút âaût hiãûu quaí kinh tãú vaì sinh thaïi ráút tháúp do sæû sæí duûng laîng phê caïc nguäön taìi nguyãn tiãn nhiãn vaì taûo ra caïc cháút thaíi âäüc haûi cho sinh váût . Do váûy , xaî häüi cáön coï traïch nhiãûm vãö váún âãö gáy ra ä nhiãùm mäi træåìng . Trong hãû thäúng “tæû nhiãn - con ngæåìi - xaî häüi “ , yãúu täú con ngæåìi giæî vai troì âàût biãût quan troüng . -Sæû thäúng nháút giæîa tæû nhiãn vaì xaî häüi nàòm trong baín tênh cuía con ngæåìi . Khi con ngæåìi laì keí træûc tiãúp thæûc hiãûn sæû thäúng nháút giæîa xaî häüi vaì tæû nhiãn . Bàòng quaï trçnh trao âäíi cháút nhæ mäüt âäüng váût , con ngæåìi gàõn boï våïi tæû nhiãn .Bàòng quaï trçnh lao âäüng saín xuáút ,con ngæåìi liãn kãút hai yãúu täú xaî häüi vaì tæû nhiãn thaình mäüt chènh thãø , mäüt hãû thäúng váût cháút thäúng nháút . - Con ngæåìi thoaí maîn nhæîng nhu cáöu tæû nhiãn cuía mçnh thäng qua hoaût âäüng saín xuáút trong xaî häüi . Màût khaïc xaî häüi laûi thæûc hiãûn chæïc nàng âiãöu chènh âåìi säúng tæû nhiãn cuía con ngæåìi ,xaî häüi caìng phaït triãøn thç viãûc thoaí maîn nhæîng nhu cáöu tæû nhiãn cuía con ngæåìi caìng bë xaî häüi chi phäúi vaì quyãút âënh (Vê duû : nguäön thæïc àn , næåïc uäúng , cháút læåüng mäi træåìng säúng ).
  20. - Sæû thäúng nháút giæîa xaî häüi vaì tæû nhiãn coï bãön væîng hay khäng khäng chè biãøu hiãûn qua sæïc säúng cuía caïc hãû sinh thaïi tæû nhiãn maì coìn thãø hiãûn chuí yãúu qua sæïc säúng cuía con ngæåìi (sæïc khoeí , bãûnh táût , khaí nàng saïng taûo ). YÏï nghéa cuía phæång phaïp luáûn vãö quaín lyï mäi træåìng ruït ra tæì nguyãn lyï thäúng nháút váût cháút cuía thãú giåïi . Sæû thäúng nháút váût cháút cuía thãú giåïi hæîu cå täön taûi åí táút caí caïc báûc tæì vi mä âãún vé mä .Cå såí thäúng nháút cuía trong hãû thäúng “ tæû nhiãn - con ngæåìi - xaî häüi “ âæåüc qui âënh båíi cáúu truïc chàûc cheî , liãn hoaìn cuía sinh quyãøn vaì båíi cå chãú hoaût âäüng theo nguyãn tàõc tæû täø chæïc, tæû baío vãû , tæû âiãöu chènh , tæû laìm saûch cuía chu trçnh sinh âëa hoaï . Vç váûy , hãû quaí âáöu tiãn ruït ra tæì nguyãn lyï tênh thäúng nháút váût cháút cuía thãú giåïi laì phaíi coï quan âiãøm hãû thäúng , quan âiãøm toaìn diãûn vaì phaït triãøn trong viãûc giaíi quyãút caïc váún âãö mäi træåìng vaì quaín lyï mäi træåìng hiãûn nay . Con ngæåìi vaì xaî häüi coï vë trê quan troüng trong hãû thäúng “tæû nhiãn -con ngæåìi xaî häüi “con ngæåìi nàõm bàõt cäüi nguäön cuía sæû thäúng nháút âoï . Do váûy con ngæåìi cáön tçm ra nhæîng phæång saïch thêch håüp , cáön thiãút âãø giaíi quyãút nhæîng máu thuáùn giæîa xaî häüi vaì tæû nhiãn : Caïc máu thuáùn naíy sinh tæì hoaût âäüng cuía con ngæåìi trong saín xuáút , khàõc phuûc caïc nhæåüc âiãøm cäng nghãû nhàòm náng cao vaì caíi thiãûn cháút læåüng mäi træåìng . - Sæû thäúng nháút 3 yãúu täú : “tæû nhiãn - con ngæåìi - xaî häüi “ laì mäüt yãúu täú khaïch quan . Nhæng chênh con ngæåìi vaì xaî häüi âaî goïp pháön quan troüng vaìo viãûc phaï våî sæû thäúng nháút âoï . Giåì âáy , con ngæåìi phaíi hæåïng hoaût âäüng cuía mçnh vaìo viãûc tçm kiãúm sæû thäúng nháút cuía caí hai yãúu täú trãn .Sæû tçm kiãúm âoï âæåüc thãø hiãûn bàòng viãûc hçnh thaình nhæîng nghaình khoa hoüc måïi nhæ khoa hoüc quaín lyï mäi træåìng , sinh thaïi hoüc nhán vàn . - Sæû phuû thuäüc cuía quan hãû giæîa con ngæåìi vaì tæû nhiãn vaìo trçnh âäü phaït triãøn cuía xaî häüi : - Sæû thäúng nháút vaì qui âënh cuía nhau giæîa lëch sæí xaî häüi vaì lëch sæí tæû nhiãn . Tæû nhiãn vaì xaî häüi âãöu coï mäüt quaï trçnh phaït triãøn lëch sæí láu daìi vaì phæïc taûp .Con ngæåìi xuáút hiãûn trong quaï trçnh tiãún hoaï láu daìi cuía tæû nhiãn (sinh quyãøn ) Tæì khi xuáút hiãûn con ngæåìi vaì loaìi ngæåìi , tæû nhiãn phaíi chëu caí
nguon tai.lieu . vn
Toán học Môi trường Vật lý Sinh học Địa Lý Hoá học Nông - Lâm - Ngư Cơ khí - Chế tạo máy Tiếng Anh phổ thông Khoa học ứng dụng Nông - Lâm Kiến thức tổng hợp Giáo dục học Xã hội học