Xem mẫu
TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM TP. HỒ CHÍ MINH
KHOA NÔNG HỌC
NGUYỄN HỮU TRÚC
BÀI GIẢNG
QUẢN LÝ CỎ DẠI
(Tài liệu lưu hành nội bộ)
Năm 2011
Quản lý cỏ dại
1
Lời nói đầu ................................................................................................................................ 1
Chương 1: HIỂU BIẾT CHUNG VỀ CỎ DẠI ..................................................................... 3
1.1 KHÁI NIỆM VỀ CỎ DẠI .............................................................................................. 3
1.2 VAI TRÕ CỦA CỎ DẠI TRONG SẢN XUẤT VÀ ĐỜI SỐNG.................................. 3
1.2.1 Tác hại của cỏ dại .................................................................................................... 3
1.2.2 Lợi ích của cỏ dại .................................................................................................... 5
Chương 2: ĐẶC ĐIỂM CỦA CỎ DẠI ................................................................................... 6
2.1 PHÂN LOẠI CỎ DẠI .................................................................................................... 6
2.1.1 Phân loại theo chu kỳ sinh trƣởng ........................................................................... 6
2.1.2 Phân loại theo địa hình ............................................................................................. 8
2.1.3 Phân loại theo hình thái ............................................................................................ 8
2.1.4 Phân loại theo phƣơng thức sinh sống ..................................................................... 9
2.1.5 Phân loại theo các khóa phân loại thực vật ............................................................ 10
2.2 SINH SẢN CỦA CỎ DẠI ............................................................................................. 12
2.2.1 Sinh sản hữu tính .................................................................................................... 12
2.2.2 Sinh sản vô tính ...................................................................................................... 13
2.3 SỰ PHÁT TÁN CỦA CỎ DẠI ..................................................................................... 15
2.3.1 Phát tán bằng hạt và trái ........................................................................................ 15
2.3.2 Phát tán bằng các phần thân, rễ ............................................................................. 15
2.4 KHẢ NĂNG CHỐNG CHỊU CỦA CỎ DẠI TRONG MÔI TRƢỜNG SỐNG .......... 15
2.5 KHẢ NĂNG SINH TỒN CỦA CỎ DẠI....................................................................... 18
2.5.1 Cỏ dại có hiện tƣợng nảy mầm không đều............................................................. 18
2.5.2 Cỏ dại giữ đƣợc sức nảy mầm rất lâu .................................................................... 18
2.5.3 Cỏ dại có tính biến động lớn .................................................................................. 18
2.5.4 Cỏ dại có số hạt và số mầm ngủ sinh sản rất nhiều............................................... 18
2.5.5 Hạt cỏ dại dễ rụng và có nhiều hình thức lan truyền ............................................. 19
2.5.6 Tính ngủ nghỉ của cỏ dại (miên trạng, dormancy) ................................................. 19
2.6 CÁC CON ĐƢỜNG LAN TRUYỀN CỦA CỎ DẠI.................................................... 19
Tài liệu giảng dạy cao đẳng và đại học ngành Nông học và Bảo vệ Thực vật
Quản lý cỏ dại
2
2.6.1 Qua hạt giống ......................................................................................................... 20
2.6.2 Qua phân bón ......................................................................................................... 20
2.6.3 Qua nƣớc tƣới ........................................................................................................ 20
2.6.4 Qua các phƣơng thức khác ..................................................................................... 20
2.7 CÁC BIỆN PHÁP NGĂN NGỪA CỎ DẠI .................................................................. 22
2.7.1 Dùng hạt giống không lẫn hạt cỏ ........................................................................... 22
2.7.2 Tránh nhiễm hạt cỏ trong hầm ủ phân ................................................................... 23
2.7.3 Ngăn cản cỏ lây lan qua nông cụ, gia súc, nƣới tƣới ............................................. 23
2.7.4 Quản lý tốt cỏ ở những vùng đất không gieo trồng .............................................. 24
2.7.5 Các biện pháp liên quan đến pháp chế .................................................................. 24
Chương 3: BIỆN PHÁP CANH TÁC PHÒNG TRỪ CỎ DẠI .......................................... 26
3.1 XÁC LẬP QUẦN THỂ CÂY TRỒNG CÓ CƢỜNG LỰC CÂY CON MẠNH......... 26
3.2 KÍCH THÍCH SỰ SINH TRƢỞNG CỦA CÂY TRỒNG ........................................... 27
3.3 CÁCH GIEO TRỒNG PHÙ HỢP ................................................................................ 27
3.4 THỜI GIAN GIAN TRỒNG PHÙ HỢP ...................................................................... 27
3.5 LUÂN CANH, ĐA CANH, XEN CANH .................................................................... 27
3.5.1 Luân canh ............................................................................................................... 27
3.5.2 Đa canh................................................................................................................... 28
3.5.3 Xen Canh ................................................................................................................ 29
3.6 NHỬ CỎ ....................................................................................................................... 29
3.7 TRỒNG TRỌT PHỦ BÓNG RÂM .............................................................................. 30
3.8 BỎ HÓA MÙA HÈ....................................................................................................... 30
3.9 LÀM ĐẤT TỐI THIỂU ................................................................................................ 30
3.10 SAN PHẲNG MẶT RUỘNG..................................................................................... 30
3.11 CHO NƢỚC NGẬP VÀ THOÁT THỦY .................................................................. 31
Chương 4: KIỂM SOÁT CỎ DẠI BẰNG BIỆN PHÁP VẬT LÝ ..................................... 32
4.1 BIỆN PHÁP THỦ CÔNG ............................................................................................ 32
4.1.2 Dùng cuốc xới ........................................................................................................ 33
4.1.3 Cheeling ................................................................................................................. 33
Tài liệu giảng dạy cao đẳng và đại học ngành Nông học và Bảo vệ Thực vật
Quản lý cỏ dại
3
4.2 PHƢƠNG PHÁP CƠ HỌC ........................................................................................... 33
4.2.1 Làm đất................................................................................................................... 34
4.2.2 Làm đất sau khi gieo trồng .................................................................................... 37
4.3 BIỆN PHÁP VẬT LÝ KIỂM SOÁT CỎ DẠI ĐA NIÊN ............................................ 37
4.3.1 Cỏ đa niên rễ sâu ................................................................................................... 37
4.3.2 Cỏ đa niên rễ cạn ................................................................................................... 37
4.4 CHE PHỦ ĐẤT BẰNG VẬT LIỆU KHÔNG SỐNG ................................................. 37
4.5 ĐỐT CHÁY VÀ KHÈ LỬA ........................................................................................ 38
Chương 5: KIỂM SOÁT CỎ DẠI BẰNG BIỆN PHÁP SINH HỌC ................................ 40
5.1 ĐỊNH NGHĨA............................................................................................................... 40
5.2 THUỐC DIỆT CỎ SINH HỌC (bio-herbicides) .......................................................... 40
5.3 CÁC LOẠI SINH VẬT DÙNG ĐỂ DIỆT CỎ ............................................................. 40
5.3.1 Côn trùng và nhện ................................................................................................. 41
5.3.2 Nấm – Fungi .......................................................................................................... 45
5.3.3 Tuyến trùng ........................................................................................................... 46
5.3.4 Động vật có xƣơng sống ....................................................................................... 46
5.3.5 Cá ăn cỏ ................................................................................................................. 46
5.3.6 Ốc .......................................................................................................................... 46
5.3.7 Mối ........................................................................................................................ 47
5.3.8 Thực vật cạnh tranh ................................................................................................ 47
6.4 TIÊU CHUẨN THÀNH CÔNG CỦA MỘT TÁC NHÂN SINH HỌC ...................... 47
6.4.1 Cây ký chủ đặc thù ................................................................................................. 47
6.4.2 Thích ứng với môi trƣờng sống ............................................................................. 47
6.4.3 Tiêu diệt nhanh và hiệu quả đối tƣợng cần diệt .................................................... 47
6.4.4 Dễ nhân giống ....................................................................................................... 47
6.5 SỰ TƢƠNG TÁC GIỮA BIỆN PHÁP SINH HỌC VÀ CÁC BIỆN PHÁP KHÁC .. 48
Chương 6: BIỆN PHÁP HÓA HỌC PHÒNG TRỪ CỎ DẠI ............................................ 49
6.1 ĐỊNH NGHĨA THUỐC DIỆT CỎ ............................................................................... 49
6.2 ƢU VÀ NHƢỢC ĐIỂM CỦA BIỆN PHÁP DIỆT CỎ BẰNG HÓA CHẤT ............ 49
Tài liệu giảng dạy cao đẳng và đại học ngành Nông học và Bảo vệ Thực vật
Quản lý cỏ dại
4
6.2.1 Ƣu điểm................................................................................................................. 49
6.2.2 Nhƣợc điểm ........................................................................................................... 50
6.3 PHÂN LOẠI THUỐC DIỆT CỎ.................................................................................. 50
6.3.1 Phân loại theo thời điểm sử dụng .......................................................................... 50
6.3.2 Phân loại theo cơ chế tác động .............................................................................. 51
6.3.3 Phân loại theo hình thức tác động ......................................................................... 51
6.3.4 Phân loại dựa theo con đƣờng tác động ................................................................ 52
6.3.5 Phân loại theo tính chọn lọc của thuốc ................................................................. 52
6.3.6 Phân loại theo nguồn gốc hóa học......................................................................... 52
6.4 PHỔ TÁC DỤNG CỦA THUỐC DIỆT CỎ ................................................................ 55
6.4.1 Thuốc diệt cỏ phổ rộng .......................................................................................... 55
6.4.2 Thuốc diệt cỏ phổ hẹp ............................................................................................ 55
6.5 SỰ XÂM NHẬP CỦA THUỐC DIỆT CỎ VÀO BÊN TRONG THỰC VẬT ............ 55
6.5.1 Qua lá ..................................................................................................................... 55
6.5.2 Qua thân ................................................................................................................ 57
6.5.3 Qua rễ .................................................................................................................. 58
6.6 SỰ DI CHUYỂN CỦA THUỐC BÊN TRONG THỰC VẬT ...................................... 59
6.7 CÁC YẾU TỐ ẢNH HƢỞNG ĐẾN SỰ HẤP THU VÀ VẬN CHUYỂN CỦA
THUỐC DIỆT CỎ VÀO THỰC VẬT ................................................................................ 60
6.7.1 Các yếu tố của thực vật ......................................................................................... 60
6.7.2 Các nhân tố môi trƣờng .......................................................................................... 61
6.7.3 Các nhân tố đất ....................................................................................................... 63
6.7.4 Các nhân tố hóa học .............................................................................................. 65
6.8 CƠ CHẾ TÁC ĐỘNG CỦA THUỐC DIỆT CỎ ......................................................... 65
6.9 TÍNH CHỌN LỌC CỦA THUỐC DIỆT CỎ ............................................................... 66
6.9.1. Chọn lọc sinh lý .................................................................................................... 66
6.9.2. Chọn lọc hình thái ................................................................................................. 67
6.9.3. Chọn lọc không gian ............................................................................................. 67
6.10 ĐỘC TÍNH CỦA THUỐC TRỪ CỎ ĐỐI VỚI NGƢỜI VÀ ĐỘNG VẬT ................ 68
6.11 CÁC PHƢƠNG PHÁP ÁP DỤNG THUỐC DIỆT CỎ ............................................. 69
Tài liệu giảng dạy cao đẳng và đại học ngành Nông học và Bảo vệ Thực vật
nguon tai.lieu . vn
KHOA NÔNG HỌC
NGUYỄN HỮU TRÚC
BÀI GIẢNG
QUẢN LÝ CỎ DẠI
(Tài liệu lưu hành nội bộ)
Năm 2011
Quản lý cỏ dại
1
Lời nói đầu ................................................................................................................................ 1
Chương 1: HIỂU BIẾT CHUNG VỀ CỎ DẠI ..................................................................... 3
1.1 KHÁI NIỆM VỀ CỎ DẠI .............................................................................................. 3
1.2 VAI TRÕ CỦA CỎ DẠI TRONG SẢN XUẤT VÀ ĐỜI SỐNG.................................. 3
1.2.1 Tác hại của cỏ dại .................................................................................................... 3
1.2.2 Lợi ích của cỏ dại .................................................................................................... 5
Chương 2: ĐẶC ĐIỂM CỦA CỎ DẠI ................................................................................... 6
2.1 PHÂN LOẠI CỎ DẠI .................................................................................................... 6
2.1.1 Phân loại theo chu kỳ sinh trƣởng ........................................................................... 6
2.1.2 Phân loại theo địa hình ............................................................................................. 8
2.1.3 Phân loại theo hình thái ............................................................................................ 8
2.1.4 Phân loại theo phƣơng thức sinh sống ..................................................................... 9
2.1.5 Phân loại theo các khóa phân loại thực vật ............................................................ 10
2.2 SINH SẢN CỦA CỎ DẠI ............................................................................................. 12
2.2.1 Sinh sản hữu tính .................................................................................................... 12
2.2.2 Sinh sản vô tính ...................................................................................................... 13
2.3 SỰ PHÁT TÁN CỦA CỎ DẠI ..................................................................................... 15
2.3.1 Phát tán bằng hạt và trái ........................................................................................ 15
2.3.2 Phát tán bằng các phần thân, rễ ............................................................................. 15
2.4 KHẢ NĂNG CHỐNG CHỊU CỦA CỎ DẠI TRONG MÔI TRƢỜNG SỐNG .......... 15
2.5 KHẢ NĂNG SINH TỒN CỦA CỎ DẠI....................................................................... 18
2.5.1 Cỏ dại có hiện tƣợng nảy mầm không đều............................................................. 18
2.5.2 Cỏ dại giữ đƣợc sức nảy mầm rất lâu .................................................................... 18
2.5.3 Cỏ dại có tính biến động lớn .................................................................................. 18
2.5.4 Cỏ dại có số hạt và số mầm ngủ sinh sản rất nhiều............................................... 18
2.5.5 Hạt cỏ dại dễ rụng và có nhiều hình thức lan truyền ............................................. 19
2.5.6 Tính ngủ nghỉ của cỏ dại (miên trạng, dormancy) ................................................. 19
2.6 CÁC CON ĐƢỜNG LAN TRUYỀN CỦA CỎ DẠI.................................................... 19
Tài liệu giảng dạy cao đẳng và đại học ngành Nông học và Bảo vệ Thực vật
Quản lý cỏ dại
2
2.6.1 Qua hạt giống ......................................................................................................... 20
2.6.2 Qua phân bón ......................................................................................................... 20
2.6.3 Qua nƣớc tƣới ........................................................................................................ 20
2.6.4 Qua các phƣơng thức khác ..................................................................................... 20
2.7 CÁC BIỆN PHÁP NGĂN NGỪA CỎ DẠI .................................................................. 22
2.7.1 Dùng hạt giống không lẫn hạt cỏ ........................................................................... 22
2.7.2 Tránh nhiễm hạt cỏ trong hầm ủ phân ................................................................... 23
2.7.3 Ngăn cản cỏ lây lan qua nông cụ, gia súc, nƣới tƣới ............................................. 23
2.7.4 Quản lý tốt cỏ ở những vùng đất không gieo trồng .............................................. 24
2.7.5 Các biện pháp liên quan đến pháp chế .................................................................. 24
Chương 3: BIỆN PHÁP CANH TÁC PHÒNG TRỪ CỎ DẠI .......................................... 26
3.1 XÁC LẬP QUẦN THỂ CÂY TRỒNG CÓ CƢỜNG LỰC CÂY CON MẠNH......... 26
3.2 KÍCH THÍCH SỰ SINH TRƢỞNG CỦA CÂY TRỒNG ........................................... 27
3.3 CÁCH GIEO TRỒNG PHÙ HỢP ................................................................................ 27
3.4 THỜI GIAN GIAN TRỒNG PHÙ HỢP ...................................................................... 27
3.5 LUÂN CANH, ĐA CANH, XEN CANH .................................................................... 27
3.5.1 Luân canh ............................................................................................................... 27
3.5.2 Đa canh................................................................................................................... 28
3.5.3 Xen Canh ................................................................................................................ 29
3.6 NHỬ CỎ ....................................................................................................................... 29
3.7 TRỒNG TRỌT PHỦ BÓNG RÂM .............................................................................. 30
3.8 BỎ HÓA MÙA HÈ....................................................................................................... 30
3.9 LÀM ĐẤT TỐI THIỂU ................................................................................................ 30
3.10 SAN PHẲNG MẶT RUỘNG..................................................................................... 30
3.11 CHO NƢỚC NGẬP VÀ THOÁT THỦY .................................................................. 31
Chương 4: KIỂM SOÁT CỎ DẠI BẰNG BIỆN PHÁP VẬT LÝ ..................................... 32
4.1 BIỆN PHÁP THỦ CÔNG ............................................................................................ 32
4.1.2 Dùng cuốc xới ........................................................................................................ 33
4.1.3 Cheeling ................................................................................................................. 33
Tài liệu giảng dạy cao đẳng và đại học ngành Nông học và Bảo vệ Thực vật
Quản lý cỏ dại
3
4.2 PHƢƠNG PHÁP CƠ HỌC ........................................................................................... 33
4.2.1 Làm đất................................................................................................................... 34
4.2.2 Làm đất sau khi gieo trồng .................................................................................... 37
4.3 BIỆN PHÁP VẬT LÝ KIỂM SOÁT CỎ DẠI ĐA NIÊN ............................................ 37
4.3.1 Cỏ đa niên rễ sâu ................................................................................................... 37
4.3.2 Cỏ đa niên rễ cạn ................................................................................................... 37
4.4 CHE PHỦ ĐẤT BẰNG VẬT LIỆU KHÔNG SỐNG ................................................. 37
4.5 ĐỐT CHÁY VÀ KHÈ LỬA ........................................................................................ 38
Chương 5: KIỂM SOÁT CỎ DẠI BẰNG BIỆN PHÁP SINH HỌC ................................ 40
5.1 ĐỊNH NGHĨA............................................................................................................... 40
5.2 THUỐC DIỆT CỎ SINH HỌC (bio-herbicides) .......................................................... 40
5.3 CÁC LOẠI SINH VẬT DÙNG ĐỂ DIỆT CỎ ............................................................. 40
5.3.1 Côn trùng và nhện ................................................................................................. 41
5.3.2 Nấm – Fungi .......................................................................................................... 45
5.3.3 Tuyến trùng ........................................................................................................... 46
5.3.4 Động vật có xƣơng sống ....................................................................................... 46
5.3.5 Cá ăn cỏ ................................................................................................................. 46
5.3.6 Ốc .......................................................................................................................... 46
5.3.7 Mối ........................................................................................................................ 47
5.3.8 Thực vật cạnh tranh ................................................................................................ 47
6.4 TIÊU CHUẨN THÀNH CÔNG CỦA MỘT TÁC NHÂN SINH HỌC ...................... 47
6.4.1 Cây ký chủ đặc thù ................................................................................................. 47
6.4.2 Thích ứng với môi trƣờng sống ............................................................................. 47
6.4.3 Tiêu diệt nhanh và hiệu quả đối tƣợng cần diệt .................................................... 47
6.4.4 Dễ nhân giống ....................................................................................................... 47
6.5 SỰ TƢƠNG TÁC GIỮA BIỆN PHÁP SINH HỌC VÀ CÁC BIỆN PHÁP KHÁC .. 48
Chương 6: BIỆN PHÁP HÓA HỌC PHÒNG TRỪ CỎ DẠI ............................................ 49
6.1 ĐỊNH NGHĨA THUỐC DIỆT CỎ ............................................................................... 49
6.2 ƢU VÀ NHƢỢC ĐIỂM CỦA BIỆN PHÁP DIỆT CỎ BẰNG HÓA CHẤT ............ 49
Tài liệu giảng dạy cao đẳng và đại học ngành Nông học và Bảo vệ Thực vật
Quản lý cỏ dại
4
6.2.1 Ƣu điểm................................................................................................................. 49
6.2.2 Nhƣợc điểm ........................................................................................................... 50
6.3 PHÂN LOẠI THUỐC DIỆT CỎ.................................................................................. 50
6.3.1 Phân loại theo thời điểm sử dụng .......................................................................... 50
6.3.2 Phân loại theo cơ chế tác động .............................................................................. 51
6.3.3 Phân loại theo hình thức tác động ......................................................................... 51
6.3.4 Phân loại dựa theo con đƣờng tác động ................................................................ 52
6.3.5 Phân loại theo tính chọn lọc của thuốc ................................................................. 52
6.3.6 Phân loại theo nguồn gốc hóa học......................................................................... 52
6.4 PHỔ TÁC DỤNG CỦA THUỐC DIỆT CỎ ................................................................ 55
6.4.1 Thuốc diệt cỏ phổ rộng .......................................................................................... 55
6.4.2 Thuốc diệt cỏ phổ hẹp ............................................................................................ 55
6.5 SỰ XÂM NHẬP CỦA THUỐC DIỆT CỎ VÀO BÊN TRONG THỰC VẬT ............ 55
6.5.1 Qua lá ..................................................................................................................... 55
6.5.2 Qua thân ................................................................................................................ 57
6.5.3 Qua rễ .................................................................................................................. 58
6.6 SỰ DI CHUYỂN CỦA THUỐC BÊN TRONG THỰC VẬT ...................................... 59
6.7 CÁC YẾU TỐ ẢNH HƢỞNG ĐẾN SỰ HẤP THU VÀ VẬN CHUYỂN CỦA
THUỐC DIỆT CỎ VÀO THỰC VẬT ................................................................................ 60
6.7.1 Các yếu tố của thực vật ......................................................................................... 60
6.7.2 Các nhân tố môi trƣờng .......................................................................................... 61
6.7.3 Các nhân tố đất ....................................................................................................... 63
6.7.4 Các nhân tố hóa học .............................................................................................. 65
6.8 CƠ CHẾ TÁC ĐỘNG CỦA THUỐC DIỆT CỎ ......................................................... 65
6.9 TÍNH CHỌN LỌC CỦA THUỐC DIỆT CỎ ............................................................... 66
6.9.1. Chọn lọc sinh lý .................................................................................................... 66
6.9.2. Chọn lọc hình thái ................................................................................................. 67
6.9.3. Chọn lọc không gian ............................................................................................. 67
6.10 ĐỘC TÍNH CỦA THUỐC TRỪ CỎ ĐỐI VỚI NGƢỜI VÀ ĐỘNG VẬT ................ 68
6.11 CÁC PHƢƠNG PHÁP ÁP DỤNG THUỐC DIỆT CỎ ............................................. 69
Tài liệu giảng dạy cao đẳng và đại học ngành Nông học và Bảo vệ Thực vật