Xem mẫu
- Thị trường chứng khoán
Chương I..........................................5
Những vấn đề cơ bản về Thị trường chứng khoỏn. . . .5
I.khỏi niệm, đặc trưng và cỏc chủ thể tham gia
thị trường chứng khoỏn..........................5
1. Khỏi niệm:..................................5
2. Đặc trưng của Thị trường chứng khoỏn: . . . .11
3. Chủ thể tham gia Thị trường chứng khoỏn. . .13
II.Phõn loại Thị trường chứng khoỏn ...........15
1. Căn cứ vào đối tượng giao dịch. ...........15
2. Căn cứ vào cỏc giai đoạn vận động của chứng
khoỏn.........................................17
3. Căn cứ vào cơ chế hoạt động...............19
4. Căn cứ vào thời hạn giao nhận chứng khoỏn,
..............................................20
III.Chức năng và vai trũ của Thị trường chứng
khoỏn..........................................21
1. Chức năng của thị trường chứng khoỏn . ....21
2. Vai trũ của thị trường chứng khoỏn.. ......23
3. Cỏc khớa cạnh tiờu cực....................27
IV.Điều kiện hỡnh thành và phỏt triển thị trường
chứng khoỏn....................................33
1. Điều kiện về kinh tế......................33
2. Hệ thống phỏp lý..........................34
3. Cơ sở vật chất kỹ thuật...................35
4. Yếu tố con người..........................36
5. Hàng hoỏ...................................36
Chương 2.........................................38
chứng khoỏn......................................38
I. chứng khoỏn và cỏc đặc trưng của chứng khoỏn
................................................38
1. Khỏi niệm..................................38
2. Cỏc đặc trưng của chứng khoỏn.............39
II. cỏc loại chứng khoỏn.......................43
1. Trỏi phiếu.................................43
2. Cổ phiếu...................................51
3. Chứng khoỏn phỏi sinh.....................60
4. Chứng chỉ quỹ đầu tư.......................72
II. phỏt hành và niờm yết chứng khoỏn..........74
1. Phỏt hành..................................74
2. Niờm yết...................................82
Chương 3.........................................88
Hoạt động giao dịch trờn thị trường chứng khoỏn. .88
I. Thị trường chứng khoỏn tập trung – SGDCK. ...88
1
- Thị trường chứng khoán
1. Khỏi niệm và tổ chức sở giao dịch chứng
khoỏn.........................................88
2. Thành viờn giao dịch của SGDCK.. .........96
3. Nguyờn tắc hoạt động cơ bản của thị trường
chứng khoỏn tập trung........................99
4. Cỏc hoạt động cơ bản trờn SGDCK..........103
5. Cụng bố thụng tin........................120
II. Thị trường chứng khoỏn phi tập trung OTC. .123
III. Thị trường chứng khoỏn tự do.............124
Chương 4........................................126
Phõn tớch đầu tư chứng khoỏN...................126
I. Mục đớch và yờu cầu của phõn tớch đầu tư
chứng khoỏn...................................126
1. Mục đớch..................................126
2. Yờu cầu...................................127
II. Một số phương phỏp phõn tớch đầu tư chứng
khoỏn.........................................128
1. Phõn tớch cơ bản.........................128
2. Phõn tớch kỹ thuật.......................141
2
- Thị trường chứng khoán
MỞ ĐẦU
1. Gi ớ i thi ệ u v ề mô n h ọ c
Thị trường chứng khóan là học phần dành cho sinh viên các ngành
kinh tế, đặc biệt là cho sinh viên chuyên ngành Tài chính ngân hàng.
Điều kiện để tiếp cận môn học này là sinh viên đó tham gia h ọc
các môn cơ sở như: Kinh tế chính trị; Toán kinh tế; Kinh tế vi mô; Kinh
tế vĩ mô; Triết học Mac – Lênin; Kinh tế ngành;…
Nội dung môn học bao gồm: Những vấn đề cơ bản về thị trường
chứng khoán; Chứng khoán; Hoạt động của thị trường chứng khoán;
Phân tích đầu tư chứng khoán.
2. Mục tiờu mụn học
Mụn học trang bị cho sinh viờn kiến thức làm cơ sở học tập cho
cỏc mụn học sõu về chứng khoỏn sau này như: Kinh doanh ch ứng
khoỏn; Phõn tớch và đầu tư chứng khoỏn; Kỹ năng ra quyết định cỏc
nhà đầu tư chứng khoỏn cỏ nhõn,..
Trang bị cho sinh viờn cụng cụ để cú thể hiểu biết, tham gia và
xõm nhập thực tế vào thị trường chứng khoỏn Việt Nam, hiểu t ường
tận những thụng tin trờn cỏc phương tiện thụng tin đại chỳng cú nội
dung về thị trường chứng khoỏn vốn đang rất sụi động.
Là cụng cụ cú thể hiểu sõu hơn về cỏc vấn đề kinh tế khỏc như
thị trường tài chớnh, tài chớnh ngõn hàng.
3. Phương phỏp
Kết hợp phương phỏp độc thoại, đối thoại và thảo luận.
4. Tài liệu giảng dạy và tài liệu tham khảo
Tài liệu để học và tiếp cận mụn học rất phong phỳ và đa dạng,
tuy nhiờn cú thể dựng một số tài liệu cơ bản sau:
[1] Giỏo trỡnh Thị trường chứng khoỏn - Đại học Thương mại –
chủ biờn: PGS – Tiến sỹ Đinh Văn Sơn.
3
- Thị trường chứng khoán
[2] Giỏo trỡnh Những vấn đề cơ bản về chứng khoỏn và thị
trường chứng khoỏn – ủy ban chứng khoỏn Nhà nước – Trung tõm
nghiờn cứu và bồi dưỡng nghiệp vụ chứng khoỏn – chủ biờn: TS . Đào
Lờ Minh.
[3] Giỏo trỡnh Thị trường chứng khoỏn – Trường ĐH Kinh tế Tp
Hồ Chớ Minh – PGS.TS. Bựi Kim Yến.
[4] Thị trường và sở giao dịch chứng khoỏn – Nhà xuất bản th ống
kờ
[5] Phõn tớch và đầu tư chứng khoỏn – Học viện Tài chớnh – ch ủ
biờn: PGS.TS Nguyễn Đăng Nam.
[5] Giỏo trỡnh Phõn tớch và đầu tư chứng khoỏn – ủy ban chứng
khoỏn Nhà nước – Trung tõm nghiờn cứu và bồi dưỡng nghi ệp v ụ
chứng khoỏn – chủ biờn: Ths Lờ Thị Mai Linh.
[6] Văn bản phỏp luật: Luật chứng khoỏn; Thụng tư, Nghị định
hướng dẫn thi hành Luật. Số 70/2006, cú hiệu lực năm 01/01/2007, NĐ
số 14 hướng dẫn chi tiết một số điều của Luật, thụng tư 58 của BTC
hướng dẫn thi hành luật.
[7] Cỏc tạp chớ: Đầu tư chứng khoỏn, Tài chớnh và một số tạp
chớnh về tài chớnh và kinh tế khỏc.
5. Giới thiệu qui chế mới được ỏp dụng từ năm học 2007–2008
Quyết định số 192.1/TM-ĐT về việc ban hành Qui chế về tổ chức
đào tạo đại học và cao đẳng hệ chớnh qui theo học chế tớn chỉ.
Quyết định số 192.2/TM-TC về việc Ban hành Quy chế về tổ
chức đào tạo đại học hỡnh thức vừa học vừa làm theo nguyờn lý h ệ
thống tớn chỉ.
Quyết định số 468.1/TM-TCTTr về việc Ban hành Quy chế hoạt
động khảo thớ theo học chế tớn chỉ.
- M ộ t s ố trang web c ủ a c ỏ c C ụ ng ty ch ứng kho ỏn
http://www.ssi.com.vn
4
- Thị trường chứng khoán
http://www.acbs.com.vn
http://info.vcbs.com.vn
http://tas.com.vn
http://www.bsc.com.vn
http://www.thanglongsc.com.vn
http://www.vise.com.vn
http://www.tvsi.com.vn
http://www.bvsc.com.vn
http://www.vse.org.vn
http://www.hastc.org.vn
Ch ươ ng I
Những vấn đề cơ bản về Thị trường chứng khoỏn
I. kh ỏ i ni ệ m, đ ặ c tr ư ng và c ỏ c ch ủ th ể tham gia th ị tr ườ ng
c h ứ ng kho ỏ n
1. Kh ỏ i ni ệ m:
a. S ự ra đ ờ i và ph ỏt tri ể n c ủa Th ị tr ườ ng ch ứng kho ỏn
* S ự ra đ ờ i và ph ỏ t tri ể n c ủ a Th ị tr ườ ng ch ứng kho ỏn theo
t i ế n tr ỡ nh l ị ch s ử
- S ự ra đ ờ i và ph ỏ t tri ể n c ủ a th ị tr ườ ng ch ứng kho ỏn ph ải
n úi t ớ i s ự ra đ ờ i và ph ỏt tri ển c ủ a c ỏ c c ụng ty c ổ ph ần. Khi c ụng
t y c ổ ph ầ n xu ấ t hi ệ n, t ấ t y ếu cú s ự ra đ ờ i c ủ a c ổ phi ếu, tr ỏi
p hi ế u, v ậ y t ấ t y ế u ra đ ờ i th ị tr ườ ng ch ứng kho ỏn. L ịch s ử núi r ừ
s ự r a đ ờ i th ị tr ườ ng ch ứ ng kho ỏ n là con đ ẻ t ấ t y ếu c ủa s ự ph ỏt
5
- Thị trường chứng khoán
tri ể n s ả n xu ấ t xó h ộ i và x ớ nghi ệp c ổ ph ần húa, và ph ỏt tri ển
t heo đà ph ỏ t tri ể n kinh t ế xó h ội.
- Th ị tr ườ ng ch ứ ng kho ỏ n cũng nh ư t ất c ả c ỏc lo ại th ị
t r ườ ng kh ỏ c, bu ổ i b ỡ nh minh c ủ a th ị tr ườ ng đ ượ c h ỡnh thành
m ộ t c ỏ ch r ấ t t ự ph ỏ t và s ơ khai, t ừ nh ữ ng nhu c ầu ri ờng l ẻ c ủa
c ỏ c thành vi ờ n trong xó h ộ i mà lỳc đ ầu ch ủ y ếu là c ỏc th ươ ng
g ia. Th ị tr ườ ng ch ứ ng kho ỏ n m ớ i đ ầ u ch ỉ là s ự t ụ t ập kh ụng
c h ớ nh th ứ c c ủ a c ỏ c nhà bu ụ n và ng ườ i kinh doanh ch ứng kho ỏn.
K ho ả ng gi ữ a th ế k ỷ XV, t ạ i m ộ t s ố c ỏ c thành ph ố l ớn ở c ỏc
n ướ c ph ươ ng Tõy, c ỏ c th ươ ng gia th ườ ng xuy ờn g ặp nhau ở c ỏc
q u ỏ n cà ph ờ ho ặ c ch ợ đ ể trao đ ổ i mua b ỏ n hàng ho ỏ th ụng
t h ườ ng. Quy m ụ giao d ị ch này ngày càng gia tăng c ựng v ới s ự
p h ỏ t tri ể n c ủ a n ề n kinh t ế hàng ho ỏ , kh ỏi ni ệm “Th ị tr ườ ng”
d ầ n xu ấ t hi ệ n và c ỏ c quy t ắ c giao d ị ch gi ữa c ỏc thành vi ờn c ủa
t h ị tr ườ ng đ ượ c h ỡ nh thành vào nh ữ ng năm gi ữa th ế k ỷ XV.
- Sau khi phi ờ n ch ợ ri ờ ng đ ầu ti ờn di ễn ra năm 1453 t ại B ỉ,
g i ữ a th ế k ỷ XVI, m ậ u d ị ch th ị tr ườ ng London đ ượ c thi ết l ập mà
s au này đ ượ c g ọ i là S ở giao d ị ch ch ứng kho ỏn London. K ế ti ếp
s au đú là c ỏ c m ậ u d ị ch tr ườ ng c ủ a c ỏc n ướ c Ph ỏp, Đ ức, B ắc Âu,
… cũng đ ượ c thành l ậ p.
- V ớ i vi ệ c ph ỏ t tri ể n quy m ụ giao d ịch m ột c ỏch nhanh
c húng, s ự gia tăng c ủ a c ỏ c thành vi ờn cũng nh ư hàng ho ỏ và n ội
d ung giao d ị ch th ị tr ườ ng d ầ n d ầ n đ ượ c phõn chia thành c ỏc th ị
t r ườ ng kh ỏ c nhau nh ư : th ị tr ườ ng giao d ịch hàng ho ỏ và d ịch v ụ,
t h ị tr ườ ng h ố i đo ỏ i, th ị tr ườ ng h ợ p đ ồ ng t ươ ng lai, th ị tr ườ ng
c h ứ ng kho ỏ n,….
- Ph ươ ng th ứ c giao d ị ch truy ền th ống ban đ ầu đ ượ c di ễn ra
n goài tr ờ i v ớ i nh ữ ng ký hi ệu giao d ịch b ằng tay. Cho t ới năm
6
- Thị trường chứng khoán
1921, ở Hoa kỳ c ỏ c khu ch ợ đ ượ c chuy ển vào trong nhà, S ở giao
d ị ch ch ứ ng kho ỏ n ch ớ nh th ứ c đ ượ c thành l ập.
- C ự ng v ớ i s ự ph ỏ t tri ể n c ủ a ti ế n b ộ khoa h ọc k ỹ thu ật và
c ụ ng ngh ệ , c ỏ c ph ươ ng th ứ c giao d ị ch cũng ngày càng đ ượ c hoàn
t hi ệ n đ ể t ừ ng b ướ c nõng cao quy m ụ ch ấ t l ượ ng giao d ịch. N ếu
t rong th ờ i kỳ đ ầ u c ủ a Th ị tr ườ ng ch ứ ng kho ỏn, c ỏc giao d ịch
đ ượ c th ự c hi ệ n th ủ c ụ ng th ỡ vào nh ững năm cu ối th ế k ỷ XX, h ệ
t h ố ng giao d ị ch đi ệ n t ử h ầu nh ư đó đ ượ c thay th ế hoàn toàn.
- Khi c ỏ c n ướ c ph ỏ t tri ể n theo c ơ ch ế th ị tr ườ ng th ỡ đ ều
p h ả i tuõn theo c ỏ c quy lu ậ t kh ắt khe c ủa th ị tr ườ ng: quy lu ật gi ỏ
t r ị , quy lu ậ t c ạ nh tranh, quy lu ật cung c ầu. Trong n ền kinh t ế th ị
t r ườ ng c ỏ c y ế u t ố s ả n xu ất đ ề u là hàng ho ỏ, v ỡ v ậy ph ải cú c ỏc
l o ạ i th ị tr ườ ng giành cho t ừ ng lo ại hàng ho ỏ đú. Ch ớnh v ỡ th ế
t rong c ơ c ấ u th ị tr ườ ng c ủ a c ỏ c n ướ c, b ờ n c ạ nh th ị tr ườ ng hàng
h úa ti ờ u d ự ng cũn cú th ị tr ườ ng t ư li ệ u s ả n xu ất, th ị tr ườ ng s ức
l ao đ ộ ng, th ị tr ườ ng d ị ch v ụ th ụ ng tin, th ị tr ườ ng ch ứng kho ỏn,
… đi ề u đú ch ứ ng t ỏ th ị tr ườ ng ch ứ ng kho ỏn là m ột y ếu t ố c ấu
t hành đ ặ c bi ệ t quan tr ọ ng c ủ a n ền kinh t ế th ị tr ườ ng, nú ra đ ời
t ự p h ỏ t và t ồ n t ạ i kh ỏ ch quan trong n ền kinh t ế th ị tr ườ ng.
- Kinh nghi ệ m chi th ấ y ph ầ n l ớ n c ỏ c th ị tr ườ ng ch ứng
k ho ỏ n sau khi thi ế t l ậ p mu ố n ho ạt đ ộng cú hi ệu qu ả, ổn đ ịnh và
n hanh chúng ph ỏ t tri ể n v ữ ng ch ắc th ỡ ph ải th ực hi ện và chu ẩn b ị
c hu đ ỏ o v ề m ọ i m ặ t v ề hàng húa, lu ậ t ph ỏp, con ng ườ i, b ộ m ỏy
q u ả n lý đ ặ c bi ệ t là s ự gi ỏ m s ỏt qu ản lý nghi ờm ng ặt c ủa Nhà
n ướ c.
- L ị ch s ử và ph ỏ t tri ể n c ủ a m ộ t s ố th ị tr ườ ng ch ứ ng kho ỏn
n ổ i ti ế ng tr ờ n th ế gi ớ i:
NYSE: S ở giao d ị ch ch ứ ng kho ỏ n New York
LSE: S ở giao d ị ch ch ứ ng kho ỏ n London
7
- Thị trường chứng khoán
TSE: S ở giao d ị ch ch ứ ng kho ỏ n Tokyo
NASDAQ: Hi ệ p h ộ i c ỏ c nhà kinh doanh ch ứng kho ỏn qu ốc
g ia và H ệ th ố ng B ỏ o gi ỏ t ự đ ộ ng
HKSE: S ở giao d ị ch ch ứ ng kho ỏ n HongKong
SSE: S ở giao d ị ch ch ứ ng kho ỏ n Singapore
* T ớ nh t ấ t y ế u kh ỏ ch quan c ủ a s ự ra đ ời và ph ỏt tri ển
c ủ a Th ị tr ườ ng ch ứ ng kho ỏ n Vi ệ t Nam
Th ứ nh ấ t: M õu thu ẫ n trong quan h ệ cung – c ầu v ốn ti ền t ệ.
C ỏ c ch ủ th ể trong n ề n kinh t ế xó h ội tr ướ c h ết là Nhà
n ướ c và c ỏ c doanh nghi ệ p, v ỡ nh ững lý do kh ỏc nhau mà th ườ ng
c ú nhu c ầ u huy đ ộ ng v ố n đ ể b ổ sung thi ếu h ụt v ốn c ủa m ỡnh.
C ầ u v ố n là l ượ ng v ố n c ầ n thi ế t đ ể ti ế n hành qu ỏ tr ỡnh đ ầu t ư
x õy d ự ng, s ả n xu ấ t kinh doanh hay ph ục v ụ cho m ột m ục đ ớch
t i ờ u d ự ng nào đú c ủ a c ỏ c ch ủ th ể trong n ền kinh t ế.
Trong n ề n kinh t ế – xó h ội cũng lu ụn cú cung v ốn. Cung
v ố n là l ượ ng v ố n đang nhàn r ỗ i trong xó h ội và cú th ể s ử d ụng
c ho c ỏ c m ụ c đ ớ ch kh ỏ c nhau ho ặ c cho ti ờu d ựng, ho ặc cho c ỏc
h o ạ t đ ộ ng đ ầ u t ư , xõy d ự ng, s ản xu ất kinh doanh. V ới m ỗi qu ốc
g ia ngu ồ n cung v ố n bao g ồ m: ngu ồn cung trong n ướ c và ngu ồn
c ung t ừ b ờ n ngoài.
Ngu ồ n cung trong n ướ c cú th ể chia thành ngu ồn cung t ừ
t ớ ch lu ỹ và ngu ồ n cõn đ ố i t ạ m th ời.
Ngu ồ n cung t ừ t ớ ch lu ỹ : Ngu ồ n cung này bao g ồ m ti ết ki ệm
t ừ d õn c ư , l ợ i nhu ậ n gi ữ l ạ i c ủ a c ỏ c doanh nghi ệp, c ỏc qu ỹ
c huy ờ n d ự ng. Tuỳ theo t ỡ nh h ỡnh ph ỏt tri ển kinh t ế c ủa m ỗi
n ướ c mà ngu ồ n cung t ừ t ớ ch lu ỹ cao th ấp kh ỏc nhau. Đõy là
n gu ồ n cung cú t ớ nh ch ấ t dài h ạn và t ươ ng đ ối ổn đ ịnh, ph ỏt sinh
v à luõn chuy ể n th ườ ng xuy ờ n.
8
- Thị trường chứng khoán
Ngu ồ n cõn đ ố i t ạ m th ờ i: Đ õy là ngu ồ n cung v ố n t ừ vi ệc
c õn đ ố i t ạ m th ờ i c ỏ c ngu ồ n ti ền ho ặc qu ỹ ch ưa s ử d ụng đ ến c ủa
n gõn s ỏ ch hay c ỏ c doanh nghi ệp và c ỏc ch ủ th ể kh ỏc trong n ền
k inh t ế . Ngu ồ n v ố n này mang t ớnh ch ất t ạm th ời, t ươ ng đ ối
k h ụ ng ổ n đ ị nh. Tuy nhi ờ n quy m ụ c ủa nú th ườ ng l ớn, đ ỏp ứng
n hi ề u nhu c ầ u c ủ a n ề n kinh t ế .
Th ứ hai : S ự x u ấ t hi ệ n c ủ a c ỏ c lo ạ i ch ứ ng kho ỏ n, h ệ qu ả
c ủ a s ự ph ỏ t tri ể n c ủ a h ệ th ố ng c ụ ng ty c ổ ph ần. Đõy ch ớnh là
n guy ờ n nhõn tr ự c ti ế p quy ết đ ịnh s ự ra đ ời c ủa th ị tr ườ ng ch ứng
k ho ỏ n.
+ V ề p h ớ a Nhà n ướ c : Khi ngõn s ỏ ch nhà n ướ c b ị thi ếu h ụt,
c ũng cú nghĩa là c ầ u v ề v ố n ti ền t ệ xu ất hi ện, Ch ớnh ph ủ cú th ể
s ử d ụ ng nhi ề u bi ệ n ph ỏ p kh ỏ c nhau đ ể t ạo ra ngu ồn b ự đ ắp cho
s ự t hõm h ụ t đú nh ư : ph ỏ t hành ti ền, vay ngõn hàng, t ỡm c ỏc
n gu ồ n tài tr ợ t ừ c ỏ c đ ố i t ỏ c n ướ c ngoài. Tuy nhi ờn c ỏc bi ện
p h ỏ p này đ ề u cú nh ữ ng h ạn ch ế và cú th ể gõy n ờn nh ững h ậu
q u ả nh ấ t đ ị nh đ ố i v ớ i n ề n kinh t ế xó h ội qu ốc gia. V ỡ v ậy m ột
b i ệ n ph ỏ p đ ượ c coi là t ố i ư u ho ỏ h ơn c ả đú là nhà n ướ c tr ực ti ếp
v ay n ợ đ ố i v ớ i m ọ i t ầ ng l ớ p dõn c ư cũng nh ư c ỏc ch ủ th ể kh ỏc
t rong n ề n kinh t ế d ướ i h ỡ nh th ứ c t ớ n d ụ ng Nhà n ướ c và m ột
t rong nh ữ ng c ỏ ch h ữ u hi ệ u mà c ỏ c Nhà n ướ c th ườ ng d ựng là
p h ỏ t hành tr ỏ i phi ế u ch ớ nh ph ủ.
+ V ề p h ớ a doanh nghi ệ p: T rong qu ỏ tr ỡ nh s ả n xu ấ t kinh
d oanh c ủ a m ỡ nh, doanh nghi ệp lu ụn cú nhu c ầu r ất l ớn và
t h ườ ng xuy ờ n v ề v ố n. Đ ượ c ch ủ đ ộ ng t ạo v ốn, doanh nghi ệp s ẽ
l ự a ch ọ n ph ươ ng ỏ n tài tr ợ hi ệ u qu ả nh ất, nghĩa là v ới chi ph ớ
s ử d ụ ng v ố n th ấ p nh ấ t, ớ t r ủ i ro nh ất. Núi chung doanh nghi ệp
c ú hai gi ả i ph ỏ p c ơ b ả n đ ỏ p ứ ng nhu c ầu v ề v ốn đ ầu t ư, tr ướ c
h ế t là kh ả năng t ự tài tr ợ c ủ a doanh nghi ệp. Tuy nhi ờn kh ả năng
9
- Thị trường chứng khoán
này là h ạ n ch ế và th ườ ng ch ỉ đ ỏ p ứng m ộ t ph ần nào đú nhu c ầu
v ố n đ ầ u t ư . Bi ệ n ph ỏ p th ứ hai là huy đ ộ ng v ố n t ừ b ờn ngoài.
C h ủ y ế u cú hai ph ươ ng ỏ n ho ặ c là vay v ốn t ừ c ỏc t ổ ch ức t ớn
d ụ ng, ho ặ c là ph ỏ t hành tr ỏ i phi ếu hay c ổ phi ếu. Bi ện ph ỏp
t ruy ề n th ố ng là vay ngõn hàng, b ờn c ạnh nh ững ưu đi ểm cũng
b ộ c l ộ đ ựơ c nh ữ ng khú khăn va h ạn ch ế nh ất đ ịnh v ề th ủ t ục,
đ i ề u ki ệ n, s ố l ượ ng ti ề n vay. Vi ệc ph ỏt hành tr ỏi phi ếu hay c ổ
p hi ế u m ở ra kh ả năng tài tr ợ to l ớ n v ớ i nh ững ưu đi ểm n ổi tr ội
s o v ớ i c ỏ c ph ươ ng ph ỏ p truy ề n th ống, c ỏ c lo ại c ổ phi ếu và tr ỏi
p hi ế u do c ụ ng ty ph ỏ t hành ch ớnh là ch ứng kho ỏn.
Trong qỳa tr ỡ nh ph ỏ t tri ển kinh t ế xó h ội, s ự xu ất hi ện c ỏc
l o ạ i ch ứ ng kho ỏ n hoàn toàn là y ờu c ầ u c ần thi ết và kh ỏch quan.
V ấ n đ ề là làm th ế nào đ ể ch ứ ng kho ỏn ph ỏt hành ra đ ựơ c nhà
đ ầ u t ư ch ấ p nh ậ n. Đ ố i v ớ i nhà đ ầ u t ư đi ều mà h ọ quan tõm khi
đ ầ u t ư v ố n là ti ề n l ờ i thu đ ượ c t ừ kho ản đ ầu t ư, m ức đ ộ r ủi ro,
k h ả năng thanh to ỏ n, l ợ i nhu ận c ủa c ụng ty ph ỏt hành, qui m ụ
c ũng nh ư v ị th ế c ủ a c ụ ng ty đú tr ờ n th ị tr ườ ng.
Kh ả năng thanh kho ả n c ủ a ch ứng kho ỏn ph ụ thu ộc vào kh ả
n ăng mua b ỏ n ch ứ ng kho ỏ n. Đ ể t ạ o ra đ ượ c kh ả năng đú, con
đ ườ ng duy nh ấ t và h ợp lý là ph ải h ỡnh thành c ơ ch ế c ủa m ột th ị
t r ườ ng ri ờ ng bi ệ t – m ộ t lo ạ i th ị tr ườ ng chuy ờ n m ụn ho ỏ c ỏc
g iao d ị ch mua b ỏ n nh ữ ng s ả n ph ẩm tài ch ớnh, c ỏc ch ứng kho ỏn
t rung và dài h ạ n. Ngoài ra khi đó ph ỏt hành c ổ phi ếu ra th ị tr ườ ng
t h ỡ c ỏ c doanh nghi ệ p đó ph ải th ỏ a món nh ững đi ều ki ện nh ất
đ ị nh. Nh ư v ậ y, s ự ra đ ờ i c ủ a c ỏ c lo ạ i ch ứng kho ỏn cũng nh ư qu ỏ
t r ỡ nh trao đ ổ i mua b ỏ n c ủ a chỳng v ừ a tho ả món y ờu c ầu c ủa
n g ườ i cú v ố n và ng ườ i c ầ n v ố n, v ừ a là c ơ s ở đ ể h ỡnh thành th ị
t r ườ ng ch ứ ng kho ỏ n.
10
- Thị trường chứng khoán
Túm l ạ i: C ơ s ở kh ỏ ch quan c ủ a s ự h ỡ nh thành Th ị
t r ườ ng ch ứ ng kho ỏ n xu ấ t ph ỏ t t ừ quan h ệ cung c ầu v ốn ti ền
t ệ v à t ừ s ự xu ấ t hi ệ n c ỏ c lo ạ i ch ứ ng kho ỏn c ự ng v ới qu ỏ
t r ỡ nh trao đ ổ i mua b ỏ n c ủ a chỳng.
b . Kh ỏ i ni ệ m:
Th ị tr ườ ng ch ứ ng kho ỏ n đ ượ c hi ể u là m ộ t b ộ ph ận c ủ a th ị
t r ườ ng tài ch ớ nh, là n ơ i di ễn ra c ỏc ho ạt đ ộng ph ỏt hành, giao
d ị ch, mua b ỏ n c ỏ c lo ạ i ch ứ ng kho ỏ n.
Th ị tr ườ ng ch ứ ng kho ỏ n là n ơ i di ễ n ra c ỏ c trao đ ổi mua
b ỏ n quy ề n s ử d ụ ng c ỏ c ch ứ ng kho ỏ n th ụng qua nh ững ph ươ ng
t h ứ c và c ụ ng c ụ giao d ị ch nh ất đ ị nh.
Th ị tr ườ ng ch ứ ng kho ỏ n (Securities Market) là thu ật ng ữ
d ự ng đ ể ch ỉ c ơ ch ế c ủ a ho ạ t đ ộ ng giao d ịch mua b ỏn ch ứng
k ho ỏ n dài h ạ n nh ư c ỏ c lo ạ i tr ỏ i phi ếu, c ổ phi ếu và c ỏc c ụng c ụ
t ài ch ớ nh kh ỏ c nh ư ch ứ ng ch ỉ qu ỹ đ ầu t ư, c ụng c ụ ph ỏi sinh nh ư
h ợ p đ ồ ng t ươ ng lai, quy ề n ch ọ n, b ả o ch ứng phi ếu, ch ứng quy ền.
Kh ỏ i ni ệ m t ổ ng qu ỏ t nh ấ t: Th ị tr ườ ng ch ứ ng kho ỏn là
n ơ i di ễ n ra c ỏ c ho ạ t đ ộ ng ph ỏ t hành và giao d ịch c ỏc lo ại
c h ứ ng kho ỏ n
2. Đặc trưng của Thị trường chứng khoỏn:
Th ứ nh ấ t: T h ị tr ườ ng ch ứ ng kho ỏ n đ ượ c đ ặ c tr ư ng b ở i đ ịnh
c h ế tài ch ớ nh tr ự c ti ế p.
Theo h ỡ nh th ứ c này th ỡ ng ườ i cung v ố n và ng ườ i c ầu v ốn
c ú th ể chuy ể n v ố n tr ự c ti ế p cho nhau mà kh ụng c ần qua c ỏc
t rung gian tài ch ớ nh trong n ền kinh t ế nh ư c ỏc ngõn hàng và c ụng
t y tài ch ớ nh. Nh ư v ậ y TTCK đó rỳt ng ắn kho ảng c ỏch gi ữa
n g ườ i cung v ố n và ng ườ i c ầ u v ố n. Tr ướ c đõy, khi ch ưa cú th ị
t r ườ ng ch ứ ng kho ỏ n ng ườ i ta ph ải t ỡ m t ới c ỏc t ổ ch ức cung ứng
v ố n nh ư ngõn hàng, c ỏ c trung gian tài ch ớnh. Ngày nay, th ị
11
- Thị trường chứng khoán
tr ườ ng ch ứ ng kho ỏ n m ộ t ph ầ n đó gi ải quy ết đ ượ c vi ệc đúng vai
t rũ là c ầ u n ố i tr ự c ti ế p gi ữ a c ỏ c ch ủ th ể t ạm th ời th ừa v ốn và
t ạ m th ờ i thi ế u v ố n v ớ i nhau. Nhà cung v ốn và ng ườ i c ầu v ốn cú
t h ể t ỡ m đ ế n nhau qua c ầ u n ố i th ị tr ườ ng ch ứng kho ỏn, hai b ờn
t h ự c hi ệ n đ ượ c m ụ c đ ớ ch c ủ a m ỡ nh, nhà cung v ốn th ực hi ện
đ ượ c m ụ c đ ớ ch là đ ầ u t ư v ố n nh ằm m ụ c đ ớ ch thu đ ượ c nh ững
k ho ả n l ờ i nh ấ t đ ị nh, nhà c ầ u v ố n thu đ ượ c l ượ ng v ốn nh ất đ ịnh
đ ể đ ư a v ố n vào qu ỏ tr ỡ nh s ả n xu ấ t kinh doanh.
V ậ y, thay b ằ ng vi ệ c huy đ ộ ng v ố n t ừ ngu ồ n v ố n gi ỏn ti ếp
q ua c ỏ c ngõn hàng th ỡ th ị tr ườ ng ch ứng kho ỏn đó t ạo m ột sõn
c h ơ i cho nh ữ ng ng ườ i c ầ n v ố n và cung v ốn tr ực ti ếp giao d ịch
v ớ i nhau, gi ữ a h ọ kh ụ ng cú c ỏ c trung gian tài ch ớnh. Nh ư v ậy cú
t h ể núi TTCK đ ượ c đ ặ c tr ư ng b ở i h ỡ nh th ức tài ch ớnh tr ực ti ếp.
Th ứ hai: T h ị tr ườ ng ch ứ ng kho ỏ n g ầ n v ớ i th ị tr ườ ng c ạ nh
t ranh hoàn h ả o, t ấ t c ả m ọ i ng ườ i đ ều đ ượ c t ự do tham gia vào th ị
t r ườ ng, kh ụ ng cú s ự ỏ p đ ặ t gi ỏ c ả tr ờ n Th ị tr ườ ng ch ứng kho ỏn,
g i ỏ c ả ở đõy đ ượ c x ỏ c đ ị nh d ự a tr ờ n quan h ệ cung c ầu c ủa th ị
t r ườ ng và ph ả n ỏ nh c ỏ c th ụ ng tin cú li ờn quan đ ến ch ứng kho ỏn.
V ậ y đ ặ c tr ư ng c ủ a th ị tr ườ ng ch ứ ng kho ỏ n là th ị tr ườ ng
c ạ nh tranh hoàn h ả o, tuy nhi ờn đi ều này đ ượ c th ể hi ện r ừ h ơn ở
t h ị tr ườ ng t ậ p trung, cũn th ị tr ườ ng OTC và th ị tr ườ ng t ự do y ếu
t ố c ạ nh tranh hoàn h ả o ph ần nào b ị búp m ộ o. S ở dĩ nh ư v ậy b ởi
t h ị tr ườ ng OTC và th ị tr ườ ng t ự do kh ụng đ ảm b ảo t ớnh c ụng
k hai và minh b ạ ch b ằ ng th ị tr ườ ng ch ứng kho ỏn t ập trung.
Th ứ ba : T h ị tr ườ ng ch ứ ng kho ỏ n v ề c ơ b ả n là th ị tr ườ ng
l i ờ n t ụ c.
T ớ nh li ờ n t ụ c c ủ a TTCK th ể hi ện ở ch ỗ sau khi c ỏc ch ứng
k ho ỏ n kh ỏ c đ ượ c ph ỏ t hành tr ờ n th ị tr ườ ng s ơ c ấp nú cú th ể
đ ượ c mua đi b ỏ n l ạ i nhi ề u l ầ n tr ờ n th ị tr ườ ng th ứ c ấp. Vi ệc mua
12
- Thị trường chứng khoán
b ỏ n này đ ượ c th ự c hi ệ n t ự do tr ờ n TTCK tuõn theo nguy ờn t ắc
c ủ a th ị tr ườ ng. Ngoài ra th ị tr ườ ng ch ứng kho ỏn đ ảm b ảo cho
n h ữ ng ng ườ i đ ầ u t ư cú th ể chuy ển c ỏ c ch ứng kho ỏn c ủa h ọ n ắm
g i ữ thành ti ề n b ấ t c ứ lỳc nào h ọ mu ố n.
Th ứ t ư : Đ ặ c tr ư ng v ề hàng ho ỏ
Đ ố i t ượ ng giao d ị ch c ủ a th ị tr ườ ng ch ứ ng kho ỏn là c ỏc
c h ứ ng kho ỏ n, g ọ i là c ỏ c hàng húa tr ờn th ị tr ườ ng ch ứng kho ỏn.
H àng húa tr ờ n th ị tr ườ ng ch ứ ng kho ỏn là hàng húa đ ặc bi ệt. Đ ặc
b i ệ t th ể hi ệ n ở ch ỗ là hàng húa này giỳp cho qu ỏ tr ỡnh l ưu
c huy ể n v ố n trong n ề n kinh t ế t ừ n ơi th ừa đ ến n ơi thi ếu. Nú là
h àng húa mang t ớ nh d ấ u hi ệ u, t ượ ng tr ưng b ởi hàng húa c ủa nú
c h ỉ là nh ữ ng ch ứ ng ch ỉ ho ặ c bỳt to ỏ n ghi s ổ.
Th ứ năm: Đ ặ c tr ư ng v ề ch ủ th ể
Ch ủ th ể tr ờ n th ị tr ườ ng ch ứ ng kho ỏ n bao g ồm nhà ph ỏt
h ành, nhà đ ầ u t ư , và c ỏ c t ổ ch ức, c ỏ nhõn kinh doanh ch ứng
k ho ỏ n kh ỏ c nh ư c ụ ng ty ch ứ ng kho ỏn, c ụng ty ty tài ch ớnh, ngõn
h àng th ươ ng m ạ i…
3. Ch ủ th ể tham gia Th ị tr ườ ng ch ứ ng kho ỏn
Ch ủ th ể tham gia tr ờ n th ị tr ườ ng ch ứ ng kho ỏn đ ượ c chia
t hành c ỏ c nhúm sau: Nhà ph ỏt hành, nhà đ ầu t ư, c ỏc t ổ ch ức kinh
d oanh tr ờ n th ị tr ườ ng ch ứ ng kho ỏ n, c ỏ c t ổ ch ức li ờn quan đ ến th ị
t r ườ ng ch ứ ng kho ỏ n
* Nhà ph ỏ t hành
Nhà ph ỏ t hành tr ờ n th ị tr ườ ng ch ứ ng kho ỏ n là c ỏc t ổ ch ức
t h ự c hi ệ n huy đ ộ ng v ố n tr ờ n th ị tr ườ ng. Nhà ph ỏt hành ch ớnh là
n g ườ i cung c ấ p hàng húa tr ờ n th ị tr ườ ng ch ứng kho ỏn.
Nhà ph ỏ t hành tr ờ n th ị tr ườ ng ch ứ ng kho ỏn bao g ồm:
13
- Thị trường chứng khoán
+ C ỏ c doanh nghi ệ p (ch ủ y ế u là c ụ ng ty c ổ ph ần): Đõy là
c h ủ th ể tham gia ph ỏ t hành c ổ phi ếu và tr ỏi phi ếu tr ờn th ị
t r ườ ng ch ứ ng kho ỏ n, cung c ấ p hàng húa cho th ị tr ườ ng này.
+ Ch ớ nh ph ủ và ch ớ nh quy ề n đ ị a ph ươ ng: Đõy là ch ủ th ể
t ham gia ph ỏ t hành tr ỏ i phi ếu cho th ị tr ườ ng, ch ủ y ếu là tr ỏi
p hi ế u ch ớ nh ph ủ và tr ỏ i phi ế u đ ị a ph ươ ng.
+ C ỏ c t ổ ch ứ c tài ch ớ nh, t ổ ch ứ c t ớ n d ụ ng: Ph ỏt hành ch ủ
y ế u là tr ỏ i phi ế u đ ể huy đ ộ ng v ố n tr ờ n th ị tr ườ ng.
* Nhà đ ầ u t ư
Nhà đ ầ u t ư tr ờ n th ị tr ườ ng ch ứ ng kho ỏ n là ch ủ th ể tham gia
m ua b ỏ n ch ứ ng kho ỏ n tr ờ n th ị tr ườ ng. Ch ủ th ể tham gia mua b ỏn
c h ứ ng kho ỏ n tr ờ n th ị tr ườ ng ch ứ ng kho ỏn cú th ể là t ổ ch ức ho ặc
c ỏ n hõn.
- Nhà đ ầ u t ư c ỏ nhõn
Nhà đ ầ u t ư c ỏ nhõn tham gia mua b ỏn ch ứng kho ỏn tr ờn
T TCK nh ằ m m ụ c đ ớ ch thu đ ượ c l ợi nhu ận. C ỏc kho ản l ợi ở đõy
c ú th ể là c ỏ c kho ả n l ợ i t ứ c ho ặ c là c ỏc kho ản ch ờnh l ệch gi ỏ.
Đ õy là m ộ t l ự c l ượ ng ch ủ đ ạ o c ủ a th ị tr ườ ng ch ứng kho ỏn, giỳp
c ho th ị tr ườ ng ch ứ ng kho ỏ n tr ở n ờ n s ụi đ ộ ng và n ỏo nhi ệt.
- Nhà đ ầ u t ư cú t ổ ch ứ c
Nhà đ ầ u t ư cú t ổ ch ứ c là c ỏ c nhà đ ầu t ư th ực hi ện c ỏc giao
d ị ch mua b ỏ n ch ứ ng kho ỏ n tr ờ n TTCK. Nh ững nhà đ ầu t ư th ườ ng
l à c ỏ c t ổ ch ứ c mà ch ủ y ế u là c ỏ c đ ịnh ch ế đ ầu t ư, th ườ ng xuy ờn
m ua b ỏ n v ớ i s ố l ượ ng l ớ n, th ự c hi ệ n mua b ỏ n cú qui m ụ l ớn và
b ài b ả n. C ỏ c t ổ ch ứ c này th ườ ng cú m ột b ộ ph ận chuy ờn th ực
h i ệ n nhi ệ m v ụ phõn t ớ ch đ ể ra quy ết đ ịnh đ ầu t ư.
C ỏ c nhà đ ầ u t ư thu ộ c nhúm này bao g ồm: C ỏc c ụng ty b ảo
h i ể m, c ụ ng ty tài ch ớnh, c ỏ c ngõn hàng th ươ ng m ại, c ỏc c ụng ty
đ ầ u t ư , qu ỹ đ ầ u t ư .
14
- Thị trường chứng khoán
* T ổ ch ứ c kinh doanh ch ứ ng kho ỏn tr ờn Th ị tr ườ ng
c h ứ ng kho ỏ n
+ C ụ ng ty ch ứ ng kho ỏ n
Là nh ữ ng c ụ ng ty ho ạ t đ ộ ng trong lĩnh v ực ch ứng kho ỏn,
p h ả i th ỏ a món m ộ t s ố đi ề u ki ện nh ất đ ịnh theo qui đ ịnh. Đ ảm
n h ậ n m ộ t s ố nghi ệ p v ụ ch ớ nh bao g ồm: b ảo lónh ph ỏt hành, m ụi
g i ớ i, t ự doanh, t ư v ấ n ch ứ ng kho ỏ n.
+ C ụ ng ty qu ả n lý qu ỹ :
C ụ ng ty qu ả n lý th ự c hi ệ n huy đ ộ ng v ốn tr ờn th ị
t r ườ ng ch ứ ng kho ỏ n và đ ầ u t ư tr ờn th ị tr ườ ng tài ch ớnh
* T ổ ch ứ c ph ụ tr ợ
Ngoài nh ữ ng ch ủ th ể tr ờ n, tr ự c ti ếp tham gia vào th ị tr ườ ng
c h ứ ng kho ỏ n th ỡ cú m ộ t s ố ch ủ th ể cú quan h ệ m ậ t thi ết v ới
h o ạ t đ ộ ng c ủ a th ị tr ườ ng nh ư c ơ quan qu ản lý nhà n ướ c; s ở giao
d ị ch ch ứ ng kho ỏ n; hi ệ p h ộ i c ỏ c nhà kinh doanh ch ứng kho ỏn; t ổ
c h ứ c l ư u ký và thanh to ỏ n b ự tr ừ ch ứ ng kho ỏn; c ụng ty d ịch v ụ
m ỏ y t ớ nh; t ổ ch ứ c tài tr ợ ch ứ ng kho ỏ n; c ụ ng ty đ ỏnh gi ỏ h ệ s ố
t ớ n nhi ệ m…C ỏ c ch ủ th ể này cú c ỏ c ch ứ c năng và nhi ệm v ụ kh ỏc
n hau tuy nhi ờ n đ ề u cú nhi ệ m v ụ thỳc đ ẩy th ị tr ườ ng ch ứng
k ho ỏ n ph ỏ t tri ể n.
* Nhà qu ả n lý
- T ổ ch ứ c t ự qu ả n
- S ở giao d ị ch
- Hi ệ p h ộ i
Phõn lo ạ i Th ị tr ườ ng ch ứ ng kho ỏn
II.
1. Căn c ứ vào đ ố i t ượ ng giao d ịch
Đ ố i t ượ ng giao d ị ch tr ờ n th ị tr ườ ng ch ứ ng kho ỏ n ch ớnh là
h àng húa tr ờ n th ị tr ườ ng ch ứ ng kho ỏ n. Th ị tr ườ ng ch ứng kho ỏn
15
- Thị trường chứng khoán
đ ượ c chia thành th ị tr ườ ng c ổ phi ế u, th ị tr ườ ng tr ỏi phi ếu, th ị
t r ườ ng c ỏ c ch ứ ng kho ỏ n ph ỏ i sinh.
- Th ị tr ườ ng c ổ phi ế u: l à th ị tr ườ ng mà đ ố i t ượ ng giao d ịch
l à c ỏ c lo ạ i c ổ phi ế u c ủ a c ỏ c C ụ ng ty c ổ ph ần, bao g ồm c ổ phi ếu
t h ườ ng và c ổ phi ế u ư u đói. Th ị tr ườ ng c ổ phi ếu đ ượ c coi là b ộ
p h ậ n c ơ b ả n và gi ữ v ị tr ớ quan tr ọng nh ất c ủa h ệ th ống th ị
t r ườ ng ch ứ ng kho ỏ n.
- T h ị tr ườ ng tr ỏ i phi ế u: là n ơ i giao d ị ch mua b ỏ n c ỏ c lo ạ i
t r ỏ i phi ế u đó đ ượ c ph ỏ t hành. Tr ỏi phi ếu đ ượ c giao d ịch tr ờn th ị
t r ườ ng bao g ồ m tr ỏ i phi ế u Ch ớnh ph ủ và ch ớnh quy ền đ ịa
p h ươ ng, tr ỏ i phi ế u c ụ ng ty, tr ỏ i phi ếu ngõn hàng,…
- Th ị tr ườ ng ch ứ ng ch ỉ qu ỹ đ ầ u t ư : l à n ơ i giao d ị ch mua
b ỏ n c ỏ c lo ạ i ch ứng chỉ quĩ đầu tư đ ó đ ượ c ph ỏ t hành.
- T h ị tr ườ ng ch ứ ng kho ỏ n ph ỏ i sinh: l à n ơ i giao d ị ch c ỏ c
l o ạ i ch ứ ng kho ỏ n ph ỏ i sinh nh ư ch ứng quy ền, h ợp đ ồng quy ền
c h ọ n, h ợ p đ ồ ng t ươ ng lai,…Th ị tr ườ ng ch ứng kho ỏn ph ỏi sinh là
t h ị tr ườ ng mà s ự ra đ ờ i và ph ỏt tri ển t ừ c ỏc giao d ịch ch ứng
k ho ỏ n nh ư c ổ phi ế u và tr ỏ i phi ế u và đ ượ c quy ền chuy ển đ ổi
s ang c ỏ c ch ứ ng kho ỏ n qua hành vi mua b ỏn theo nh ững đi ều ki ện
n h ấ t đ ị nh. Ch ớ nh v ỡ v ậ y ng ườ i ta cũn g ọ i th ị tr ườ ng ch ứng
k ho ỏ n ph ỏ i sinh là th ị tr ườ ng ch ứ ng kho ỏn cao c ấp. S ự t ồn t ại và
p h ỏ t tri ể n c ủ a th ị tr ườ ng này cú ý nghĩa quan tr ọng thỳc đ ẩy s ự
p h ỏ t tri ể n c ủ a th ị tr ườ ng c ổ phi ế u và th ị tr ườ ng tr ỏi phi ếu.
ý nghĩa: Ti ờ u th ứ c phõn chia này giỳp chỳng ta cú th ể đ ỏnh
g i ỏ tr ỡ nh đ ộ ph ỏ t tri ể n c ủ a n ề n kinh t ế núi chung và th ị tr ườ ng
c h ứ ng kho ỏ n núi ri ờ ng.
16
- Thị trường chứng khoán
2. Căn c ứ vào c ỏ c giai đo ạn v ận đ ộng c ủa ch ứng kho ỏn
- Th ị tr ườ ng s ơ c ấ p: là th ị tr ườ ng di ễ n ra ho ạt đ ộ ng giao
d ị ch ph ỏ t hành ch ứ ng kho ỏ n l ầ n đ ầu.
Th ị tr ườ ng ch ứ ng kho ỏ n s ơ c ấ p cú vai trũ t ạ o v ố n cho c ỏc
t ổ c h ứ c ph ỏ t hành và chuy ể n ho ỏ c ỏ c ngu ồn v ốn nhàn r ỗi trong
c ụ ng chỳng vào đ ầ u t ư , chuy ển sang d ạng v ốn dài h ạn.
Th ị tr ườ ng s ơ c ấ p cú đ ặ c đi ể m:
+ T h ứ nh ấ t: tr ờ n th ị tr ườ ng s ơ c ấ p, ch ứ ng kho ỏ n là ph ươ ng
t i ệ n huy đ ộ ng v ố n c ủ a t ổ ch ứ c ph ỏ t hành đ ồng th ời là c ụng c ụ
đ ầ u t ư ngu ồ n ti ề n nhàn r ỗ i c ủ a nhà đ ầu t ư.
+ T h ứ hai: c h ủ th ể là giao d ị ch tr ờ n th ị tr ườ ng ch ứng kho ỏn
s ơ c ấ p ch ủ y ế u là nhà ph ỏ t hành và nhà đ ầu t ư. Tr ờn th ị tr ườ ng
s ơ c ấ p ng ườ i b ỏ n ch ứ ng kho ỏ n là c ỏ c t ổ ch ứ c ph ỏ t hành, ng ườ i
m ua là c ỏ c nhà đ ầ u t ư .
+ T h ứ ba: k ế t qu ả giao d ị ch tr ờ n th ị tr ườ ng s ơ c ấ p làm tăng
v ố n đ ầ u t ư cho n ề n kinh t ế . V ỡ tr ờ n th ị tr ườ ng này nhà ph ỏt
h ành chuy ể n ch ứ ng kho ỏ n cho nhà đ ầu t ư, nhà đ ầu t ư chuy ển
v ố n cho nhà ph ỏ t hành và đ ư a v ố n vào s ản xu ất kinh doanh.
+ T h ứ t ư : t h ị tr ườ ng s ơ c ấ p là th ị tr ườ ng kh ụng li ờn t ục,
c h ỉ ho ạ t đ ộ ng khi cú đ ợ t ph ỏ t hành m ới.
- Th ị tr ườ ng th ứ c ấ p: là th ị tr ườ ng di ễ n ra ho ạ t đ ộ ng mua
b ỏ n l ạ i c ỏ c ch ứ ng kho ỏ n đó đ ượ c ph ỏ t hành tr ờn th ị tr ườ ng s ơ
c ấ p.
Vai trũ c ủ a th ị tr ườ ng ch ứ ng kho ỏ n th ứ c ấ p là th ực hi ện
v i ệ c di chuy ể n v ố n đ ầ u t ư gi ữ a c ỏ c nhà đ ầu t ư ch ứng kho ỏn.
N ế u x ộ t tr ờ n gúc đ ộ kinh t ế vĩ m ụ , th ị tr ườ ng ch ứng kho ỏn th ứ
c ấ p là m ộ t đ ị nh ch ế tài ch ớ nh quan tr ọng trong qu ỏ tr ỡnh đi ều
t i ế t v ố n đ ầ u t ư gi ữ a c ỏ c ngành, c ỏ c lĩnh v ực t ạo ra m ột s ự cõn
đ ố i m ớ i cho n ề n kinh t ế .
17
- Thị trường chứng khoán
Đ ặ c đi ể m c ủ a Th ị tr ườ ng ch ứ ng kho ỏ n th ứ c ấp cú th ể kh ỏi
q u ỏ t b ở i c ỏ c n ộ i dung sau:
+ Th ứ nh ấ t: T r ờ n th ị tr ườ ng th ứ c ấ p, ch ứ ng kho ỏ n ch ỉ
t hu ầ n tuý là c ụ ng c ụ đ ầ u t ư mà kh ụ ng t ồ n t ạ i v ới t ư c ỏch là
p h ươ ng ti ệ n huy đ ộ ng v ố n cho t ổ ch ứ c ph ỏt hành.
+ T h ứ hai: C h ủ th ể giao d ị ch c ủ a th ị tr ườ ng th ứ c ấp là c ỏc
n hà đ ầ u t ư , C ụ ng ty kinh doanh ch ứng kho ỏn bao g ồm: c ỏc nhà
đ ầ u t ư c ỏ nhõn và c ỏ c t ổ ch ứ c đ ầ u t ư.
+ Th ứ ba: K ế t qu ả ho ạ t đ ộ ng c ủ a th ị tr ườ ng th ứ c ấ p kh ụ ng
l àm tăng v ố n đ ầ u t ư cho n ề n kinh t ế mà ch ỉ cú vai trũ di chuy ển
v ố n đ ầ u t ư và làm thay đ ổ i quy ền s ở h ữu ch ứng kho ỏn gi ữa c ỏc
n hà đ ầ u t ư c ủ a th ị tr ườ ng.
+ T h ứ t ư : L à th ị tr ườ ng li ờ n t ụ c v ỡ ho ạ t đ ộ ng c ủa th ị
t r ườ ng này cho ph ộ p nhà đ ầ u t ư chuy ển ch ứ ng kho ỏn thành ti ền
b ấ t c ứ khi nào h ọ mu ố n và ng ượ c l ạ i
Th ị tr ườ ng s ơ c ấ p và th ị tr ườ ng th ứ c ấ p cú m ố i quan h ệ
h ữ u c ơ , g ắ n bú v ớ i nhau. Th ị tr ườ ng s ơ c ấ p cú vai trũ t ạo hàng
h o ỏ cho th ị tr ườ ng, th ị tr ườ ng th ứ c ấ p là gia tăng t ớnh thanh
k ho ả n c ủ a ch ứ ng kho ỏ n, đ ả m b ả o cho s ự ph ỏ t tri ển c ủa th ị
t r ườ ng s ơ c ấ p.
ý nghĩa: Vi ệ c phõn chia và nghi ờn c ứu th ị tr ườ ng ch ứng
k ho ỏ n theo ti ờ u th ức này cú m ột ý nghĩa quan tr ọng trong vi ệc
p hõn t ớ ch quan h ệ cung c ầ u v ố n trong n ền kinh t ế. Đ ồng th ời
g iỳp chỳng ta cú th ể đ ỏ nh gi ỏ đ ượ c hi ện tr ạng n ền kinh t ế cũng
n h ư v ị tr ớ và uy t ớ n c ủ a c ỏ c t ổ ch ứ c ph ỏ t hành th ụng qua s ự
b i ế n đ ộ ng gi ỏ ch ứ ng kho ỏ n tr ờ n th ị tr ườ ng th ức c ấp.
18
- Thị trường chứng khoán
3. Căn c ứ vào c ơ ch ế ho ạt đ ộng
Th ị tr ườ ng ch ứ ng kho ỏ n bao g ồ m th ị tr ườ ng ch ứng kho ỏn
c ú t ổ ch ứ c (th ị tr ườ ng ch ứ ng kho ỏ n t ậ p trung; th ị tr ườ ng ch ứng
k ho ỏ n phi t ậ p trung); th ị tr ườ ng ch ứ ng kho ỏn t ự do
- Th ị tr ườ ng ch ứ ng kho ỏ n cú t ổ ch ứ c (th ị tr ườ ng ch ớnh
t h ứ c).
Th ị tr ườ ng ch ứ ng kho ỏ n cú t ổ ch ứ c là th ị tr ườ ng mà s ự ra
đ ờ i và ho ạ t đ ộ ng đ ượ c th ừ a nh ậ n, b ả o h ộ v ề m ặt ph ỏp lý. C ỏc
h o ạ t đ ộ ng giao d ị ch c ủ a th ị tr ườ ng này n ằm d ướ i s ự ki ểm so ỏt
v à ch ị u ả nh h ưở ng b ở i c ơ ch ế đi ề u ti ết gi ỏn ti ếp c ủa Nhà n ướ c.
N ế u x ộ t tr ờ n h ỡ nh th ứ c và c ơ ch ế giao d ị ch, th ị tr ườ ng cú t ổ
c h ứ c bao g ồ m:
+ T h ị tr ườ ng t ậ p trung: l à th ị tr ườ ng ở đú vi ệ c giao d ị ch
m ua b ỏ n ch ứ ng kho ỏ n đ ượ c th ự c hi ện t ại m ột đ ịa đi ểm t ập trung
( đ ị a đi ể m v ậ t ch ấ t) g ọ i là sàn giao d ị ch. C ỏc ch ứng kho ỏn đ ượ c
g iao d ị ch t ạ i đõy ph ải tho ả món nh ững đi ều ki ện nh ất đ ịnh và
h oàn t ấ t th ủ t ụ c ni ờ m y ế t th ườ ng là ch ứng kho ỏn c ủa c ỏc c ụng
t y l ớ n, cú danh ti ế ng, đó qua th ử th ỏch c ủa th ị tr ườ ng. Ph ươ ng
t h ứ c giao d ị ch ch ủ y ế u là đ ầ u gi ỏ đ ể h ỡ nh thành gi ỏ c ả c ạnh
t ranh t ố t nh ấ t trong c ỏ c phi ờ n giao d ịch.
+ T h ị tr ườ ng phi t ậ p trung(OTC): là th ị tr ườ ng ở đú vi ệ c
g iao d ị ch mua b ỏ n ch ứ ng kho ỏ n lỳc đ ầu đ ượ c th ực hi ện tr ực ti ếp
t ạ i qu ầ y c ủ a c ỏ c c ụ ng ty ch ứ ng kho ỏ n, c ỏ c ngõn hàng th ươ ng
m ạ i,… sau đú c ự ng v ớ i s ự ph ỏt tri ển c ủa ngành c ụng ngh ệ th ụng
t in mà vi ệ c mua b ỏ n th ườ ng kh ụ ng di ễn ra t ại m ột đ ịa đi ểm t ập
t rung mà th ụ ng qua h ệ th ống m ỏy t ớ nh và đi ện tho ại k ết n ối
g i ữ a c ỏ c thành vi ờ n c ủ a th ị tr ườ ng và trung tõm qu ản lý h ệ
t h ố ng. C ỏ c ch ứ ng kho ỏ n đ ượ c giao d ị ch t ạ i đõy là c ỏc ch ứng
k ho ỏ n ch ư a đ ượ c ni ờ m y ế t tr ờ n b ấ t kỳ m ộ t th ị tr ườ ng t ậ p trung
19
- Thị trường chứng khoán
nào, th ườ ng là ch ứ ng kho ỏ n c ủ a c ỏ c c ụng ty v ừa và nh ỏ. Ph ươ ng
t h ứ c giao d ị ch ch ủ y ế u là th ươ ng l ượ ng tho ả thu ận.
- Th ị tr ườ ng ch ứ ng kho ỏ n t ự do
Th ị tr ườ ng t ự do là th ị tr ườ ng ở đú c ỏ c ho ạt đ ộng giao d ịch
m ua b ỏ n ch ứ ng kho ỏ n kh ụ ng đ ượ c th ự c hi ện qua h ệ th ống giao
d ị ch c ủ a th ị tr ườ ng t ậ p trung và th ị tr ườ ng phi t ập trung, nú ra
đ ờ i và ho ạ t đ ộ ng m ộ t c ỏ ch t ự ph ỏ t theo nhu c ầu c ủa th ị tr ườ ng.
Th ị tr ườ ng cú t ổ ch ứ c và th ị tr ườ ng t ự do là hai b ộ ph ận
c ự ng song song t ồ n t ạ i và ph ỏ t tri ển. X ột v ề l ịch s ử th ị tr ườ ng t ự
d o ra đ ờ i s ớ m h ơ n r ấ t nhi ề u so v ới th ị tr ườ ng cú t ổ ch ức. Tuy
n hi ờ n c ự ng v ớ i s ự ph ỏ t tri ể n c ủ a kinh t ế th ị tr ườ ng cũng nh ư s ự
g ia tăng vai trũ ki ể m so ỏ t c ủ a nhà n ướ c th ỡ quy m ụ và ph ạm vi
c ủ a th ị tr ườ ng t ự do ngày càng gi ảm đi r ừ r ệt ng ượ c l ại v ới s ự
p h ỏ t tri ể n nhanh chúng c ủ a th ị tr ườ ng cú t ổ ch ức.
Xem x ộ t ho ạ t đ ộ ng th ị tr ườ ng ch ứ ng kho ỏn theo ti ờu th ức
n ày giỳp ta cú th ể đ ỏ nh gi ỏ đ ượ c vai trũ cũng nh ư m ức đ ộ ki ểm
s o ỏ t c ủ a nhà n ướ c đ ố i v ớ i ho ạt đ ộ ng c ủ a th ị tr ườ ng ch ứng
k ho ỏ n núi ri ờ ng cũng nh ư toàn b ộ n ền kinh t ế núi chung.
4. Căn c ứ vào th ờ i h ạ n giao nh ận ch ứng kho ỏn,
Th ị tr ườ ng ch ứ ng kho ỏ n bao g ồ m th ị tr ườ ng giao ngay và th ị
t r ườ ng kỳ h ạ n:
- Th ị tr ườ ng giao ngay:
Th ị tr ườ ng giao ngay là th ị tr ườ ng ở đú vi ệc ký h ợp đ ồng
g iao d ị ch mua b ỏ n ch ứ ng kho ỏ n và vi ệc giao nh ận ch ứng kho ỏn
t hanh to ỏ n đ ượ c di ễ n ra ngay trong ngày giao d ịch ho ặc trong
t h ờ i gian thanh to ỏ n b ự tr ừ theo quy đ ịnh.
- Th ị tr ườ ng kỳ h ạ n
20
nguon tai.lieu . vn
