Xem mẫu

Chương 1. Những khái niệm chung.

Chương 1.

NHỮNG KHÁI NIỆM CHUNG.
1.1. Khái niệm về cảng, bến tàu và công trình bến.
1.1.1.Cảng:

Cảng là tập hợp các công trình và thiết bị cho phép tàu đỗ yên tĩnh, xếp dỡ hàng
hóa, đưa hành khách xuống tàu và ngược lại nhanh chóng, tiện lợi tập trung, bảo quản,
bao gói, và phân loại hàng hóa phục vụ những nhu cầu của tàu đỗ trong cảng.
Vì vậy các Cảng trở thành những đầu mối giao thông quan trọng. Tính chất xung
yếu và phức tạp của đầu mối giao thông này phụ thuộc vào vị trí địa lý, vai trò và nhiệm
vụ của Cảng ví dụ cảng biển nằm trên các cửa sông (Hình 1.1) có thể là đầu mối phức tạp
nhất, bao gồm vận tải đường biển, vận tải đường sông, vận tải đường sắt, vận tải đường ô
tô và vận tải đường ống còn các cảng sông đơn giản nhất cũng là đầu mối không kém
phức tạp của vận tải đường sông và vận tải đường ô tô.
Tổ chức và điều hòa mọi hoạt động của đầu mối giao thông giữa vận tải đường thủy
với các hình thức vận tải trên bộ để vận chuyển hàng hóa từ dưới nước lên bờ và ngược
lại là chức năng chủ yếu của các cảng hiện đại.

1
1

2

1. VËn t¶i biÓn
2. VËn t¶i ®−êng s¾t
3. VËn t¶i ®−êng « t«
4. VËn t¶i ®−êng s«ng
5. VËn t¶i ®−êng èng

3
2

4
5

3

Hình 1_ 1 Sơ đồ cảng là đầu mối giao thông.
1.1.2.Bến tàu.

Chức năng chủ yếu của cảng là vận chuyển hàng hóa từ vận tải thủy lên bờ hay
ngược lại. Quá trình này được mô tả trên hình 1.2.
Hàng hóa có thể chuyển theo hai phương án
- Phương án trực tiếp: Từ tàu thủy lên tàu hỏa (2) và ô tô (4) hoặc lên tàu sông (1).
- Phương án gián tiếp: Từ tàu thủy lên bãi (3) và kho (5); phân loại, xếp đống (6);
chuyển tiếp lên tàu hỏa (7) và ô tô (8). Hàng hóa trên bờ đưa xuống tàu theo chiều
ngược lại.

1-1

Chương 1. Những khái niệm chung.

3

2

1

4

5

6

7

8

Hình 1_ 2 Sơ đồ bốc xếp hàng qua bến.
Toàn bộ các quá trình nói trên đều được thực hiện nhờ các dây chuyền bốc xếp hay
là tuyến xếp dỡ bố trí trên bến. Bến không chỉ là phần công trình bến để cho tàu đỗ mà
còn bao gồm các thiết bị xếp dỡ, kho bãi, hệ thống các công trình và trang bị kỹ thuật
khác bảo đảm cho bến tàu thực hiện được chức năng xếp dỡ, vận chuyển hàng hóa.
Vậy bến là tập hợp công trình và thiết bị kỹ thuật của cảng để tiến hành công tãc
xếp dỡ hàng hóa cho tàu.
1.1.3.Công trình bến

Là bộ phận quan trọng nhất trong số các công trình xây dựng của bến. Nó là gianh
giới giữa khu đất và khu nước của cảng, tạo điều kiện tốt nhất cho tàu tiếp xúc với bờ,
bảo đảm cho tàu neo đậu và bốc xếp hàng hóa đồng thời bảo đảm cho các thiết bị xếp dỡ
và phương tiện vận chuyển trên bến làm việc an toàn, thuận tiện.
1.2.Phân loại công trình bến.
Các công trình bến có thể được phân loại dựa vào các đặc điểm như: Hình dáng mặt
cắt, vị trí đối với bờ, vật liệu xây dựng, kiểu kết cấu, thời hạn phục vụ, công dụng, vốn
đầu tư.
1.2.1.Phân loại theo mặt cắt
a)

d)

b)

c)

e)

Hình 1_ 3 Hình dạng mặt cắt ngang của công trình bến.
a _ Thẳng đứng; b _ mái nghiêng; c _ Nửa nghiêng;
d _ Nửa đứng; e _ Hai tầng (bậc thang)
1-2

Chương 1. Những khái niệm chung.

Trên hình 1.3 là những dạng mặt cắt ngang thường gặp của công trình bến. Kiểu
thẳng đứng tuy khối lượng xây lắp lớn nhưng tiện lợi khi sử dụng (đặc biệt là các bến có
độ sâu lớn) nên được dùng rộng rãi nhất. Công trình bến mái nghiêng là loại đơn giản và
rẻ tiền nhưng không thuận tiện cho khai thác. Kiểu công trình bến này thường dùng trong
các bến cảng sông hoặc kết hợp với các phao nổi hay các trụ độc lập.
Các kiểu hỗn hợp nửa nghiêng, nửa đứng hay hai tầng được sử dụng trong trường
hợp nơi xây dựng có mực nước thấp hay mực nước cao kéo dài trong năm hoặc theo mùa.
1.2.2. Phân loại theo vị trí công trình đối với bờ

Tùy thuộc vào vị trí của công trình bến đối với bờ, có thể chia thành bến liền bờ,
bến song song với bờ, bến nhô và bến vũng. Điều này đã được nêu trong phần quy hoạch
cảng ở đây chỉ trình bày mang tính chất tóm lược.
- Bến liền bờ (hình 1.4a) là công trình bến tiếp liền liên tục với bờ suốt cả tuyến
bến, do đó tạo điều kiện thuận tiện cho việc xếp dỡ hàng giữa tàu với các phương
tiện vận tải trên bờ cũng như với kho bãi. Bến liền bờ là hình thức khá phổ biến
trong các cảng biển cũng như cảng sông.
- Bến song song với bờ (hình 1.4b, 1.4c) gồm có đường dẫn vài chục mét, có khi
hàng kilômet và cầu chính được đặt nơi có đủ độ sâu tự nhiên. Số lượng đường dẫn
có thể là một, hai hay ba bố trí thẳng góc hay xiên một góc nào đó với bờ. Công
trình bến song song với bờ thường dùng cho các bến chuyên dụng hay bến có lượng
hàng nhỏ.
a)

c)

2
b)

1

Hình 1_ 4 Phân loại công trình bến theo vị trí của nó đối với bờ.
a _Bến liền bờ; b _Bến song song với bờ;
c _ Cắt ngang bến song song với bờ: 1 _ Cầu chính; 2 _ Cầu dẫn.
1.2.3- Phân loại theo vật liệu xây dựng

Vật liệu xây dựng có thể dùng để làm công trình bến là gỗ, thép, bê tông, bê tông
cốt thép và vật liệu hỗn hợp. Vật liệu gỗ chỉ được sử dụng nơi có nhiều gỗ để làm các
công trình bến tạm hoặc cho phân công trình luôn ngập trong nước. Phổ biến nhất là các
công trình bến bằng bê tông, bê tông cốt thép và bê tông cốt thép ứng suất trước. Để xây
dựng các công trình bến có độ sâu lớn, gần đây ở một số nước tiên tiến đã dùng cọc ống
thép đường kính từ 1-3mét và cừ thép có độ cứng chống uốn rất lớn.
1.2.4. Phân loại theo quy mô công trình
1-3

Chương 1. Những khái niệm chung.

Tùy thuộc quy mô của công trình mà người ta chia thành các cấp:
Bảng 1_ 1 Phân cấp công trình bến.
Cấp công trình với công trình
Chủ yếu
Thứ yếu

Công trình
CẢNG BIỂN.
Chiều cao của bến (m)
> 25
10 ÷ 25
< 20
CẢNG SÔNG.
Lượng hàng hóa tính đổi
(triệu tấn/năm)
> 3,0
0,15 ÷ 3,0
< 0,15

IV

I
II
III

III
IV
IV

II
III
IV

1.2.5. Phân loại theo đặc điểm kết cấu

Theo đặc điểm kết cấu và tính toán, các công trình bến được chia thành bốn nhóm
chính: bến trọng lực, bến tường cừ, bến móng cọc và nhóm các công trình bến trên móng
đặc biệt như giếng chìm, giếng chìm hơi ép... Công trình bến mà tính ổn định chống
trượt, lật... do trọng lượng bản thân của nó sinh ra gọi là công trình bến trọng lực tường
cừ là loại tường chắn gồm nhiều cây cừ riêng lẻ đóng sát nhau và tính ổn định của nó là
nhờ gối neo (nếu có) và phần chân cừ, ngàm trong đất nền.
Công trình bến kiểu móng cọc bao gồm bệ cọc đạt trên nền cọc và tính ổn định của
nó là do phần cọc ngàm trong đất.
Như thế theo đặc điểm làm việc của công trình bến thì tường cừ cũng là một dạng
riêng của móng cọc.
Phân loại công trình bến chi tiết hơn trình bày trong bảng 1.2.
TT
(1)

Bảng 1_ 2 Phân loại công trình bến.
Tên gọi
Sơ đồ kết cấu
(2)
CÔNG TRÌNH BẾN TRỌNG LỰC

(3)
Bến trọng lực
liền khối.

1.

1-4

Đặc điểm kết
cấu
(4)
Vật liệu bê tông,
bê tông ít cốt
thép, bê tông đá
hộc, đá xây.

Chương 1. Những khái niệm chung.

Tường trọng lực
khối xếp.

Vật liệu bê tông,
bê tông ít cốt
thép, bê tông đá
hộc, đá xây.

Bến thùng chìm.

Thùng nổi bê
tông cốt thép chế
tạo từ trên bờ,
dùng tàu kéo đưa
đến nơi xây dựng.

Thùng chìm với
phần trên là
tường có neo.

Thùng chìm được
ghép bằng các
bản BTCT trên
triền. Kết cấu
phần trên là tường
BTCT dây neo
bằng thép tấm.

Tường góc neo
trong.

Bản đứng, bản
đáy bằng BTCT
lắp ghép, dây neo
bằng thép lá.

Tường góc neo
trong.

Bản đứng được
neo ra ngoài bản
đáy.

2.

3.

4.

5.

6.

1-5

nguon tai.lieu . vn