Xem mẫu
- Bài gi ng: ch nghĩa xã h i khoa h c Trang 1
- Bài gi ng: ch nghĩa xã h i khoa h c Trang 2
- Bài gi ng: ch nghĩa xã h i khoa h c L I GI I THI U B n thân m n ! Xin trân tr ng gi i thi u đ n các b n sinh viên t p tài li u đ cương bài gi ng môn ch nghĩa xã h i khoa h c. Tài li u này biên so n d a trên cơ s giáo trình chu n Qu c gia & giáo trình c a B Giaó d c & Đào t o phát hành tháng 6 năm 2006, và ngh quy t c a các kỳ đ i h i Đ ng toàn qu c, đ c bi t là ngh quy t Đ i h i X. Trong quá trình biên so n vi c sai sót là không th tránh kh i. R t mong đư c s đóng góp c a quý Th y, Cô và các b n sinh viên đ cùng chúng tôi ti p t c b sung s a ch a hoàn thi n hơn. M i đóng góp xin g i v B môn ch nghĩa xã h i khoa h c Trư ng Đ i h c M TPHCM – Ho c Email: hoang.dn@ou.edu.vn Trân tr ng g i t i các b n l i chào đoàn k t và xây d ng. B môn CNXHKH Trư ng Đ i h c M TPHCM Trang 3
- Bài gi ng: ch nghĩa xã h i khoa h c CHƯƠNG I V TRÍ, Đ I TƯ NG, PHƯƠNG PHÁP VÀ CH C NĂNG C A CH NGHĨA XÃ H I KHOA H C I. V TRÍ C A CH NGHĨA XÃ H I KHOA H C 1. Khái ni m và nh ng đ c đi m c a ch nghĩa xã h i khoa h c 1.1. khái ni m: Ch nghĩa xã h i khoa h c là m t ý nghĩa v m t lý lu n n m trong khái ni m “ ch nghĩa xã h i”, là m t trong trong ba b ph n h p thành c a ch nghĩa Mác – Lênin, nghiên c u s v n đ ng c a xã h i tư b n, đ c bi t là trong giai đo n ch nghĩa tư b n t t y u s đư c thay th b ng xã h i m i, xã h i c ng s n ch nghĩa. 1.2. Đ c đi m c a ch nghĩa xã h i khoa h c: + M t là, v nh n th c thu t ng “ch nghĩa xã h i khoa h c” nó ch là m t ý nghĩa lý lu n n m trong khái ni m “ch nghĩa xã h i”, “ch nghĩa xã h i khoa h c” là đ nh cao c a nh t c a s phát tri n “ch nghĩa xã h i”. + Hai là, ch nghĩa xã h i khoa h c khác v i ch nghĩa xã h i không tư ng là ch nó đã ch rõ l c lư ng, con đư ng, phương th c th tiêu tình tr ng ngư i bóc l t ngư i mà nh ng nhà xã h i ch nghĩa không tư ng h ng mơ ư c. + Ba là, lý lu n c a ch nghĩa xã h i khoa h c là d a trên cơ s đúc k t c a tri t h c Mác – Lênin và c a kinh t h c chính tr h c Mác – Lênin. + B n là, ch nghĩa xã h i khoa h c là th gi i quan, là h tư tư ng c a giai c p công nhân, nó bi u hi n không ch vì l i ích c a giai c p công nhân mà c a toàn th nhân dân lao đ ng trong s nghi p xây d ng xã h i m i . + Năm là, lý lu n c a ch nghĩa xã h i khoa h c là s t ng k t kinh nghi m t th c ti n đ u tranh c a giai c p công nhân, c a nhân dân lao đ ng ch ng l i s áp b c bóc l t, b t công và t nh ng kinh nghi m trong xây d ng xã h i m i, xã h i ch nghĩa . 2. V trí c a ch nghĩa xã h i khoa h c + Theo nghĩa h p, ch nghĩa xã h i khoa h c là m t trong ba b ph n h p thành ch nghĩa Mác – Lênin. ( ch nghĩa Mác – Lênin g m có: tri t h c, kinh t h c chính tr và ch nghĩa xã h i khoa h c). + Theo nghĩa r ng, ch nghĩa xã h i khoa h c là ch nghĩa Mác – Lênin. B i vì, suy cho cùng c tri t h c Mác l n kinh t chính tr Mác đ u lu n gi i d n đ n tính t t y u c a l ch s là làm cách m ng xã h i ch nghĩa và xây d ng thành công xã h i c ng s n ch nghĩa. Lý lu n xuyên su t c a ch nghĩa xã h i khoa h c: giai c p công nhân có s Trang 4
- Bài gi ng: ch nghĩa xã h i khoa h c m nh l ch s là xoá b ch nghĩa tư b n, xây d ng thành công ch nghĩa xã h i và xã h i c ng s n ch nghĩa. II. Đ I TƯ NG NGHIÊN C U VÀ PH M VI KH O SÁT, NG D NG C A CH NGHĨA XÃ H I KHOA H C 1. Đ i tư ng nghiên c u c a tri t h c và kinh t h c chính tr Mác – Lênin là cơ s lý lu n c a ch nghĩa xã h i khoa h c - Đ i tư ng nghiên c u c a tri t h c Mác – Lênin là nh ng quy lu t chung nh t c a t nhiên, xã h i và tư duy, là th gi i quan, nhân sinh quan c a giai c p công nhân, nó là cơ s lý lu n, là phương pháp lu n c a ch nghĩa xã h i khoa h c. - Đ i tư ng nghiên c u c a kinh t h c chính tr Mác – Lênin là nh ng quy lu t c a các quan h xã h i hình thành và phát tri n trong quá trình s n xu t và tái s n xu t c a c i v t ch t, phân ph i, trao đ i và tiêu dùng, nó là cơ s lý lu n cơ b n c a ch nghĩa xã h i khoa h c nh m làm rõ nh ng quy lu t, nh ng v n đ c a th i đ i ngày nay - th i đ i quá đ t ch nghĩa tư b n lên ch nghĩa xã h i trên ph m vi toàn th gi i. 2. Đ i tư ng nghiên c u c a ch nghĩa xã h i khoa h c Đ i tư ng nghiên c u c a ch nghĩa xã h i khoa h c là “Nh ng quy lu t và tính quy lu t chính tr - xã h i c a quá trình phát sinh, hình thành và phát tri n hình thái kinh t - xã h i c ng s n ch nghĩa; nh ng nguyên t c cơ b n, nh ng đi u ki n, con đư ng, hình th c và phương pháp đ u tranh cách m ng c a giai c p công nhân đ th c hi n s chuy n bi n t ch nghĩa tư b n lên ch nghĩa xã h i, ch nghĩa c ng s n”. 3. Ph m vi kh o sát và v n d ng c a ch nghĩa xã h i khoa h c V i tư cách là m t khoa h c, cũng như các khoa h c khác: lý thuy t c a ch nghĩa xã h i khoa h c đư c b t ngu n t s kh o sát, phân tích nh ng tư li u th c ti n, th c t . Do đó, khi v n d ng nh ng lý thuy t khoa h c đương nhiên ph i g n li n v i th c t , th c ti n m t cách ch đ ng, sáng t o, linh ho t sao cho phù h p và hi u qu nh t trong nh ng hoàn c nh c th khác nhau. Nh n th c đư c nh ng n i dung nêu trên chúng ta m i có kh năng kh c ph c nh ng b nh đơn gi n, ch quan duy ý chí, th ơ chính tr …. III. PHƯƠNG PHÁP C A CH NGHĨA XÃ H I KHOA H C 1. Phương pháp lu n chung c a ch nghĩa xã h i khoa h c Ch nghĩa xã h i khoa h c s d ng phương pháp lu n c a tri t h c Mác – Lênin, đ ng th i cũng s d ng nh ng phương pháp khác có tính liên nghành, và t ng h p. 2. Các phương pháp đ c trưng c a ch nghĩa xã h i khoa h c Trang 5
- Bài gi ng: ch nghĩa xã h i khoa h c - Phương pháp liên ngành: ch nghĩa xã h i khoa h c là m t môn khoa h c xã h i nói chung và khoa h c chính tr - xã h i nói riêng, do đó nó c n thi t ph i s d ng nhi u phương pháp nghiên c u c th c a các khoa h c xã h i khác như phương pháp phân tích, t ng h p, th ng kê, so sánh, đi u tra xã h i h c, sơ đ hoá, mô hình hoá, v v… đ nghiên c u nh ng khía c nh chính tr - xã h i c a các m t ho t đ ng trong m t xã h i còn giai c p, đ c bi t là trong ch nghĩa tư b n và trong ch nghĩa xã h i. - Phương pháp k t h p l ch s - logic. Đây là phương pháp lu n d a trên cơ s nh ng tư li u th c ti n c a l ch s đ phân tích nh m rút ra nh ng nh n đ nh, nh ng khái quát v m t lý lu n có k t c u ch t ch , khoa h c. - Phương pháp kh o sát và phân tích v m t chính tr - xã h i là phương pháp có tính đ c thù c a ch nghĩa xã h i khoa h c. khi nghiên c u, kh o sát th c t , th c ti n m t xã h i c th , đ c bi t là trong đi u ki n c a th i kỳ quá đ lên ch nghĩa xã h i, nh ng ngư i nghiên c u, kh o sát… ph i luôn có s nh y bén v chính tr - xã h i. - Phương pháp t ng k t lý lu n t th c ti n, nh t là th c ti n v chính tr - xã h i. Đây cũng là m t phương pháp đ c thù c a ch nghĩa xã h i khoa h c. Ch có trên cơ s t ng k t th c ti n, rút ra nh ng bài h c kinh nghi m thành công và không thành công m i có th b sung, làm giàu thêm cho kho tàng lý lu n c a ch nghĩa xã h i khoa h c. IV. CH C NĂNG, NHI M V VÀ Ý NGHĨA VI C NGHIÊN C U CH NGHĨA XÃ H I KHOA H C 1. Ch c năng và nhi m v c a ch nghĩa xã h i khoa h c - Th nh t, trang b nh ng tri th c đ lu n gi i tính t t y u s ra đ i c a hình thái kinh t – xã h i c ng s n ch nghĩa. - Th hai, trang b quan đi m l p trư ng c ng s n ch nghĩa cho giai c p công nhân và nhân dân lao đ ng. - Th ba, đ nh hư ng v chính tr - xã h i cho m i ho t đ ng c a giai c p công nhân, c a Đ ng c ng s n, c a Nhà nư c và c a nhân dân lao đ ng trên m i lĩnh v c, nh m m c tiêu đi t i xã h i ch nghĩa, c ng s n ch nghĩa. 2. Ý nghĩa nghiên c u, h c t p ch nghĩa xã h i khoa h c Ch nghĩa xã h i khoa h c là m t trong ba b ph n h p thành ch nghĩa Mác – Lênin. Ch nghĩa xã h i khoa h c nghiên c u s v n đ ng c a xã h i tư b n, đ c bi t là trong giai đo n ch nghĩa tư b n t t y u s đư c thay th b ng xã h i m i, xã h i c ng s n ch nghĩa. Vì v y, khi nghiên c u ch nghĩa xã h i khoa h c c n lưu ý : 2.1. Ý nghĩa v m t lý lu n: Trang 6
- Bài gi ng: ch nghĩa xã h i khoa h c + Lý lu n cơ b n c a ch nghĩa Mác – lênin là bàn v v n đ : gi i phóng con ngư i xã h i loài ngư i ra kh i s áp b c bóc l t b t công, nghèo nàn l c h u, vì v y khi nghiên c u, h c t p lý lu n ch nghĩa Mác – lênin ph i k t h p nghiên c u nhu n nhuy n c ba b ph n thì nó m i đ cơ s đ lý gi i các v n đ th c ti n và lý lu n ( tri t h c, kinh t h c chính tr và ch nghĩa xã h i khoa h c ). + Lý lu n c a ch nghĩa xã h i khoa h c trang b cho chúng ta nh ng quan đi m chính tr - xã h i, đó là nh ng tri th c lý lu n cơ b n đ lu n gi i tính t t y u s ra đ i c a hình thái kinh t – xã h i c ng s n ch nghĩa. + Lý lu n c a ch nghĩa xã h i khoa h c là cơ s đ cũng c quan đi m ni n tin, l p trư ng c ng s n ch nghĩa cho giai c p công nhân và nhân dân lao đ ng và đ nh hư ng c a giai c p công nhân, c a Đ ng c ng s n, c a Nhà nư c và c a nhân dân lao đ ng trên m i lĩnh v c, nh m m c tiêu đi t i xã h i ch nghĩa, c ng s n ch nghĩa. 2.2. Ý nghĩa v m t th c ti n Trư c h t chúng ta ph i th y đư c cũng như b t kỳ m t lý thuy t khoa h c nào bao gi cũng có kho ng cách gi a lý lu n v i th c ti n, đ c bi t là d báo khoa h c xã h i. Vì v y, khi ch nghĩa xã h i Đông Âu và Liên Xô s p đ , lòng tin vào ch nghĩa xã h i và ch nghĩa xã h i khoa h c, ch nghĩa Mác – Lênin c a nhi u ngư i gi m sút. Vì th , nghiên c u, gi ng d y ch nghĩa xã h i khoa h c càng khó khăn trong tình hình hi n nay, nhưng m i chúng ta ph i th y đư c quy lu t v n đ ng là m t t t y u không th đ o ngư c ch có đi u quy lu t x y ra s m mu n mà thôi. CÂU H I ÔN T P, TH O LU N. Câu h i ôn t p: 1. Ch nghĩa xã h i khoa h c là gì? Nó đư c hi u theo m y nghĩa? 2. V trí c a ch nghĩa xã h i khoa h c trong h th ng lý lu n ch nghĩa Mác - Lênin? 3. Đ i tư ng nghiên c u c a ch nghĩa xã h i khoa h c là gì? 4. Phân bi t đ i tư ng c a c a ch nghĩa xã h i khoa h c v i đ i tư ng tri t h c, đ i tư ng kinh t chính tr h c Mác - Lênin? 5. Ch nghĩa xã h i khoa h c có nh ng phương pháp nghiên c u nào? Trình bày nh ng phương pháp đó? Câu h i th o lu n 1. Phân tích ch c năng c a tri t h c Mác - Lênin và ch nghĩa xã h i khoa h c? Hai môn h c này có quan h v i nhau như th nào? 2. Ý nghĩa nghiên c u ch nghĩa xã h i khoa h c Vi t Nam hi n nay? Trang 7
- Bài gi ng: ch nghĩa xã h i khoa h c CHƯƠNG II LƯ C KH O TƯ TƯ NG XÃ H I CH NGHĨA TRƯ C MÁC S ti t c a chương: 6 ti t S ti t gi ng: 3 ti t S ti t th o lu n, t h c: 3 ti t I. KHÁI NI M VÀ PHÂN LO I TƯ TƯ NG XÃ H I CH NGHĨA 1. Tư tư ng xã h i ch nghĩa là gì? 1.1. Khái ni m: tư tư ng xã h i ch nghĩa là “m t h th ng nh ng quan ni m ph n ánh nh ng nhu c u, nh ng ư c mơ c a các giai c p lao đ ng, b th ng tr v con đư ng, cách th c và phương pháp đ u tranh nh m th c hi n m t ch đ xã h i mà đó, tư li u s n xu t là thu c v toàn xã h i, không có áp b c và bóc l t. trên cơ s đó, m i ngư i đ u bình đ ng v m i m t và đ u có cu c s ng m no, h nh phúc, văn minh”. 1.2. Nh ng bi u hi n c a tư tư ng xã h i ch nghĩa: - M i tư li u s n xu t đ u là c a chung. - M i ngư i ai cũng có vi c làm và ai cũng ph i lao đ ng. - Không có bóc l t, t do, bình đ ng, có cu c s ng m no, h nh phúc. - M i ngư i đ u đư c hư ng th , c ng hi n và phát tri n toàn di n. 2. Tư tư ng xã h i ch nghĩa có t bao gi Theo Lênin tư tư ng xã h i ch nghĩa xu t hi n: “đã lâu l m r i, đã hàng bao th k nay, th m chí hàng ngàn năm nay”, và cũng có th nói m t cách chính xác, tư tư ng đòi xoá b tình tr ng áp b c bót l t ngư i, m i tư li u s n xu t đ u là c a chung, ai cũng có vi c làm và ai cũng ph i lao đ ng, m i ngư i đ u bình đ ng v i nhau có cu c s ng m no, t do, h nh phúc. Tư tư ng này xu t hi n sau khi công xã nguyên thu tan rã, ch đ chi m h u nô l ra đ i, là ch đ bóc l t ngư i tàn b o nh t trong l ch s . nhi u cu c kh i nghĩa n ra nhưng đ u th t b i. do đó, ngư i ta đành g i g m nh ng ư c mơ khát v ng vào các câu chuy n, các truy n thuy t c a tôn giáo, các tác ph m văn chương đư c lan truy n, đư c ph bi n dư i d ng nh ng câu chuy n, nh ng áng văn chương, đi n hình nh t là trong th n tho i th i Hy L p và La Mã C Đ i. II. PHÂN LO I TƯ TƯ NG XÃ H I CH NGHĨA 1. Tư tư ng xã h i ch nghĩa sơ khai Hy L p – La Mã c đ i 1.1.Vài nét sơ lư c v tư tư ng xã h i ch nghĩa Hy L p C Đ i Trang 8
- Bài gi ng: ch nghĩa xã h i khoa h c Hy L p C Đ i bao g m các đ o thu c bi n Ê – Giê và vùng Tây Ti u Á ngày nay. Hoàn c nh t nhiên c a Hy L p không thu n l i cho phát tri n nông nghi p nhưng ngành th công nghi p, buôn bán trên bi n l i phát tri n r t m nh. Hy L p còn có m t l i th là n m gi a Châu Á, Châu Âu, và Châu Phi vì v y Hy L p có đi u ki n ti p thu đư c các n n văn minh c a các châu l c. Hy L p, Nhà nư c và giai c p xu t hi n r t s m, vi c buôn bán nô l g n li n v i các đô th s m u t. Nô l ph i làm đ m i vi c t chăn nuôi, trông tr t, chèo thuy n và các d ch v khác. H ph i làm vi c trong các đi u ki n ràng bu c, b đ i x kh c nghi t tàn b o c a ch nô, n u lư i bi ng, ch y tr n s b c t tai, x o mũi, c t lư i n u n ng hơn s b th cho chó, c p đói xé xác. H b g t ra kh i đ i s ng chính tr , đi u đó đã đư c hi n pháp qui đ nh: “nô l không có tính ngư i”. Do đó giai c p cùng kh này luôn luôn khát khao t do và căm thù giai c p ch nô, Planton (427 – 347 TCN) vi t: ”m i thành th dù nh bé đ n đâu cũng chia thành hai khu v c, khu v c cho ngư i giàu, khu v c cho ngư i nghèo và ch nào có giàu nghèo phân chia s có đ u tranh tàn khóc gi a hai phe”, các cu c đ u tranh c a nô l ph n kháng l i ch nô như là phá hu công c lao đ ng s n xu t, cư p phá mùa màng, b tr n. Giai c p ch nô đã dùng b máy quy n l c và các bi n pháp tàn kh c đ tr ng tr nô l ngày càng tàn b o, v sau nhi u cu c đ u tranh đư c t ch c cao hơn như là b o đ ng, kh i nghĩa có vũ trang, đi n hình là phong trào Xpác-tơ, do m t nô l lãnh đ o tên là A-Ghít (TK II TCN) v i kh u hi u: xoá n , chia đ u ru ng đ t. Do đó đã đư c đông đ o nô l đi theo. Nhưng sau đó phong trào b d p t t. A-Ghít b x t , ti p t c phong trào đư c Cle-ô-men nhen nhóm, nghĩa quân đã gi i phóng và làm ch m t vùng r ng l n, ông đã th c hi n ch trương chia đ u l i ru ng đ t, phong trào này kéo dài cho đ n khi b La Mã th ng tr . 1.2. Tư tư ng xã h i ch nghĩa th i La Mã c đ i: n i b t là phong trào kh i nghĩa c a anh em nhà Ti-bê-ri-uytx và Cai-uytx và cu c kh i nghĩa do nô l Xpác-ta-quyt lãnh đ o ( cu i TK II đ u TK I TCN). Các cu c kh i nghĩa này đ u d n đ n th t b i. Giai c p nô l và ngư i lao đ ng b t l c tuy t v ng, l i thoát đâu ? h đã tìm th y không ph i th gian này mà là lĩnh v c tôn giáo. Trong th i kỳ La-Mã chi m đóng Hy-L p và vùng đ t c a ngư i Paxletin v i mâu thu n gi a hai giai c p nô l và ch nô v n có đang còn nóng b ng l i thêm mâu thu n gi a quân xâm lư c chi m đóng l i càng làm tăng thêm s đau kh cho ngư i nô l . Trong hoàn c nh đó đã xu t hi n nhi u nhà tiên tri ho t đ ng trong qu n chúng, h loan tin s có thiên s c a th n Giê-hô-va giáng th đ c u v t loài ngư i kh i n i kh tr m luân. Trong th i đi m đó nhân v t Giêsu xu t hi n. Ông là ngư i theo đ o Do Thái nhưng l i rao gi ng tư tư ng khác, t xưng là Chúa c u th , là con c a đ c Chúa tr i mà dân Do Thái mong ch . Ông truy n đ o c a Thư ng Đ v i nh ng tư tư ng bác ái, n u tin Chúa s đư c Chúa rư c v nư cThiên Đàng là Trang 9
- Bài gi ng: ch nghĩa xã h i khoa h c nơi c c l c sung sư ng, đư c qu n chúng lao đ ng, nô l theo r t đông, Vì v y, ông b quy là tà đ o và b các ch c s c cao c p c a đ o Do Thái k t t i làm gián đi p cho La Mã và b t hình lúc m i 33 tu i. Ông không đ l i tác ph m nào nhưng các đ đ ghi l i l i gi ng đ o c a ông thành kinh tân ư c, trong giáo lý c a đ o Cơ Đ c sơ kỳ đã đ l i cho ngư i nô l m t mơ ư c có m t đ t nư c c a Chúa, n i dung c a nó khác v i cu c n i d y b ng vũ l c mà ph i ch đ i b ng m t phép màu c a Chúa đ đư c đ n m t nơi mà không có đói nghèo, b nh t t, không có áp b c b t công. Đ o Do Thái và chính quy n La Mã đã dùng nhi u bi n pháp k c vũ l c đ đàn áp, nhưng không thành, v sau chính quy n La Mã đã cài ngư i vào ch c s c c a đ o Cơ Đ c d n đ n s phân hoá thành hai phái, phái lên án s giàu có, phái khuyên nhà giàu nên giúp ngư i nghèo, làm t thi n giúp ngư i nghèo đ có cơ h i lên thiên đàng, v sau phái này d n d n hoà quy n vào chính quy n La Mã, phe ch ng l i s giàu có tách ra l p thành tu vi n kín nhưng d n d n cũng thoái hoá và n m trong tay ph n l n ru ng đ t và lúc này tr thành công c th ng tr c v tinh th n l n v t ch t. 2. Tư tư ng xã h i ch nghĩa t th k XI đ n cu i th k XV Đ c đi m t th k XI-XV n n kinh t hàng hoá, ti n t , thương m i ph c h i, ti u th công nghi p t ng bư c t p trung các đô thi kèm theo nó là th t nghi p, nhi u ngư i tr ng tay, xã h i xu t hi n m t t ng l p m i là giai c p vô s n. Có th nói cùng v i n n kinh t m i ( công trư ng th công tư b n) đã hình thành nh ng t p đoàn xã h i có thái đ thù đ ch v i ch đ xã h i đương th i và h mu n th c hi n m t xã h i c ng s n, c ng s n ch nghĩa th i kỳ này r t đa d ng và nhìn chung không thoát kh i màu s c tôn giáo. Tiêu bi u c a phong trào này là cu c đ u tranh c a Đôn-si-nô vào th k XIII B c Italia, cu c đ u tranh c a nông dân năm 1381 do m t giáo sĩ tên Giôn Bôn v i kh u hi u: cu c s ng Anh s không t t hơn ch ng nào chưa có ch đ tài s n chung, ch ng nào chưa có s bình đ ng. Cu c kh i nghĩa th t b i ông b b t và k t án t hình. 3. Tư tư ng xã h i ch nghĩa th i c n đ i (t TK XVI - TK XIX) Kho ng t th k XV-XVIII các công trư ng th công hình thành và phát tri n d n thay th cho s n xu t theo ki u phư ng h i. Đ ng th i cùng v i n n công nghi p l n là hai giai c p tư s n và vô s n đư c hình thành, l n lên cùng v i n n s n xu t y. G n li n v i n n s n xu t công nghi p l n là s m mang thu c đ a, th trư ng tư b n ch nghĩa đư c m r ng. Giai c p tư s n t ng bư c thi t l p đ a v th ng tr c a mình, ch nghĩa tư b n đã d n thay th ch đ phong ki n Châu Âu, B c M . S tích t và t p trung tư b n di n ra m nh m , kèm theo đó là s phân hoá giai c p và nh ng xung đ t giai c p,… nh ng đi u ki n và ti n đ y đã xu t hi n nhi u nhà tư tư ng ch nghĩa xã h i không tư ng. Trang 10
- Bài gi ng: ch nghĩa xã h i khoa h c 3.1. Tư tư ng “ch nghĩa xã h i không tư ng” t TK XVI đ n TK XVIII: - Th k XVI: Tôma Morơ ( Thomas More, 1478-1535) ngư i Anh, năm1504 trúng c vào ngh vi n ph trách ngo i giao. Năm 1529 tr thành h u tư c t tư ng. Trong các tác ph m c a ông, đáng chú ý nh t là cu n “UTOPIE” nghĩa là không t n t i đâu c . N i dung: thu th đoàn l c đ n m t hòn đ o l có th dân sinh s ng, đây không có s h u cá nhân, h cùng nhau cày ru ng, coi thư ng vàng b c, m i ngư i s ng v i nhau bình đ ng, tư li u s n xu t và tư li u tiêu dùng đ u là c a chung, ngh vi n là cơ quan t i cao là t ch c tr c ti p đi u hành s n xu t, phân ph i s n ph m, đi u ti t lao đ ng. M i ngư i đ u ph i có nghĩa v lao đ ng hai năm rư i sau đó thay phiên v thành ph ngh ngơi. Có nhà ăn công c ng, xoá án t hình thay b ng lao đ ng đ c i t o. Ngh vi n do nhân dân tr c ti p b u ra b ng phi u kín. T t c tr em đ u đư c nuôi dư ng, chăm sóc, giáo d c b t bu c. N 18 nam 22 tu i m i đư c k t hôn, th c hi n m t v m t ch ng. Cha c là do dân b u và thay phiên nhau làm cha. Ngày lao đ ng sáu gi , sau đ t lao đ ng sáu tháng có ba tháng ngh ngơi. - Th k XVII: Cămpanenla (Tomaso Cămpanella 1568-1639) ngư i Italia, sinh ra trong m t gia đình thu c t ng l p th th công, có nhi u tác ph m, nhưng đáng chú ý nh t là tác ph m: “thành ph m t tr i”. N i dung k v thu th Giêm-mơ đi l c vào m t đ o l có m t c ng đ ng s ng v i nhau r t lý tư ng. V kinh t - xã h i: tư li u s n xu t, th m chí c v ch ng cũng chung vì ông cho r ng s h u tư nhân là ngu n g c sinh ra b t công, đói nghèo. Trong xã h i m t tr i không có ai chây lư i, ăn bám, tr m c p. Ngh nào cũng đư c quý tr ng, ph n làm vi c nh , nam gi i làm vi c n ng, th c hi n phân ph i theo nhu c u, dân tr c ti p b u ngư i lãnh đ o cao nh t g i là ông m t tr i, trong xã h i m t tr i không phân bi t giai c p, t ng l p, đ ng c p. M i ngư i đ u bình đ ng v quy n l i và nghĩa v . Trong xã h i ai gi i đư c tr ng v ng, nh ng k lư i bi ng s b xã h i lên án. Dư i ông m t tr i còn có ba cơ quan ch c năng đ i bi u cho s c m nh, trí tu và tình yêu. ( Hi n nay mi n Nam sa m c c a Israel, c đ o Kibbutz, ti ng do thái c có nghĩa là cùng nhau chung s ng, c ng đ ng ngư i này không dùng ti n, cùng lao đ ng chung, lương th c đư c chia theo nhu c u, con cái do nhà tr nuôi t p th tách kh i cha m ). + Gier cdơ Uynxtenly (1609-1652): sau th ng l i c a cu c cách m ng tư s n Anh, ch nghĩa tư b n có đi u ki n phát tri n m nh trong lĩnh v c kinh t , nhưng trong lĩnh v c xã h i l i xu t hi n xung đ t gi a các giai c p, các t ng l p xã h i di n ra quy t li t, tiêu bi u là cu c chi n trên chính gi a trư ng phái “B o hoàng” và phái “Ngh vi n”. Trong hoàn c nh y đã xu t hi n nh ng nhà tư tư ng lý lu n tiên phong có khuynh hư ng xã h i ch nghĩa, tiêu bi u trong s đó là Giê-R c-dơ-uyn Xten-li. Trong các tác Trang 11
- Bài gi ng: ch nghĩa xã h i khoa h c ph m c a mình, ông đã lu n ch ng cho các yêu sách c a phái “Đào đ t” mà ông là m t lãnh t c a phong trào này, tư tư ng cơ b n toát lên t nh ng yêu sách đó là bình đ ng v m i phương di n, c trong kinh t - xã h i. Tác ph m tiêu bi u nh t c a ông là cu n “lu t t do”, có th coi là cương lĩnh c i t o tri t đ xã h i b ng cách th tiêu ch đ tư h u v ru ng đ t, xây d ng ch đ c ng hoà, trong đó ru ng đ t và s n ph m lao đ ng làm ra là tài s n chung c a toàn xã h i. - Th k XVIII: + Giăng Mêliê (Jean Meslier 1664-1729) Ngư i Pháp. Khi còn nh gia đình cho h c trư ng dòng, ông n i ti ng thông minh, năm 23 tu i đư c phong m c sư, tính gi n d g n gũi v i nông dân nên ông r t hi u đư c n i kh c a h , có l n ông b giáo h i qu ph t vì đã cùng v i nông dân ch ng l i m t chúa đ t trong vùng vì thu tô thu quá cao. Nhưng có l tư tư ng c a ông đư c b c l rõ nh t trong tác ph m “Nh ng di chúc c a tôi”. Ông vi t: “T t c chúng ta đ u có m t ngu n g c không có ai sinh ra đã là quý bà quý ông, thiên nhiên sinh ra chúng ta v i tính cách là ngư i tương thân tương ái vì thiên nhiên sinh ra chúng ta cùng b n ch t và cùng m c đích”. Ông k ch li t phê phán xã h i đương th i là xã h i quá nhi u k ăn bám s ng trên lưng ngư i khác. Mu n cho xã h i lành m nh trư c h t ph i xoá b b n ăn bám có h i như là ch trang tr i, nhân viên thu thu cho đ n vua chúa. Quan đi m gi i phóng ngư i lao đ ng kh i s áp b c, bóc l t c a ông không ph i b ng đ o đ c mà ph i b ng b o l c cách m ng, không tho hi p ( l i báo trư c c a cách m ng Pháp năm 1789). Ngoài ra ông còn đưa ra lu n đi m: “H i các dân t c hãy liên hi p l i n u các ngư i mu n t c u mình thoát kh i c nh kh n cùng” ông mong mu n xây d ng m t xã h i c a c i là c a chung, m i ngư i đ u đ ơc hư ng th , như v y s không có tr m c p, b t h nh, gi t ngư i, d i trá. V tôn giáo ông vi t: “Tôi đã đau kh bi t bao nhiêu khi tôi truy n bá đ n bà con nh ng l i d i trá, b i mà thâm tâm tôi ghét cay ghét đ ng, s h n nhiên c a bà con khi n tôi h i h n bi t ch ng nào”. + Phrăngxoa Môrenly ( Francois Morelly) Ngư i Pháp. Ngư i ta không bi t rõ năm sinh và năm m t c a ông ( ch bi t là ông s ng vào TK XVIII) trong các tác ph m, đáng chú ý nh t là tác ph m “ B lu t t nhiên” n i dung c a tác ph m nói lên m i x u xa trong xã h i đ u do ch đ tư h u gây ra, trên cơ s đó ông đã lên án ch đ đương th i là d i trá, b t công, tàn b o, thi u s hi u bi t, không có h c th c và đ o đ c, do đó c n ph i thay đ i lu t l b ng b lu t t nhiên m i t t hơn, trên cơ s đó đ phân chia l i ru ng đ t quy ho ch l i thành ph , nghiêm c m tiêu xài hoang phí xa x t n kém ti n b c c a nhân dân. Trang 12
- Bài gi ng: ch nghĩa xã h i khoa h c + Gi ccơ Bab p ( Gracchur Babeuf 1760-1797) Ngư i Pháp. Xu t thân là công nhân. Ông là ngư i tích c c tham gia vào phong trào cách m ng tư s n phá ng c Bat-xti nhưng do có nhi u v n đ không đ ng ý v i Ban lãnh đ o nên đã b b t. Sau khi đư c th ông l i lao vào ho t đ ng chính tr và t ch c câu l c b Păng-tê-ông, b ngoài là nơi g p g b n bè, nhưng bên trong ng m ng m chu n b kh i nghĩa. Trong tác ph m “Tuyên ngôn c a nh ng ngư i bình dân” ông đã đ c p đ n các đ i tư ng tham gia kh i nghĩa như là công nhân, binh lính ( có th nói đây là l n đ u tiên trong l ch s c n đ i có tư tư ng chú ý đ n phong trào công nhân và kh i nghĩa vũ trang). Đ chu n b cho kh i nghĩa ông đã nêu ra các bư c: Bư c 1: các lò bánh mì ph i cung c p đ cho quân kh i nghĩa. Bư c 2: t ch thu t t c tài s n c a b n nhà giàu đ chia cho dân nghèo. Bư c 3: xoá n , tr l i các v t c m c , phân chia đ u l i ru ng đ t. Bư c 4: chi m các kho b c đ phát cho m i ngư i. Bư c 5: t ch thu tài s n c a k ch y tr n và b n ph n đ ng. Bi n pháp cu i cùng là t ch c l i đ i s ng xã h i đ b o đ m xã h i phát tri n nh m tiêu di t nghèo đói, th t nghi p và các t n n khác. Nhưng r t ti c k ho ch chưa đư c th c hi n thì b m t tên ch đi m t giác ông b b t, k t án t hình. Song nh ng tư tư ng c a ông là m t bài h c cho các cu c cách m ng. 3.2. Ch nghĩa xã h i không tư ng – phê phán đ u TK XIX + Prăngxoa Mari Sáclơ Phurie, ngư i Pháp ( Charles Fourier 1772-1837), xu t thân trong m t gia đình thu c t ng l p ti u thương, buôn bán nh , đã t ng làm các công vi c như kê toán, văn thư, ngư i chào hàng, theo dõi th trư ng ch ng khoán nên ông hi u r t rõ b n ch t c a giai c p tư s n. Ki n th c c a ông ch y u là t h c, ngoài ra còn t h c âm nh c, h i ho . Trong các tác ph m như “Th gi i kinh t m i hay là phương th c hành đ ng xã h i ch nghĩa h p v i t nhiên”, “Lý thuy t v ba giai đo n phát tri n và s phát tri n chung”, tư tư ng n i b t nh t trong các tác ph m v n là phê phán xã h i tư s n là m t xã h i mà ngư i lao đ ng đư c hư ng quá ít còn k ăn bám thì đư c hư ng quá nhi u. Đó là m t xã h i s nghèo kh đư c sinh ra t s th a th i. Ngoài ra ông còn phê phán ch đ c nh tranh d n đ n n n th t nghi p. Đ o đ c trong xã h i tư b n là d i trá, nhưng đư c che đ y b ng chi c m t n bình đ ng, bác ái, đ ng sau b m t y là ti n trao cháo múc l nh lùng. Ông là ngư i đã phác ho b c tranh v s phát tri n c a xã h i loài ngư i. T giai đo n dã man – gia trư ng – văn minh, còn trong m t đ i ngư i: thơ u - thanh niên - trư ng thành - tu i già, và coi “Trình đ gi i phóng ph n là thư c đo trình đ gi i phóng chung c a xã h i”. Trang 13
- Bài gi ng: ch nghĩa xã h i khoa h c + Cơlôđơ Hăngri Đơ Xanh Ximông (Claude Henri De Saint Simon 1760-1825): xu t thân trong m t gia đình là quý t c Pháp lâu đ i, 17 tu i tham gia quân đ i, đã t ng tham gia chi n tranh M . Năm 1783 tr v Pháp v i c p hàm đ i tá và sau đó ông đi chu du nhi u nư c. Cách m ng Pháp bùng n ông tr v nư c truy n bá tư tư ng t do. Ông đ l i nhi u tác ph m có giá tr , trong đó có phát hi n m i v giai c p và đ u tranh giai c p. Ông cho r ng cu c cách m ng tư s n Pháp năm 1789 m ng tính ch t n a v i, thi u tri t đ và không vì l i ích c a nhân dân lao đ ng, ( cu c cách m ng tư s n Pháp không ch là cu c đ u tranh gi a quý t c và giai c p tư s n mà còn là cu c đ u tranh gi a m t bên là nh ng ngư i không có c a và m t bên là nh ng ngư i có c a và tai h a là ch l i đưa giai c p trung gian là giai c p tư s n lên n m chính quy n), theo ông c n có m t cu c cách m ng m i, m t cu c “t ng cách m ng”. Đ th c hi n cu c cách m ng m i đó, ông ch trương ph i b ng “con đư ng bình yên chung”. Ông là ngư i vi t nhi u tác ph m đ c p nhi u n i dung có tính ch t xã h i ch nghĩa, lu n gi i cho lý thuy t v giai c p và xung đ t giai c p. M c dù ông chưa th phân đ nh chính xác v ngu n g c cũng như b n ch t kinh t - xã h i c a các giai c p nhưng đây là m t đóng góp m i c a ông đ i v i kho tàng tri th c nhân lo i v xã h i nói chung, v tư tư ng xã h i ch nghĩa nói riêng. Ông t tuyên b là ngư i phát ngôn c a giai câp c n lao và gi i phóng giai c p là m c đích cu i cùng c a cu c đ i, song quan ni m c a ông v ch đ s h u c a xã h i tương lai l i ch a đ ng mâu thu n. M t m t, ông cho r ng, trong xã h i y, ch đ s h u ph i đư c t ch c sao cho có l i nh t cho toàn xã h i. Nhưng m t khác, ông l i không ch trương xoá b ch đ tư h u, mà ch c g ng xoá b s phân hoá giàu nghèo m t cách quá đáng, thông qua và b ng cách th c hi n ch đ tư h u m t cách ph bi n. + Rôb c Ôuen: (Robert Owen 1771-1858) sinh ra trong m t gia đình th th công nư c Anh, 9 tu i đã ph i đi làm thuê. Năm 20 tu i k t hôn v i con gái m t nhà công nghi p Niu-la-nác và đư c b nhi m làm giám đ c nhà máy có kho ng 1500 công nhân, ph i s ng trong nh ng túp l u chen chúc quanh nhà máy, đó là nh ng th th công b khánh ki t, nông dân không có ru ng đ t, tù kh sai mãn h n thư ng xuyên say rư u, đánh nhau. Đ c i thi n tình c nh c a ngư i lao đ ng, ông đã t ng bư c c i t quy trình s n xu t, t ch c đ i s ng như xây d ng nhà cho công nhân, nhà tr , nhà m u giáo, b nh vi n, m i ngày làm vi c 10 ti ng rư i ( Anh th i đó lao đ ng t 12-14 gi ). Năm 1824 ông sang M (bang Indiana) dùng toàn b tài s n c a mình mua đ t đ thành l p công xã l y tên là “Lao đ ng hoà h p m i”. Nhưng ít lâu sau, t t c nh ng đ t đai đ u b chi m đo t, tài s n không còn, ông l i tr v nư c Anh ti p t c ho t đ ng trong phong trào công đoàn. Mô hình ch nghĩa c ng s n c a ông th t b i nhưng nó đã đ l i m t tư tư ng nhân đ o v gi i phóng con ngư i. Trang 14
- Bài gi ng: ch nghĩa xã h i khoa h c Tóm l i: Quá trình phát tri n các trào lưu tư tư ng xã h i ch nghĩa không tư ng t th k XVI đ n đ u th k XIX g n li n v i phương th c s n xu t tư b n ch nghĩa m i hình thành và b t đ u phát tri n. Trong quá trình phát tri n tính ch t văn chương (văn h c) c a các trào lưu xã h i ch nghĩa không tư ng ngày càng gi m, tính lý lu n ngày càng tăng và tính phê phán ngày càng sâu s c và đ t đ nh cao th k XIX. Tư tư ng c a h u h t các nhà xã h i ch nghĩa không tư ng đ u mu n xoá b ch đ tư h u, mơ ư c m t xã h i tương lai mà quy n s h u tư li u s n xu t thu c v xã h i, m i ngư i đ u lao đ ng, thành qu lao đ ng đư c phân ph i công b ng. 4. Giá tr và h n ch l ch s c a ch nghĩa xã h i không tư ng 4.1. Nh ng giá tr - H u h t các quan ni m, các lu n đi m c a các nhà tư tư ng xã h i ch nghĩa không tư ng đ u ch a đ ng m t tinh th n nhân đ o cao c khát v ng gi i phóng con ngư i kh i tình tr ng b áp b c, bóc l t, m i ngư i đ u s ng bình đ ng v i nhau. Nhưng nh ng tư tư ng nhân đ o y chưa ch ra đư c con đư ng và l c lư ng xã h i, cũng như đi u ki n và phương th c đ th c hi n ư c mơ đó. Vì v y, các nhà tư tư ng th i kỳ này đư c g i là ch nghĩa xã h i không tư ng. Tuy nhiên, nhi u giá tr , lu n đi m c a ch nghĩa xã h i không tư ng là cơ s đ Mác và Ăngghen k th a sau này. - V i các m c đ và trình đ khác nhau, các tư tư ng xã h i ch nghĩa không tư ng trong su t các th i kỳ t th k th XVI - XVIII đ u phê phán, lên án ch đ quân ch chuyên ch và ch đ tư b n ch nghĩa m t cách gay g t. Chính vì th , tư tư ng xã h i ch nghĩa trong th i kỳ này đư c g i là “ch nghĩa xã h i không tư ng phê phán” dùng đ ch các trào lưu tư tư ng xã h i ch nghĩa trư c khi có ch nghĩa xã h i khoa h c. - Nhi u lu n đi m, quan đi m, nhi u khái ni m,... ph n ánh m c đ khác nhau các giá tr xã h i ch nghĩa c a nh ng phong trào hi n th c, đã th c s làm phong phú thêm cho kho tàng tư tư ng xã h i ch nghĩa, chu n b nh ng ti n đ lý lu n cho s k th a, phát tri n tư tư ng ch nghĩa xã h i lên m t trình đ m i. - Không ch là nh ng tư tư ng đơn thu n, m t s ngư i đã x thân, lăn l n ho t đ ng trong phong trào th c t nh phong trào công nhân và ngư i lao đ ng, đ t đó mà quan sát phát hi n nh ng giá tr tư tư ng m i, ch không ph i là nghĩ ra t đ u óc. 4.2. Nh ng h n ch và nh ng nguyên nhân: - Các nhà không tư ng đ u th k XIX không th thoát kh i quan ni m duy tâm v l ch s . H cho r ng, chân lý vĩnh c u đã có, đã t n t i đâu đó, ch c n có con ngư i tài ba xu t chúng là có th phát hi n ra, có th tìm th y. Khi đã tìm th y, ch c n nh ng ngư i đó thuy t ph c toàn xã h i là xây d ng đư c xã h i m i. Trang 15
- Bài gi ng: ch nghĩa xã h i khoa h c - H u h t các nhà không tư ng đ u có khuynh hư ng đi theo con đư ng ôn hoà đ c i t o xã h i b ng pháp lu t và th c nghi m xã h i. M t s ít khác thì ch trương kh i nghĩa nhưng chưa có s chu n b . Dù ch trương b ng con đư ng nào, các nhà tư tư ng xã h i ch nghĩa trư c Mác đ u đã không ch ra đư c con đư ng cách m ng nh m th tiêu ch đ tư b n ch nghĩa, xây d ng ch đ xã h i m i. B i các ông đã không th gi i thích đư c b n ch t c a ch đ nô l làm thuê tư b n, không th phát hi n ra nh ng quy lu t n i t i chi ph i con đư ng, cách th c cho nh ng chuy n bi n ti p theo c a xã h i. - Các nhà tư tư ng xã h i ch nghĩa trong các th i kỳ đã không th phát hi n ra l c lư ng xã h i tiên phong có th th c hi n cu c chuy n bi n cách m ng t ch nghĩa tư b n lên ch nghĩa xã h i và ch nghĩa c ng s n. L c lư ng y là giai c p công nhân. - Nh ng h n ch nêu trên có tính l ch s là đi u không th tránh kh i. Nhưng nh ng gì mà các ông đ l i th c s là m t đóng góp vô giá vào kho tàng tư tư ng xã h i ch nghĩa. III. S HÌNH THÀNH CH NGHĨA XÃ H I KHOA H C 1. Nh ng đi u ki n và ti n đ khách quan 1.1. Đi u ki n kinh t xã h i: nh ng năm 40 c a th k XIX, phương th c s n xu t tư b n ch nghĩa phát tri n m nh m , cùng v i s ra đ i c a các khu công nghi p l n, giai c p công nhân cũng có s gia tăng nhanh chóng v s lư ng và ch t lư ng. Đây là l c lư ng quan tr ng làm nên s giàu có trong xã h i tư b n, nhưng l i không có tư li u s n xu t, nên ph i bán s c lao đ ng cho nhà tư b n và b giai c p tư s n bóc l t giá tr th ng dư. Nhi u cu c đ u tranh c a giai c p công nhân ch ng l i s th ng tr áp b c bóc l t c a giai c p tư s n có tính kh i nghĩa, có t ch c trên quy mô r ng kh p, tiêu bi u là nh ng cu c kh i nghĩa c a nh ng ngư i th d t Ly Ông (Pháp) năm 1831 và năm 1834, phong trào Hi n chương nư c Anh kéo dài 10 năm, cu c đ u tranh c a công nhân Xi Lê Di năm 1934. Trong đi u ki n y ph i có lý lu n tiên phong d n đư ng. 1.2.Ti n đ văn hoá và tư tư ng: - V khoa h c t nhiên: + M t là, đ nh lu t b o toàn và chuy n hoá năng lư ng c a các nhà khoa h c: Mayer, Helmholt (Hem-hôn), Faraday, Joule (Jun), Lence (Lenxơ). + Hai là, thuy t t bào c a Scheiden (Sâyđin) và Schwan (Swannơ). + Ba là, thuy t ti n hoá c a Darwin (Đác uyn) ngư i Anh - V khoa h c xã h i: n i b t nh t là dòng tri t h c c đi n Đ c như Hegel và Feuerbach (Phơbách); kinh t chính tr h c c đi n c a A.Smith và c a D.Ricardo, ch Trang 16
- Bài gi ng: ch nghĩa xã h i khoa h c nghiã xã h i không tư ng phê phán c a H.Saintsimon (xanh xi mông), Ch.Fourier (Phu Ri ê) và R.Owen (Ô-Oen). Nh ng giá tr khoa h c, nh ng c ng hi n mà các ông đ l i đã t o ra các ti n đ cho các nhà tư tư ng, các nhà khoa h c th h sau k th a. 2. Vai trò c a Các Mác và Ăngghen 2.1. Các Mác (Karl Marx): sinh ngày 5 – 5 - 1818 t i thành ph Trier (Tơ-re-vơ) t nh Ranh thu c Đông Đ c, cha là lu t sư g c ngư i Do Thái, m g c ngư i Hà Lan, năm 23 tu i nh n b ng ti n sĩ tri t h c. Tháng 10/1843 Mác sang Pari là nơi có đ y đ đi u ki n đ ông tr c ti p nghiên c u phong trào đ u tranh c a giai c p công nhân, ch nghĩa xã h i không tư ng và tri t h c duy v t Pháp, có th coi đây là bư c ngo t căn b n đ Mác chuy n t l p trư ng duy tâm sang l p trư ng duy v t. Tháng 3/1848 cách m ng n ra Đ c, Mác tr v quê hương nhưng đ n năm 1849 b tr c xu t kh i nư c Đ c, r i nư c Đ c ông đ n Pari, sau đó đ n Luân Đôn và b t tay vi t tác ph m “Ngày 18 tháng sương mù c a Lui-bô-na-pác-tơ” (1851-1882), kinh t chính tr và b tư b n (1859). Ông m t ngày 14/3/1883 đư c nh ng ngư i lao đ ng nghèo chôn nghĩa đ a Hai-gh t, nghĩa đ a dành cho nh ng ngư i nghèo khó. 2.2. Phri-đơ-rích Ăng-ghen (Friedrich Engels) sinh ngày 28 -11 - 1820 t i thành ph Barmen (Bác Men) nư c Đ c trong m t gia đình tư s n công nghi p ngành d t, m t ngày 5/8/1895. Ngay t nh ông đã say mê nghiên c u tri t h c và khoa h c t nhiên. Năm 1841 ông tham gia quân đ i và cũng là d p tham gia vào nhóm Hê-ghen tr , cu i năm 1842 ông sang Anh và tham gia vào phong trào đ u tranh c a giai c p công nhân. Năm 1844 ông g p Các Mác và t đây tình đ ng chí, tình b n b t đ u g n ch t hai con ngư i vĩ đ i l i v i nhau, chính trong th i kỳ này ông đã t b l p trư ng tri t h c duy tâm đ b t tay vào nghiên c u tri t h c duy v t. Ông đã cùng Các Mác gia nh p liên đoàn nh ng ngư i c ng s n. Năm1848-1849 ông tham gia kh i nghĩa Ba Đen, kh i nghĩa th t b i, ông b b t và b c m tù Bru-xen, vư t ng c ông tr n sang Th y S , r i sang Anh. T năm 1870-1895 ông s ng Luân Đôn, cùng v i Mác lãnh đ o qu c t c ng s n, th i gian này ông vi t tác ph m lu n chi n n i ti ng: “Ch ng Đuy Rinh”, tác ph m có tác d ng ch ng l i các trào lưu tư tư ng thù đ ch v i ch nghĩa Mác. Sau khi Mác m t ông đã vi t ti p và cho xu t b n cu n II-III b tư b n nhưng ch đ tên Mác. Tóm l i: Mác và Ăng-ghen đ u sinh ra m t qu c gia có n n tri t h c phát tri n. B ng trí tu uyên bác, các ông đã ti p thu v i m t tinh th n phê phán, ch n l c, k th a đ t ng bư c xây d ng h c thuy t c a mình v i hai phát hi n vĩ đ i: h c thuy t giá tr th ng dư và ch nghĩa duy v t l ch s , nh đó làm cho ch nghĩa xã h i t không tư ng tr thành ch nghĩa xã h i khoa h c. Trang 17
- Bài gi ng: ch nghĩa xã h i khoa h c III. CÁC GIAI ĐO N PHÁT TRI N CH NGHĨA XÃ H I KHOA H C 1. Giai đo n Mác và Ăngghen (1844-1895) Tác ph m “Tuyên ngôn c a Đ ng c ng s n” do C.Mác - Ph. Ăngghen vi t chung, xu t b n l n đ u tiên vào tháng 2 năm 1848 là cơ s đ t n n t ng đánh d u s ra đ i c a ch nghĩa xã h i khoa h c, và sau “tuyên ngôn c a Đ ng c ng s n”, qua t ng k t kinh nghi m các cu c đ u tranh c a giai c p công nhân Pháp và Đ c trong kho ng th i gian t 1848 -1852. Qua theo dõi, ch đ o và t ng k t bài h c kinh nghi m c a công xã Pari (1871) C.Mác – Ph. Ăngghen đã k t lu n: đ giành đư c quy n th ng tr v chính tr , giai c p công nhân ph i đ p tan b máy Nhà nư c quan liêu c a giai c p tư s n, thi t l p n n chuyên chính vô s n, đ ng th i ph i liên minh đư c v i các t ng l p lao đ ng khác t o thành đ ng l c căn b n c a cách m ng, ph i gi i quy t đúng đ n v n đ dân t c và giai c p, ph i xác đ nh th i kỳ quá đ , th i kỳ chuyên chính là m t quá trình lâu dài. 2. Lênin phát tri n, v n d ng trong hoàn c nh l ch s m i . V.I.Lênin 1870 -1924 (Vladimir Ilich Ulyanov Lenine), là ngư i k t c s nghi p c a Mác và Ăngghen. Nh ng đóng góp c a Lênin có th đư c chia thành hai th i kỳ cơ b n 2.1. Th i kỳ trư c Cách M ng Tháng Mư i Nga: Trên cơ s k th a và v n d ng sáng t o các nguyên lý cơ b n c a ch nghĩa xã h i khoa h c, phân tích và t ng k t m t cách nghiêm túc các s ki n l ch s di n ra trong đ i s ng kinh t - xã h i c a hoàn c nh l ch s m i, V.I.Lênin phát hi n và trình bày m t cách có h th ng nh ng khái ni m ph m trù khoa h c ph n ánh nh ng quy lu t, nh ng thu c tính b n ch t chi ph i s v n đ ng bi n đ i c a đ i s ng xã h i trong quá trình chuy n bi n t t y u t ch nghĩa tư b n lên ch nghĩa xã h i và ch nghĩa c ng s n. Đó là các tri th c v Đ ng ki u m i c a giai c p công nhân, v các nguyên t c t ch c, cương lĩnh, sách lư c trong n i dung ho t đ ng c a Đ ng; v cách m ng xã h i ch nghĩa và chuyên chính vô s n, cách m ng dân ch tư s n ki u m i và các đi u ki n t t y u cho s chuy n bi n sang cách m ng xã h i ch nghĩa; nh ng v n đ mang tính quy lu t c a cách m ng xã h i ch nghĩa, xây d ng ch nghĩa xã h i và b o v T qu c xã h i ch nghĩa, v n đ dân t c và cương lĩnh dân t c, đoàn k t và liên minh c a giai c p công nhân v i nông dân và các t ng l p lao đ ng khác; nh ng v n đ v quan h qu c t và ch nghĩa qu c t vô s n, quan h cách m ng ch nghĩa v i phong trào gi i phóng dân t c. Bên c nh ho t đ ng lý lu n, V.I.Lênin đã t ng bư c lãnh đ o Đ ng c a giai c p công nhân Nga t p h p l c lư ng đ u tranh ch ng ch đ chuyên ch Nga Hoàng, ti n t i giành chính quy n v tay giai c p công nhân và nhân dân lao đ ng Nga. 2.2. Th i kỳ sau Cách M ng Tháng Mư i: Trang 18
- Bài gi ng: ch nghĩa xã h i khoa h c Sau th ng l i c a Cách M ng Tháng Mư i, do yêu c u c a công cu c xây d ng ch đ m i, V.I.Lênin đã ti n hành phân tích làm rõ n i dung, b n ch t c a th i kỳ quá đ lên ch nghĩa xã h i và b t tay t ch c các chính sách kinh t , xác đ nh chính sách kinh t m i nh m s d ng và h c t p các kinh nghi m t ch c, qu n lý kinh t c a ch nghĩa tư b n đ c i t o n n kinh t ti u nông l c h u c a nư c Nga Xô - vi t. Cũng trong th i kỳ này Lênin đã vi t nhi u tác ph m kinh đi n, trong đó đã nêu ra và lu n gi i cho m t lo t nh ng v n đ cơ b n c a ch nghĩa xã h i khoa h c, đ u tranh ch ng l i m i trào lưu c a ch nghĩa xét l i, ch nghĩa giáo đi u và b nh t khuynh trong phong trào c ng s n và công nhân qu c t . 3. S phát tri n, v n d ng ch nghĩa xã h i khoa h c sau khi Lênin t tr n - Có th nêu m t cách v n t t nh ng n i dung cơ b n s v n d ng, phát tri n ch nghĩa xã h i khoa h c trong hơn 80 năm qua như sau: M i th ng l i c a cách m ng th gi i đ u là s v n d ng nh ng nguyên lý cơ b n c a ch nghĩa xã h i khoa h c vào th c ti n phong trào c ng s n và phong trào công nhân qu c t m i nư c cũng như c a c h th ng xã h i ch nghĩa th gi i. Trong đó chi n th ng phát xít là ti n đ quan tr ng nh t d n đ n s tan rã ch nghĩa th c dân cũ và m i, là s hình thành và phát tri n c a h th ng ch nghĩa xã h i…. Đi u này đã đ y nhanh ti n trình v n đ ng c a quy lu t l ch s nhân lo i v phía trư c. Cùng v i nh ng thành t u trong hoà bình xây d ng, các nư c xã h i ch nghĩa đã góp ph n quan tr ng vào đ u tranh vì dân sinh, dân ch , ti n b xã h i trên toàn th gi i. Các Đ ng c ng s n và phong trào công nhân qu c t đã t ng k t và ti p t c phát tri n b sung nhi u n i dung quan tr ng cho ch nghĩa xã h i khoa h c, c v lý lu n l n phương hư ng, gi i pháp xây d ng ch đ xã h i m i m i nư c, góp ph n quan tr ng vào quá trình v n d ng, phát tri n b sung và hoàn thi n ch nghĩa xã h i khoa h c. Đi u này có th ch ng minh nơi này và đâu, các Đ ng c ng s n nh n th c đúng, v n d ng sáng t o vào hoàn c nh l ch s c th thì đó cách m ng phát tri n và thu đư c nh ng th ng l i. Trong trư ng h p ngư c l i, cách m ng s lâm vào thoái trào và b th t b i. V n đ đ t ra đ i v i ch nghĩa xã h i khoa h c là t trong nh ng thành công và th t b i c n ph i nghiêm túc phân tích, khái quát và rút ra nh ng bài h c kinh nghi m, t đó đ có nh ng phương th c, bi n pháp ch trương chi n lư c và sách lư c h p lý trong hoàn c nh m i, đ ng th i ti p t c b sung và phát tri n sáng t o ch nghĩa xã h i khoa h c hoàn thi n phù h p v i tình hình m i. 4. S v n d ng, phát tri n ch nghĩa xã h i khoa h c c a Đ ng ta Trang 19
- Bài gi ng: ch nghĩa xã h i khoa h c L ch s dân t c Vi t Nam t khi có Đ ng lãnh đ o cho th y, nh ng th ng l i, nh ng thành t u c a cách m ng luôn g n li n v i quá trình v n d ng sáng t o, phát tri n và hoàn thi n lý lu n c a ch nghĩa xã h i khoa h c trong nh ng đi u ki n l ch s c th c a th i đ i, trên cơ s th c ti n Vi t Nam. Trong s nghi p vĩ đ i y, s xu t hi n và nh ng c ng hi n vĩ đ i c a ch t ch H Chí Minh đã làm phong phú thêm kho tàng lý lu n ch nghĩa Mác – Lênin, c v lý lu n, cách th c, bi n pháp và chi n lư c sách lư c vào th c ti n cách m ng Vi t Nam. Ch nghĩa Mác – Lênin, tư tư ng H Chí Minh đã và đang th c s là n n t ng tư tư ng, kim ch nam cho m i hành đ ng cách m ng nư c ta trư c kia, cũng như trong quá trình xây d ng ch nghĩa xã h i và b o v t qu c xã h i ch nghĩa hi n nay. Nh ng đóng góp, b sung và phát tri n cũng như s v n d ng c a Đ ng ta có th đư c tóm t t như sau: - Đ c l p dân t c g n li n v i ch nghĩa xã h i là m t tính quy lu t c a cách m ng Vi t Nam, trong đi u ki n th i đ i ngày nay. - Xây d ng và phát tri n n n kinh t th trư ng theo đ nh hư ng xã h i ch nghĩa, tăng cư ng vai trò qu n lý c a Nhà nư c. Gi i quy t đúng đ n m i quan h gi a tăng trư ng kinh t v i công b ng xã h i. Xây d ng phát tri n kinh t ph i đi đôi v i gi gìn, phát huy b n s c văn hoá dân t c và b o v môi trư ng sinh thái. - M r ng kh i đ i đoàn k t dân t c, phát huy s c m nh c a m i giai c p và t ng l p nhân dân, m i thành ph n dân t c và tôn giáo, m i công dân Vi t Nam trong nư c hay nư c ngoài, t o cơ s xã h i r ng l n và th ng nh t cho s nghi p xây d ng ch đ xã h i m i. - Tranh th t i đa s đ ng tình, ng h và giúp đ c a nhân dân th gi i, khai thác m i kh năng có th h p tác nh m m c tiêu xây d ng và phát tri n theo đ nh hư ng xã h i ch nghĩa, k t h p s c m nh dân t c v i s c m nh th i đ i. - Gi v ng và tăng cư ng vai trò lãnh đ o c a Đ ng c ng s n Vi t Nam – nhân t quan tr ng hàng đ u b o đ m th ng l i c a s nghi p công nghi p hoá, hi n đ i hoá và quá đ lên ch nghĩa xã h i Vi t Nam. Khâu then ch t đ đ m b o tăng cư ng vai trò lãnh đ o c a Đ ng là ph i coi tr ng công tác xây d ng Đ ng, nâng cao ch t lư ng đ i ngũ Đ ng viên, nâng cao năng l c lãnh đ o và s c chi n đ u c a Đ ng. T th c ti n 20 năm đ i m i, Đ ng ta rút ra năm bài h c kinh nghi m: + M t là, trong quá trình đ i m i ph i kiên đ nh m c tiêu đ c l p dân t c và ch nghĩa xã h i trên n n t ng c a ch nghĩa Mác - Lênin và tư tư ng H Chí Minh. + Hai là, đ i m i toàn di n, đ ng b , mang tính k th a ch n l c và có nh ng bư c đi, hình th c và cách làm phù h p. Trang 20
Chính trị học
Báo chí - Truyền thông
Xã hội học
Giáo dục học
Tâm lý học
Lịch sử - Văn hoá
Triết học
Ngôn ngữ học
Thư viện thông tin
Văn học nước ngoài
Ngư nghiệp
Hành chính - Pháp luật
Địa lý - Địa danh
Văn học Việt nam
Lịch sử Đảng
CNXH - KH
Tư Tưởng HCM
Ngụ ngôn - Cổ tích
Ca dao - Tục ngữ
Hoá học
Sinh học
Y khoa - Dược
Kinh tế học