Xem mẫu
- Ch¨
Ch¨n nu«i tr©u bß c¸i NỘI DUNG
sinh s¶n • CÊu t¹o c¬ quan sinh dôc c¸i
- Chu kú ®éng dôc
- Mang thai vµ ®Î
- Phôc håi sinh dôc sau ®Î
- Ph¸t hiÖn ®éng dôc, phèi gièng vµ kh¸m thai
- Nu«i dìng vµ ch¨m sãc
ch¨
- §¸nh gi¸ kh¶ n¨ng sinh s¶n
n¨
- Nh©n tè ¶nh híng tíi sinh s¶n
- §iÒu khiÓn sinh s¶n
2
c¬ quan sinh dôc c¸i
§Þnh vÞ c¬ quan sinh dôc c¸i
NiÖu qu¶n
¢m ®¹o
Tr. trµng Th©n T.cung
Manh nang
HËu m«n
¢m m«n trùc trµng
Sõng tö cung cæ t/c
Lç niÖu Buång trøng
X¬ng chËu Mµng treo lín ©m ®¹o tö cung
Bãng ®¸i Loa kÌn Vßi Falop Cæ tõ cung
èng dÉn
B.trøng
trøng
3 4
C¸c c¬ quan sinh dôc bªn trong CÊu t¹o cæ tö cung bß
t¹
Lç T/C Cæ tö cung
¢m ®¹o
NÕp gÊp vßng
Manh nang Th©n tö cung
5 6
1
- C¸c cÊu tróc trªn buång trøng bß
No·n bao chÝn
No·n bao ®ang Trøng rông
ph¸t triÓn
No·n bao vì
M« ®Öm
ThÓ vµng
M¹ch qu¶n
7 Contents
8
Chu kú ®éng dôc TiÒn ®éng dôc
- Trªn buång trøng mét no·n bao lín b¾t lín nhanh
(sau khi thÓ vµng cña chu kú tríc bÞ tho¸i ho¸).
Rông trøng - V¸ch ©m ®¹o dµy lªn, ®êng sinh dôc t¨ng sinh,
t¨
Sau ®éng dôc
xung huyÕt.
- C¸c tuyÕn sinh dôc phô t¨ng tiÕt dÞch nhên trong
t¨
suèt, khã ®øt.
§éng dôc - ¢m m«n h¬i bãng mäng. Cæ tö cung hÐ më.
Yªn tÜnh - Bá ¨n, hay kªu rèng vµ ®¸i r¾t.
TiÒn ®éng dôc Yªn tÜnh - Cã nhiÒu bß ®ùc theo trªn b·i ch¨n, nhng cha
ch¨
chÞu ®ùc.
N·o
TuyÕn Buång
yªn trøng
9 10
§éng dôc HËu ®éng dôc
- Bß chÞu ®ùc cao ®é.
- C¬ quan sinh dôc dÇn trë
- Thêi gian chÞu ®ùc dao ®éng trong kho¶ng 6-30
6- l¹i tr¹ng th¸i b×nh thêng
tr¹ b×
giê, bß t¬ trung b×nh 12 giê, bß c¸i sinh s¶n 18 giê.
b× (kho¶ng 5 ngµy).
- Niªm dÞch ch¶y ra nhiÒu, cµng vÒ cuèi cµng - Con c¸i thê ¬ víi con ®ùc vµ
tr¾ng ®ôc nh hå nÕp, ®é keo dÝnh t¨ng.
t¨ kh«ng cho giao phèi.
- ¢m m«n mµu hång ®á, cµng vÒ cuèi cµng thÈm. - Niªm dÞch trë thµnh b· ®Ëu.
- Cæ tö cung më réng, hång ®á. - Sau khi th«i chÞu ®ùc 10-12
10-
Rông trøng ThÓ vµng ho¸ giê th× rông trøng. Kho¶ng
th×
70%
70% sè lÇn rông trøng vµo
Hµnh vi No·n bao ban ®ªm.
®éng dôc trªn buång
trøng - Cã kho¶ng 50% bß c¸i vµ
50%
90%
90% bß t¬ bÞ ch¶y m¸u trong
giai ®o¹n nµy.
®o¹
DÞch no·n bao No·n bao
11 12
2
- Ngo¹i c¶nh: T0, as,
Thêi kú yªn tÜnh §iÒu hoµ chu kú ®éng dôc d2, mïi vÞ …
TÝn hiÖu tõ vá n·o
- §Æc trng bëi sù tån t¹i cña thÓ vµng
(+)
- NÕu kh«ng cã chöa th× thÓ vµng sÏ thµnh thôc
th× Hypothalamus
kho¶ng 8 ngµy sau khi rông trøng vµ tiÕp tôc ho¹t (+)GnRH
®éng (tiÕt progesteron) trong vßng 8-9 ngµy n÷a vµ
8- n÷ (+) (-)
Feed-back
sau ®ã tho¸i ho¸ (ngµy 16-17). Lóc ®ã mét giai ®o¹n
16-
tiÒn ®éng dôc cña mét chu kú míi l¹i b¾t ®Çu. (-)
Feed-back
(-)
- NÕu trøng ®îc thô tinh th× giai ®o¹n nµy ®îc thay
th× FSH
thÕ b»ng thêi kú mang thai (thÓ vµng tån t¹i vµ tiÕt Inhibin LH
progesteron), ®Î vµ mét thêi kú kh«ng cã ho¹t ®éng (-)
chu kú sau khi ®Î tríc khi bß c¸i trë l¹i cã ho¹t ®éng ThÓ
chu kú tiÕp. Trøng chÝn
vµng
vµ rông
ThÓ vµng Oestrogen
trªn Progesteron
buång trøng
13 14
Diễn biến trong chu kỳ động dục ở bò Sãng ph¸t triÓn no·n bao trong
chu kú ®éng dôc
Rụng trứng Rụng trứng
PGF2α E2 PGF2α
FSH LH Tiêu t hể vàng
Tiêu th
Noãn bao trội
φ (mm) P4
15
Hàm l ượng hormone
Noãn
Noãn bao
Thoái hóa trội
10
Thể vàng Progesterone
Nội mạc tử cung PGF2α
0 3 6 9 12 15 18 21
21
Động dục 5 10 15 Động dục Ngày
Ngày sau r ụng trứng
rụ trứ 16
Ginther et al.,
al.,
Sự thoái hoá thể vàng Nội mạc tử cung Thể vàng
(ngày 17 của chu kỳ)
Oxytocin receptors Oxytocin
α
PGF2α
Oxytoxin
Noãn bao trội
Thể vàng
(ngày 17)
PGF2α
Tiêu thể vàng
17
Rụng trứng 18
3
- Ph¸t triÓn no·n bao ë bß ®éng dôc vµ cã thai Phôi néi m¹c tö cung
PGF2α
Thể vàng chửa
Thể
Interferon tau (IFN-τ) ×
Oxytocin
P4
φ (mm) PGF2α
15
Noãn bao
trội
10
10 Thể vàng chửa Tiªu thÓ vµng
0 3 6
6 9 12 15 18 21 Kh«ng rụng trứng Rông trøng
ụng trứng
Ngày sau r 19 Contents
- Quá trình đẻ (1)
Quá trình đẻ (2)
n Chia thành 3 giai đoạn:
n Mở cổ tử cung
n Đẻ (sổ thai)
n Sổ nhau
25 26
Quá trình đẻ (3) HiÖn tîng bß ®Î
- Sù co bãp cña c¬ quan sinh dôc t¹o ra nh÷ng
nh÷ng
c¬n rÆn ®Èy thai qua cæ tö cung vµ ®i vµo ©m ®¹o.
- Bµo thai cµng ®i ra phÇn ngoµi th× cµng t¨ng kÝch
th× t¨
thÝch cho c¬ co bãp
- Bß mÑ bån chån, ®øng n»m kh«ng yªn, ch©n cµo
®Êt, cã con ch©n sau ®¸ vµo bông, lng cong lªn
mµ rÆn.
- Tö cung co bãp liªn tôc dån níc èi ra nhiÒu, thai
còng ®îc ®a ra nªn ¸p lùc trong bäc thai t¨ng
t¨
lªn lµm vì bäc èi. Sau khi vì èi søc rÆn cña gia
sóc cµng m¹nh ®Èy thai vµ mµng thai qua ®êng
sinh dôc (thêng sau 1 giê).
- PhÇn ®Çu cña thai ra tríc, tiÕp ®Õn phÇn ngùc
ra sau. Lóc nµy søc rÆn con mÑ gi¶m xuèng. PhÇn
cßn l¹i cña thai nhê søc ®¹p cña hai ch©n sau mµ
ra ngoµi hoµn toµn.
- Sau ®Î bß mÑ nghØ mét thêi gian råi quay l¹i liÕm
con
- Sau ®Î tö cung vÉn co bãp vµ tiÕp tôc nh÷ng
nh÷ng
27 28
c¬n rÆn ®a nhau thai ra ngoµi (4-6 giê)
(4-6 Contents
Phôc håi sinh dôc sau khi ®Î Thành phần của khoảng cách lứa đẻ
ĐẺ K/C lứa đẻ
Tử cung Buồng trứng
Phối
Phối giống
THỜI KỲ SAU ĐẺ
Đẻ (chửa lại)
(chửa lại Đẻ
Mang thai
Không (280 ngày)
chửa
Cạn sữa
Cơ co
(45-60 ngày)
Nội mạc hồi phục Tiết hócmôn
Xoang thải hết sản dịch Rụng trứng
Tiết sữa (10 tháng)
CHỬA LẠI
29
5
- Khoảng cách lứa đẻ Thời kỳ sau đẻ của bò cái
Hồi phục tử cung Đỉnh chu kỳ sữa
K/C lứa đẻ
Phối giống 0 Stress sau đẻ 45 ngày 60-90 ngày
Đẻ (Chửa) Mang thai Đẻ
Không (280 ngày) Đẻ khó Đông dục lần 1 Phối giống lần 1
chửa
Dry period Sát nhau
(45-60 days)
Nhiễm trùng tử cung
Ức chế
Rối loạn TĐC
Tiết sữa (10 tháng) gonadotropin do
Nang trứng bê bú
Viêm vú
Phôc håi sãng no·n bao sau ®Î Ph¸t hiÖn ®éng dôc,
phèi gièng vµ kh¸m thai
Bß s÷a
n Ph¸t hiÖn ®éng dôc
n X¸c ®Þnh thêi gian
phèi gièng thÝch hîp
Bß thÞt nu«i con bó n Kh¸m thai
Ngµy cña chu kú
Contents 33 Contents 34
Ph¸t hiÖn ®éng dôc Quan s¸t trùc tiÕp
a. Quan s¸t trùc tiÕp +>
b. Dïng bß ®ùc thÝ t×nh
- Cã thÓ dïng ®ùc thÝ t×nh víi chÐn s¬n
®¸nh dÊu.
c. Dïng c¸c dông cô hç trî ph¸t hiÖn ®éng dôc
- ChØ thÞ mµu: Dïng chÊt keo dÝnh trªn xèp
nhuém mµu g¾n lªn m«ng bß c¸i vµ cã thÓ ®æi
mµu khi bß c¸i ®éng dôc ®îc con kh¸c nh¶y
lªn nhiÒu lÇn.
- S¬n ®u«i. B«i mét líp s¬n ë cuèng ®u«i
bß c¸i. Líp s¬n nµy sÏ bÞ xo¸ khi bß c¸i ®éng
dôc ®îc nh÷ng con kh¸c nh¶y lªn.
d. Sê n¾n qua trùc trµng
e. Dïng bß c¸i kÝch dôc b»ng xö lý víi
testosteron
f. X¸c ®Þnh hµm lîng progesteron trong s÷a
35 36
6
- 37 38
Phát hiện động dục
39 40
Thêi gian phèi gièng thÝch hîp Thêi gian phèi gièng thÝch hîp
Quy t¾c S¸ng- ChiÒu:
S¸ng- ChiÒu:
Quan s¸t c¸c dÊu hiÖu ®éng dôc 2
lÇn/ngµy, nÕu thÊy bß c¸i ®éng
dôc vµo buæi s¸ng th× phèi vµo lóc
th×
chiÒu tèi, cßn nÕu thÊy ®éng dôc
vµo chiÒu tèi th× phèi vµo s¸ng
th×
sím ngµy h«m sau.
Cã thÓ tiÕn hµnh phèi tinh lÆp l¹i
12 giê sau lÇn phèi thø nhÊt.
41 42
7
- ChÈn ®o¸n cã thai NUÔI DƯỠNG VÀ CHĂM SÓC
n KiÓm tra qua trùc trµng è
n Nuôi dưỡng trâu bò cái sinh sản
n KiÓm tra b»ng m¸y siªu ©m
n Chăm sóc trâu bò cái mang thai
n KiÓm tra b»ng m¸y ®iÖn tim
n Hộ lý trâu bò đẻ
thai
n Hộ lý trâu bò sau khi đẻ
n Ph©n tÝch progesteron
trong s÷a hoÆc m¸u
s÷ n Nuôi dưỡng và chăm sóc sau khi đẻ
Contents 43 Contents 44
Nu«i dìng tr©u bß c¸i sinh s¶n Ch¨
Ch¨m sãc bß c¸i mang thai
1. Tiªu chuÈn ¨ n - Thêng xuyªn gi÷ vÖ sinh th©n thÓ
gi÷
- Nhu cÇu duy tr ×
tr× - Bß cµy kÐo cho nghØ lµm viÖc tríc vµ sau khi ®Î 1 th¸ng.
- Nhu cÇu nu«i thai - Bß s÷a ph¶i cho c¹n s÷a tríc khi ®Î 45-60 ngµy.
s÷ s÷ 45-
- Nhu cÇu tÝch luü - Ph©n ®µn theo thêi gian cã chöa (nÕu nu«i tËp trung)
- Nhu cÇu s¶n xuÊt - Kh«ng ch¨n d¾t ë nh÷ng n¬i dèc trªn 20-25o.
ch¨ nh÷ 20-
2. KhÈu phÇn ¨ n - Ch¨n th¶ ë nh÷ng n¬i cá tèt, gÇn chuång, dÔ quan s¸t
Ch¨ nh÷
- Phèi hîp tõ nhiÒu lo¹i thøc ¨n cã thÓ cã. - Chuång tr¹i ph¶i s¹ch sÏ, yªn tÜnh, kh«ng tr¬n.
- CÇn chó ý ®Õn sù ph¸t triÓn cña thai: Thêi kú ®Çu nªn - §èi víi bß t¬ vµ bß thÊp s¶n cÇn kÝch thÝch xoa bãp bÇu vó
lÊy thøc ¨n th« xanh lµ chñ yÕu; vÒ cuèi nªn gi¶m thøc tõ th¸ng cã thai thø 5 trë ®i.
¨n cã dung tÝch lín, t¨ng thøc ¨n cã hµm lîng dinh
t¨
dìng cao. - §èi víi bß s¾p ®Î kh«ng nªn t¸c ®éng vµo bÇu vó
- §iÒu chØnh khÈu phÇn ®Ó bß kh«ng qu¸ bÐo hay qu¸
gÇy tríc khi ®Î
45 46
Hé lý bß ®Î
- ChuÈn bÞ dông cô ®ì ®Î, buång ®Î vµ còi bª.
Ngôi thai bình thường
- Dïng cá kh« s¹ch lãt nÒn dµy 3-5 cm.
- §Ó bß ë ngoµi chuång, dïng n íc s¹ch pha thuèc tÝm 0,1% hay n íc
muèi röa s¹ch toµn bé phÇn th©n sau cña bß.
- Lau kh« vµ s¸t trïng b»ng dung dÞch crezin 1%.
- Dïng b«ng cån s¸t trïng bé phËn sinh dôc bªn ngoµi (mÐp ©m m«n).
- Cho bß vµo buång ®Î ®· cã chuÈn bÞ s½n, cã cá vµ n íc uèng ®©y ®ñ.
- §Ó bß yªn tÜnh, tr¸nh ng êi vµ bß kh¸c qua l¹i.
- Khi bß c¸i b¾t ®Çu rÆn ®Î cã thÓ cho tay vµo ® êng sinh dôc kiÓm tra
thai. NÕu thai b×nh thêng th× ®Ó tù ®Î. NÕu thai trong t thÕ kh«ng
b×nh thêng th× nªn chØnh ng«i thai cho bß mÑ dÔ ®Î.
- Kh«ng ®îc l«i kÐo thai qu¸ sím, lµm tæn th ¬ng ®êng sinh dôc, trõ
trêng hîp ®Î ng îc th× viÖc l«i thai l¹i rÊt cÇn thiÕt ®Ó tr¸nh thai bÞ
ng¹t do uèng ph¶i n íc thai.
- XÐ r¸ch mµng èi vµ lau s¹ch n íc nhên dÝnh ë mòi thai nÕu ®Çu thai
®· ra h¼n mµ vÉn vÞ mµng èi bao bäc. 47 48
8
- Ng«i thai kh«ng b×nh thêng
b× Hé lý bª con sau khi ®Î
- Mãc s¹ch nhít ë miÖng vµ hai lç mòi ®Ó
tr¸nh cho bª ng¹t thë
- Dïng r¬m hay bao t¶i s¹ch lau qua nhít bÈn
cho bª.
- NÕu thÊy bª cã triÖu chøng bÞ ng¹t thë th
th××
ph¶i lµm h« hÊp nh©n t¹o.
- §Ó cho bß mÑ liÕm s¹ch bª con.
- C¾t rèn: vuèt s¹ch m¸u ë d©y rèn cho vÒ
phÝa con con, s¸t trïng d©y rèn b»ng cån i èt
i--èt
5%, dïng kÐo ®· s¸t trïng c¾t rèn c¸ch thµnh
bông chõng 8 -10cm vµ s¸t trïng chç c¾t rèn
8-
b»ng cån i -èt 5%.
i-
- C©n bª tríc tríc khi cho bó s ÷a ®Çu.
s÷ a
- Cho bª bó trùc tiÕp s ÷a ®Çu cña chÝnh mÑ
s÷ a
nã, chËm nhÊt lµ 1 giê sau khi ®Î.
49 50
Hé lý bß mÑ sau khi ®Î
Nu«i dìng ch¨m sãc bß giai ®o¹n
ch¨
- Cho uèng níc muèi hay chÝnh n íc èi cña
nã. sau ®Î
- §Ó s½n cá ngon trong chuång cho bß tù ¨n. Hai
ba giê sau cã thÓ cho ¨n ch¸o lo·ng. n Cho ¨n thøc ¨n chÊt lîng
- Röa s¹ch phÇn th©n sau b»ng n íc s¹ch cã pha cao (bï l¹i thu nhËn gi¶m).
thuèc tÝm 0,1% , níc muèi sinh lý 0,9% hay n T¨ng hµm lîng protein,
crezin 1%. kho¸ng vµ vitamin trong khÈu
- Dïng cá kh« x¸t m¹nh lªn c¬ thÓ bß ®¶m b¶o phÇn (do c©n b»ng n¨ng
n¨
cho tuÇn hoµn lu th«ng, kh«ng cho n»m nhiÒu
lîng ©m)
®Ò phßng b¹i liÖt sau khi ®Î.
- KiÓm tra s÷a ®Çu, nÕu s÷a tèt th× cho bª bó. S÷a n §iÒu trÞ bÖnh s¶n khoa (nÕu
®Çu cÇn ®Õn ®©u v¾t ®Õn ®ã. cã).
- Khi bß ®· sæ nhau ra ngoµi th× ph¶i kiÓm tra n Theo dâi ®éng dôc cÈn thËn
thËt kü xem nhau thai cã b×nh th êng hay kh«ng. vµ phèi gièng kÞp thêi.
- NÕu qu¸ 12 giê mµ nhau kh«ng ra th× ph¶i can Contents
thiÖp. 51 52
NS sữa
(kg/con/ Khoảng cách lứa đẻ lý tưởng
®¸nh gi¸ søc sinh s¶n cña ngày)
tr©u bß c¸i đỉnh của chu kỳ sữa
30
n 1. Tuæi ®Î løa ®Çu
n + Tuæi ®éng dôc lÇn ®Çu 20
n + Tuæi phèi gièng lÇn ®Çu
n 2. Kho¶ng c¸ch løa ®Î 10
n + Chöa l¹i sau khi ®Î
l¹ đẻ n đẻ n + 1
n + Đéng dôc l¹i sau khi ®Î
l¹
-2 -1 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
n + Tû lÖ thô thai 11 12 1 2tháng sau
đầu chu kì giữa chu kì cạn sữa khi đẻ
n + Thêi gian mang thai Thụ tinh
cuối chu kì
nhân tạo Chửa (9 tháng) Contents
53 54
9
- C¸c nh©n tè ¶nh hëng ®Õn
kh¶ n¨ng sinh s¶n cña bß c¸i
n¨
1. §Æc ®iÓm bÈm sinh ®iÒu khiÓn sinh s¶n
- Chi phèi cña di truyÒn ®èi víi c¸c tÝnh tr¹ng sinh s¶n
- Kh¶ n¨ng thÝch nghi
n¨
- C¸c cè tËt bÈm sinh, nhÊt lµ cè tËt vÒ ®êng sinh dôc
• Gây động dục đồng
2. Nu«i dìng
- Møc nu«i dìng loạt
- Lo¹i h×nh thøc ¨n
h×
• Kích thích động dục
- C©n b»ng c¸c chÊt dinh dìng
3. Ch¨m sãc qu¶n lý
Ch¨ • Gây rụng nhiều
- Ch¨m sãc søc khoÎ, bÖnh tËt
Ch¨
trứng và cấy truyền
- Ph¸t hiÖn ®éng dôc vµ kü thuËt phèi gièng
- C¸c bÖnh sinh s¶n vµ s¶n khoa phôi
4. C¸c nguyªn nh©n kh¸c
- Gi¸ c¶ bª gièng,
- ChÝnh s¸ch
- Ph¬ng phÊp chän phèi
- Tuèi gia sóc
- Thêi tiÕt-khÝ hËu
tiÕt- Contents
- Møc ®é lao t¸c Contents55 56
g©y ®éng dôc vµ rông trøng Ph¬ng ph¸p g©y ®éng dôc vµ rông
®ång lo¹t
lo¹ trøng ®ång lo¹t
lo¹
1. Tiªu huû thÓ vµng:
n Tiªu huû thÓ vµng => gi¶m progesteron => - Tiªu huû c¬ häc
no·n bao ph¸t triÓn => ®éng dôc vµ rông - Sö dông prostaglandin F2α (PGF2α) hay c¸c
F2 (PGF2
trøng sím. chÊt t¬ng tù
- KÕt hîp PG víi gonadotropin
n Progesterone ngo¹i sinh => øc chÕ ®éng
2. Dïng progesterone ngo¹ i sinh
ngo ¹
dôc vµ rông trøng ë gia sóc ®· tho¸i ho¸ thÓ - Dïng progesteron tù nhiªn hay tæng hîp
vµng tù nhiªn. (progestogen)
- KÕt hîp progesteron víi gonadotropin
3. KÕt hîp progesteron víi PG hay estrogen
57 < 58
G©y rông nhiÒu trøng vµ
kÝch thÝch ®éng dôc vµ CÊy truyÒn ph«i
rông trøng ë tr©u bß
Bò nhận phôi
Bò cho phôi
n C¸c hocm«n ngo¹i sinh cã ho¹t lùc gonadotropin kÝch Gây động dục
thÝch sinh trëng vµ rông trøng ë gia sóc kh«ng nhîc đồng pha
n¨ng buång trøng Gây rụng nhiều trứng
n Progesteron ngo¹i sinh øc chÕ ph©n tiÕt gonadotropin tõ Động dục
tuyÕn yªn. Sau khi lo¹i bá øc chÕ t¹m thêi nµy Phối giống
gonadotropin tiÕt nhiÒu => t¨ng tiÕt FSH vµ LH => ®éng
t¨ng
Đực giống Cấy truyền phôi
dôc vµ rông trøng. Thu phôi
n Prostaglandin kÝch thÝch phôc håi, chèng viªm néi m¹c
Mang thai
tö cung, kÝch thÝch tiÕt GnRH => t¨ng tiÕt LH => kh«i
t¨
phôc nhanh tö cung vµ chu kú tÝnh ë gia sóc sau khi ®Î. Phối giống lại bình thường
hay gây rụng nhiều trứng
n H¹n chÕ bó => gi¶m øc chÕ ph©n tiÕt gonadotropin cña sau 2-3 tháng
tuyÕn yªn => ho¹t ®éng chu kú tÝnh trë l¹i sím sau khi
®Î.
- Bß nhËn ph«i
Bß cho ph«i - Bß nhËn ph«i lµ nh÷ng con “mang thai hé”, cho nªn
nh÷
khi chän lµm con nhËn ph«i kh«ng cÇn c ¨n cø vµo
c¨
phÈm gièng hay n¨ng suÊt cña b¶n th©n con bß ®ã.
n¨
n Bß c¸i cho ph«i ph¶i ® îc chän tõ ®µn h¹t - Bß nhËn ph«i chØ ¶nh hëng ®Õn viÖc tiÕp nhËn ph«i,
nh©n, cã nguån gèc vµ lý lÞch râ rµng, cã kh¶ mang thai mµ kh«ng ®ãng gãp vµo kiÓu di truyÒn cña
n¨ng sinh s¶n tèt. ®êi con.
- ChØ cÇn chän nh÷ ng con ®¹t c¸c yªu cÇu sau:
nh÷
n C¸c chØ tiªu sinh s¶n chÝnh ® îc quan t©m lµ n §Î Ýt nhÊt 2 th¸ng tríc ®ã (bß c¸i ®· sinh s¶n) hay bß t¬.
sè lîng, chÊt lîng ph«i còng nh cêng ®é n §ñ trëng thµnh vµ c¬ thÓ ®ñ lín. Do ®ã cÇn ph¶i biÕt gièng
vµ lo¹i ph«i sÏ ®îc cÊy ®Ó nã cã kh¶ n ¨ng mang thai ®Õn
n¨ ng
khai th¸c ph«i tõ con bß ®ã. lóc ®Î vµ ®Î b ×nh thêng.
b×
n Kh«ng cã bÖnh tËt.
n Sinh trëng, ph¸t triÓn vµ sinh lý sinh s¶n b nh thêng.
b××nh
< 61
< 62
G©y rông nhiÒu trøng
Phèi gièng
Nguyªn lý:
T¨ng gonadotropin (FSH vµ LH) => nhiÒu no·n bao
ph¸t triÓn, chÝn vµ rông trøng n Khi bß cho ph«i ®· ® îc xö lý g©y siªu bµi
no·n vµ ®éng dôc, ng êi ta tiÕn hµnh thô tinh
Ph¬ng ph¸p: nh©n t¹o cho nã (sö dông tinh cña nh ÷ng ®ùc
nh÷ ng
1. Dïng c¸c hocm«n gonadotropin: tiªm PMSG hay gièng tèt).
FSH ®Ó kÝch thÝch no·n bao, sau vµi ngµy tiªm LH
hoÆc HCG ®Ó kÝch thÝch trøng rông n Nªn phèi lÆp l¹i 2 -3 lÇn, mçi lÇn c¸ch nhau tõ
2-
2. KÕt hîp Gonadotropin víi PGF2α
PGF2α 8 ®Õn 10 giê, v sau khi tiªm hãcm«n g©y siªu
v××
3. MiÔn dÞch inhibin (chñ ®éng hoÆc bÞ ®éng) => t¨ng
t¨ng
tiÕt FSH => t¨ng sè lîng trøng chÝn vµ rông
t¨ bµi no·n sè lîng trøng sÏ rông nhiÒu vµ kÐo
dµi sau mçi lÇn ®éng dôc.
< 63
<
64
Thu ph«i
• Cã hai ph¬ng ph¸p thu ph«i: ph ¬ng
KiÓm tra vµ ph©n lo¹i ph«i
ph¸p phÉu thuËt vµ ph ¬ng ph¸p kh«ng
phÉu thuËt. n Dung dÞch hót ra ® îc ®Ó l¾ng trong vßng 30
• TiÕn hµnh vµo ngµy thø 6, 7 hoÆc 8 sau phót, tríc khi kiÓm tra vµ ph©n lo¹i ph«i.
khi phèi tinh víi viÖc sö dông mét dông n ViÖc ph©n lo¹i ph«i dùa vµo kÝch th íc vµ h×nh
h×
th¸i cña ph«i, mÇu s¾c cña ph«i, sù ph©n bè,
cô chuyªn dïng (èng th«ng hai chiÒu) vµ
s¾p xÕp c¸c tÕ bµo ph«i.
dung dÞch röa tö cung (®ång thêi còng lµ
n Tiªu chuÈn ®¸nh gi¸ chÊt l îng ph«i bß s ÷a vµ
s÷ a
dung dÞch nu«i ph«i ngoµi c¬ thÓ mÑ). bß thÞt ë ViÖt Nam ®· ® îc Bé NN vµ PTNT
Dung dÞch thêng dïng lµ dung dÞch ban hµnh th¸ng 6/2002.
PBS (Phosphate Buffered Saline).
<
65 66
11
- B¶o qu¶n ph«i
Cắt phôi n NÕu ph«i kh«ng dïng ®Ó cÊy truyÒn ngay sau khi thu
th×
th× cã thÓ ®em b¶o qu¶n ®«ng l¹ nh ®Ó sö dông vÒ sau.
l¹
Sau khi thu ph«i, sè ph«i n Ph«i ®îc ®ãng vµo cäng r¹ tríc khi ®em cÊy hoÆc
r¹
s¶n xuÊt cã thÓ t¨ng h¬n b¶o qu¶n l¹nh.
l¹
nhiÒu lÇn nÕu ta ¸p dông n Víi trêng hîp b¶o qu¶n ®«ng l¹ nh, nhiÖt ®é ®îc h¹
l¹ h¹
c«ng nghÖ c¾t ph«i, tøc lµ
30°
tõ tõ trong thiÕt bÞ tù ®éng cho tíi -30°C.
t¸ch ph«i thµnh 2 hay 4
phÇn riªng biÖt ®Ó tõ mçi n Sau ®ã ph«i ®îc b¶o qu¶n trùc tiÕp trong nit¬ láng (-
(-
phÇn nµy sÏ t¸i t¹o thµnh 196°C) trong nhiÒu n¨m.
196° n¨
mét ph«i míi. n Glycerol 10% (1,4M) vµ Ethylene Glycol (EG) 1,5M
10% (1
thêng ®îc dïng lµm chÊt b¶o vÖ l ¹nh.
l¹
67 68
G©y ®éng dôc ®ång pha
Gi¶i ®«ng ph«i
n Ph«i cÇn ®îc cÊy cho con nhËn cã thêi gian ®éng dôc
cµng gÇn víi thêi gian ®éng dôc cña bß cho ph«i cµng
n Tríc khi cÊy truyÒn, ph«i b¶o qu¶n ®«ng l ¹nh ph¶i
l¹ tèt.
®îc gi¶i ®«ng.
n Gi¶i ®«ng còng ph¶i ®îc thùc hiÖn ë nhiÖt ®é 20- 20- n G©y ®éng dôc ®ång pha nh»m t¹o ra ®îc nhiÒu bß
300C. nhËn ph«i cã thêi gian ®éng dôc ®ång thêi víi bß cho
n Khi kh«ng thÓ gi¶i ®«ng ®îc ë nhiÖt ®é ®ã th× ph¶i
th× ph«i (nÕu cÊy ph«i t¬i) hoÆc phï hîp víi tuæi ph«i
pha lo·ng chÊt b¶o vÖ l¹nh cµng nhanh khi nhiÖt ®é
l¹ (nÕu cÊy ph«i ®«ng l¹nh).
cµng cao. n §Ó g©y ®éng dôc ®ång pha, ngêi ta cã thÓ sö dông
n LÊy cäng r¹ ra khái ni t¬ láng, gi÷ 10 gi©y vµ sau ®ã ë
r¹ gi÷ PMSG, PGF2 α, progesteron v.v.
PGF2α
300C trong 15-20 gi©y.
15- n Nh÷ hãc-
Nh÷ng hãc-m«n nµy ®îc dïng riªng lÎ hoÆc kÕt hîp
n Sau khi gi¶i ®«ng ®a ph«i vµo cäng r¹ ®Ó cÊy truyÒn.
r¹ víi c¸c liÒu lîng vµ ph¸c ®å kh¸c nhau t¬ng tù nh
kü thuËt g©y ®éng dôc ®ång lo¹t.
< <
69 70
CÊy truyÒn ph«i
n CÊy ph«i kh«ng phÉu thuËt: ph«i ®îc cÊy vµo 1/3 phÝa
trªn sõng tö cung.
n Ph«i ®îc ®a vµo cäng r¹ 0,25ml vµ ®Æt vµo ®Çu sõng tö
cung t¬ng øng víi phÝa buång trøng cã thÓ vµng ho¹t
®éng.
n Phong bÕ thÇn kinh tuû sèng thêng ®îc sö dông ®Ó lo¹i
bá co bãp trùc trµng vµ do ®ã cho phÐp ®Æt ph«i chÝnh
x¸c h¬n vµ Ýt g©y tæn th¬ng h¬n.
n CÊy ph«i phÉu thuËt ®îc thùc hiÖn th«ng qua vÕt c¾t
t¬ng øng víi phÝa buång trøng cã thÓ vµng chøc n ¨ng.
n¨
n Ph«i ®îc cÊy b»ng èng th«ng nhá vµo ®Çu sõng tö cung
cïng phÝa. VÕt c¾t ®îc g©y mª côc bé trong lóc phÉu
thuËt. <
71
12
nguon tai.lieu . vn
