Bài giảng Chăn nuôi trâu bò: Chương 1

NỘI DUNG MÔN HỌC CHĂN NUÔI TRÂU BÒ
Lợi nhuận

sinh sản
quản lí sinh
sản (4, 5)

năng suất
+

thức ăn (2)
+

gièng vμ c«ng t¸c
gièng tr©u bß

sức khoẻ

+

chuồng trại
(3)

giống
(1)
kỹ thuật
chăn nuôi
(6, 7, 8, 9)

1

NỘI DUNG
•
•
•
•
•
•
•

GIỚI THIỆU CÁC GIỐNG TRÂU BÒ

GIỚI THIỆU MỘT SỐ GIỐNG TRÂU BÒ
CHỌN LỌC TRÂU BÒ GIỐNG
NHÂN GIỐNG TRÂU BÒ
CHƯƠNG TRÌNH GIỐNG
TỔ CHỨC ĐÀN
QUẢN LÝ PHỐI GIỐNG
CÔNG TÁC GIỐNG TRÂU BÒ Ở VIỆT
NAM

CÁC GIỐNG TRÂU BÒ NỘI:
- Trâu Việt Nam
- Bò Vàng Việt Nam
- Bò Lai Sind
MỘT SỐ GIỐNG TRÂU BÒ NGOẠI:
- Các giống bò kiêm dụng
- Các giống bò sữa
- Các giống bò thịt
- Giống trâu Mura
3

CÁC GIỐNG TRÂU BÒ NỘI

4

Tr©u néi
(Bubalus bubalis)

5

Nguån gèc: Thuéc nhãm tr©u ®Çm lÇy (swamp
buffalo)
Ngo¹i h×nh
* §Çu: h¬i bÐ; tr¸n vµ sèng mòi th¼ng, cã
con h¬i vâng; tai nhá, mäc ngang, hay
ve vÈy; sõng dµi, dÑt, h×nh c¸nh cung,
h−íng vÒ say vµ h¬i vÓnh lªn trªn
* Cæ: Con c¸i cæ nhá vµ hÑp, con ®ùc cæ to
trßn
* YÕm: kh«ng cã
* U vai: kh«ng cã
* L−ng th¼ng, m«ng xu«i, ngùc në
* Bông: to, trßn
* §u«i: dµi ®Õn kheo, tËn cïng cã chßm
l«ng
Mµu l«ng: ®a sè cã mµu ®en x¸m, d−íi hÇu vµ
øc cã khoang mµu tr¾ng; kho¶ng 5-10%6cã
l«ng mµu tr¾ng (tr©u b¹c)

Tr©u néi

Bß vµng

(Bubalus bubalis)

ThÓ träng:
S¬ sinh: 28-30 kg
Tr−ëng thµnh: c¸i 400-450 kg;
®ùc 450-500 kg
Sinh s¶n: 2 løa/3 n¨m
S÷a:
Chu kú: 5-7 th¸ng * 3 kg/ngµy
Mì s÷a: 9-12%
ThÞt: ThÞt xÎ: 48%;
Søc kÐo: Trung b×nh: 600-800N
ThÝch nghi: chÞu ®ùng kham khæ,
kh¸ng bÖnh tèt, thÝch nghi víi
7
khÝ hËu nãng Èm

Bß vµng
(Bos Indicus)

ThÓ träng:
S¬ sinh: 14-15 kg
Tr−ëng thµnh: c¸i 200-250 kg; ®ùc 250-300 kg
Sinh s¶n:
Phèi gièng lÇn ®Çu: 20-24 th¸ng tuæi
Tû lÖ ®Î hµng n¨m 70-80%
S÷a:
Chu kú: 4-5 th¸ng * 2 kg/ngµy
Mì: 5%
ThÞt: ThÞt xÎ: 50-52%; PhÈm chÊt: thÞt hång, Ýt mì,
khÈu vÞ tèt, th¬m
Søc kÐo: Trung b×nh: c¸i 380-400N; ®ùc 440-490N
Tèi ®a: c¸i 1000-1500N; ®ùc 12001800N
ThÝch nghi: chÞu ®ùng kham khæ, kh¸ng bÖnh tèt,
thÝch nghi víi thêi tiÕt khÝ hËu nhiÒu vïng trong
n−íc
9

Bß Lai Sind

ThÓ träng:
S¬ sinh: 17-19 kg
Tr−ëng thµnh: c¸i 250-300 kg; ®ùc 350-450
kg
Sinh s¶n:
Phèi gièng lÇn ®Çu: 18-24 th¸ng tuæi
Kho¶ng c¸ch løa ®Î kho¶ng 15 th¸ng
S÷a:
Chu kú: 6-9 th¸ng * 4-7 kg/ngµy
Mì: 5-5,5%
ThÞt: ThÞt xÎ: 48%
Søc kÐo: Trung b×nh: 560-600N
Tèi ®a: c¸i 1300-2500N; ®ùc 20003000N
ThÝch nghi: ChÞu ®ùng kham khæ, kh¸ng bÖnh
tèt, thÝch nghi víi khÝ hËu nãng Èm
11

(Bos Indicus)

Ngo¹i h×nh
* §Çu: Con c¸i ®Çu thanh, sõng ng¾n;
Con ®ùc ®Çu to, sõng dµi; m¹ch m¸u vµ g©n
mÆt næi râ
* M¾t: tinh, lanh lîi
• Cæ: Con c¸i cæ thanh, con ®ùc cæ to;
l«ng cæ th−êng ®en
* YÕm: kÐo dµi tõ hÇu ®Õn x−¬ng øc
* U vai: con ®ùc cao, con c¸i kh«ng cã
* L−ng vµ h«ng: th¼ng, h¬i réng
* B¾p thÞt: në nang
* M«ng: h¬i xu«i, hÑp vµ ng¾n
* Ngùc: s©u nh−ng h¬i lÐp
* Bông: to, trßn nh−ng kh«ng sÖ
* Bèn ch©n: thanh, 2 ch©n tr−íc th¼ng, 2 ch©n sau ®i
th−êng ch¹m kheo
8
Mµu l«ng: vµng t−¬i, n©u thÉm hay c¸nh gi¸n

Bß Lai Sind
Nguån gèc: KÕt qu¶ t¹p giao gi÷a bß
Sindhi vµ bß vµng ViÖt Nam
Ngo¹i h×nh: trung gian gi÷a 2 gièng bß
trªn
* §Çu: hÑp; tr¸n gå; tai to vµ côp
* Rèn vµ yÕm: rÊt ph¸t triÓn, kÐo dµi tõ
hÇu ®Õn rèn, cã nhiÒu nÕp nh¨n
* U vai: næi râ
* L−ng ng¾n, ngùc s©u, m«ng dèc
* BÇu vó kh¸ ph¸t triÓn
* §u«i dµi, chãt ®u«i th−êng kh«ng cã
x−¬ng
Mµu l«ng: vµng hoÆc sÉm, mét sè con cã
10
v¸ tr¾ng

CÁC GIỐNG BÒ KIÊM DỤNG

12

Bß Red Sindhi

Bß Shahiwal

• Nguån gèc: Pakistan
• Mµu l«ng: ®á c¸nh d¸n hay n©u thÉm
• Ngo¹i h×nh: th©n ng¾n, ch©n cao, m×nh lÐp,
tai to vµ rò xuèng, cã yÕm vµ nÕp gÊp da d−íi
rèn vµ ©m hé rÊt ph¸t triÓn. Bß ®ùc cã u vai rÊt
cao, ®Çu to, tr¸n gå, réng, sõng ng¾n, cæ
ng¾n, v¹m vì, ngùc s©u nh−ng kh«ng në. Bß
c¸i cã ®Çu vµ cæ nhá h¬n, phÇn sau ph¸t triÓn
h¬n phÇn tr−íc, vó ph¸t triÓn, nóm vó to, dµi,
tÜnh m¹ch næi râ.
• ThÓ vãc:
bß ®ùc 450-500kg,
bß c¸i 350-380kg.
• Søc s¶n xuÊt s÷a:
1400-2100kg/chu kú 270-290 ngµy
mì s÷a 5-5,5%.
• ThÝch nghi: khÝ hËu nãng Èm, chÞu ®ùng
kham khæ vµ kh¸ng bÖnh tèt.
13

Bß N©u Thuþ Sü
(Brown Swiss)

• Nguån gèc: Thuþ Sü
• Mµu l«ng:
N©u
• Ngo¹i h×nh:
§Çu ng¾n, tr¸n dµi vµ réng, måm
réng, sõng ng¾n, cong, gèc sõng
tr¾ng. Th©n h×nh dµi, ngùc në,
s©u, réng, s−ên bông thon. Bèn
ch©n ch¾c ch¾n khoÎ m¹nh, t−
thÕ v÷ng vµng, mãng ®en. BÇu vó
ph¸t triÓn.
• ThÓ vãc: bß c¸i 650-700kg
bß ®ùc 800-950kg
• Søc s¶n xuÊt s÷a:
3500-4500kg/chu kú
mì s÷a 3,5-4%.
• ThÝch nghi: ThÝch nghi víi vïng
nói cao, chÞu nãng tèt h¬n bß15
HF.

• Nguån gèc:
Pakistan
• Mµu l«ng: ®á vµng hay vµng
thÉm
• Ngo¹i h×nh:
t−¬ng tù nh−
bß Sind ®á, nh−ng bÇu vó ph¸t
triÓn h¬n
• ThÓ vãc: bß c¸i 360-380kg, bß
®ùc 470-500kg
• Søc s¶n xuÊt s÷a:
2100-2300kg/chu kú 9 th¸ng
mì s÷a 5-5,5%.
• ThÝch nghi:
khÝ hËu nãng
Èm, chÞu ®ùng kham khæ vµ
14
kh¸ng bÖnh tèt.

• Nguån gèc: Vïng Golstand, Thuþ Sü
• Mµu l«ng: §á n©u v¸ tr¾ng, l«ng ®Çu
th−êng cã mµu tr¾ng.
• Ngo¹i h×nh: ngùc s©u, réng. Bé x−¬ng
ch¾c ch¾n. C¬ ph¸t triÓn tèt.
• H−íng s¶n xuÊt: kiªm dông thÞt-s÷a
- ThÞt: tr−ëng thµnh bß ®ùc 1000kg, bß
c¸i 750kg. Nu«i d−ìng tèt bª ®ùc nÆng
517kg, bª c¸i 360kg lóc 1 n¨m tuæi. Bª
6-12 th¸ng tuæi cho t¨ng träng 12001350g/ngµy. Nu«i d−ìng tèt bª ®ùc giÕt
thÞt lóc 14-16 th¸ng tuæi cã tû lÖ thÞt xÎ
66%.
- S÷a:
3500-4000 kg s÷a/chu kú 300 ngµy
tû lÖ mì s÷a 3,9-4%
• ThÝch nghi: khÝ hËu «n ®íi
16

Bß Hµ Lan (Holstein Friesian)
CÁC GIỐNG BÒ SỮA

17

Nguån gèc: Hµ Lan
Ngo¹i h×nh: toµn th©n cã d¹ng c¸i nªm
* §Çu con c¸i ®Çu dµi, nhá, thanh, sõng
ng¾n; Con ®ùc ®Çu th«; Sõng nhá, ng¾n,
chÜa vÒ phÝa tr−íc; Tr¸n ph¼ng hoÆc h¬i
lâm
* Cæ thanh, dµi võa ph¶i, kh«ng cã yÕm
* Vai-L−ng-M«ng n»m trªn mét ®−êng
th¼ng
*BÇu vó rÊt ph¸t triÓn, tØnh m¹ch vó ngo»n
ngoÌo næi râ
* Bèn ch©n th¼ng, 2 ch©n sau do·ng
Mµu l«ng: cã 3 d¹ng chÝnh: lang tr¾ng ®en
(chiÕm −u thÕ), lang tr¾ng ®á, toµn th©n ®en
18
riªng ®Ønh tr¸n vµ chãt ®u«i tr¾ng.

Bß Hµ Lan (Holstein Friesian)
ThÓ träng:
S¬ sinh: 36-42 kg
Tr−ëng thµnh: c¸i 550-650 kg; ®ùc
800-1000 kg
Sinh s¶n:Kho¶ng c¸ch løa ®Î 12-13
th¸ng
S÷a:
S¶n l−îng: 4000-6000 kg/chu kú 10
th¸ng (nước ta)
Mì s÷a: 3,5%
ThÞt: ThÞt xÎ: 40-45%
ThÝch nghi: chÞu nãng vµ chÞu ®ùng
kham khæ kÐm, dÔ c¶m nhiÔm bÖnh tËt;
chØ nu«i thÝch nghi tèt ë nhiÖt ®é d−íi
19
20oC

Bß A.F.S.

• Nguån gèc: Anh (®¶o Jersey)
• Mµu l«ng: Vµng s¸ng hoÆc sÉm,
cã thÓ cã ®èm tr¾ng ë bông, ch©n
vµ ®Çu
• Ngo¹i h×nh:
§Çu nhÑ, mÆt cong, m¾t låi, cæ thµnh dµi
vµ cã yÕm kh¸ ph¸t triÓn. Vai cao vµ dµi.
Ngùc s©u, x−¬ng s−ên dµi. L−ng dµi, réng.
M«ng dµi, réng vµ ph¼ng. Bông to, trßn.
Bèn ch©n m¶nh, kho¶ng c¸ch gi÷a hai
ch©n réng. §u«i nhá. BÇu vó ph¸t triÓn tèt
c¶ vÒ phÝa tr−íc vµ phÝa sau, tÜnh m¹ch vó
to vµ dµi.
• ThÓ vãc: bß c¸i 350-400kg,
bß ®ùc 450-500kg
• Søc s¶n xuÊt s÷a:
3000-5000kg/chu kú 305 ngµy
•
mì s÷a 4,5-5,2%, mµu vµng, h¹t to
20
• ThÝch nghi: chÞu nãng tèt h¬n bß Holstein

CÁC GIỐNG BÒ THỊT

(Australian Friesian Sahiwal)
• Nguån gèc: Australia (lai gi÷a
bß HF vµ bß Sahiwal)
• Mµu l«ng: lang tr¾ng ®en/®á
• Ngo¹i h×nh: trung gian gi÷a
bß HF vµ bß Sahiwal, bÇu vó
ph¸t triÓn
• ThÓ vãc: bß c¸i 350-450kg,
bß ®ùc 600-800kg
• Søc s¶n xuÊt s÷a:
3500kg-4000/chu kú
mì s÷a 4-4,2%.
• ThÝch nghi: cã kh¶ n¨ng chÞu
nãng kh¸ tèt

Bß Jersey

21

22

Bß Brahman
• Nguån gèc: Mü (kÕt qu¶ lai 4
gièng bß Zebu víi nhau)
• Mµu l«ng: tr¾ng gio hoÆc ®á
• Søc s¶n xuÊt thÞt:
Khi tr−ëng thµnh bß ®ùc n¨ng 680900kg, bß c¸i nÆng 450-630kg.
Lóc 1 n¨m tuæi con ®ùc n¨ng
kho¶ng 375kg, con c¸i nÆng
260kg.
T¨ng träng cña bª ®ùc tõ 6-12
th¶ng tuæi kho¶ng 900-1000g/ngµy.
Tû lÖ thÞt xÎ kho¶ng 52-58%.
23

• Nguån gèc: bß thÞt nhiÖt ®íi ®−îc
t¹o ra ë Australia b»ng c¸ch lai
gi÷a bß Shorthorn víi bß Brahman.
• Mµu l«ng:
®á
• Søc s¶n xuÊt thÞt:
Tr−ëng thµnh bß ®ùc nÆng 8201000kg, bß c¸i nÆng 550-680kg.
Lóc 1 n¨m tuæi con ®ùc nÆng
450kg, con c¸i nÆng 325kg.
Bª ®ùc 6-12 th¸ng tuæi ®−îc nu«i
d−ìng tèt cho t¨ng träng 10001200g/ngµy vµ cho tû lÖ thÞt xÎ 5560% khi giÕt thÞt lóc 14-16 th¸ng
tuæi.