1. Trang Chủ
  2. Môi trường
  3. Ảnh hưởng của biến đổi khí hậu tới hoạt động sinh kế của người dân thị trấn Đăk Mâm, huyện Krông Nô, tỉnh Đăk Nông

Ảnh hưởng của biến đổi khí hậu tới hoạt động sinh kế của người dân thị trấn Đăk Mâm, huyện Krông Nô, tỉnh Đăk Nông

Bài viết nghiên cứu ảnh hưởng của biến đổi khí hậu tới hoạt động sinh kế của người dân thị trấn Đăk Mâm, huyện Krông Nô, tỉnh Đăk Nông. Biến đổi khí hậu đã và đang có những biểu hiện rất rõ ở thị trấn Đăk Mâm, thể hiện ở sự tăng cường/thay đổi quy luật của các hiện tượng thời tiết và khí hậu. Nghiên cứu ẢNH HƯỞNG CỦA BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU TỚI HOẠT ĐỘNG SINH KẾ CỦA NGƯỜI DÂN THỊ TRẤN ĐĂK MÂM, HUYỆN KRÔNG NÔ, TỈNH ĐĂK NÔNG Bùi Thị Thu Trang, Nguyễn Khắc Thành, Phan Thị Hoài Thương Trường Đại học Tài ng

Thể loại Tài liệu miễn phí Môi trường

Số trang 10

Ngày tạo 3/19/2021 12:18:53 AM +00:00

Loại tệp PDF

Kích thước 0.34 M

Tên tệp

Tải Ảnh hưởng của biến đổi khí hậu tới hoạt động sinh ... (.pdf)

Xem mẫu

  1. Nghiên cứu ẢNH HƯỞNG CỦA BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU TỚI HOẠT ĐỘNG SINH KẾ CỦA NGƯỜI DÂN THỊ TRẤN ĐĂK MÂM, HUYỆN KRÔNG NÔ, TỈNH ĐĂK NÔNG Bùi Thị Thu Trang, Nguyễn Khắc Thành, Phan Thị Hoài Thương Trường Đại học Tài nguyên và Môi trường Hà Nội Tóm tắt Biến đổi khí hậu đã, đang và sẽ tiếp tục gây những hậu quả nghiêm trọng đối với các quốc gia trên thế giới, ảnh hưởng đến mọi lĩnh vực của đời sống kinh tế - xã hội, nhất là lĩnh vực nông, lâm, ngư nghiệp và người dân ở nông thôn. Ở Việt Nam, biến đổi khí hậu đã gây ảnh hưởng rất lớn đến hoạt động sinh kế của người dân, đặc biệt là những khu vực sinh kế phụ thuộc vào nông nghiệp như đồng bằng Sông Cửu Long, khu vực Tây Nguyên… với hoạt động nông nghiệp phụ thuộc vào các điều kiện của khí hậu và tài nguyên của địa phương. Bài báo nghiên cứu ảnh hưởng của biến đổi khí hậu tới hoạt động sinh kế của người dân thị trấn Đăk Mâm, huyện Krông Nô, tỉnh Đăk Nông. Biến đổi khí hậu đã và đang có những biểu hiện rất rõ ở thị trấn Đăk Mâm, thể hiện ở sự tăng cường/thay đổi quy luật của các hiện tượng thời tiết và khí hậu. Đặc biệt là các hiện tượng thời tiết, khí hậu cực đoan như: Hạn hán, lũ lụt, mưa trái mùa… Hoạt động sinh kế chủ yếu của người dân nơi đây là sản xuất nông nghiệp, một loại hình sản xuất phụ thuộc vào tự nhiên, nên biến đổi khí hậu đã ảnh hưởng rất lớn đến hoạt động sản xuất nông nghiệp, làm giảm khả năng sinh trưởng, dịch bệnh gia tăng, tăng chi phí sản xuất và giảm năng suất, từ đó ảnh hưởng đến thu nhập của người dân. Từ khóa: Biến đối khí hậu, sinh kế. Impacts of climate change to famrers’livelihood of Đak Mam town, Krong No district, Đak Nong province Abstract Climate change has been and will continue to have serious consequences for countries around the world, affecting all areas of socio-economic, especially agriculture, forestry and fisheries, people in the countryside. Viet Nam, with the effects of climate change, has had a great impact on people's livelihoods, especially the livelihoods of people who dependent on agriculture, such as the Mekong Delta, the Central Highlands where the agricultural activity depends on the local climate and resources. This study investigates the effects of climate change on the famers' livelihoods in Đak Mam town, Krong No district, Dak Nong province. The research results show that climate change has been manifested in Dak mam town, which is reflected in the enhancement /changing of the rules of weather and climate phenomena. Specially, there are extreme weather such as drought, flood, unseasonal raining. The main livelihood of the people here is agricultural production which depends on natural. So that, the effects of climate change have greatly affected to agricultural production, reduced growth, increased disease, increased production costs and reduced productivity, thus affecting income of people. Keyword: Climate change, famrers’livelihood. 105 Tạp chí Khoa học Tài nguyên và Môi trường - Số 17 - năm 2017
  2. Nghiên cứu 1. Đặt vấn đề Với những lý do trên, mục tiêu của Tỉnh Đăk Nông là một tỉnh thuộc nghiên cứu này là đánh giá ảnh hưởng khu vực Tây Nguyên đang chịu ảnh của BĐKH đến hoạt động sinh kế thông hưởng của biến đổi khí hậu (BĐKH). qua nhận thức của người dân và đề xuất Nhiệt độ những năm gần đây đang nóng một số giải pháp ứng phó với BĐKH dần, hạn hán xảy ra nhiều hơn đã ảnh đảm bảo sinh kế bền vững cho người hưởng rất nhiều đến đời sống của người dân ở địa phương. dân đặc biệt là sản xuất nông nghiệp của 2. Đối tượng và phương pháp người dân. Hạn hán kéo dài làm hàng nghiên cứu chục nghìn ha cây trồng thiếu nước tưới làm giảm năng suất. Hạn hán xảy ra 2.1. Đối tượng nghiên cứu khốc liệt nhất ở các huyện phía Bắc của Nghiên cứu tập trung vào đánh giá tỉnh như Krông Nô, Cư Jút, Đắk Mil. hiện trạng sinh kế và ảnh hưởng của Trong đó thị trấn Đăk Mâm thuộc huyện BĐKH đến hoạt động sinh kế của người Krông Nô cũng là một trong những khu dân ở thị trấn Đăk Mâm, huyện Krông vực chịu ảnh hưởng nặng nề nhất của Nô, tỉnh Đăk Nông. BĐKH. Thị trấn Đăk Mâm nằm trong 2.2. Phương pháp nghiên cứu khu vực Tây Nguyên nên chịu ảnh hưởng của khí hậu nhiệt đới. Theo đánh Phương pháp thu thập tài liệu: Thu giá Trung tâm Khí tượng Thủy văn Đắk thập các tài liệu nghiên cứu về BĐKH Nông thì trong những năm gần đây, điều toàn cầu, trong nước và ở địa phương, kiện thời tiết trên địa bàn tỉnh có những các số liệu về các sự kiện thời tiết, khí thay đổi bất thường so với trước. Cụ thể hậu đã từng xảy ra ở địa phương, các như việc những đợt mưa không diễn ra thông tin có liên quan được công bố với mật độ và lưu lượng như mọi năm. trên các trang báo, tạp chí, trên mạng Những năm gần đây nắng nóng kéo dài, internet, sách, các báo cáo, kết quả của nhiệt độ nắng nóng tăng cao, thời gian các chương trình, dự án đã thực hiện tại nắng kéo dài. Mưa thất thường, lượng địa phương, báo cáo tổng kết hoạt động mưa giảm ảnh hưởng đến tài nguyên của thôn, xã tại địa phương nghiên cứu. nước gây nên hiện tượng hạn hán cho Phương pháp điều tra xã hội học: khu vực, ảnh hưởng đến hoạt đống sản Thu thập thông tin từ người dân và cán xuất của người dân. bộ phụ trách tại địa phương bằng các Nông nghiệp đóng vai trò quan phiếu điều tra nhằm xác định sự quan trọng trong nền kinh tế của thị trấn Đăk tâm, hiểu biết của người dân về biến Mâm, là nguồn sinh kế chủ yếu của đổi khí hậu, ảnh hưởng của biến đổi khí người dân ở thị trấn. Hoạt động nông hậu đến hoạt động sinh kế chủ yếu của nghiệp còn phụ thuộc rất nhiều vào khu vực. Đối tượng gồm: (1) Các nhà diễn biến thời tiết. Với những diễn biến quản lý nằm trong bộ máy lãnh đạo như: thất thường của thời tiết có thể gây ảnh Chủ tịch UBND thị trấn, Phó Chủ tịch hưởng rất lớn đến năng xuất, sản lượng UBND thị trấn, các cán bộ môi trường, của hoạt động nông nghiệp từ đó ảnh địa chính, với số phiếu điều tra là 20; hưởng đến thu nhập của người dân làm (2) Người dân thị trấn Đăk Mâm với giảm khả năng đáp ứng nhu cầu sinh độ tuổi từ 22 đến 55 thuộc nhóm những sống của người dân. người đã trưởng thành có trách nhiệm 106 Tạp chí Khoa học Tài nguyên và Môi trường - Số 17 - năm 2017
  3. Nghiên cứu với cộng đồng, đảm bảo thực hiện các Tây Nguyên và Đông Nam Bộ, chính chính sách của nhà nước và của địa vì vậy chế độ khí hậu mang đặc điểm phương, là những người tham gia vào chung của khí hậu nhiệt đới gió mùa cận sản xuất, nắm bắt tình hình kinh tế sản xích đạo, nhưng có sự nâng lên của địa xuất của gia đình, với số phiếu điều tra hình nên có đặc trưng của khí hậu cao là 60. Phiếu được phát ngẫu nhiên tại nguyên nhiệt đới ẩm, vừa chịu ảnh các thôn Đăk Vượng, thôn Đăk Hà, thôn hưởng của gió mùa Tây Nam khô nóng. Đăk Hưng, buôn Đru, buôn Yôk Rlinh. Khí hậu phân hóa thành 2 mùa rõ rệt là mùa mưa và mùa khô. Mùa mưa thường Phương pháp điều tra thông qua kéo dài từ tháng 4 đến hết tháng 11, tập phỏng vấn sâu: Phỏng vấn sâu đối với trung trên 90% lượng mưa cả năm. các cán bộ môi trường, người dân nhằm thu thập thêm thông tin về BĐKH, tình Theo đánh giá Trung tâm Khí tượng hình diễn biến của khí hậu, hoạt động Thủy văn Đắk Nông thì trong những sinh kế chủ yếu, ảnh hưởng của BĐKH. năm gần đây, điều kiện thời tiết trên địa bàn tỉnh có những thay đổi bất thường Phương pháp xử lý số liệu: Số liệu so với trước. Cụ thể như việc những đợt sẽ được tổng hợp và xử lý bằng phần mưa không diễn ra với mật độ và lưu mềm Excel. lượng như mọi năm. Những năm gần 3. Kết quả nghiên cứu và thảo luận đây nắng nóng kéo dài, nhiệt độ nắng nóng tăng cao, thời gian nắng kéo dài. 3.1. Diễn biến của khí hậu ở thị Mưa thất thường, lượng mưa giảm ảnh trấn Đăk Mâm giai đoạn 2010 - 2016 hưởng đến tài nguyên nước gây nên hiện Khí hậu ở thị trấn Đăk Mâm tượng hạn hán cho khu vực, ảnh hưởng chuyển tiếp giữa hai tiểu vùng khí hậu đến hoạt động sản xuất của người dân. Bảng 1: Diễn biến khí hậu của thị trấn Đăk Mâm Đơn Năm Năm Năm Năm Năm Năm Năm Đặc trưng khí hậu vị 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Nhiệt độ trung bình năm 0 C 23,1 23,5 23,2 23,7 23,9 24,1 24,3 Nhiệt độ trung bình tháng lạnh nhất 0 C 19,8 19,2 18,7 18,5 18 17,5 16,4 Nhiệt độ trung bình tháng nóng nhất 0 C 27,5 28,7 27,5 28,8 27,2 29,4 29,9 Nhiệt độ thấp nhất 0 C 14,0 15,0 14,2 13,8 13,2 13,0 12,3 Biên độ nhiệt năm 0 C 7,7 9,5 8,8 10,3 9,2 11,9 13,5 Biên độ nhiệt ngày đêm 0 C 8,0 7,9 8,3 8,2 8,3 8,5 9,0 Tổng nhiệt 0 C 8181 8129 8196 8198 8205 8218 8227 Lượng mưa trung bình năm Mm 1197 1121 1110 1089 1080 1055 1015 Số tháng mưa >100mm Tháng 7 7 8 7 7 6 5 Độ ẩm không khí TB năm % 84,0 83,7 83,5 83,8 83,6 83,4 83,0 [Nguồn: Tổng hợp báo cáo của Trung tâm Khí tượng Thủy văn Đăk Nông] Bảng 1 cho thấy, trong giai đoạn hạn hán khốc liệt. Nguồn nước phục vụ 2010 - 2016, nhiệt độ của khu vực đang cho hoạt động sản xuất đặc biệt là sản càng ngày càng tăng, thời gian nắng kéo xuất nông nghiệp với nhu cầu sử dụng dài. Nhiệt độ trung bình năm tương đối nước càng cao. Đặc biệt với những khu cao, có sự gia tăng nhiệt độ và có xu vực chủ yếu là các loại cây công nghiệp hướng tăng. Thời gian nắng nóng kéo lâu năm như cà phê, tiêu, điều thì nhiệt dài, sự chênh lệch nhiệt độ giữa ngày và độ nắng nóng cao sẽ gây ảnh hưởng đêm lớn. Nắng nóng là nguyên nhân gây đến cây trồng do thiếu nước tưới cung 107 Tạp chí Khoa học Tài nguyên và Môi trường - Số 17 - năm 2017
  4. Nghiên cứu cấp cho cây. Mùa mưa tập trung chủ Chăn nuôi ở thị trấn chủ yếu là nhỏ lẻ yếu từ tháng 4 đến tháng 10, tập trung tổng đàn gia súc là 6918 con và đàn gia 90% lượng mưa của cả năm. Lượng cầm 26700 con là một phần sinh kế giúp nước mưa mùa mưa cung cấp 61,5 đến người dân kiếm thêm thu nhập, cũng là 82,9% tổng lượng nước của cả năm. một trong số những nguồn thu chính của Lượng mưa có xu hướng giảm qua các hộ gia đình, ngoài ra còn là nguồn thực năm. Lượng mưa giảm làm suy giảm phẩm trong ngày của mỗi hộ. Thương trữ lượng nước của khu vực. Từ đó, ảnh mại và dịch vụ ở khu vực đang được hưởng đến quá trình sử dụng nước vào đầu tư phát triển, hoạt động thương mai, mùa khô của người dân đặc biệt là nước dịch vụ chủ yếu là buôn bán nhỏ lẻ. Kết đối với hoạt động sản xuất nông nghiệp. quả khảo sát, điều tra 60 hộ dân về vấn đề sinh kế chủ yếu của người dân trong 3.2. Thực trạng hoạt động sinh kế thị trấn cho thấy, hoạt động sinh kế chủ của thị trấn Đăk Mâm yếu của người dân là hoạt động sản Trong sản xuất nông nghiệp với xuất nông nghiệp (96,67%), đây là hoạt diện tích đất trồng trọt lớn, Đắk Mâm động phụ thuộc chủ yếu vào điều kiện tự là thị trấn thuần nông với sản xuất trồng nhiên và thời tiết để phát triển, và là các trọt là chủ yếu; với 95,6% diện tích đất thành phần dễ bị ảnh hưởng của BĐKH sản xuất nông nghiệp chuyên canh cây nhất. Trên thực tế địa phương là khu vực hàng năm và cây lâu năm. Tổng gieo thuần nông với hoạt đông sản xuất nông trồng 3671 ha (năm 2016) có 2 lĩnh vực nghiệp chủ yếu. Với những ảnh hưởng được đa số người dân quan tâm và tham của BĐKH diễn ra những năm gần đây gia trực tiếp sản xuất đó là trồng cây thì vấn đề sinh kế của người đang bị ảnh lương thực và cây công nghiệp dài ngày. hưởng rất lớn. 60 55.17 50 40 Tỷ lệ 30 27.59 20 17.24 10 0 0 Câ y công nghiệp lâu Câ y công nghiệp Chăn nuôi câ y l ương thực nă m ngắ n ngày Hình 1: Hiện trạng sản xuất nông nghiệp tại thị trấn Đăk Mâm 40 36.2 35 30 25 20.7 Tỷ lệ 20 19 17.2 15 10.4 10 8.6 6.9 5 0 Cây cà phê Cây tiêu Câ y đi ều Cây ngô Cây lúa gi a cầ m heo Hình 2: Tỷ lệ các loại cây trồng, vật nuôi của hoạt động sản xuất nông nghiệp tại thị trấn Đăk Mâm 108 Tạp chí Khoa học Tài nguyên và Môi trường - Số 17 - năm 2017
  5. Nghiên cứu Kết quả điều tra cho thấy, hoạt động R 0,78 sản xuất chủ yếu của khu vực là cây công R2 0,61 nghiệp lâu năm (55,17 %), cây lương thực Độ tin cậy 95% và chăn nuôi. Với điều kiện tự nhiên khí Significance F 2E-11 hậu nhiệt đới, đất đỏ bazan màu mỡ… Từ bảng 2 có phương trình hồi quy: phù hợp với sự phát triển của các cây công Y = 0,13.X1 + 0,33.X2 – 0.37.X3 + nghiệp lâu năm nên ở khu vực tỷ lệ trồng 0,57. cây công nghiệp lâu năm tương đối cao và Như vậy, mức độ quan tâm, tìm là loại cây trồng chủ yếu. Các cây công hiểu về BĐKH phụ thuộc vào trình độ nghiệp lâu năm như cà phê, tiêu, điều; cây học vấn, giới tính và độ tuổi. Với R = lương thực chủ yếu là ngô và lúa. Hoạt 0,78 cho thấy mối quan hệ giứa các biến động chăn nuôi của người dân chủ yếu là tương đối chặt chẽ. Với R2 = 0,61 cho là lợn và gia cầm với hình thức chủ yếu thấy trong 100 % sự biến động của mức là chăn nuôi thả vườn (bán công nghiệp). độ quan tâm, tìm hiểu về BĐKH thì có Lợn được chăn nuôi nhỏ lẻ với mô hình 61 % biến động là do trình độ học vấn, hộ gia đình, chưa được đầu tư chuồng trại giới tính và độ tuổi, còn 39% là do các đạt yêu cầu, chưa đảm bảo vệ sinh. yếu tố ngẫu nhiên và các yếu tố khác 3.3. Đánh giá ảnh hưởng của không có trong mô hình. BĐKH đến hoạt động sinh kế tại thị Giả sử: trấn Đăk Mâm Nếu giới tính và độ tuổi không đổi thì cứ khi tăng một bậc trình độ học vấn 3.3.1. Nhận thức về BĐKH của thì mức độ quan tâm, tìm hiểu về BĐKH người dân sống trên thị trấn Đăk Mâm tăng lên 0,13 lần. Vấn đề BĐKH đang diễn ra một cách Nếu trình độ học vấn và độ tuổi khó dự đoán, việc quan tâm của người dân không đổi thì cứ khi tăng 1 người giới và sự tìm hiểu về BĐKH sẽ giúp người tính nữ thì mức độ quan tâm, tìm hiểu dân hiểu được các ảnh hưởng của BĐKH. về BĐKH tăng lên 0,33 lần Tính toán hồi quy giữa sự phụ thuộc của Nếu trình độ học vấn và giới tính tình hình quan tâm và tìm hiểu của người không đổi thì cứ khi tăng một bậc tuổi dân với trình độ học vấn, giới tính và độ thì mức độ quan tâm, tìm hiểu về BĐKH tuổi dựa vào trình Regression trong Excel sẽ giảm đi 0,37 lần. để xác định mối liên hệ. Gọi X1, X2, X3 lần lượt là trình độ học vấn, giới tính và độ Từ đó có thể thấy sự tăng giảm mức tuổi (biến độc lập), và Y là mức độ quan độ quan tâm và tìm hiểu về BĐKH phụ tâm, tìm hiểu (biến phụ thuộc). Kết quả thuộc nhiều vào giới tính, trình độ học thể hiện ở bảng 2. vấn và độ tuổi. Bảng 2: Kết quả tính toán hồi quy các Khi người dân đã có sự quan tâm yếu tố ảnh hưởng đến mức độ quan tâm, và tìm hiểu đến BĐKH thì sẽ có một tìm hiểu về BĐKH cái nhìn sơ lược về nguyên nhân, biểu Thông số Hệ số tương quan hiện, hiện tượng của BĐKH. Đó chính C 0,57 là cơ sở quan trọng trong quá trình thực X1 0,13 hiện các biện pháp ứng phó với BĐKH X2 0,33 khi được ban hành. Kết quả điều tra cho X3 -0,37 thấy, đa số người dân đều có cái nhìn sơ 109 Tạp chí Khoa học Tài nguyên và Môi trường - Số 17 - năm 2017
  6. Nghiên cứu lược được nguyên nhân, biểu hiện của chính sách của địa phương đưa ra. BĐKH. Người dân đã thấy được các Nguồn kênh thông tin về BĐKH nguyên nhân chính của BĐKH là do con rất quan trọng vì đây là cơ sở để người người và đã xác định được một phần nào dân biết tìm hiểu và nghe được các đó các tác hại của BĐKH gây nên để từ ảnh hưởng của BĐKH gây ra cho địa đó có thể biết được các tác hại đó ảnh hưởng đến cuộc sống của mình ra sao và phương. Nguồn kênh thông tin giúp mức độ quan trọng thế nào, từ đó nâng người dân nắm bắt tình hình của BĐKH cao tinh thần thực hiện các biện pháp để có thể giảm các ảnh hưởng của BĐKH bảo vệ môi trường và thực hiện thật tốt đến hoạt động sinh kế của mình cụ thể là các biện pháp ứng phó với BĐKH từ hoạt động sản xuất nông nghiệp. Hình 3: Nguồn kênh thông tin về BĐKH Hình 4: Các hiện tượng BĐKH xảy ra ở thị trấn Đăk Mâm Hình 3 cho thấy nguồn kênh thông trình sản xuất lâu dài và bền vững. Từ tin mà người dân nghe thông tin về những nguồn kênh thông tin mà người BĐKH rất đa dạng với nhiều kênh thông dân hay tìm hiểu về BĐKH từ đó đưa ra tin khác nhau nhưng chủ yếu là từ tivi, các biện pháp tuyên truyền dựa trên các radio và loa, đài phát thanh của thị trấn, kênh thông tin mà người dân tiếp xúc vì đây là các phương tiện thông tin mà phổ biến nhất để tuyên truyền. người dân tiếp xúc nhiều và phổ biến ở Hình 4 thể hiện hiện tượng hạn hán khu vực. Nguồn thông tin về BĐKH là là hiện tượng phổ biến xảy ra trên địa một trong những nguồn thông tin có ích bàn (70%). Và trên thực tế trong quá cho quá trình sản xuất giúp người dân trình đi thực địa và tìm hiểu các tài liệu, chủ động được trong sản xuất, tìm giải các bài báo về địa phương thì hiện tượng pháp cho ứng phó để đảm bảo cho quá hạn hán đang xảy ra ở nhiều nơi trên địa 110 Tạp chí Khoa học Tài nguyên và Môi trường - Số 17 - năm 2017
  7. Nghiên cứu bàn với xu hướng tăng và thời gian hạn độ ẩm thay đổi dẫn tới các loại sâu bệnh kéo dài, như trong năm 2016 hiện tượng ngày càng tăng về cường độ và tần suất, hạn hán xảy ra trên địa bàn đã làm cho ảnh hưởng tới sự phát triển, năng suất hàng nghìn ha cây nông nghiệp thiếu của cây trồng và vật nuôi. nước tưới bị khô héo và chết dần, người Qua điều tra từ những hộ dân sản dân không đủ nước sinh hoạt phải đi lấy xuất nông nghiệp cho thấy 100% người nước ở khu vực khác. dân có hoạt động sinh kế là sản xuất nông Hiện tượng lũ lụt được người dân nghiệp thì đều cho rằng bị ảnh hưởng và nhận thấy chiếm 25% đây là những chịu tác động của BĐKH. Những khó người sống ở các khu vực trũng, thấp, khăn, nguyên nhân mà người dân gặp gần các sông, đập như ở thôn Đăk Vượng phải do ảnh hưởng của BĐKH chủ yếu nằm trong khu vực có nhiều đồi núi vây là hạn hán gây thiếu nưới tưới và sinh quanh, khi mưa lớn nước đổ từ trên đồi hoạt, dịch bệnh ngày càng gia tăng, thời xuống không kịp thoát gây lũ lụt. tiết nắng nóng, mưa thất thường. Qua 3.3.2. Đánh giá ảnh hưởng của BĐKH những tác động đó ảnh hưởng đến sinh đến hoạt động sinh kế thông qua nhận thức trưởng, phát triển của cây trồng và vật của người dân thị trấn Đăk Mâm nuôi, biểu hiện là sự suy giảm năng suất. Hoạt động sinh kế của người dân + Đối với hoạt động trồng trọt thị trấn chủ yếu là hoạt động sản xuất Do ảnh hưởng của thiên tai và dịch nông nghiệp. Nông nghiệp là ngành bệnh những năm gần đây đã làm ảnh nghề nhiều rủi ro nhất, bởi nó chịu tác hưởng đến năng suất của cây trồng. Kết động rất lớn của yếu tố tự nhiên, mùa quả phỏng vấn sâu với đối tượng là nhà vụ. Bản thân các loại cây trồng, vật quản lý cho thấy, vụ điều năm 2017, nuôi phát triển theo quy luật sinh học lúc ra hoa, điều ra hoa rất nhiều, nhưng nhất định, rất nhạy cảm với các tác động do thời thiết nắng nóng, bọ xít, muỗi ngoại cảnh, mọi sự thay đổi về điều kiện tấn công, cùng với những cơn mưa lớn thời tiết, khí hậu đều ảnh hưởng trực tiếp khiến tình trạng khô, rụng hoa, rụng trái đến sự phát triển và diệt vong. Những non xảy ra nhiều đã làm giảm năng suất năm gần đây, thời tiết luôn diễn biến bất rất lớn. Với cà phê, thời tiết nắng nóng thường, trái quy luật như mùa mưa, mùa ảnh hưởng rất lớn dêdn đến năng suất, khô đến sớm hoặc muộn hằng tháng trời, nhiều gia đình đã đầu tư khoan giếng biên độ nhiệt trong năm dao động mạnh, để kiếm nguồn nước, nhưng rất nhiều xuất hiện những thời kỳ quá nóng, lạnh; giếng khoan không có nước. Bảng 3: Năng suất cây nông nghiệp của người dân từ năm 2014 - 2016 Cây nông nghiệp Diện tích (ha) Năng suất (tấn) Năm 2014 Năm 2015 Năm 2016 Cà phê 51 150,4 138,7 117,0 Tiêu 20 41,2 38,7 30,0 Điều 32 29,1 22,4 17,8 Lúa 10 177,8 174,0 170,1 Ngô 13 206,0 198,7 192,3 111 Tạp chí Khoa học Tài nguyên và Môi trường - Số 17 - năm 2017
  8. Nghiên cứu Kết quả nghiên cứu cho thấy năng trong ao hồ, đập, suối tràn ngập một suất trồng trọt nông nghiệp của người vùng đất không kịp tiêu thoát do mưa to dân giảm trong giai đoạn 2014 - 2016. đột ngột gây ngập úng, ảnh hưởng đến Trong giai đoạn này, nhiệt độ trung sản xuất nông nghiệp. bình năm tương đối cao, thời tiết nắng + Đối với chăn nuôi nóng. Thời gian nắng nóng kéo dài, sự Mùa đông lạnh khiến vật nuôi sinh chênh lệch nhiệt độ giữa ngày và đêm trưởng phát triển chậm, mùa hè nắng lớn. Nắng nóng là nguyên nhân gây hạn nóng kéo dài, thiếu nước làm giảm hán khốc liệt, làm giảm hàm lượng ẩm hiệu quả kinh tế trong chăn nuôi. Sự trong không khí và hàm lượng nước thay đổi các yếu tố khí hậu và thời tiết trong đất, làm suy kiệt dòng chảy sông làm nảy sinh một số bệnh mới đối với suối, hạ thấp mực nước ao hồ, mực nước trong các tầng chứa nước dưới đất gây chăn nuôi gia súc, gia cầm và phát triển ảnh hưởng xấu đến sự sinh trưởng của thành dịch hay đại dịch làm giảm quy cây trồng. Hạn hán tác động làm giảm mô nuôi trồng ảnh hưởng đến năng suất. diện tích gieo trồng, giảm sản lượng Năm 2015: Dịch tai xanh xuất hiện trên cây trồng, tăng chi phí sản xuất nông thị trấn Đăk Mâm, thiêu hủy hơn 1000 nghiệp, giảm thu nhập của lao động con. Năm 2016: Dịch cúm gia cầm gia nông nghiệp, tăng giá thành và giá cả tăng khiến cho mấy trăm hộ chăn nuôi lương thực. Về lượng mưa, trong giai ở thị trấn Đăk Mâm rơi vào khó khăn, đoạn này, lượng mưa có xu hướng thay hơn 2000 con gia cầm bị tiêu hủy [6]. đổi tập trung vào tháng 12 và tháng 1, Do thời tiết nắng nóng, dịch bệnh tăng gây ảnh hưởng rất lớn đến khu vực, đặc làm cho vật nuôi sinh trưởng phát triển biệt là hoạt động sản xuất nông nghiệp. chậm, tăng chi phí đầu tư cao. Không Ví dụ, cây cà phê từ tháng 4 đến tháng 7 những thế làm giảm quy mô của đàn là giai đoạn cần nhiều nước để đáp ứng do dịch bệnh xảy ra khi không phòng cho nhu cầu sinh trưởng cây và phát chống và chữa trị kịp thời. Qua đây có triển quả, song gần đây vào các tháng thể thấy ảnh hưởng của BĐKH đang này, lượng mưa ít, gây thiếu nước, làm ảnh hưởng rất lớn đến hoạt động sinh kế quả cà phê bị khô và rụng, hoặc nhân của người dân làm tăng chi phí sản xuất, nhỏ, dẫn đến năng suất thấp. Còn mưa ảnh hưởng đến quy mô, àm giảm năng vào tháng 12 và tháng 1 đã làm trở ngại suất từ đó tác động rất lớn đến đời sống quá trình thụ phấn dẫn đến tỷ lệ đậu quả của người dân. Kết quả thể hiện trong thấp, năng suất giảm. Lũ lụt do nước bảng 4. Bảng 4: Năng suất chăn nuôi của người dân năm 2014 - 2016 Quy mô Năng suất (tấn) Vật nuôi (con) Năm 2014 Năm 2015 Năm 2016 Lợn 695 60 43 35 Gia cầm 4900 9 8 8 3.3.3. Đánh giá công tác nâng cao truyền về BĐKH của thị trấn được tổ nhận thức và nhận thức về ảnh hưởng chức chưa nhiều, trung bình 1 - 3 lần/ của BĐKH của cán bộ quản lý năm. Với hình thức như tuyên truyền Kết quả điều tra với đối tượng nhà gồm tuyên truyền qua loa, đài phát quản lý cho thấy, chương trình tuyên thanh; tổ chức tập huận, hội thảo; tổ 112 Tạp chí Khoa học Tài nguyên và Môi trường - Số 17 - năm 2017
  9. Nghiên cứu chức chương trình truyền thông và treo - Giải pháp về tuyên truyền, giáo dục khẩu hiệu. Nhưng được thực hiện nhiều · Cần tăng cường các khóa đào tạo nhất là tuyền truyền qua loa đài phát nâng cao kiến thức về phát triển bền thanh, đây là hình thức tuyên truyền đơn vững, về biến đổi khí hậu và tác động giản và tiếp xúc được với nhiều người của BĐKH đối với hoạt động sinh kế dân cùng một lúc trên diện rộng. của người dân thị trấn. Các nhà quản lý nhận định trên · Cần thực hiện lồng ghép các kiến địa bàn thị trấn đã xuất hiện những ảnh thức về BĐKH, tác động của BĐKH hưởng của BĐKH, những ảnh hưởng vào trong chương trình học các cấp, đã tác động rất lớn đến hoạt động kinh trong tôn giáo. tế và đời sống của người dân. Theo các - Giải pháp về chính sách và hỗ trợ nhà quản lý hoạt động sinh kế chủ yếu của người dân là sản xuất nông nghiệp · Lồng ghép các chiến lược ứng dưới tác động của BĐKH gây nên đã làm phó với BĐKH vào quy hoạch, kế hoạch ảnh hưởng đến hoạt động sản xuất nông phát triển nông nghiệp. nghiệp của người dân gây dịch bệnh, · Hỗ trợ nghiên cứu, thí điểm các tăng chi phí sản xuất không những thế mô hình nông nghiệp phù hợp, có khả còn ảnh hưởng đến khả năng sinh trưởng, năng thích ứng với BĐKH. sinh sản của cây làm giảm năng suất ảnh · Thay đổi cơ cấu cây lương thực, hưởng đến thu nhập của người dân. ví dụ chuyển sang trồng khoai lang vào Những thuận lợi và khó khăn trong thời kỳ hạn nắng nóng. Khoai lang là công tác quản lý cũng như nâng cao loại cây trồng phù hợp với thời tiết nắng nhận thức cho người dân: nóng, ít nước, dễ trồng và chăm sóc, ít + Thuận lợi: Thị trấn Đăk Mâm bệnh tật và năng suất tương đối cao. là trung tâm của huyện Krông Nô, giao · Đưa ra các quy định xử phạt thật thông tương đối thuận lợi, cùng với sự nghiêm đối với các hành vi chặt phá đầu tư phát triển của huyện về cơ sở hạ rừng, hạn chế việc chặt phá rừng làm tầng và vật chất. Có đầy đủ các phương nương rẫy. tiện truyền thông, lực lượng cán bộ quản - Giải pháp về kỹ thuật lý đông đảo, gắn bó chặt chẽ với nhau. · Xây dựng các đập, các bể chứa dự + Khó khăn: Một số người dân trữ nước vào mùa mưa ở khu vực cao, nhận thức còn chưa cao. Việc tiếp cận thiếu nước vào mùa khô, để dự trữ nước và tuyên truyền cho người dân tộc thiểu đảm bảo nước tưới cho mùa khô. số còn gặp nhiều khó khăn. Cán bộ môi · Xây dựng các công trình thủy lợi dẫn trường có chuyên môn còn thiếu. Hiện nước, sửa chữa các kênh mương nội địa. tượng chặt phá rừng làm nương rẫy · Áp dụng các kỹ thuật tưới nước xảy ra nhiều và khó kiểm soát làm ảnh tiết kiệm như tưới phun sương trong hưởng đến môi trường, giảm diện tích gốc cây thay cho hình thức tưới bét tưới rừng làm cho khí hậu khu vực càng trở chảy tràn gây lãng phí nước. nên gay gắt hơn. 3.4. Đề xuất giải pháp ứng phó với 4. Kết luận BĐKH đảm bảo sinh kế cho người dân - Biểu hiện và tác động của BĐKH thị trấn Đăk Mâm lên sinh kế: BĐKH đã và đang có những 113 Tạp chí Khoa học Tài nguyên và Môi trường - Số 17 - năm 2017
  10. Nghiên cứu biểu hiện rất rõ ở thị trấn Đăk Mâm, thể TÀI LIỆU THAM KHẢO hiện ở sự tăng cường/ thay đổi quy luật [1]. Bộ Tài nguyên và Môi trường của các hiện tượng thời tiết và khí hậu. (2016), Kịch bản BĐKH và nước biển dâng Đặc biệt là các hiện tượng thời tiết, khí cho Việt Nam. hậu cực đoan như: hạn hán, lũ lụt, mưa [2]. Liên hiệp các hội khoa học và kỹ trái mùa…Từ đó, BĐKH đã và đang có thuật Việt Nam, Kịch bản biến đổi khí hậu những tác động đáng kể lên hoạt động đối với khu vực Tây Nguyên, Đăk Lăc. sinh kế. [3]. Nguyễn Đặng Hiệp Phố (2016), - Hoạt động sinh kế: Hoạt động sinh “Tiếp cận lý thuyết khung sinh kế bền vững kế chủ yếu của người dân là sản xuất DFID trong nghiên cứu sinh kế của người nông nghiệp, một loại hình sản xuất phụ mạ ở vườn quốc gia Cát Tiên”, Tạp chí khoa thuộc vào tự nhiên, nên các ảnh hưởng học - Đại học Đồng Nai, số 2-2016, tr. 101- của BĐKH ảnh hưởng rất lớn đến hoạt 108. động sản xuất nông nghiệp làm giảm [4]. Trung tâm khí tượng thủy văn, khả năng sinh trưởng, dịch bệnh gia Báo cáo dự báo thời tiết giai đoạn 2010- tăng, tăng chi phí sản xuất và giảm năng 2016, Đăk Nông. suất, từ đó ảnh hưởng đến thu nhập của [5]. Viện Khoa học Khí tượng Thủy người dân. văn và Môi trường (2011), Đánh giá tác - Giải pháp giảm nhẹ và thích ứng: động của biến đổi khí hậu và xác định các Tăng cường giải pháp tuyên truyền, giả pháp thích ứng. giáo dục đào tạo nâng cao kiến thức, khả [6]. Viện Khoa học Khí tượng Thủy năng thích ứng, hoàn thiện chính sách, văn và Môi trường (2010), BĐKH và tác đầu tư phát triển, cho vay vốn, nghiên động ở Việt Nam. cứu các mô hình sản xuất, các loại giống BBT nhận bài: Ngày 20/7/2017 phù hợp, thay đổi cơ cấu cây trồng. Phản biện xong: Ngày 10/8/2017 114 Tạp chí Khoa học Tài nguyên và Môi trường - Số 17 - năm 2017
nguon tai.lieu . vn
Toán học Môi trường Vật lý Sinh học Địa Lý Hoá học Nông - Lâm - Ngư Cơ khí - Chế tạo máy Tiếng Anh phổ thông Khoa học ứng dụng Nông - Lâm Kiến thức tổng hợp Giáo dục học Xã hội học